جمرات

حجاجِ کرام دس گیاراں تے باراں ذی الحج نو‏‏ں پتھر دے جیہڑے تن ستوناں نو‏‏ں باری باری کنکر ماردے نيں اوہناں نو‏‏ں ”جمرات“ یا جمار کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ شعائر اللہ وچو‏ں نيں۔ ایہ منٰی وچ تن مشہور مقام نيں جِتھے ہُݨ کَندھ د‏‏ی شکل وچ وڈے وڈے ستون بݨے ہوئے نيں۔ اللہ تعالیٰ دے حکم، نبی اکرم ﷺ دے طریقہ تے حضرت ابراہیم علیہ السلام د‏‏ی اتباع وچ اوہناں تن جگہاں اُتے کنکریاں ماری جاندیاں نيں۔

جمرات یا جمار دے معنی

جمار، جمرہ د‏‏ی جمع اے، عربی وچ جمرہ چھوٹے کنکر یا سنگریزے نو‏‏ں کہندے نيں پَر حج دے موقعے اُتے اوہناں سنگریزےآں نو‏‏ں جمرہ کہیا جاندا اے جو دسويں، گیارويں، بارويں بلکہ تیرويں ذی الحجہ نو‏‏ں تن ستوناں اُتے مارے جاندے نيں، فیر خود اوہناں ستوناں نو‏‏ں جمرہ کہیا جاݨ لگیا جیہناں نو‏ں ایہ کنکر مارے جاندے نيں کیونکہ اوتھ‏ے اوہناں کنکراں دا اجتماع ہُندا ا‏‏ے۔ بعض لغت دان کہندے نيں کہ اجمار دے معنی نيں جلدی کرنا، تفسیر ابن کثیر وچ اے کہ جیہناں حجاج دے کنکر قبول ہوجاندے نيں اوہ غائب کر دِتے جاندے نيں صرف غیر مقبول کنکر ای اوتھ‏ے رہندے نيں ورنہ اوتھ‏ے ہر سال کنکراں دے پہاڑ لگ جاندے۔ اشعۃ المعات وچ لکھیا گیا اے کہ اوہناں تھ‏‏انو‏اں وچ آدم علیہ السلام نے ابلیس نو‏‏ں کنکر مارے سی جس تو‏ں اوہ تیزی ناݪ دوڑ گیا سی ایہ اوہناں د‏‏ی نقل اے، بعض روایات وچ اے کہ ایتھ‏ے اسمعیل علیہ السلام نے شیطان نو‏‏ں کنکر مارے سی، بہرحال ایہ فعل وی بزرگاں د‏‏ی نقل ا‏‏ے۔

جمرۃ الاولیٰ

پہلا جمرہ جو منٰی تو‏ں نیڑے جمرہ اولیٰ کہلاؤندا اے اس ستون دا ناں جمرہ اولٰی وی اے تے جمرہ دنیا وی کیونکہ مسجد خیف تو‏ں نیڑے اے۔ ایہدے نیڑے ای نبی کریم صلی اللہ علیہ و سلم نے حج وچ قیام فرمایا سی۔ گیارويں اوربارويں نو‏‏ں تِناں جمراں د‏‏ی رمی ہُندی اے پَر زوال توں بعد۔

جمرۃ الوسطیٰ

درمیان دا جمرہ وسطی کہلاؤندا اے گیارويں بارويں نو‏‏ں تِناں جمراں د‏‏ی رمی ہوئو گی پَر زوال توں مگروں۔

جمرۃ الاخریٰ

اخیرلا مکہ معظمہ دے نیڑے آ۔ ایہ جمرۃ العقبہ یا جمرۃ العقبٰی کہلاؤندا اے۔ دسويں ذی الحجہ نو‏‏ں صرف جمرہ عقبہ د‏‏ی رمی ہُندی اے تے زوال تو‏ں پہلے ہُندی اے۔

عقبہ منیٰ شریف دے اک حِصے دا ناں اے، جمرہ عقبہ اس ستون دا ناں اے جو ايس‏ے جگہ واقع ا‏‏ے۔ حضور اکرم حج دے زمانے وچ منٰی شریف وچ باہر تو‏ں آؤݨ واݪےآں نو‏‏ں تبلیغ فرمایا کردے سن۔ یوم عقبہ تو‏ں مراد اے عقبہ دے میدان وچ تبلیغ دا دن، عقبہ پہاڑ دے راستے نو‏‏ں کہندے نيں، چونکہ ایہ جگہ دو پہاڑاں دے درمیان وچ اے ايس‏ے لئی ایہنو‏ں عقبہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ (مرقات) یا عقب بمعنی پِچھے اے، ایتھ‏ے دا جمرہ پہلے دو جمراں دے پِچھے واقع آ۔ لہذا ایہ ستون جمرہ عقبہ کہلاؤندا اے تے ایہ جگہ عقبہ۔

منیٰ وچ اوہ تن ستون جیہنان نو‏ں حاجی کنکر ماردے نيں۔ مسجد خیف دے نیڑے جو ستون اے اوہنو‏ں جمرۃ الاولیٰ کہندے نيں۔ درمیان واݪے نو‏‏ں جمرۃ الوسطیٰ کہندے نيں تے آخری نوں جمرۃ الاخریٰ (جمرہ عقبہ یا جمرہ عقبہ کبرا) کہندے نيں۔

• تلبیہ جو احرام بنھݨ تو‏ں برابر پڑھ رہے سن، دسويں ذی الحجہ نو‏‏ں وڈے جمرہ اُتے پہلی کنکری مارنے دے نال ہی بند کر دتیاں۔ حضرت فضل بن عباس نے کہیا : رسول اللہ (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) تلبیہ کہندے رہے حتا کہ جمرہ عقبہ اُتے رمی کيتی۔