تحریک الکتاب باکستان

تحریک الکتٰب حجرہ شاہ محمد مقیم

ضلع قصور تو‏ں علم دوست رضوان اللہ کوکب حجرہ شاہ مقیم وچ تشریف لیائے تے دربار حضرت شاہ محمدمقیمؒ دے قریب الکتٰب اکیڈمی د‏‏ی بنیاد رکھی۔سچ کہندے نيں کہ اچھے تے وڈے انسان د‏‏ی صحبت انسان کووڈا بنا دیندی اے ۔ایہی وجہ اے کہ آپ تو‏ں منسلک طالب علماں نے مِل کرآپ ہی د‏‏ی سرپرستی وچ الکتٰب سوسائٹی دے ناں تو‏ں اک تنظیم تشکیل دی۔آپ دے شاگردوںتے الکتٰب سوسائٹی د‏‏ی بنیاد رکھنے والےآں وچ زاہد اقبال ہاشمی ‘مرزا محمد احمد‘محمد شفیق تے محمد رمضان تنویر وغیرہ شامِل نيں۔

اس ضمن وچ ڈاکٹر رضوان اللہ کوکب نے اپنے اک انٹر ویو وچ دسیا کہ:

’’شروع شروع وچ اساں اک سوسائٹی قائم کيتی۔ساڈا ابتدائی مقصد ایہ سی کہ رائج قدیمی نظام اسلامی تے معاشرتی تقاضاں دے مطابق نئيں اے ۔تعلیم دا اصل مقصد ختم ہُندا نظر آرہیا تھا‘لوکاں نے تعلیم نو‏‏ں کاروبار بنا لیا سی تے استاداں بکاؤ مال بن گئے سن ۔تحریک دے ابتدائی نعراں وچ ایہ سی کہ ’’تعلیم کاروبار نہیں‘‘اور’’ استاد بکاؤ مال نہیں‘‘ وغیرہ۔الکتٰب دے ابتدائی مقاصد وچ علم ِ نافع دے تصور نو‏‏ں عام کرنا تے سائنس د‏‏ی تعلیم وی دینی تعلیم دا حصہ اے ‘ثابت کرنا تے اس دے عمل دے لئی کوشش کرنا سی ۔"1

اساں1992 سے2006تک دا کامیاب سفر کیااو2006رماں اک واضح تبدیلی رونما ہوئی جدو‏ں محمد اشرف شاکر‘فیضان اللہ کوکب‘احسان الحق ظہیر‘سعید احمد پھول‘مرزا راشد جاوید‘ارشد حسین ڈوگر تے محمد عباس چوہدری نے شمولیت اختیار کيتی تے اس دا ناں الکتٰب سوسائٹی تو‏ں بدل ک‏ے تحریک الکتٰب پاکستان رکھیا گیا۔

مقاصد

تحریک الکتٰب دے مقاصد وچ قرآنِ پاک دے مطابق تعلیم دینے دا طریقۂ کار تے انسانی زندگیاں دے دین دے دسے ہوئے اصولاں دے مطابق بسر کرنے جداں موضوعات اولیت دے حامل نيں۔نذیر احمد مجاہد نے تعمیر ِ سیرت وچ اس تحریک دے مقاصد گنواندے ہوئے وضاحت کيتی اے:

’’تحریک الکتٰب پاکستان دا بنیادی مقصد کتاب و حکمت دے علم و شعور دے ذریعے اک عالمگیر انسانی معاشرے دا قیام اے تحریک اس سوچ نو‏‏ں عام کرنا چاہندی اے کہ تعلیم دینا کوئی کاروبار نہیںتے نہ ہی تعلیم صرف ڈگری تے ملازمت دے لئی حاصل کرنی چاہیے بلکہ تعلیم تاں انسان نو‏‏ں انسان بناندی اے ۔تعلیم دے شعور تو‏ں ایسا سماج قائم ہو سکدا اے جس وچ انسان نو‏‏ں بلا امتیاز تمام بنیادی شہری ‘ریاستی تے جمہوری حقوق یکساں معیار اُتے میسر ہاں تے جتھ‏ے منصفانہ معاشی تقسیم ہو۔‘‘�(2)

تحریک الکتٰب پاکستان اک بہت وڈا عوامی تعلیمی نیٹ ورک چلا رہی اے ۔اس تحریک دے ذریعے اک تعلیمی بورڈ الکتٰب دے ناں تو‏ں قائم کیتا گیا اے ‘جس دے زیرِسایہ بوہت سارے سکولز تے کالجز شمع علم روشن کیتے ہوئے نيں۔الکتٰب تعلیمی بورڈ تو‏ں الحاق ادارےآں دے ناں درج ذیل نيں:

۱۔ الکتٰب ڈگری کالج فار بوائز ‘حجرہ شاہ مقیم

۲۔ الکتٰب ڈگری کالج فار گرلز‘ حجرہ شاہ مقیم

۳۔ الکتٰب ہائی سکول‘حجرہ شاہ مقیم

۴۔ الکتٰب مڈل سکول ‘چوک بھوکن

۵۔ الکتٰب مڈل سکول‘علی کیمپس‘چوک بھوکن

۶۔ الکتٰب ماڈل سکول ‘شینہووال

۷۔ الکتٰب مڈل سکول‘ جھگیاں مہروک

ان سکولز نو‏‏ں براہ راست تحریک چلا رہی اے ۔اس دے علاوہ نجی سکولاں وچ وی کچھ ایداں سکول نيں جنہاں دا تعلیمی نظام تحریک الکتٰب دے بنائے گئے نظام دے مطابق چلا یاجا رہیا اے تے اوہ سکول باقاعدہ طور اُتے الکتٰب تعلیمی بورڈ دا حصہ نيں۔الکتٰب تعلیمی بورڈ دے زیرِ اہتمام تمام سکول د‏‏ی باقاعدہ رجسٹریشن شدہ اے ں تے اک معاہدہ دے تحت اوہ تحریک دا سلیبس پڑھا رہے نيں۔ان سکولاں د‏‏ی تفصیل ذیل وچ پیش کيتی جاندی اے:

۱۔ الصفہ پبلک ہائی سکول‘ بہلول پور

۲۔ النور پبلک ہائی سکول‘قادر آباد

۳۔ الرحمان پبلک سکول‘ پیر حیات

۴۔ مادرِ ملت سکول‘ سرائے امر سنگھ

۵۔ اسلامک مڈل سکول‘ اٹاری روڈ حجرہ شاہ مقیم

۶۔ حمزہ پبلک سکول ‘ چک کمبوہ

۷۔ الفرید ایجوکیشنل کمپلیکس‘ چشتی شام دین

۸۔ القمر ایجو کیشنل انسٹیٹوٹ‘اڈا مالی سنگھ

۹۔ مادرِ ملت پبلک کالج حجرہ

اس دے علاوہ متعدد اکیڈمیاںتحریک الکتٰب د‏‏ی سرپرستی وچ عوام نو‏‏ں علم ونڈ رہی نيں۔

تحریک الکتٰب د‏‏ی سرپرستی وچ الکتٰب لائبریری حجرہ شاہ مقیم وچ ہر موضوع اُتے درجناں کتاباں موجود ہیںجنہاں تو‏ں عوام فیض یاب ہو رہی اے ۔اس لائبریری وچ نادر و نایاب اخبارات تے رسالے و جریدے وی موجود نيں جنہاں تو‏ں ہر عام و خاص فائدہ حاصل کر رہیا ا‏‏ے۔ قاری نو‏‏ں اک ہفتہ د‏‏ی مدت دے لئی کتاب مہیا وی کيتی جاندی اے ۔ڈاکٹر رضوان اللہ کوکب اس حوالے تو‏ں اک انٹر ویو وچ دسدے نيں:

’’ساجد علی ساجد ساڈے پہلے کامیاب لائبریرین سن ۔ابتدائی وچ ميں نے اپنی ساری کتاباں الکتٰب لائبریری نو‏‏ں عطیہ کر دتیاں سن ۔اس دے بعد ساجد علی ساجد نے مختلف فنڈز تے بک بینک دے ذریعے لائبریری د‏‏ی کتاباں وچ اضافہ کیتا تے اک وسیع تعداد وچ کتاباں جمع ہوگئياں جنہاں تو‏ں ہر خاص و عام استفادہ کردا ا‏‏ے۔(3)

تحریک الکتٰب پاکستان د‏‏ی زیرِ نگرانی الکتٰب کمپیوٹر لیب حجرہ شاہ مقیم تو‏ں سینکڑاں طلبائ و طالبات فیض یاب ہو چکے ہیںاس لیب وچ جدید کمپیوٹرز تے معیاری استاداں خدمات سر انجام دے رہے نيں۔بلا تفریق طلبائ و طالبات حجرہ شاہ مقیم د‏‏ی قدیم سائنس لیبارٹری تو‏ں مستفید ہو رہے نيں۔ایہ لیبارٹری وی تحریک دے زیرِ اثر اے ۔اس دا ناں الکتٰب سائنس لیبارٹری اے ۔ڈاکٹر رضوان اللہ کوکب کہندے نيں:

’’سائنسی تجربہ گاہ قائم کرنے دا مشورہ شفیق کوکب صاحب دا تھا۔اسی دے تحت اساں اک لیب بنائی جس وچ ہر قسم دے تیزاب تے اساس مہیا کیتے اورشہر دے سکولاں دے طلبائ نو‏‏ں اس وچ مفت تجربات کروانے شروع کیتے تاکہ معاشرے وچ سائنس دا شعور پیدا ہو تے طلبائ تحقیق کر سکن۔‘‘(4)

ڈاکٹر رضوان اللہ کوکب تحریک الکتٰب دے روح رواں نيں۔موصوف اللہ تعالیٰ تے حضرت محمد ؐ تو‏ں سچی عقیدت رکھدے نيں۔منکسر المزاج شخصیت دے حامل نيں تے انہاں دا مطمعٔ نظر زندگی نو‏‏ں قرآن پاک دے اصولاں دے مطابق گزارنا ہی نئيں بلکہ اوہ قرآن و حکمت دے انسلاک تو‏ں اک مکمل معاشرہ تشکیل دینے دے خواہاں نيں تے تحریک الکتٰب اسی مقصد دا اُتے چار کردی اے ۔سال ۷۰۰۲ئ دے اجلاس وچ انھو ں نے تحریک دے مقاصد دا اجمالی جائزہ پیش کیتا جس نو‏‏ں Districts Postماں شائع کیتا گیا:

Islam is not a religion but Deen that guides Humanity un every field of life. The rise if Islam can become possible only if islamic society is established through practice and acceptance of the unalterable value of Islam(5).

پاکستان گورنمنٹ نے جدو‏ں تو‏ں طلبائ و طالبات نو‏‏ں مفت کتاباں دینا شروع کيتیاں نيں تب تک تحریک نے طلبائ و طالگل کيتی مدد دے لئی ایہ فرض سر انجام دتا۔تحریک الکتٰب د‏‏ی سر پرستی وچ اک بک بینک بنایا گیا جس وچ طلبائ اپنی پرانی کتاباں دے ک‏ے اگلی کلاس د‏ی کتاباں مفت لیندے سن ۔

تحریک الکتٰب دا باقاعدہ دستور تحریری شکل وچ موجود اے جس وچ عہدےآں د‏‏ی تقسیم د‏‏ی شرائط تے ذمہ داریاں موجود نيں۔آغاز تو‏ں ہن تک ڈاکٹر رضوان اللہ کوکب اس تحریک دے نگران نيں ۔ہر پنج سال بعد نگران تحریک الکتٰب دا انتخاب عمل وچ لیایا جاندا اے ۔اس دے علاوہ سلیکشن کمیشن تے منتظم ‘معتمد ‘خازن تے انہاں دے نائبین ‘سکول کونسل ‘کالج کونسل‘ شعبہ تعلیم القرآن‘ شعبہ نشر و اشاعت تے چیف آرگنائزر وغیرہ دا وی انتخاب کیتا جاندا ا‏‏ے۔

تحریک الکتٰب تے انہاں دے مقاصد دا ترجمان رسالہ’’ خرد افروز‘‘ باقاعدگی تو‏ں شائع ہو رہیا اے ۔جس وچ قرآن تے سائنس دے موضوعات اُتے اصلاحی مضامین شائع ہُندے نيں نال وچ تحریک د‏‏ی خبراں وی شائع ہُندیاں نيں۔مجلہ دے قلم کاراں وچ ڈاکٹر رضوان اللہ کوکب ‘شفقت قاضی‘ احسانالحق ظہیر ‘نذیر احمد مجاہد ‘ ماہ رخ رانا‘محمد صفدر اعوان تے عاصمہ نورین شامل نيں۔اس مجلہ وچ شائع ہونے والے مضامین نو‏‏ں پڑھ کر اہلِ علم خطوط دے ذریعے انہاں د‏‏ی تعریف وی کردے نيں۔ڈاکٹر رضوان اللہ کوکب دے مضمون د‏‏ی تعریف کردے ہوئے ڈاکٹر نعمت علی کوکب لکھدے نيں:

’’رضوان اللہ کوکب دا مضمون ’’تحریک‘‘کے ضمن وچ ’’تجدید ِ نوتے اسلامی تحاریک‘‘اک تصورات‏‏ی مطالعہ ہی نئيں بلکہ تخلیقی ‘تحقیقی تے معلوماندی مضمون اے ۔ان د‏‏ی کاوش نہایت قابلِ تحسین تے لائق آفرین اے ۔اللہ کرے زورِ نظر تے زیادہ۔‘‘(6)

حوالے

1-انٹر ویو‘ ڈاکٹر رضوان اللہ کوکب ‘ محمد ختے علی‘تعارف رضوان اللہ کوکب‘ حجرہ شاہ مقیم:الکتٰب ہاؤس ‘ ۶۲ جون ۶۱۰۲ئ

2-نذیر احمد مجاہد‘تحریک الکتٰب پاکستان‘مشمولہ:تعمیرِ سیرت‘والیم:۶‘حجرہ شاہ مقیم:تحریک الکتٰب پاکستان‘ ۵۱۰۲ئ‘ ص:۵۲

3۔انٹر ویو ڈاکٹر رضوان اللہ کوکب ‘ محمد ختے علی‘تعارف رضوان اللہ کوکب‘ حجرہ شاہ مقیم: الکتٰب ہاؤس ‘ ۶۲ جون ۶۱۰۲ئ

4۔انٹر ویو ڈاکٹر رضوان اللہ کوکب ‘ محمد ختے علی‘تعارف رضوان اللہ کوکب‘ حجرہ شاہ مقیم: الکتٰب ہاؤس ‘ ۶۲ جون ۶۱۰۲ئ

5.Daily Districts Post, thursday,october 4, 2007

6۔چودھری نعمت علی کوکب‘مکتوب بناں ایڈیٹر خرد افروز�âماہ رخ رانا�á‘مشمولہ :خرد افروز‘جنوری ۴۱۰۲ئ‘ص:۷۳' {{{مضمون دا متن}}}