خاندانہائے زبان (Language Families) تو‏ں مراد زباناں د‏‏ی اک ایسی درجہ بندی اے جس وچ اک گروہ وچ شامل زباناں عموماً اک مشترک بولی تو‏ں نمودار ہوئی ہون۔ مگر بے انتہا تحقیق دے باوجود زباناں د‏‏ی درجہ بندی وچ اختلافات نيں اس لئی بعض درجہ بندیاں نو‏‏ں حتمی نئيں سمجھیا جاسکدا۔

خاندانہائے زبان

زباناں د‏‏ی خاندان بندی

سودھو

ان درجہ بندیاں دے لئی مختلف زباناں د‏‏ی مشترک خصوصیات د‏‏ی بنا اُتے اندازہ لگایا جاندا اے کہ کسی بولی د‏‏ی پیدائش تے ترقی کس قدیم بولی نال ہوئی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ اکثر زباناں ایسی زباناں دے اختلاط تو‏ں وجود وچ آندیاں نيں جو خود اک خاندان یا گروہ نال تعلق نئيں رکھتاں۔ ایہی وجہ اے کہ زباناں د‏‏ی درجہ بندی بے انتہا مشکل ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے جو خاندانہائے بولی پیش کیتے جا رہے نيں انہاں د‏‏ی بنیاد ایتھنولوک (Ethnologue) خاندان بندی اُتے رکھی گئی ا‏‏ے۔[۱] ایتھنولوک خاندان بندی وچ قدیم امریکی زباناں نو‏‏ں علاحدہ علاحدہ خانداناں وچ رکھیا گیا اے مگر اس مضمون وچ قدیم امریکی زباناں (Amerind) نو‏‏ں اک ہی خاندان وچ دکھایا جائے گا مگر قدیم امریکی زباناں د‏‏ی ایہ خاندان بندی اس بنیاد اُتے نئيں اے کہ اوہ اک مشترک قدیم بولی تو‏ں نکلے نيں بلکہ ایہ صرف آسانی دے لئی کيتا گیا ا‏‏ے۔ قدیم امریکی زباناں وچ جو مختلف خاندانہائے بولی شامل نيں انہاں نو‏ں تفصیل تو‏ں اس دے متعلقہ مضمون وچ دیکھیا جاسکدا ا‏‏ے۔

لسٹ خاندانہائے بولی

سودھو

کل 7,313 زباناں د‏‏ی خاندان بندی درج ذیل ا‏‏ے۔ ایہ تعداد انہاں زباناں د‏‏ی اے جو ایتھنولوک خاندان بندی وچ شامل نيں تے اس دے علاوہ کچھ ناپید زباناں وی شامل نيں۔ اردو حروف دے لحاظ تو‏ں ترتیب دینے دے لئی نمبر شمار دے حساب تو‏ں ترتیب دتیاں جے بولے جانے والے افراد دے حساب تو‏ں ترتیب داں تاں آخر وچ دس زباناں ہاں گی جنہاں نو‏ں اج دنیا د‏‏ی ننیانوے فی صد آبادی بولدی ا‏‏ے۔

نام خاندان زباناں موجودہ متلکمین مقام مجوزہ آبائی خاندان
افرو۔ایشیائی زباناں 366 380,000,000 افریقا، ایشیا، یورپ
نائجر۔کانگو 1,524 437,000,000 افریقا
نیل۔صحرائی 199 42,800,000 افریقا
Khoe languages 12 337,337 افریقا خواسان زباناں (discredited)
Tuu languages 2 2,500 افریقا خواسان زباناں (discredited)
Kx'a languages 4 104,000 افریقا خواسان زباناں (discredited)
Ubangian languages 27 2,500,000 افریقا نائجر۔کانگو
ماندے زباناں 50 27,003,000 افریقا نائجر۔کانگو
Songhay languages 11 3,228,000 افریقا نیل۔صحرائی
Kadu languages 6 120,600 افریقا نیل۔صحرائی
Koman languages 4 50,000 افریقا نیل۔صحرائی
Kuliak languages 3 7,500 افریقا نیل۔صحرائی
Berta languages 3 1,800,000 افریقا نیل۔صحرائی
منگولیائی زباناں 13 6,900,000 ایشیا الطائی زباناں (discredited)
Tungusic languages 11 55,800 ایشیا الطائی زباناں (discredited)
ترک زباناں 39 170,000,000 ایشیا، یورپ الطائی زباناں (discredited)
شمال مشرقی قفقازی 29[۲] 4,155,258 ایشیا، یورپ شمالی کاکیشیائی زباناں، Alarodian
شمال مغربی قفقازی 4 1,655,000 ایشیا، یورپ شمالی کاکیشیائی زباناں
یانیسائی زباناں 2 211 ایشیا دینے-یانیسائی
دراوڑی زباناں 84 290,000,000 ایشیا
ہند یورپی زباناں 437 3,200,000,000 ایشیا، یورپ
کارتویلی زباناں 5 4,850,000 ایشیا، یورپ
چکوچی۔کمچاتد‏‏یاں بولیاں 5 6,875 ایشیا
اورالی زباناں 37 20,600,000 ایشیا، یورپ
جوکاغیری زباناں 2 740 ایشیا
Nivkh languages 2 200 ایشیا
جاپانی زباناں 12 130,000,000 ایشیا
جنوبی ایشیائی زباناں 169 103,000,000 ایشیا
آسٹرونیشیائی زباناں 1,223 386,000,000 افریقا، ایشیا، اوقیانوسیہ Austronesian–Ongan
Ongan languages 2 296 ایشیا Austronesian–Ongan
تائی-کادائی زباناں 94 80,800,000 ایشیا Austro-Tai
مونگمیائی زباناں 38 9,330,000 ایشیا
Siangic languages 2 3,500 ایشیا چینی تبتی زباناں
Digaro languages 2 46,000 ایشیا چینی تبتی زباناں
Kho-Bwa languages 5 9,000 ایشیا چینی تبتی زباناں
چینی تبتی زباناں 453 1,268,000,000 ایشیا
کوریائی زباناں 2 77,200,000 ایشیا
Baining languages 6 13,800 نیو گنی
Border languages 15 17,080 نیو گنی
Central Solomon languages 4 14,810 نیو گنی
East Bird's Head – Sentani languages 8 71,730 نیو گنی Extended West Papuan
Eastern Trans-Fly languages 4 6,760 نیو گنی
Fas languages 2 2,840 نیو گنی Left May – Kwomtari، Kwomtari–Fas
East Geelvink Bay languages 12 8,005 نیو گنی
Lakes Plain languages 19 8,455 نیو گنی
Left May languages 6 2,005 نیو گنی Left May – Kwomtari
Kwomtari languages 3 1,510 نیو گنی Left May – Kwomtari، Kwomtari–Fas
Mairasi languages 3 4,385 نیو گنی
Nimboran languages 5 8,500 نیو گنی
North Bougainville languages 4 10,020 نیو گنی
Piawi languages 2 2,600 نیو گنی
Ramu – Lower Sepik languages 32 65,830 نیو گنی
Senagi languages 2 2,960 نیو گنی
Sepik languages 55 162,704 نیو گنی
Skou languages 8 5,665 نیو گنی
South Bougainville languages 9 68,700 نیو گنی
Tor–Kwerba languages 24 16,195 نیو گنی
Torricelli languages 57 113,705 نیو گنی
Trans-Fly – Bulaka River languages 22 16,312 نیو گنی
Trans–New Guinea 476 3,540,024 نیو گنی
West New Britain languages 3 6,550 نیو گنی
West Papuan languages 23 269,425 نیو گنی
Yuat languages 6 7,700 نیو گنی
Bunuban languages 2 100 آسٹریلیا
Wagaydyic languages 2 5 آسٹریلیا
Western Daly languages 3 21 آسٹریلیا
Southern Daly languages 2 1,980 آسٹریلیا
Limilngan languages 1 23 آسٹریلیا
Jarrakan languages 3 130 آسٹریلیا
Nyulnyulan languages 3 94 آسٹریلیا
Worrorran languages 3 108 آسٹریلیا
Mirndi languages 3 261 آسٹریلیا
Arnhem Land languages (proposed) 7 1,811 آسٹریلیا
Gunwinyguan languages 5 1,314 آسٹریلیا
Pama–Nyungan languages 300 23,539 آسٹریلیا
Algic languages 41 214,768 امریکین
Caddoan languages 5 46 امریکین
Chimakuan languages 1 10 امریکین
اسکیمو۔الیوت زباناں 10 108,705 امریکین
Hokan languages 21 7,171 امریکین
Iroquoian languages 9 14,543 امریکین
Keres languages 2 10,670 امریکین
Mayan languages 31 6,522,182 امریکین
Mixe–Zoque languages 17 153,612 امریکین Totozoquean
Muskogean languages 6 15,640 امریکین
نادینی زباناں 44 208,552 امریکین دینے-یانیسائی
Oto-Manguean languages 176 1,678,214 امریکین
Penutian (proposed) 16 3,513 امریکین
Salishan languages 25 1,969 امریکین
Siouan languages 14 33,399 امریکین
Tanoan languages 6 6,000 امریکین
Totonacan languages 12 282,250 امریکین Totozoquean
Uto-Aztecan languages 58 1,910,442 امریکین
Wakashan languages 6 710 امریکین
Wintuan languages 1 extinct امریکین
Yok-Utian languages 42 35 امریکین Penutian
Yuki-Wappo languages 2 extinct امریکین
Alacalufan languages 1 12 امریکین
Arawan languages 8 5,870 امریکین
Araucanian languages 2 262,000 امریکین
Arawakan languages 54 699,709 امریکین
Arutani–Sape languages (proposed) 2 47 امریکین
آئیماری زباناں 3 2,808,740 امریکین
Barbacoan languages 3 24,800 امریکین
Cahuapanan languages 2 10,370 امریکین
Carib languages 29 67,376 امریکین
Catacaoan languages (3) extinct امریکین
Chapacuran languages 4 2,019 امریکین
Charruan languages (10) extinct امریکین
Chibchan languages 20 306,267 امریکین
Chimuan languages (3) extinct امریکین
Choco languages 7 114,600 امریکین
Chonan languages (6) extinct امریکین
Esmeralda–Yaruroan languages (proposed) 1 6,000 امریکین
Guaicuruan languages 4 49,350 امریکین Mataco–Guaicuru
Hibito–Cholon languages 2 extinct امریکین
Jê languages 13 44,335 امریکین Macro-Jê
Jicaquean languages 1 350 امریکین
Jirajaran languages 3 extinct امریکین
Jivaroan languages 4 89,630 امریکین
Katembri–Taruma languages 1 10 امریکین
Katukinan languages 2 10 امریکین
Lencan languages 2 extinct امریکین
Lule–Vilela languages 1 10 امریکین
Mascoian languages 6 20,728 امریکین
Maxakalían languages 2 1,270 امریکین
Matacoan languages 7 60,280 امریکین
Misumalpan languages 4 192,050 امریکین
Mosetenan languages 1 5,320 امریکین
Mura languages 1 360 امریکین
Nadahup languages 4 2,894 امریکین
Nambikwaran languages 6 1,068 امریکین
Otomákoan languages 2 extinct امریکین Macro-Otomákoan
Pano–Tacanan languages (proposed) 27 42,014 امریکین
Peba–Yaguan languages 1 5,700 امریکین
Puinavean languages 1 3,000 امریکین
کیچوائی زباناں 45 8,946,020 امریکین
Piaroa–Saliban languages 3 18,630 امریکین
Tequiraca–Canichana languages (2) extinct امریکین
Timotean languages (2) extinct امریکین
Tiniguan languages 2 1 امریکین
Tucanoan languages 23 30,308 امریکین
Tupian languages 66 5,026,502 امریکین
Uru–Chipaya languages 2 1,200 امریکین
Witotoan languages 7 17,478 امریکین
Xincan languages (5) extinct امریکین
Yabutian languages 2 3 امریکین Macro-Jê
Yanomaman languages 4 31,670 امریکین
Zamucoan languages 2 5,900 امریکین
Zaparoan languages 3 90 امریکین

†قدیم امریکی زباناں نو‏‏ں ایتھ‏ے جوزف گرینبرگ د‏‏ی تحقیق دے نتیجے وچ پیش کيتا گیا اے جو بہت تنقید دا نشانہ بنی ا‏‏ے۔ اصل وچ حقیقی امریکی لوکاں د‏‏ی زباناں نو‏‏ں ہزاراں زباناں وچ تقسیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ جوزف گرینبرگ نے انہاں قدیم زباناں وچو‏ں اسکیمو۔الیوت زباناں تے نادینی زباناں دے علاوہ باقی تمام نو‏‏ں قدیم امریکی زباناں (Amerind) کہیا ا‏‏ے۔ جس تو‏ں دوسرے محققاں متفق نئيں۔ اس لئی ایتھ‏ے اگرچہ اسيں قدیم امریکی زباناں نو‏‏ں ایتھ‏ے برقرار رکھدے نيں مگر یاد رہے کہ ایہ اک خاندان نئيں بلکہ بے شمار خانداناں د‏‏ی اک درجہ بندی اے جس د‏‏ی تفصیل آپ قدیم امریکی زباناں وچ دیکھ سکدے نيں۔

اسی طرح براہوئی زباب دے حوالے تو‏ں وی محققاں د‏‏ی رائے منقسم ا‏‏ے۔

براہوئی بولی دے لسانی خاندان دے حوالے تو‏ں محققاں منقسم نيں۔ اس حوالے تو‏ں تن نظریے سامنے آندے نيں۔

-1 دراوڑی نظریہ

-2 انڈو یورپی یا ہند آریائی نظریہ

-3 تورانی یا الطائی نظریہ

اول الذکر نظریے دے خالق انگریز تے غیر بولی مستشرقین نيں۔ انہاں وچ ڈاکٹر ارنسٹ ٹرمپ، بشپ کالڈویل، گرائرسن، ڈینس برے جولز بلاخ، ایم بی ایمینو، ٹی برو، ایم ایس انڈروف، ذویلیبل نيں۔ اس نظریے دے ماہرلسانیات براہوئی بولی نو‏‏ں دراوڑی خاندان تو‏ں گرداندے نيں۔ براہوئی بولنے والے ماہر لسانیات دے مطابق براہوئی بولی انڈو یورپی یا ہند آریائی خاندان نال تعلق رکھدا ا‏‏ے۔ انہاں ماہر لسانیات وچ میر گل خان نصیر، میر عاقل خان مینگل، پروفیسر عبد اللہ جمالدینی، پروفیسر ڈاکٹر عبد الرزاق صابر، اثیر عبد القادر شاہوانی، آغا نصیر احمد خان احمد زئی دا ناں آندا ا‏‏ے۔ براہوئی بولی دے خاندان دے حوالے تو‏ں تیسرا نظریہ تورانی یا الطائی نظریہ آغا نصیر احمد خان احمد زئی نے متعارف کرایا ا‏‏ے۔ اس حوالے تو‏ں انہاں دے علاوہ کوئی وی اس اُتے متفق نئيں ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

سودھو

حوالے

سودھو

باہرلے جوڑ

سودھو

سانچہ:فہارست ملکاں تے زبانیں