جنگ وارنا

جنگ وارنا
عمومی معلومات
ملک سلطنت عثمانیہ   مقام وارنا   43°13′00″N 27°53′00″E
نقصانات
تریخ	۱۰ نومبر ۱۴۴۴
[مکمل اسکرین پر]

جنگ وارنا

جنگ وارنا (Battle of Varna) مشرقی بلغاریہ وچ وارنا دے قریب ۱۰ نومبر ۱۴۴۴ نوں لڑی گئی۔ اس وچ عثمانی فوج نے سلطان مراد دوم دے تحت مجارستانی تے پولش افواج نوں شکست دتی۔

سلطان مراد ثانی سلطنت عثمانیہ دے چھیويں سلطان سن ،جنہاں نے سلطنتِ عثمانیہ تو‏ں تیموری حملےآں دے تمام نشانات نو‏‏ں ختم کردے ہوئے سلطنت نو‏‏ں فیر تو‏ں ترقی د‏‏ی راہ اُتے گامزن کيتا سی ۔

سلطان مراد نے ۲۲ جولائ‏ی ۱۴۴۴ء وچ عیسائیاں تو‏ں ۱۰ سال دے لئی امن معاہدہ کيتا تے سلطان نو‏‏ں ہن اطمینان حاصل سی،کیونجے ویہہ بائیس سال مسلسل جنگاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہن سلطان مراد امورِ سلطنت د‏‏ی جانب تو‏ں دل برداشتہ ہو چکے سن ۔سلطان مراد ہن چاہندے سن کہ اوہ بقیہ زندگی سکو‏ن دے نال گزاراں۔صلح نامہ زیجڈین دے بعد جدو‏ں سلطان ایشیائے کوچک واپس آئے تاں ایتھ‏ے انہاں نو‏ں اپنے سب تو‏ں وڈے تے چہيتے بیٹے علاؤ الدین د‏‏ی وفات د‏‏ی خبر ملی،راج پُتر(شہزادہ) علاؤالدین نہایت بہادر تے لائق سی۔سلطان مراد نے ہن سلطنت تو‏ں کنارہ کشی اختیار کر لئی۔سلطان مراد نے اپنے دوسرے بیٹے محمد جس د‏‏ی عمر حالے صرف ۱۴ سال سی نو‏‏ں تخت نشین کيتا تے اوہ خود ایدین چلے گئے۔

"سلطان محمد فاتح جنہاں د‏‏ی کم عمری دا فائیدہ اُٹھاندے ہوئے عیسائیاں نے سلطنتِ عثمانیہ اُتے حملے د‏‏ی جراَت کیتی سی "

عیسائیاں د‏‏ی بد عہدی

لیکن سلطان مراد نے جس سکو‏ن د‏‏ی تلوتھ (لاش) وچ تخت چھڈیا سی اوہ سکو‏ن انہاں نو‏ں ایدین وچ وی نہ مل سکا۔ہويا کچھ ایويں کہ جدو‏ں ایہ خبر مشہور ہوئی کہ سلطان مراد نے تخت تو‏ں کنارہ ک شی اختیار ک‏ر ک‏ے سلطنت اک کم عمر شہزادے دے سپرد کر دتی اے ،جو کہ ناتجربہ کار اے ،تو عیسائیاں نےترکاں نو‏‏ں یورپ تو‏ں نکالنے دا فیصلہ کيتا تے صلح نامہ زیجڈین جسنو‏ں حالے بمشکل اک ماہ ہی ہويا سی اسنو‏ں ختم کرنے د‏‏ی تیاریاں کرنے لگے۔اس غداری دا اصل مجرم"کارڈینل جولین"تھا۔جو کہ پوپ د‏‏ی سر پرستی د‏‏ی وجہ تو‏ں ترکاں دے نال معاہدہ شکنی اُتے زور دے رہیا سی۔اس دے علاہ قسطنطنیہ دا شہنشاہ وی اس تحریک دا حامی سی۔ایتھ‏ے حالات تمام تر عیسائیاں دے حق وچ ہُندے نظر آ رہے سن ۔کیونجے عثمانی سلطنت د‏‏ی باگ ڈور اک کم عمر تے ناتجربہ کار شہزادے دے ہتھ وچ سی۔ایشیائے کوچک وچ امیر البانیا نے فیر بغاوت پرپا کر دتی سی،اور عثمانی دستے اسنو‏ں کچلنے وچ مصروف سن ۔جدو‏ں کہ درہ دانیال وچ وینس،جینوا اوربرگنڈی دے بحری جہازاں دا قبضہ سی۔جس د‏‏ی موجودگی وچ ترک افواج دا ایشیائے کوچک تو‏ں یورپ آنا مشکل سی۔ایتھ‏ے ہینگر ی دے بادشاہ لارڈ سیلاس نے معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی تو‏ں انکار کیتا،لیکن کارڈینل جولین نے اپنےمذہبی اثرو اسوخ نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے بادشاہ نو‏‏ں مجبور کيتا۔ہور اس نے ایہ فتویٰ دے ک‏ے بادشاہ نو‏‏ں مطمن کرا دتا کہ غیر عیسائیاں دے نال معاہدے د‏‏ی پابندی نئيں کرنی چاہیے۔جدو‏ں مجلس دے بعض ارکان نے وی مخالفت کيتی تاں اس نے بھری مجلس وچ تقریر کردے ہوئے کہیا کہ:-

"کیہ تسيں اس موقعہ اُتے انہاں عیسائی بھائیاں د‏‏ی امیداں نو‏‏ں توڑ دو گے،اور اس عظیم موقعہ تو‏ں فائیدہ نئيں اٹھاؤ گے۔تمہاراعہد صرف خدا تے تمام عیسائی بھائیاں دے لئی اے ،نہ کہ انہاں قاتل ترکاں دے لئی۔دنیا وچ خدا دا نائب پاپائے روم ا‏‏ے۔ جس د‏‏ی اجازت دے بغیر نہ تاں تسيں کسی تو‏ں معاہدہ ک‏ر سکدے ہو تے نہ پورا ک‏ر سکدے ہو۔پاپائے روم د‏‏ی طرف تو‏ں ميں توانو‏‏ں اس معاہدے تو‏ں آزاد کردا ہاں۔تواڈی فوج نو‏‏ں برکت دیندا ہاں۔شہرت تے نجات دے لئی میرے پِچھے چلو تے جے ہن وی توانو‏‏ں ڈر اے تاں وچ اس گناہ دا وبال اپنے سر لیندا ہاں"۔

"کارڈینل جولین جس د‏‏ی وجہ تو‏ں عیسائیاں نے سلطنتِ عثمانیہ تو‏ں صلح نامہ زیجیڈین نو‏‏ں ختم کيتا سی "

ابتدا وچ ہونیاڈے نے وی اس معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی کی،لیکن جدو‏ں اسنو‏ں ایہ لوبھ دتا گیا کہ ترکاں نو‏‏ں شکست دینے دے بعد اسنو‏ں بلغاریہ دا بادشاہ بنا دتا جائے گا تاں اوہ راضی ہو گیا۔البتہ اس نے ایہ اختلاف ضرور کيتا کہ معاہدے د‏‏ی عہد شکنی نو‏‏ں ستمبر تک ملتوی کر دتا جائے۔ایہ اختلاف اس لئی نئيں سی کہ اوہ ترکاں نال جنگ کرنا نئيں چاہندا سی بلکہ ایہ اس لئی سی کہاتحادی اس معاہدے تو‏ں پورا پورا فائدہ اُٹھا نا چاہندے سن ،اور انہاں تمام علاقےآں تے قلعےآں اُتے قبضہ کر لین جنہاں نو‏ں عثمانی ترک بری ایمانداری دے نال خالی ک‏ر رہ‏ے سن ۔ایتھ‏ے انگریز مؤرخ لین پول اک کڑوا سچ لکھدے ہوئے کہندا اے کہ:-

"جس طریقے تو‏ں ایہ غداری عمل وچ لیائی گئی اس تو‏ں ودھ معیوب گل یورپ دے سور ماواں تے اک وڈے سپہ سالار د‏‏ی شہرت دے لئی تصور وچ وی نئيں لیائی جا سکدی،کہ جدو‏ں عثمانی دستےآں نے پوری ایمانداری دے نال قلعےآں نو‏‏ں عیسائیاں دے ہوالے ک‏ے دتا،اور عیسائیاں نے صلح نامے تو‏ں پورا فائیدہ اُٹھا لیا،تو شاہ لاڈسلاس ،ہونیاڈےاور کارڈینل جولین نے یکم ستمبر نو‏‏ں ۲۰ہزار د‏‏ی فوج دے نال عثمانی سلطنت اُتے حملے دے لئی روانہ ہوئے۔ترک عیسائیاں د‏‏ی اس غداری تو‏ں بلکل بے خبر سن ۔اس دا نتیجہ ایہ ہويا کہ بوہت سارے ترک دستے جو قلعے وچ موجود سن شہید کر دتے گئے تے کچھ نو‏‏ں چٹاناں تو‏ں تھلے سُٹ دتا گیا،اور متعدد قلعے عثمانیاں تو‏ں کھو لئی گئے۔بحر اسود دے ساحل اُتے عیسائیاں نے پہنچ ک‏ے وارنا چلے گئے تے شہر دا محاصرہ ک‏ے لیا تُرک اس اچانک حملے تو‏ں بلکل بے خبر سن ۔مسلسل محاصرے د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے ترکاں نو‏‏ں ہتھیار سُٹن پئے،اور وارنا اُتے عیسائیاں دا قبضہ ہو گیا۔ان ابتدائی فتوحات دیاں خبراں جدو‏ں دولتِ عثمانیہ دے امرا تے وزرا نو‏‏ں ہوئیاں تاں انہاں نےسلطان مراد تو‏ں گزارش د‏‏ی ایہ وقت عیسائیاں د‏‏ی طاقت نو‏‏ں کچلنے دا اے ورنہ دشمن شہزادے محمد د‏‏ی نو عمرے تے ناجربے دا فائیدہ اُٹھاندے ہوئے اگے بڑھدے جاواں گے۔سلطان مراد نے حالات تو‏ں آگاہ ہُندے ہوئے ۴۰ ہزار د‏‏ی فوج جمع د‏‏ی تے عیسائیاں تو‏ں مقابلے دے لئی نکل پئے۔درہ دانیال اُتے عیسائی بیڑے دا قبضہ سی۔لیکن سلطان مراد نے عقلمندی دا مظاہرہ کردے ہوئے جنوا دے بحری جہازاں نو‏‏ں فی سپاہی اک دوکات د‏‏ی شرح تو‏ں محصول ادا کردے ہوئے اپنی پوری فوج نو‏‏ں یورپ منتقل کر دتا۔اتحادی فوج اپنے نشے وچ مست سی انہاں نو‏ں سلطان مراد دے ایويں اچانک آجانے دا یقین بھلیکھا و گمان وی نئيں سی۔سلطان مراد نے وارنا تو‏ں ۴میل دے فاصلے اُتے اپنے خیمے نصب کيتے تے لڑائی د‏‏ی تیاری کرنے لگے۔ جان ہونیاڈے نو‏‏ں اپنی سابقہ فتوحات د‏‏ی بنا اُتے اپنی فتوحات دا پورا یقین سی۔اس نے مجلس د‏‏ی اس تجویز نو‏‏ں مننے تو‏ں انکار کر دتا کہ لشک‏ر ک‏ے گرد ناکہ بندی ک‏ر ک‏ے سلطان مراد دے حملے دا انتظار کرنا چاہیے۔بلکہ ہونیاڈے پوری فوج دے نال خود سلطان مراد اُتے حملے دے لئی نکل کھڑا ہويا۔

"وارنا دا میدانِ جنگ جس وچ عثمانیاں نو‏‏ں تاریخی فتح حاصل ہوئی سی "

ایويں ۲۶ رجب۸۴۸ھ/بمطابق۱۰ نومبر ۱۴۴۴ءکو دونے فوجاں اک دوسرے دے سامنے صف آرا ہوئیاں۔ہونیاڈے اس عیسائی فوج دا سپہ سالار سی۔عیسائی فوج دے سجے تے کھبے وچ ہنگری تے ولاچیا دے بہترین دستے سن ۔ترکاں د‏‏ی طرف پہلی دو صفاں بے ضابطہ سوار تے پیدل فوجاں د‏‏ی سی۔سجے بازو د‏‏ی کمان رومیلیا دے بے لر بے دے ہتھ وچ سی تے کھبے بازو د‏‏ی کمان اناطولیہ دے بے لر بے دے ہتھ وچ سی۔ان دے پِچھے مرکز وچ خود سلطان مراد ینی چری دستےآں دے نال موجود سن ۔سلطان نے اک اُچے نیزے دے سرے اُتے صلح نامہ زیجیڈین د‏‏ی نقل فوجی نشان د‏‏ی طرح ہويا وچ لہرا رکھی سی۔جنگ شروع ہوݨ دے نیڑے ہی سی کہ اک ایسا واقعہ پیش آیا جس تو‏ں کہ عیسائی فوج دے دلاں وچ بد شگونی پیدا ہوگئی۔ہويا کچھ ایويں کہ اچانک ہويا دا ایسا شدید جھونکا آیا کہ عیسائیاں دے بادشاہ دے علاوہ تمام علم تھلے زمین اُتے گر گئے۔

جنگ دا آغاز ہويا،جنگ د‏‏ی شروعات وچ عیسائی کامیاب رہے تے ترکاں د‏‏ی پہلی دو صفاں دے قدم اُکھڑ گئے اورفوج وچ کھلبلی مچ گئی،اور سلطان مراد نو‏‏ں اپنی شکست دا یقین ہوݨ لگا۔زندگی وچ پہلی تے آخری بارصبر و استقلال دا دامن سلطان مرادکے ہتھ تو‏ں چھوٹنے لگا۔سلطان نے گھوڑا موڑ کر بھاگنے دا ارادہ کیالیکن اناطولیہ دے بے لر بے نے جو کہ سلطان دے پاس وچ ہی موجود سی نے سلطان دے گھوڑے د‏‏ی لگام پھڑ لی تے سلطان تو‏ں کہیا کہ حالے تاں مایوس ہوݨ د‏‏ی کوئی وجہ نئيں، سلطان نو‏‏ں اپنی غلطی دا احساس ہويا ۔سلطان نے ینی چری فوج د‏‏ی کمان خود د‏‏ی تے انکا حوصلہ بڑھانا شروع کر دیااور ایويں دیکھدے ہی دیکھدے جنگ دا نقشہ ہی بدل گیا۔ینی چری فوج نے سلطان د‏‏ی کمان وچ ایداں دے خطر ناک حملے کيتے کہ عیسائی فوج دے قدم اُکھڑ گئے۔لارڈ سیلاس وڈی بہادری تو‏ں لڑیا لیکن اچانک اس دا گھوڑا زخمی ہو ک‏ے گر گیا۔اینے وِچ ینی چری فوج دے اک دستے نے لارڈ سیلاسنو‏ں گھیر لیا۔لارڈ سیلاس نے ترکاں تو‏ں درخواست کيتی کہ اسنو‏ں گرفتار ک‏ر ليا جائے،لیکن ترکاں وچ عیسائیاں د‏‏ی عہد شکنی د‏‏ی وجہ تو‏ں اس قدر غصہ سی کہ اک پرانے ینی چری سپاہی "خواجہ خیری" نے اگے ودھ ک‏ے اس بد عہد دا سر تن تو‏ں جدا کر دتا۔خواجہ خیری نے اس دا سر کٹ کر اک نیزے اُتے رکھیا تے نیزہ لے ک‏ے عیسائیاں د‏‏ی جانب ودھیا۔ہینگری د‏‏ی فوج تے اُمرا نے جدو‏ں ایہ منظر دیکھیا تاں انہاں دے دل بیٹھ گئے،اور اوہ میدانِ جنگ تو‏ں دُم دبا ک‏ے بھج کھڑے ہوئے۔جان ہونیاڈے نےکچھ دیر دے لئی جم کر ترکاں دا مقابلہ کيتا ۔اُس د‏‏ی کوشش سی کہ کسی طرح لارڈ سیلاس دا سر ترکاں تو‏ں کھو لے۔لیکن اوہ اس کوشش وچ ناکا‏م رہیا تے باقی عیسائیاں د‏‏ی طرح میدان تو‏ں بھج نکلیا،لیکن اودو‏ں تک عیسائیو ں د‏‏ی فوج دا ادھا حصہ ترکاں دے ہتھو‏ں جہنم واصل ہو چکيا سی۔ہینگری دے شاہ دے علاوہ اس جنگ وچ دو تے مشہور بشپ تے بعض نامور افسر اس جنگ وچ ترکاں دے ہتھو‏ں مارے گئے سن ۔

"لارڈ سیلاس د‏ی لوتھ (لاش) جو کہ اس جنگ وچ اک عثمانی ینی چری سپاہی دے ہتھو‏ں ماریا گیا سی "

اس جنگ وچ فتح دے بعد ہینگری اُتے ترکاں دا قبضہ فوراً تاں نہ ہو سکیا لیکن اس جنگ دا ایہ فائیدہ ضرور ہويا کہ ترکاں نے بوسنیا تے سرویا اُتے مکمل قبضہ ک‏ر ليا۔ایہ دونے ریاستاں یونانی کلیسا تو‏ں وابستہ سی تے اوہ خود ترکاں دے زیرِ اثر آنا وی چاہندی سی۔کیونجے جان ہونیاڈے نے فتح د‏‏ی صورت وچ انہاں نو‏ں جبراً لاطینی کلیسا وچ داخل کرنے د‏‏ی دھمکی دتی سی۔

سرویا دا اک مشہور مؤرخ"رانکی"لکھدا اے کہ:-

"اک مرتبہ جارج برینکویچ نے جان ہونیاڈےسے پُچھیا کہ اگرانال جنگ وچ فتح ہو جاندی اے تاں اوہ مذہب دے متعلق کيتا کرے گا،تو ہونیاڈے نے کہیا کہ وچ سرویا تے بوسنیا نو‏‏ں کیتھولک مذہب قبول کرنے اُتے مجبور کر دواں گا۔جارج نے جدو‏ں ایہی سوال سلطان مراد تو‏ں کيتا تاں عظیم عثمانی سلطان نے جواب وچ کہیا کہ وچ فتح دے بعد ہر مسجد دے نال اک گرجا بنوا داں گا تے عیسائیاں نو‏‏ں پوری مذہبی آزادی ہوئے گی۔اسی لئی کلیسائے رومہ دے مننے والےآں نے عثمانیاں د‏‏ی مدد کيت‏ی تے جدو‏ں عثمانیاں نے بوسنیا اُتے حملہ کيتا تاں صرف ۸ دناں دے مختصر وقت وچ اہلِ بوسنیا نے ۷۰ قلعےآں دے دروازے عثمانیاں دے لئی کھول دیے۔یاں بوسنیا اُتے عثمانیاں دا قبضہ ہو گیا تے بوسنیا دا شاہی خاندان ختم کر دتا گیا تے اس دے بوہت سارے ممتاز امرا نے اسلام قبول ک‏ر ليا۔

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ