ثقہ الاسلام تبریزی

ثقہ الاسلام تبریزی
جم	19 جنوری 1861   تبریز
وفات	30 دسمبر 1911 (50 سال)  تبریز
وجہ وفات	پھانسی
طرز وفات	سزائے موت
شہریت	ایران
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان ،  عالم مذہب
باب اسلام

ثقہ الاسلام تبریزی

1911 وچ روسی افواج دے ذریعہ پھانسی د‏‏ی پہلی سیریز وچ سجے طرف تو‏ں پنجواں نمبر اُتے ثقہ الاسلام تبریزی۔

مرزا علی آقا تبریزی، ثقہ الاسلام تبریزی ( تبریز ، جنوری 19، 1861 – تبریز ، دسمبر 31، 1911) اک ایرانی قوم پرست سی جو ایرانی آئینی انقلاب دے دوران ایران دے شہر تبریز وچ رہندے سن تے اک اصلاح پسند شیعہ عالم دین سن ۔ 1911 وچ تبریز اُتے روسی حملے دے دوران ، اسنو‏ں 50 سال د‏‏ی عمر وچ باغ شمال وچ روسی فوجیاں نے 12 ہور ایرانی قوم پرستاں دے نال پھانسی دے دی۔ اوہ مقبراتوشوارا ، تبریز وچ دفن ا‏‏ے۔

مقبراتوشوارا عمارت ، تبریز دے باہر ،ثقہ الاسلام تبریزی دا مقبرہ۔

اس د‏ی پھانسی د‏‏ی اصل فوٹو گرافی فی الحال آذربائیجان میوزیم وچ دکھادی گئی ا‏‏ے۔

مرزا علی آغا تبریز (پیدائش: 19 دسمبر ، 1239 ء - وفات 29 دسمبر ، 1290) ، جسنو‏ں ثقۃ الاسلام تبریزی یا ثقۃ الاسلام دوم کے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، آذربائیجان دے اک اسکالر تے ایرانی آئینی تحریک دے شہداء وچو‏ں اک سن ۔ اوہ آئینی پسنداں تے آزادی پسنداں وچو‏ں اک سی تے 11 محرم 1330 ھ نو‏‏ں تبریز وچ روسیاں نے اسنو‏ں پھانسی دے ک‏ے ہلاک کردتا سی۔

زندگی

وہ 1861 وچ تبریز وچ پیدا ہويا سی۔ انہاں دے والد حاج مرزا صحفی صدر الاسلام ثقہ الاسلام تبریزی تمباکو دے احتجاج وچ اک غالب شخصیت سن ۔ انہاں نے تبریز ، نجف تے کربلا وچ تعلیم حاصل کيتی۔ اپنے والد د‏‏ی وفات دے بعد اسنو‏ں بادشاہ معزالدین شاہ نے ثقہ الاسلام دا لقب دتا۔

آپ رجب 1277 ھ د‏‏ی ستويں تریخ کوتبریز وچ پیدا ہويا سی۔ انہاں دے دادا ، حاجی مرزا شفیع صدر ثقۃ الاسلام ، سید کاظم رشتی دے طالب علم سن تے شیخ تبریز دے سربراہ سن ۔ انہاں دے والد ، حاج میرزا موسٰی ثقۃ الاسلام ، تمباکو د‏‏ی تحریک وچ شامل سن ۔

تبریز دے عوام وچ اوہ اک بااثر دانشور سی۔ روسی افواج دے ذریعہ تبریز محاصرے دے اختتام دے بعد روسی افواج تے انقلابیاں دے وچکار اک تنازعہ شروع ہوگیا۔ روسیاں نے تاکید د‏‏ی کہ اوہ اک خط اُتے دستخط کرن جو تنازعہ شروع کرنے وچ انقلابیاں د‏‏ی ذمہ داری د‏‏ی تصدیق کرے۔ اس نے انکار کردتا ، تے روسیاں نے اسنو‏ں بارہ ہور قوم پرستاں دے نال پھانسی دے دی۔

انہاں نے تبریز تے فیر کربلا تے نجف وچ تعلیم حاصل کيتی۔ اس دے بعد ، اوہ تبریز واپس آیا تے 1319 وچ ، اپنے والد د‏‏ی وفات دے بعد ، اسنو‏ں مظفرالدین شاہ تو‏ں ولی عہد شہزادہ محمد علی مرزا دی تجویز اُتے "ثقۃ الاسلام" دا خطاب ملیا تے تبریز وچ شیخیہ دا سربراہ بن گیا۔ اس نے تن بار شادی کيتی تے اس دے تن بیٹے تے چار بیٹیاں سن۔ اوہ ترکی ، فارسی ، عربی تے فرانسیسی جاندا سی تے عربی اشاعتاں نو‏‏ں پڑھدا سی ، اپنی تقاریر وچ لوکاں نو‏‏ں نويں دنیا د‏‏ی ریاست تو‏ں آگاہ کردا سی۔ انہاں نے امیرنظام گروسی تے مہدی قلی ہدایت تے ادیب الممالک فراہانی دے نال سماجی تے گفتگو کيتی۔ انہاں د‏‏ی شاعرانہ طبیعت سی تے اوہ اپنے لائبریری وچ مشاعرہ دا انعقاد کردے سن ۔

آئین سازی

وہ ابتدا ہی تو‏ں ہی آئینی تحریک دے حامی رہے ني‏‏‏‏ں۔ قومی اسمبلی دی پہلی میعاد دے انتخابات وچ آئین دے اعلان دے بعد ، انہاں نے تبریز دے علماء وچ پہلا ووٹ حاصل کيتا ، لیکن نمائندگی قبول نئيں کيتی۔ اسٹیٹ ایسوسی ایشن آذربائیجان دے قیام دے نال ہی ، اوہ اس دے حامیاں وچ شامل ہوگیا تے اسلامی انجمن د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، جسنو‏ں آئین مخالف علماء نے قائم کيتا سی۔

معمولی جبر دے دور دے دوران ، اس نے تبریز اُتے قبضے نو‏‏ں روکنے تے اُتے امن طریقے تو‏ں مسائل حل کرنے دے لئی بہت کوشش کيتی۔ تہران د‏‏ی فتح دے بعد ، اس نے محمد علی شاہ د‏‏ی حکومت دا تختہ الٹنے تو‏ں روکنے تے تنازعات نو‏‏ں پرامن طریقے تو‏ں حل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن اوہ کامیاب نئيں ہويا۔ تبریز اُتے زار روسی فوج دے قبضے دے نال ، اس نے صورتحال نو‏‏ں پرسکو‏ن کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس دے اصرار اُتے ستار خان تے باقر خان تبریز تو‏ں تہران چلے گئے ۔

روس د‏‏ی جانب تو‏ں ایران نو‏‏ں الٹی میٹم جاری کرنے تے شوشتر تو‏ں اخراج کرنے دا مطالبہ کرنے دے بعد ، تبریز دے عوام نے مظاہرے کیتے۔ تبریز دے مجاہدین ، لوکاں د‏‏ی حمایت وچ ، روسی افواج دا مقابلہ کرنے دے لئی تیار سن ۔ ثقۃالاسلام مجاہدین دے اقدامات دا مخالف سی تے اس د‏ی وجہ تو‏ں انہاں نال دشمنی پیدا ہوگئی۔ روسیاں د‏‏ی طرف نال جنگ دے آغاز دے نال ہی ، ثقۃ الاسلام نے انہاں د‏‏ی مخالفت کيتی تے اک خط وچ تبریز پولیس دے سربراہ ، عامر خشمت نساری تو‏ں ، روسیاں تو‏ں مقابلہ کرنے تے دفاع کرنے نو‏‏ں کہیا۔ اگرچہ مجاہدین نے چند روز د‏‏ی لڑائی وچ روسی افواج نو‏‏ں کمزور کردتا سی ، لیکن تہران وچ پارلیمنٹ د‏‏ی تحلیل تے ثقۃ الاسلام دے الٹی میٹم د‏‏ی منظوری تو‏ں مجاہدین نو‏‏ں ہتھیان سُٹن اُتے مجبور کردتا گیا۔

پھانسی

روسی فوج دے ذریعہ تبریز اُتے قبضہ کرنے دے بعد ، روسیاں نے ثقۃ الاسلام تو‏ں تبریز وچ روسی قونصل خانے آنے نو‏‏ں کہیا۔ عثمانی قونصل خانے د‏‏ی طرف تو‏ں انتباہ دے باوجود ، ثقۃ الاسلام نے عثمانی قونصل خانے وچ چھپنے تے پناہ لینے تو‏ں انکار کردتا تے اوہ روسی قونصل خانے گئے۔ اوتھ‏ے انہاں تو‏ں ایہ لکھنے نو‏‏ں کہیا گیا کہ انہاں نے مجاہدین د‏‏ی جنگ شروع کيت‏ی سی ، لیکن ثقۃ الاسلام نے ایہ کہندے ہوئے انکار کردتا کہ روسیاں نے جنگ شروع کردتی سی۔ اس دے بعد ، اسنو‏ں 1330 ہجری وچ 9 دسمبر 1290 ہجری دے برابر ، یوم عاشور دے دن ست ہور افراد دے ہمراہ حراست وچ لیا گیا۔ اس دے قتل دے انچارج سرکاری اہلکار ، قاسم دماوندی نے ، اس تو‏ں انکار کردتا ، تے روسی ایجنٹاں نے مجاہدین دے نال تعاون کرنے اُتے اسنو‏ں پھانسی اُتے لٹکا دتا۔ ثقۃ الاسلام تبریز دے شاعر دا مقبرہ وچ دفن گیا گیا اے ۔

آثار

• مرآةالکتاب در اسامی مولفات شیعه است.
• نامه‌های تبریز
• ایضاح‌الانباء
• بث‌الشکوی (ترجمه بخشی از تریخ یمینی)
• مجموعه تلگرافات
• تریخ امکنه شریف
• بالون ملت ایران به کجا می‌رود؟ (رساله)
• ترقی مملکتی به مال است و تحصیل مال با علم (رساله)
• اصول سیاست اسلامیه
• مجمل حوادث یومیه مشروطه
• لالان (رساله)
• نامه‌ها

اس د‏ی زندگی نو‏‏ں سحر ٹی وی دے ذریعہ تیار کردہ ، حجت غسیم د‏‏ی ٹی وی سیریز ثقہ الاسلام وچ دکھایا گیا سی ( سحر ٹی وی فرانسیسی صفحہ وی دیکھو)۔

حوالے

محمد سعید آردوبادی ، فوگی ٹیبریز ، (محمد سعید اردوبادی ، تبریز مہ آلودش ، ترجمہ ریسی نانی)

• ڈاکٹر معین د‏‏ی فارسی فرهنگ

اس مضمون وچ محمد معین (وفات 12 جولائ‏ی ، 1981) دے اقتباست ني‏‏‏‏ں۔ انہاں حصےآں دے اخلاقی حقوق محمد معین دے لئی مخصوص ني‏‏‏‏ں۔

ہور ویکھو

• دھندلا تبریز از محمد سعید آردوبادی
• آئین مکان تبریز
• 1911 وچ روسی فوج دے ذریعہ تبریز دا قبضہ