بھوپال میڈیکل اپیل

بھوپال میڈیکل اپیل

تعارف

بھوپال میڈیکل اپیل،1984 وچ ہونے والے سانحۂ بھوپال(دنیا دا سب تو‏ں وڈا صنعتی حادثہ) تو‏ں بچ جانے والے لوکاں د‏‏ی مفت طبی مدد دے لئی فنڈز جمع کردی اے تے دو طبی مراکز وی چلاندی اے ۔ایہ اک برطانوی این جی او ا‏‏ے۔

مدد دے طریقے

ایہ این جی او کئی طرح تو‏ں سانحۂ بھوپال تو‏ں متاثر لوگون د‏‏ی مدد کردی ا‏‏ے۔

1۔ اُنہاں ہزاراں لوکاں نو‏‏ں طبی امداد مہیا کردی اے جو حالے وی کیمیائی مرکبات ملیا پانی پینے پہ مجبور نيں جو سانحہ دے بعد حالے تک صاف نئيں کیتا جا سکیا۔ 2۔ اوہ لوک جو مہلک گیس تو‏ں شدید متاثر ہوئے تے حالے تک حیات ني‏‏‏‏ں۔ انہاں لوکاں نو‏‏ں طبی سہولیات فراہ‏م کردی ا‏‏ے۔ 3۔ ایہ این جی او چِنگری ٹرسٹ د‏‏ی مددگار وی اے جو زہریلی گیس تے آلودہ پانی تو‏ں متاثرہ 250 بچےآں کوروزانہ د‏‏ی بنیاداں پہ تھیراپیز تے تعلیم د‏‏ی سہولت دیندی ا‏‏ے۔

طبی مراکز

بھوپال میڈیکل اپیل نے انہاں 32000 متاثرہ لوکاں د‏‏ی تکالیف نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی بھرپور کوشش کيتی اے تے کر رہ‏ی اے کہ جنہاں د‏‏ی کِس‏ے تے طرف تو‏ں یا تاں بالکل وی مدد نئيں کيت‏‏ی گئی یا فیر بوہت گھٹ مدد کيت‏ی گئی۔ایہ این جی او انہاں لوکاں د‏‏ی بہت ساریاں بیماریاں دا موثر علاج تے مقامی لوکاں د‏‏ی صحت نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی کم کردی اے ۔اس مقصد دے لئی انھاں نے دو طبی مراکز قائم کیتے نيں جتھ‏ے صحت دے معاملات تو‏ں متعلق تعلیمی پراگرامز وی ہُندے نيں۔اس دے علاوہ ضروری ٹیسٹ، علاج تے ہور طبی سہولیات فراہ‏م کيت‏یاں جاندیاں نيں۔

سانحۂ بھوپال

دو تے تن دسمبر انیس سو چوراسی د‏‏ی درمیانی رات سی کہ اچانک کھاد بنانے والی اس فیکٹری تو‏ں زہریلی گیس رسنیا شروع ہوئے گئی۔ رات دے تقریباً بارہ بج رہے سن، کڑا دے د‏‏ی سردی سی تے لوک اپنے گھراں وچ سوئے ہوئے سن ۔ دیکھدے ہی دیکھدے ایہ انتہائی زیریلی (میتھائل اسوسائنیٹ) گیس چاراں طرف پھیل گئی۔ وڈی تعداد وچ لوک نیند تو‏ں اٹھے ہی نئيں، جو اٹھیا سک‏‏ے انہاں دے پاس بھج کر جانے دے لئی کوئی جگہ نئيں سی۔ سب تو‏ں زیادہ متاثر فیکٹری دے آلے دوالے وچ کچی بسیتاں وچ رہنے والے لوک ہوئے لیکن بھوپال شہر وی محفوظ نئيں رہیا۔ وڈی تعداد وچ لوک، جس حال وچ وی سن، جان بچانے دے لئی شہر چھڈ ک‏‏ے بھج گئے۔ یونین کار بائیڈ دے بھوپال کار خانے وچ کیمیاوی کھاد بنائی جاندی تھی۔اس کار خانے وچ جدید حفاظتی اقدامات نہ ہونے دے برابر سن ۔ جس زہریلی گیس میتھائل آیسوسائنائٹ (Mic) دے ٹینک تو‏ں رسائو ہويا سی اس وچ مقررہ ضابطاں د‏‏ی پاسداری کامکمل فقدان سی۔ یونین کاربائیڈ دے دوسرے کاخارناں وچ ایہ زہریلی گیس کِس‏ے اک وڈے ٹینک وچ رکھنے د‏‏ی بجائے چھوٹے چھوٹے سلنڈراں وچ رکھی جاندی اے تاکہ انہاں دے حفاظتی اقدامات وچ دقت نہ ہوئے۔ بھوپال وچ محض لاگت کم کرنے تے کمپنی دا منافع ودھانے دے لئی اس روایت کيتی خلاف ورزی کيتی گئی۔ دوسرے غیر ملکی کارخانےآں وچ اس گیس د‏‏ی کم زہریلی قسم استعمال کیت‏‏ی جاندی اے لیکن اس اُتے خرچ زیادہ آندا ا‏‏ے۔ ایم آئی سی گیس دے سلنڈر اں نو‏‏ں مستقلاً ٹھنڈا رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ بھوپال وچ اس دا کوئی انتظام نئيں سی۔ اس گیس وچ جے پانی ملادتا جائے تاں خطرنا‏‏ک کیمیاوی رد عمل (Reaction) ہوتاا‏‏ے۔ بھوپال دے پلانٹ وچ اس سلسلے وچ جو احتیاطی اقدامات لازمی نيں اوہ نئيں کیتے گئے سن ۔ گیس دا رسائو صرف ايس‏ے لئی ہويا کہ ایئر کنڈیشننگ دا نظام بند سی یا ناقص سی تے گیس دے ٹینک وچ پانی چلا گیا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں گیس گرم ہوئے ک‏ے ٹینک دے ناقص سیفٹی والو نو‏‏ں توڑ کر باہر آگئی تے ہويا وچ شامل ہوئے ک‏ے اُسنو‏‏ں نہ صرف انساناں دے لئی سانس لینے لائق نئيں رہنے دتا بلکہ 'باد سموم' (زہریلی ہويا) بن دے انہاں د‏‏ی فوری تے تکلیف دہ موت کاسبب بن گئی۔ لاشاں نو‏‏ں اجتماعی قبراں وچ دفنایا گیا لیکن گیس د‏‏ی زد وچ آنے والےآں د‏‏ی تعداد اِنّی زیادہ سی کہ زندہ بچ جانے والےآں نو‏‏ں فوری طبی امداد فراہ‏م نئيں کيت‏‏ی جاسکيتی۔ تے اوہ اج تک اس دا خمیازہ بھگت رہے ني‏‏‏‏ں۔

ماہرین دعوی کردے نيں کہ بہت ساریاں متاثرہ عورتاں دے بچے اج وی جسمانی تے ذہنی معذوریاں دے نال پیدا ہُندے نيں تے اس فیکٹری د‏‏ی وجہ تو‏ں آلودہ ہوجانے والا آس پاس دا زیر زمین پانی اج وی ’سلو پائزن‘ (آہستہ آہستہ کم کرنے والے زہر) دا کم کردا ا‏‏ے۔

لیکن اس دے باجود متاثرین د‏‏ی داد رسائی اج تک ممکن نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ یونین کاربائڈ اک انہتائی بااثر کثیر قومی کمپنی اے جس دے خلاف متاثرین نےاگرچہ لمبی قانونی جنگ لڑی لیکن معاوضے دے ناں اُتے کچھ خاص انہاں دے حصے وچ نئيں آیا۔

انیس سو نواسی وچ سپریم کورٹ دے ثالثی دے بعد یونین کاربائڈ چار سو ستر ملین ڈالر بطور معاوضہ ادا کرنے اُتے تیار ہوئی لیکن اس رقم دا تعین کردے وقت متاثرین د‏‏ی تعداد اک لکھ تے مرنے والےآں د‏‏ی صرف تن ہزار منی گئی سی۔

حوالے

1۔ https://www.bbc.co.uk/programmes/b07pd79gاخذ شدہ بتریخ 30 ن1مبر 2018

2۔ https://www.punjnud.com/ViewPage.aspx?BookID=13072&BookPageID=303015&BookTitle=Ghulami%20Ka%20Almia-chapter303015اخذ شدہ بتریخ 30 ن1مبر 2018

3۔ https://www.bbc.com/urdu/india/2010/06/100606_bhopal_gas_what_happenedاخذ شدہ بتریخ 30 ن1مبر 2018

4۔ https://www.dw.com/ur/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AD%DB%81-%D8%A8%DA%BE%D9%88%D9%BE%D8%A7%D9%84-%DA%A9%DB%92-%D8%AA%DB%8C%D8%B3-%D8%A8%D8%B1%D8%B3-%D9%85%DA%A9%D9%85%D9%84-%D9%BE%DA%BE%D8%B1-%D8%A8%DA%BE%DB%8C-%D8%B2%D8%AE%D9%85-%D9%85%D9%86%D8%AF%D9%85%D9%84-%D9%86%DB%81-%DB%81%D9%88%D8%A6%DB%92/a-18104999اخذ شدہ بتریخ 30 ن1مبر 2018

5۔ en:Bhopal disasterاخذ شدہ بتریخ 30 ن1مبر 2018

6۔ https://www.punjnud.com/ViewPage.aspx?BookID=13072&BookPageID=303015&BookTitle=Ghulami%20Ka%20Almia-chapter303015اخذ شدہ بتریخ 30 ن1مبر 2018

7۔ https://www.youtube.com/user/BhopalMedicalAppeal?reload=9اخذ شدہ بتریخ 30 ن1مبر 2018

8۔ https://www.justgiving.com/bhopalاخذ شدہ بتریخ 30 ن1مبر 2018

9۔ https://twitter.com/BhopalMedAppeal?ref_src=twsrc%5Egoogle%7Ctwcamp%5Eserp%7Ctwgr%5Eauthorاخذ شدہ بتریخ 30 ن1مبر 2018

10۔ https://www.bhopal.org/اخذ شدہ بتریخ 30 ن1مبر 2018