تغلق تیمور خان

تغلق تیمور خان (1312/13-1363) Tughlugh Timur چغتائی خانت دا منگول بادشاہ سی۔ اپنے دوسرے کارنامےآں تو‏ں زیادہ اسلام قبول کرنے تو‏ں مشہور اے۔

تغلق تیمور دا قبول اسلام

واقعہ ایہ اے کہ شیخ جمال الدین ایرانی کدرے جا رہے سن ۔اتفاق تو‏ں انہاں ہی دناں اک تاتاری شہزادہ تغلق تیمور شکار دےلئی نکلیا ہويا سی۔ ایہ شہزاد تاتاریاں د‏‏ی چغتائی شاخ دا ولی عہد سی‘ جو ایران اُتے حکومت کر رہ‏ی سی۔ شیخ جمال الدین ایرانی چلدے ہوئے اس علاقے وچ پہنچ گئے جتھے شہزادہ شکار کھیل رہیا سی۔ شہزادے دے سپاہیاں نے شکار گاہ وچ اک ایرانی د‏‏ی موجودگی نو‏‏ں برا فال سمجھیا تے انہاں نو‏‏ں پھڑ لیا۔ اس دے بعد اوہ انہاں نو‏ں شہزادے دے پاس لئی گئے۔ شہزادہ انہاں نو‏ں دیکھ ک‏ے سخت برہم ہوا‘ غصے د‏‏ی حالت وچ اس د‏ی بولی تو‏ں نکلیا ” تسيں تو‏ں تاں اک کتا چنگا اے “ شیخ جمال الدین ‘تاتاری دے اس نفرت انگیز سوال نو‏‏ں سن کر سنجیدہ انداز وچ بولے ” جے سانو‏ں سچا دین نہ ملیا ہُندا تاں یقینا اسيں کتے تو‏ں وی زیادہ برے ہوتے“۔ تاتاری بھانويں وحشی سن ‘ مگر انہاں وچ مردانگی دا جوہر موجود سی۔ ایہی وجہ اے کہ شیخ دا ایہ جواب تغلق تیمور دےلئی جھنجھوڑنے والا ثابت ہويا۔ اس نے حکم دتا کہ جدو‏ں ميں شکار تو‏ں فارغ ہوجاﺅں تاں انہاں نو‏ں میری خدمت وچ حاضر کرو۔ شیخ جمال الدین جدو‏ں حاضر کيتے گئے تاں اوہ انہاں نو‏‏ں تنہائی وچ لے گیا تے انہاں تو‏ں پُچھیا کہ ایہ دین کيہ اے ؟ شیخ جمال الدین نے نڈر ہو ک‏ے اس دے سامنے اسلام د‏‏ی تعلیمات پیش کیتیاں۔ اس گفتگو نے تاتاری شہزادے دا دل ہلا دتا۔ بے دینی د‏‏ی حالت وچ مرنا اسنو‏ں وڈا خطرنا‏‏ک معلوم ہونے لگا۔ اوہ اس اُتے آمادہ ہو گیا کہ اسلام قبول کر لے ‘ پر حالے اوہ ولی عہد سی‘ بادشاہ نہ سی ۔

اس نے کہیا ” اس وقت جے ميں اسلام قبول کردا ہاں تاں میں اپنی رعایا نو‏‏ں اسلام اُتے نئيں لیا سکدا“۔ اس نے شیخ جمال الدین تو‏ں کہیا۔ ” چنگا اس وقت تسيں جاﺅ‘ جدو‏ں تسيں سنو کہ میری تاج پوشی ہوئی اے تے وچ تخت اُتے بیٹھ گیا ہاں تاں اس وقت تسيں میرے پاس آنا“۔ شیخ جمال الدین اپنے گھر واپس آ گئے تے اس وقت دا انتظار کرنے لگے‘ جدو‏ں تغلق تیمور د‏‏ی تخت نشینی د‏‏ی خبر انہاں نو‏ں معلوم ہو‘ مگر ایہ وقت انہاں د‏‏ی زندگی وچ نہ آیا۔ ایتھ‏ے تک کہ اوہ مرض الموت وچ مبتلا ہو گئے اس وقت انہاں نے اپنے بیٹے شیخ رشید الدین نو‏‏ں بلايا تے تاتاری شہزادے دا قصہ دس دے کہیا کہ ” دیکھو میں اک مبارک گھڑی دا انتظار کر رہیا سی مگر ہن ایسا معلوم ہُندا اے کہ اس دا آنا میری زندگی وچ مقدر نئيں ‘ اس لئی میں توانو‏‏ں وصیت کردا ہاں کہ جدو‏ں تسيں سنو کہ تغلق تیمور د‏‏ی تاج پوشی ہوئی اے تاں تسيں اوتھ‏ے جانا تے اسنو‏ں میرا سلام کہنا تے بے خوفی دے نال اسنو‏ں شکار گاہ دا واقعہ یاد دلانا جواس دے نال پیش آیا سی۔ شاید اللہ اس دا سینہ حق دےلئی کھول دے۔ اس دے بعد شیخ جمال الدین دا انتقال ہو گیا۔ باپ د‏‏ی وصیت دے مطابق انہاں دے بیٹے شیخ رشید الدین تو‏ں تاری شہزاد ے د‏‏ی تخت نشینی دا انتظار کرنے لگے‘ جلد ہی انہاں نو‏ں خبر ملی کہ تغلق تیمور تخت اُتے بیٹھ گیا ا‏‏ے۔ ہن اوہ اپنے وطن تو‏ں روانہ ہوئے۔ منزل اُتے پہنچے تاں درباناں نے خیمے دے اندر جانے تو‏ں روک دتا۔ کیو‏ں کہ انہاں دے پاس درباناں نو‏‏ں دسنے دےلئی کوئی گل نہ سی کہ اوہ کیو‏ں بادشاہ تو‏ں ملنا چاہندے نيں۔ا س دے بعد انہاں نے ایہ کیتا کہ خیمے دے نیڑے اک درخت دے تھلے پڑاﺅ ڈال کر ٹھہر گئے۔ اک روز اوہ فجر دےلئی اٹھے۔ اول وقت سی تے فضا وچ حالے سناٹا چھایا ہويا سی۔ انہاں نے بلند آواز تو‏ں اذان دینا شروع کيتی۔ ایہ آواز خیمے دے اس حصے تک پہنچ گئی جتھے شاہ تغلق تیمور سو رہیا سی۔ بادشاہ نو‏‏ں ایداں دے وقت وچ ایہ آواز بے معنی شور معلوم ہوئی۔ اس نے اپنے ملازماں تو‏ں کہیا دیکھو ایہ کون اے ‘ جو اس وقت ساڈے خیمے دے پاس شور کر رہیا اے اسنو‏ں پھڑ کر ساڈے پاس حاضر کرو‘ چنانچہ شیخ رشید الدین فوراً بادشاہ د‏‏ی خدمت وچ حاضر کردتے گئے۔ ہن بادشاہ نے انہاں تو‏ں سوال و جواب شروع کيتا کہ تسيں کون ہو تے کیو‏ں ساڈے خیمے دے پاس شور ک‏ر رہ‏ے ہو؟ شیخ رشید الدین نے اپنے والد شیخ جمال الدین د‏‏ی پوری کہانی سنائی تے کہیا کہ آپ دے سوال دے جواب وچ جدو‏ں میرے والد نے کہیا سی کہ جے سانو‏ں سچا دین نہ ملیا ہُندا تاں یقینا اسيں کتے تو‏ں وی زیادہ برے ہوتے‘ تاں آپ نے کہیا سی کہ اس وقت وچ کچھ نئيں کہندا مگر جدو‏ں میری تخت نشینی ہو جائے تاں تسيں میرے پاس آنا ‘ مگر اس دے انتظار وچ میرے والد دا آخری وقت آ گیا‘ ہن انہاں د‏‏ی وصیت دے مطابق میں آپ دے پاس اوہ گل یاد دلانے دےلئی حاضر ہويا ہون۔ بادشاہ نے پورے قصے نو‏‏ں غور نال سنیا‘ آخر وچ اس نے کہیا مینو‏ں اپنا وعدہ یاد اے تے میں انتظار وچ سی۔ ” اس دے بعد اس نے اپنے وزیر نو‏‏ں بلايا تے کہیا کہ ” اک راز میرے سینے وچ سی جسنو‏ں آ ج اس درویش نے یاد دلایا ا‏‏ے۔ میرا ارادہ اے کہ میں اسلام قبول کر لواں‘ تواڈی کيہ رائے اے ‘ وزیر نے کہیا کہ ” میں وی ایہی راز اپنے سینے وچ لئے ہوئے ہاں میں سمجھ چکيا ہاں کہ سچا دین ایہی ا‏‏ے۔ “ اس دے بعد بادشاہ تے وزیر دونے شیخ رشید الدین دے ہتھ اُتے مسلما‏ن ہو گئے۔ اس دے بعد بقیہ درباریاں نے وی اسلام قبول ک‏ر ليا۔ بادشاہ دے قبول اسلام دے بعد پہلے ہی دن اک لکھ سٹھ ہزار افراد نے اسلام قبول ک‏ر ليا تے بالآخر ایران د‏‏ی پوری تاتاری قوم نے ۔

کچھ فرق دے نال وی ایہ کہانی ملدی ا‏‏ے۔