ترکی بن عبداللہ آل سعود
| ترکی بن عبداللہ بن محمد آلِ سعود | |
|---|---|
| ترکی بن عبداللہ بن محمد آل سعود | |
اولاد
| |
| نبیل خاندان | آلِ سعود |
| پیدائش | 1755[حوالہ درکار] |
| وفات | ۱۸۳۴ |
امام ترکی (اوَّل) بن عبداللہ بن محمد آلِ سعود عربی: تركي بن عبد الله بن محمد آلِ سعود، دوسری سعودی ریاست دے امام تے بانی تے آلِ سعود خاندان دے چھیويں حکمران، ۱۱۸۳ ہجری/۱۷۹۶ عیسوی وچ درعیہ وچ پیدا ہوئے۔ سعودی عرب دی سلطنت تے عبداللہ بن محمد بن سعود دی شاخ دے پہلے حکمران جتھے حکمرانی سی امام عبدالعزیز بن محمد بن سعود دی شاخ وچ - سابق پہلی سعودی ریاست دے دوسرے حکمران - ایہ محمد بن دے دو بیٹے نيں۔ پہلی سعودی ریاست دے بانی سعود۔ امام ترکی اپنی جرأت، عدل، حکمت تے حسن سلوک دی وجہ توں مشہور سن ۔
نسبہ
سودھووہ امام ترکی بن عبداللہ بن امام محمد بن سعود بن محمد بن مقرن بن مرخان بن ابراہیم بن موسیٰ بن ربیعہ بن منی بن ربیعہ المرادی تے المردہ بنی حنیفہ توں بکر بن وائل بن قصط توں جو ربیعہ وچ ختم ہُندے نيں۔ بن نزار بن معد بن عدنان، تے انہاں دی والدہ اوہ جواہر بنت محمد بن امیر علی بن مظرو التمیمی نيں۔
ریاست دے قیام توں پہلے انہاں دی زندگی
سودھواس نے ۱۲۳۳ ہجری وچ سعودی ریاست دے زوال تک سعودی افواج دے نال جنگ کی، تے امام عبداللہ بن سعود الکبیر دے ابراہیم پاشا دے سامنے ہتھیار سُٹن دے بعد، اس نے ابراہیم پاشا دے آلِ سعود تے آلِ شیخ دے تعاقب دے دوران صحرا دا سہارا لیا تے سب نوں اپنے قبضے وچ لے لیا۔ آلِ سعود تے آلِ شیخ دا خاندان، تے الحلوہ دے قصبے دی طرف روانہ ہويا تے اوتھے الحلوہ دی جنگ ہوئی، جدوں ۱۲۳۶ ہجری وچ مصریاں دے ریاض دے جنوب وچ اس دے نال مل گئے، ابراہیم پاشا قیدیاں دے نال چلے گئے۔ آلِ سعود جس وچ امام ترکی دے بیٹے فیصل بن ترکی وی شامل نيں، شیخ عبدالرحمن بن حسن آلِ شیخ تے آلِ شیخ خاندان دے کچھ افراد دے نال مصر چلا گیا تے ریاض، الخرج، الدلام، عنیزہ، وچ چھ چھاؤنیاں چھڈ گیا۔ الزلفی تے منفوعہ۔
ابراہیم پاشا دے جانے دے بعد محمد بن مشاری بن معمر جو کہ امام عبدالعزیز بن محمد بن سعود دا بھتیجا سی، درعیہ اُتے قابو پانے وچ کامیاب ہو گیا کیونجے اوہ عبدالعزیز بن محمد بن سعود دی شاخ دے نیڑے سی، تے اس نے اپنے بیٹے مشاری نوں بھیجیا۔ بن محمد بن معمر نوں ریاض لے گئے تے اسنوں اپنے نال ملیا لیا۔
امام ترکی نے امیر مشاری بن سعود الکبیر توں بیعت کيتی
سودھوپہلی سعودی مملکت دے آخری حکمران امام عبداللہ بن سعود الکبیر دے بھائی امیر مشاری بن سعود الکبیر بن عبدالعزیز ینبو وچ چھاؤنی توں فرار ہوݨ وچ کامیاب ہو کے درعیہ گئے تے اوتھے دے لوکاں نے انہاں دا استقبال کيتا۔ محمد بن مشاری بن معمر نے امیر مشاری بن سعود الکبیر نوں حکمرانی توں دستبردار کر دتا۔
مشاری بن سعود الکبیر نوں الحلوہ وچ ترکی بن عبداللہ دی موجودگی دا علم ہويا تاں اس نے اسنوں ریاض جانے دا حکم دتا، الواسم، سدیر، المحمل تے الخرج توں وفود امیر دی بیعت دے لئی آئے۔ مشاری بن امام سعود الکبیر بن امام عبدالعزیز بن امام محمد آل سعود نوں سمع و طاعت دے لئی، لیکن محمد بن مشاری بن معمر نوں اس اُتے افسوس ہويا، مشاری بن سعود دے اقتدار توں دستبردار ہوݨ اُتے اس نے امیر مشاری توں اپنے رشتہ داراں توں مݪݨ دی اجازت طلب کيتی۔ سودوس وچ تے مطیر قبیلے دے رہنما فیصل بن واتبان الداویش تے عنیزہ وچ عثمانی فوج دے کمانڈر غبش آغا دے پاس گئے تے مشاری بن سعود عظیم دی حکومت دا تختہ الٹنے تے انہاں دی حمایت حاصل کرنے وچ انہاں توں مدد طلب کيتی۔
ابن معمر نے امیر مشاری بن سعود الکبیر دے خلاف بغاوت دی
سودھومحمد بن مشاری بن معمر درعیہ پہنچیا تے مشاری بن سعود الکبیر نوں گرفتار کرنے وچ کامیاب ہويا تے اسنوں سودوس وچ اپنے گروہ دے پاس بھیج دتا تے رینگتے ہوئے ریاض چلا گیا۔امام ترکی بن عبداللہ نے ڈرنے دا بہانہ کيتا تے دھرم دی طرف بھجے تے اوتھے اک مدت تک مقیم رہے۔ جس دے دوران دھرم دے باشندےآں دی وڈی تعداد انہاں دے نال شامل ہوئی۔
امام ترکی بن عبداللہ نے اپنے حامیاں نوں درما وچ جمع کيتا تے انہاں نوں درعیہ دی طرف لے گئے تے محمد بن مشاری بن معمر نوں گرفتار کر ليا، ریاض اُتے حملہ کر کے مشاری بن محمد بن معمر نوں گرفتار کر ليا، امام ترکی نے شرط عائد کيتی کہ اوہ امیر مشاری بن سعود الکبیر نوں انہاں دی رہائی دے بدلے رہیا کرن، لیکن اس دے گروہ نوں انتقام دا اندیشہ سی، عثمانیاں نے امیر مشاری بن سعود الکبیر نوں ابوش آغا دے حوالے کے دتا، جس نے اسنوں عنیزہ وچ قید کر دتا تے ۱۲۳۶ ہجری وچ جیل وچ ہی انتقال کر گئے۔
اس نے پہلے دور وچ ۱۲۳۶ھ وچ اقتدار سنبھالیا
سودھوفیصل بن واتبان الداویش نے عنیزہ وچ عثمانی فوج دے کمانڈر غبش آغا دے نال مل کے درعیہ وچ امام ترکی بن عبداللہ دا محاصرہ کرنے دی کوشش کيتی لیکن امام ترکی نے اپنے گروہ دے نال مزاحمت کيتی۔ محاصرہ ناکام ہو گیا تے محمد علی پاشا نے غصے وچ آ کے تمام عثمانی افواج نوں حسین بے دی قیادت وچ ریاض روانہ کر دتا۔عثمانیاں نوں ایہ جان کے کہ اوہ الاحساء دی طرف بھج گئے۔
اور امام ترکی بن عبداللہ تن سال تک حوت بنی تمیم دے الحلوہ قصبے وچ آلِ سعود دے حامیاں نوں اکٹھا کردے رہے ایتھے تک کہ اوہ ریاض تے منفوعہ دے دو فوجیاں نوں ریکارڈ وقت وچ شکست دینے وچ کامیاب ہو گئے تے نجد دے باشندےآں نے خوشی منائی۔ نجد توں حجاز دے لئی روانہ ہونا۔
دوسرے دور دے حکمران دی حیثیت توں امام ترکی دی بیعت (۱۲۴۰ھ - ۱۲۴۹ھ)
سودھوامامت دی بیعت ۱۲۴۰ ہجری وچ ریاض وچ حکمرانی دے بعد عبدالعزیز بن محمد بن سعود دی شاخ دے لئی سی تے نجد ۱۲۴۳ ہجری وچ امام ترکی بن عبداللہ دی حکومت وچ آگیا۔ شیخ عبدالرحمن بن حسن بن شیخ محمد بن عبدالوہاب ۱۲۴۱ھ وچ مصر توں فرار ہو کے نجد آنے وچ کامیاب ہوئے جتھے امام ترکی نے انہاں دا استقبال کيتا تے نجد وچ مذہبی امور دے مفتی بن گئے۔ان دا پُتر فیصل بن ترکی ۱۲۴۳ھ وچ جیل توں فرار ہو گیا۔ ہ، تے فوجی امور وچ اپنے والد دے سجے ہتھ دا آدمی بن گیا، تے اپنے دورِ حکومت وچ سلامتی حاصل کرنے دے قابل سی، اس نے الاحساء دے علاقے نوں وی اپنے نال ملیا لیا، خاص طور اُتے جنگ سیبیا دے بعد، جس وچ اس دے بیٹے فیصل بن ترکی نوں شکست ہوئی۔ محمد بن عریر تے اس دے بھائی ماجد بن عریر، ۱۲۴۵ ہجری وچ بنی خالد توں الاحساء دے حکمران۔
ریاض دارُالحکومت اے
سودھوامام ترکی بن عبداللہ نے اک اہم فیصلے وچ مملکت دے راجگڑھ دے طور اُتے ریاض دا انتخاب کيتا تے اس فیصلے دے بعد توں اج تک ایہ سعودی عرب دا راجگڑھ بن گیا:
- درعیہ - اپنے آباؤ اجداد دی ریاست دا دارالخلافہ - بوہتے ابراہیم پاشا نے منہدم کر دتا سی، اس دی عمارتاں اس دی زمین دے نال برابر کر دتی گئی سی، تے اس دی بوہتے کھجوراں جلیا کے لگائی گئی سی، اس لئی اسنوں دوبارہ بنانا محنت تے وقت دے لحاظ توں مشکل اے۔
- ریاض نوں یمامہ پتھر دے کھنڈرات اُتے بنایا گیا سی تے اس دی جگہ لے لی سی، تے (ابن درع) (حجر) دا سردار سی، تے ایہ اس قبیلہ دی ڈھالاں وچوں اک اے جس دی طرف منٰی المریدی، المعروف دے دادا سن ۔ سعود، تعلق رکھدا اے۔
- ریاض دی اک دلکش فطرت اے جس وچ بہت سارے سبز کنڈرگارٹن نيں - اس وجہ توں اس دا ناں اے - تے ایہ پہاڑیاں توں گھرا ہويا اے جو اس دی ناقابل تسخیریت نوں بڑھاندا اے تے حفاظتی ٹیکاں تے اس طرح راکھی کيتی ضروریات فراہم کردا اے۔
ان دے دور حکومت وچ ریاض نے بوہت سارے تعمیراتی تے انجینئرنگ کماں دا مشاہدہ کيتا ایتھے تک کہ الدریہ اس توں وابستہ ہوݨ دے بعد اس توں منسلک ہو گیا۔ موجودہ ریاض دا مرکز جدوں ایہ اپنی پوری تریخ وچ پائیدار توسیع تے تجدید دے عمل توں گزریا، خاص طور اُتے دورِ حکومت وچ ۔ موجودہ سعودی، تے حکومت دے لئی محل دی تعمیر۔
اس دا قتل
سودھومشاری بن عبدالرحمن آلِ سعود سعودی خاندان دے انہاں افراد وچوں سن جنہاں نوں جلاوطن کيتا گیا سی۔امام ترکی بن عبداللہ نے انہاں دی تعریف کيتی تے جدوں اوہ فرار ہوݨ وچ کامیاب ہو گئے تاں انہاں دے چچا زاد بھائی امام ترکی نے انہاں دی عزت افزائی دی تے انہاں نوں زرخیز امارت مقرر کیتا، لیکن امام ترکی نے اسنوں مسترد کر دتا۔ بعد وچ اسنوں اک گواہی دے بعد کہ اوہ اسنوں قتل کرنا چاہندا سی، جس نے مشاری وچ اس دے کزن امام ترک دے خلاف نفرت نوں جنم دتا۔
اک سال بعد امام ترکی نے ریاض دے شمال وچ اک قبیلے نال جنگ کيتی تے جدوں مشاری ریاض گئے تاں اس نے امام دے خلاف بغاوت دا اعلان کيتا لیکن اوہ حیران رہ گئے کہ ریاض دے رہنے والے اس دے چچا زاد بھائی ترکی دے نال سن اس لئی مشاری مکہ فرار ہو گئے۔ تے امرا توں مدد طلب کيتی لیکن اس نے کوئی جواب نہ دتا، پورے علاقے قاسم نے امام ترکی دے نال ثالثی دی تاں اس نے اسنوں معاف کر دتا تے اسنوں اک مکان دتا تے اسنوں منفوعہ وچ مقرر کیتا، لیکن فیر اس نے اسنوں قتل کرنے دا منصوبہ بنایا۔ ریاض مسجد دے صحن وچ ، اپنے خاندان دے افراد دی غیر موجودگی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، خاص طور اُتے انہاں دے بیٹے فیصل بن ترکی، جو قطیف وچ سن ۔
۳۰ ذو الحجہ ۱۲۴۹ھ بروز جمعہ مشاری بن عبدالرحمٰن تے انہاں دے چھ خادم ریاض دی مسجد (موجودہ وقت وچ امام ترکی بن عبداللہ دی مسجد) وچ سن جدوں امام ترکی بن عبداللہ مسجد توں نکلے تاں ابراہیم بن حمزہ، مشاری بن عبدالرحمٰن دے اک خادم نے اسنوں گولی مار دی، اس دے پستول توں اوہ دوسری سعودی مملکت دی تعمیر نو دے دس سال بعد مر گیا، تے اس دے بعد مشاری بن عبدالرحمٰن نے اپنی تلوار نوں اپنے خادماں دے نال مشہور کر دتا تے لوکاں نوں دھمکیاں دتیاں اپنے چچا زاد بھائی دے محل دے اندر بیٹھیا تے لوکاں نوں بیعت کرنے دے لئی بلاندا رہیا، لیکن اوہ چالیس دن توں ودھ حکومت دا مزہ نہ لے سکا، جدوں فیصل بن ترکی دی واپسی توں اوہ حیران ہويا تے ۱۲۵۰ ہجری وچ ماریا گیا۔
انہاں دے دور حکومت دے اہم ترین واقعات
سودھو- امام ترکی نے سب توں پہلے سعودی ریاست نال تعلق رکھنے والے بیشتر علاقےآں نوں واپس لے لیا، کیونجے اس نے نجد دے نال الاحساء، بحرین تے عمان دیاں ریاستاں وچ شمولیت اختیار کيتی۔
- امام ترکی دے دور وچ سعودی عرب اُتے سلطنت عثمانیہ دی طرف توں کوئی تجاوز نئيں کيتا گیا۔
- ۱۲۴۱ھ وچ شیخ عبدالرحمن بن حسن دی مصر توں آمد، جدوں ابراہیم پاشا نے درعیہ اُتے قبضہ کرنے دے بعد انہاں نوں مصر دا سفر کرنے اُتے مجبور کيتا سی۔
- عراق دے گورنر دے اک مندوب امام ترکی نے امیر ترکی دے لئی ہمدردی دا پیغام وصول کيتا تے اوہ اپنے نال تحائف لے کے آئے۔
انہاں دے بھائاں
سودھو- امير سعود بن عبد الله بن محمد آلِ سعود
- امير محمد بن عبد الله بن محمد آلِ سعود
- امير زيد بن عبد الله بن محمد آلِ سعود
- امير إبراهيم بن عبد الله بن محمد آلِ سعود
اس دے بچے
سودھو- امام فیصل بن ترکی بن عبداللہ آلِ سعود، اپنی اہلیہ حیا بنت حمد بن علی الفقیہ الانقری التمیمی تاں۔
- امیر جلاوی بن ترکی بن عبداللہ آلِ سعود، اپنی اہلیہ حویدہ الشمری العجمی تاں۔
- امير مساعد بن تركي بن عبد الله آلِ سعود
- امير محمد بن تركي بن عبد الله آلِ سعود
- امیر عبداللہ بن ترکی بن عبداللہ آلِ سعود، اپنی اہلیہ امیر الجوارہ بنت ابراہیم بن فرحان آل سعود توں، جو مرد بچےآں وچ سب توں چھوٹی نيں۔
- اميرہ الجوهرة بنت تركي بن عبد الله آلِ سعود
- اميرہ سارة بنت تركي بن عبد الله آلِ سعود
- اميرہ طرفة بنت تركي بن عبد الله آلِ سعود
- اميرہ هيا بنت تركي بن عبد الله آلِ سعود