جنگِ آزادی وچ مسلماناں دا کردار
ہندوستان دی جنگِ آزادی وچ مسلماناں دا کردار تاریخِ ہند وچ سنہرے باب دی حیثیت رکھدا اے ۔ایہ باب مسلماناں دی جذبہء حب الوطنی ،جوش تے ولولہ ، عزم تے ہمت، بہادری تے پامردی، ایثار تے قربانی دی لافانی تے ناقابلِ فراموش داستان اے ۔
تقریباً اک صدی تک چلنے والی تحریکِ آزادی وچ مسلمانانِ ہند نے بے مثال تے لازوال کردار ادا کيتا تے وطنِ عزیز نوں غاضب انگریزاں دے پنجہء ظلم تے باشندگانِ ہند دی گردناں نوں طوقِ غلامی توں آزاد کروانے دے لئی اپنی جان تے مال ،عزت تے آبرو دی اوہ عظیم قربانیاں پیش کيتياں جنہاں دا تذکرہ کيتے بغیر تاریخِ ہند نامکمل اے ۔
سرزمینِ ہند نوں مسلماناں نے اپنے خون توں سینچا اے ۔ مسلماناں نے گلشنِ ہند دی اپنے لہو توں آبیاری دی اے تے ایہ لہو اِنّا زیادہ اے کہ اس زماں دے ذرّے ذرّے توں ساڈا لہو مہکتا اے ، ساڈی قربانیاں نے اس ملک دی آن بچائی اے ،ساڈی محبت نے اس گلشن دی شان ودھائی اے ۔ ساڈے اسلاف نے اس ملک دی آزادی دے لئی تحریکاں چلاواں ، قیدوبند دی صعوبتاں نوں برداشت کيتا ، کمالِ جرات دا مظاہرہ کردے ہوئے تختہء دار اُتے چڑھ کر بخوشی پھانسی دے پھندے نوں گلے توں لگایا، لکھاں جاناں دا نذرانہ پیش کيتا تب کدرے جا کے اس ملک نوں انگریزاں دے پنجہء غلامی توں آزادی ملی تے ایہ ملک آزاد ہويا ۔
جن مسلماناں نے آزادی دے لئی سرگرم تے قائدانہ رول ادا کيتا سی اُنہی مسلماناں دے نال آزادی دے بعد سوتیلا سلوک کيتا جانے لگا۔ ساڈی قربانیاں نوں فراموش کر دتا گیا ، جدوں وی جنگِ آزادی دی گل ہُندی اے تاں دو چار مسلماناں دا ذکرِ محض کر کے خانہ پُری کر دتی جاندی اے تے اُنہاں لکھاں مسلماناں دا ذکر تک نئيں کيتا جاندا جنہاں نے اس ملک دی آزادی دے لئی اپنی جاناں دی قربانی دی۔ مٹھی بھر فرقہ پرستاں دا اوہ ٹولہ جس نے جنگِ آزادی وچ حصّہ لینا تاں درکنار ، انگریزاں توں عہدِ وفا نبھاندے ہوئے مجاہدینِ آزادی تے وطن توں بدترین غدّاری دا ارتکاب کيتا ، اوہی غدّار ٹولہ اج برسرِ اقتدار اے تے مسلماناں توں حب الوطنی دا ثبوت منگ رہیا اے ۔تریخ نوں یک طرفہ،فرقہ وارانہ تے غیر منصفانہ انداز وچ دوبارہ لکھنے دی مہم چلائ جارہی اے تے مسلمانانِ ہند نوں غدّار وطن لکھنے تے ثابت کرنے دی کوشش کيتی جارہی اے ۔ انہاں حالات وچ سانوں خود وی اپنی تریخ توں واقف ہونے تے برادرانِ وطن نوں وی اپنی تریخ توں واقف کروانے دی ضرورت اے ۔ آؤ مختصراً نظر ڈالدے نيں جنگِ آزادی وچ مسلمانانِ ہند دے کردار اُتے ۔
انگریزاں دے خلاف پہلی ،باقاعدہ تے منظّم جنگ سن 1754 وچ بنگال دے نواب علی وردی خان نے لڑی تے انگریزاں نوں شکست دتی اس جنگ نوں پہلی منظّم تے مسلّح جنگِ آزادی قرار دتا جاندا اے ۔ علی وردی خان دے بعد اُنہاں دے دھوہندے نواب سراج الدولہ نے سن 1757 وچ پلاسی تے 1764 وچ بکسر دے مقام اُتے انگریزاں توں لوہا لیا ۔ تے انگریزاں توں لڑدے ہوئے وطن دی خاطر اپنی جان دا نذرانہ پیش کيتا ۔
میسور (کرناٹک) وچ حیدر علی تے اس دے اُولوالعزم سودھو
فرزند فتح علی ٹیپو نے انگریزاں نوں ناکوں چنے چبوا دتے. سن 1782 سے1799 تک انہاں باپ بیٹےآں نے انگریزاں توں چار جنگاں کيتياں ۔ شہید ٹیپو دا ایہ جملہ ” شیر دی اک دن دی زندگی گیدڑ دی سو سالہ زندگی توں بہتر ہُندی اے ” اس عظیم مجاہد دی بہادری دی اج وی یاد دلاندا اے ۔ جدوں جنرل ہیرس نوں ٹیپو دی شہادت دی خبر ملی تاں اس نے ایہ لفظاں ادا کيتے "اج توں ہندوستان ساڈا اے ” ایہ لفظاں دسدے نيں کہ ٹیپو شہید نوں انگریز اپنی راہ دا سب توں وڈا روڑا سمجھدے سن ۔
شاہ ولی اللہ محدث دہلوی دے خانوادے نے انگریزاں دے خلاف جہاد چھیڑ دتا ۔ شاہ عبدالعزیز محدث دہلوی نے 1803 وچ انگریزاں دے خلاف جہاد دا فتویٰ دے دتا ۔تحریکِ شہیدین دی قیادت کردے ہوئے سید احمد شہید تے شاہ اسماعیل شہید نے بالا کوٹ وچ اپنے کئی ساتھیاں دے نال لڑدے ہوئے جام شہادت نوش کيتا ۔
1857 وچ مولانا فضلِ حق خیرآبادی نے انگریزاں دے خلاف جہاد دا فتویٰ دے دتا جس اُتے علمائے دہلی دے دستخط لئے گئے ۔ اس فتویٰ دے آندے ہی علماء تے عوام مل کے میدانِ جنگ وچ کود پئے تے ہزاراں دی تعداد وچ اپنا لہو پیش کر کے اس سرزمین نوں لالہ تے زار کيتا ۔
1857 وچ شاملی دے محاذ اُتے حاجی امداد اللہ مہاجر مکی، مولانا قاسم نانوتوی،مولانا رشید احمد گنگوھی ،حافظ ضامن شہید وغیرہ عظیم المرتبت شخصیتاں نے انگریزاں توں جہاد کيتا، اس محاذ اُتے کئی علماء شہید ہوئے گئے تے کئی علماء نوں انگریزاں نے کالا پانی دی سزا سنائی۔
1857 دی جنگِ آزادی وچ جنرل بخت خان، احمداللہ شاہ مدراسی، تے مولوی احمد اللہ شاہ فیض آبادی وغیرہ جیالاں نے سرگرم تے قائدانہ رول ادا کيتا ۔ مولوی احمد اللّٰہ شاہ فیض آبادی نوں انگریزاں نے اپنا سب توں وڈا دشمن قرار دے کے اُنہاں دے سر پنجاہ ہزار روپیہ دا انعام رکھیا ۔
1857 دی جنگِ آزادی وچ علمائے عظیم آباد (پٹنہ) جنہاں وچ مولانا عبدالحئی عظیم آبادی ،مولانا عبداللہ عظیم آبادی، وغیرہ ۔علمائے صادق پور(بہار) جنہاں وچ مولانا فضل حق خیرآبادی،مولانا جعفر تھانیسری، حاجی امداد اللہ مہاجر مکی وغیرہ، علمائے دیوبند، شاملی،اور فرنگی محلی، جنہاں وچ مولانا قاسم نانوتوی تے مولانا رشید احمد گنگوھی وغیرہ شامل نيں ، نے تے انہاں جداں ہور ہزاراں علماء نے حصہ لے کے وطنِ عزیز دے لئی اپنی جاناں تے مالاں دا نذرانہ پیش کيتا تے قیدو بند دی صعوبتاں نوں برداشت کيتا ۔
1919 وچ جمعیت علمائے ہند قائم کيتی گئی جس دا مقصد انگریزاں نوں اس ملک توں بھگانا سی ۔ اس وچ شیخ الہند مولانا محمود الحسن مدنی ،حسین احمد مدنی،عطاء اللہ شاہ بُخاری، ثناء اللہ امرتسری، مولانا محمد علی جوہر، تے مولانا آزاد ورگی عظیم المرتبت شخصیتاں شامل سن۔
1921 وچ مولانا حسرت موہانی نے مکمل آزادی دا مطالبہ کيتا، ایہ اوہ پہلے شخص سن جنہاں نے مکمل آزادی دا مطالبہ کيتا ۔
اس دے علاوہ بہادر شاہ ظفر، بیگم حضرت محل، امجدی بیگم ، بیگم عزیزن، مولانا برکت اللہ بھوپالی ،مولانا عبید اللہ سندھی،محمد میاں منصور انصاری،مولانا رحمت اللہ صادق پوری، مولانا مظہر الحق، سیف الدین کچلو،سید سلیمان ندوی،میاں نذیر حسین محدث دہلوی ،علی برادران، یوسف مہرالی،خان عبدالغفار خان، عظیم اللّٰہ خان، مولوی محمد باقر،بدرالدین طیب جی ، شعیب اللّٰہ خان، علامہ شبلی نعمانی، شاعر اسلام ڈاکٹر علامہ اقبال، وغیرہ ہزاراں ، لکھاں جیالاں نے 1857 دی جنگِ آزادی وچ ، شاملی،بالا کوٹ دے محاذ اُتے ،1913 توں 1920 تک چلنے والی ریشمی رومال تحریک، 1920 دی تحریکِ ترک موالات،1921 دی خلافت تحریک، 1922 دی موپلا بغاوت تے چوری چورا تحریک، 1930 دی تحریکِ سول نافرمانی، 1942 دی ہندوستان چھڈو تحریک،1946 وچ ممبئی وچ ہونے والے بحری بیڑے دی بغاوت دی حمایت وچ ہونے والے مظاہرے ، تے ایسی کئی تحریکاں وچ سرگرم تے قائدانہ رول ادا کيتا جس دی پاداش وچ ہزاراں مسلمان شہید کيتے گئے تے ہزاراں مسلماناں نے قید تے بند دی صعوبتاں نوں برداشت کيتا تے کالا پانی ورگی غیر انسانی سزاواں بگھتاں۔ مؤرخین دے مطابق جنگِ آزادی وچ عام مسلماناں دے علاوہ صرف شہید علماء دی تعداد 30 ہزار توں 50 ہزار دے نیڑے اے ۔اِنّی وڈی تعداد وچ اپنی جاناں دا نذرانہ دے کے مسلماناں نے اس ملک نوں آزاد کروایا ، لیکن افسوس جنگِ آزادی وچ مسلماناں دی حصہ داری دا تفصیلاً تاں کيتا اجمالی تذکرہ وی نئيں کيتا جاندا ۔