بوخنولڈ عقوبتی کیمپ
بوخن ولڈ اپنے کئی اک چھوٹے چھوٹے کیمپاں دے نال نازیاں دے تشکیل کردہ وڈے عقوبتی کیمپاں وچوں اک سی۔ ایہ کیمپ ایٹرزبرگ دی شمالی ڈھلواناں اُتے اک جنگلاندی علاقے وچ 1937 وچ تعمیر کيتا گیا۔ ایٹرزبرگ مشرقی وسطی جرمنی وچ وائمر دے شمال مغرب وچ نیڑے پنج میل دی مسافت اُتے اے۔ نازیاں دے اقتدار سنبھالنے توں پہلے وائمر اک کلیدی ادبی شخصیت یوہان وولف گانگ وان گوئٹے دے آبائی شہر دے طور اُتے جانا پہچانا سی۔ گوئٹے اٹھارويں صدی تے اُنیسواں صدی دے آغاز وچ جرمنی دے فراخدل نظریات دی روایت کيتی پیداوارتھے تے 1919 وچ جرمنی دی آئینی جمہوریت کيتی جائے پیدائش دے طور اُتے جمہوریہ وائمر دے ناں توں جانیا جاندا سی۔ اُتے نازی حکومت دے دور وچ وائمر بوخنولڈ عقوبتی کیمپ توں منصوب ہوئے گیا۔
بوخنولڈ نوں سب توں پہلے مرداں دے لئی جولائی 1937 وچ کھولیا گیا۔ عورتاں 1943 دے آخر یا 1944 دے آغاز تک بوخنولڈ کیمپ دے نظام دا حصہ نئيں سن۔ قیدی کیمپ دے شمالی حصے وچ اک ایداں دے مقام تک محدود سن جسنوں مرکزی کیمپ دے طور اُتے جانیا جاندا سی تے ایس ایس گارڈ بیرکاں تے کیمپ دی انتظامیہ جنوبی حصے وچ واقع سن ۔ مرکزی کیمپ دے گرد برقی خار دار باڑھ سی۔ فیر نگرانی دے لئی ٹاور بنائے گئے سن تے قطار در قطار خودکار مشین گناں توں لیس سنتری موجود سن ۔ حراستی مقام نوں بنکر کہیا جاندا سی تے ایہ مرکزی کیمپ دے داخلہ دے راستے اُتے واقع سی۔ ایس ایس اکثر قیدیاں نوں اصطبلاں وچ گولی مار دے ہلاک کر دیندے تے دوسرے قیدیاں نوں میت سوزی دے مقام اُتے پھانسی دے دیندے سن ۔
بوخنولڈ وچ رہنے والے اولین قیدیاں وچوں بیشتر سیاسی قیدی سن اُتے 1938 وچ کرسٹل ناخٹ دے نتیجے وچ جرمن ایس ایس تے پولیس نے تقریباً دس ھزار یہودیاں نوں بوخنولڈ وچ بھیجیا جتھے آمد اُتے اُنہاں دے نال انتہائی ظالمانہ سلوک کيتا جاندا۔ اُنہاں وچوں 255 کیمپ وچ ابتدائی بدسلوکی دے نتیجے وچ ہلاک ہوئے گئے۔
بوخنولڈ دی قیدی آبادی وچ شامل یہودی تے سیاسی قیدی ہی واحد گروپ نئيں سن اگرچہ سیاسی قیدیاں نے کیمپ وچ اپنے طویل قیام دی وجہ توں کیمپ دے بنیادی ڈھانچے دی تعمیر وچ اہم کردار ادا کيتا۔ عادی مجرم، یہوواز وِٹنیس، روما، سِندی خانہ بدوش تے جرمن فوج دے بھگوڑاں نوں وی بوخنولڈ بھیجیا جاندا سی۔ بوخنولڈ اُنہاں چند عقوبتی کیمپاں وچوں اک سی جتھے کم چور افراد نوں سودمند ملازمتاں مل جادیاں سن۔ اِنہاں لوکاں نوں حکومت معاشرتی زندگی توں باہر قرار دیندی سی کیونجے اُنئيں کوئی تے بہتر ملازمت مل ہی نئيں سکدی سی۔ بعد اذاں کیمپ وچ مختلف ملکاں نال تعلق رکھنے والے جنگی قیدی، مزاحمت کار جنگجو، جرمن مقبوضہ ملکاں وچ سابق حکومت دے ممتاز عہدیدار تے جبری مشقت اُتے لگائے گئے غیر ملکی مزدوراں نوں وی رکھیا گیا۔
1941 دے آغاز وچ متعدد ڈاکٹراں تے سائینسداناں نے مرکزی کیمپ دے شمالی حصے وچ خصوصی بیرکاں دے اندر بوخنولڈ دے قیدیاں اُتے طبی تجربات دا اک پروگرام آزمایا۔ اِنہاں طبی تجربات دا مقصد متعدی امراض جداں ٹائفس، ٹائیفائیڈ، حیضہ تے تشنج دے علاج تے ویکسین دی کارکردگی نوں جانچنا سی۔ اِس دے نتیجے وچ سینکڑاں اموات واقع ہوئیاں۔ 1944 وچ ڈنمارک دے اک ڈاکٹر کارل ویئرنیٹ نے تجربات دے اک سلسلے دا آغاز کيتا جس دے بارے وچ اُنہاں دا دعوٰی سی کہ ہارمون دی منتقلی توں ہم جنس پرست قیدیاں دا علاج معالجہ ہوئے سکے گا۔
1944 وچ ہی کیمپ دے عہدیداراں نے بوخنولڈ وچ انتظامی عمارت دے نزدیک ممتاز جرمن سیاسی قیدیاں دے لئی اک خصوصی احاطہ بنایا۔ ہٹلر دے 1933 وچ اقتدار سنبھالنے توں پہلے جرمنی دی اشتراکی پارٹی دے سربراہ ارنسٹ سیئلمین نوں اگست 1944 وچ ايسے جگہ اُتے ہلاک کر دتا گیا۔
بوخنولڈ: جبری مشقت تے ذیلی کیمپ سودھو
دوسری عالمی جنگ دے دوران بوخنولڈ کیمپ دا نظام جبری مشقت دے حصول دے لئی اک اہم ذریعہ بن گیا۔ قیدیاں دی تعداد وچ تیزی توں وادھا ہونے لگیا تے فروری 1945 وچ اُنہاں دی تعداد اک لکھ بارہ ھزار تک پہنچ گئی۔ کیمپ دے حکام نے بوخنولڈ دے قیدیاں نوں جرمن سازوسامان تیار کرنے دے ادارے ڈیوئش آؤسرسٹونگز ورک یعنی ڈی۔اے۔ڈبلیو دے لئی استعمال کيتا۔ ایہ کاروبار ایس ایس دی ملکیت سی تے اوہی اس دا انتظام چلاندے سن ۔ کیمپ دی ورکشاپاں وچ تے کیمپ دے پتھر توڑنے دے کارخانےآں وچ اِنہاں قیدیاں توں کم لیا گیا۔ فروری 1942 وچ گسٹلوف کمپنی نے بوخنولڈ دا اک ذیلی کیمپ قائم کيتا تاکہ قیدیاں نوں اسلحہ سازی دے کم وچ استعمال کيتا جا سکے تے فیر مارچ 1943ماں کیمپ دے مقابل گولہ بارود دا اک وڈا پلانٹ لگایا گیا۔ 1943 وچ کیمپ نوں ریل دے ذریعے وائمر دے باربردار یارڈز توں مربوط کر دتا گیا تاکہ جنگی سازوسامان دی فراہمی وچ سہولت ہوئے سکے۔
بوخنولڈ نے جرمنی بھر وچ واقع کم توں کم 88 ذیلی کیمپاں دا انتظام سنبھالیا۔ رھائن لینڈ وچ ڈزل ڈورف توں لےکے مشرق وچ سرحد دے نال بوہیمئن دی ماتحت ریاست تک ایہ کیمپ موجود سن ۔ ذیلی کیمپاں وچ قیدیاں نوں زیادہ تر اسلحے دے کارخانےآں، پتھر توڑنے دی مشیناں تے تعمیراتی منصاں دے لئی استعمال کيتا گیا۔ گاہے گاہے بوخنولڈ کیمپ دے تما تر سلسلے توں قیدیاں دا انتخاب کيتا جاندا۔ ایس ایس عملہ جسمانی طور اُتے کمزور تے کم کرنے دے لئی نااہل قیدیاں نوں برن برگ دی قتل گاہاں وچ روانہ کر دیندا جتھے "رحمدل" موت دینے دے ماہر انہاں نوں آپریشن 14f13 دے اک حصے دے طور اُتے گیس دے ذریعے ہلاک کر دیندے۔ ایہ آپریشن ایداں دے قیدیاں نوں ہلاک کرنے دا توسیعی پروگرام سی جو یا تاں بیمار سن یا جسمانی طور اُتے نڈھال۔ دوسرے قیدی جو کم کرنے دے اہل نہ ہُندے کیمپ ڈاکٹر اُنئيں فینول دا ٹیکہ لگیا کر ہلاک کر دیندا۔
بوخنولڈ دی آزادی سودھو
جب سوویت فوجاں پولینڈ اُتے حاوی ہوئے گئياں تاں جرمناں نے خطرے دے تحت جرمن مقبوضہ علاقےآں توں عقوبتی کیمپاں دے ھزاراں قیدیاں دا انخلاء کيتا۔ طویل وحشیانہ مارچ دے بعد دس ھزار توں زیادہ کمزور تے نڈھال قیدی آشوٹز تے گراس روزن توں بوخنولڈ پہنچے۔ جنوری 1945 وچ اوتھے پہنچنے والے قیدیاں وچوں بیشتر یہودی سن ۔
اپریل 1945 دے آغاز وچ امریکی جوجیاں نے کیمپ تک رسائی حاصل کر لئی۔ جرمناں نے بوخنولڈ دے مرکزی کیمپ توں تقریباً 28 ھزار تے ذیلی کیمپاں توں ہور قیدیاں نوں کڈ لیا۔ اِنہاں قیدیاں دی تقریباًً اک تہائی تعداد راستے دی تکان دے باعث موت دا شکار ہوئے گئی یا آمد دے فوراً بعد جان توں ہتھ دھو بیٹھے یا فیر ایس ایس نے اُنئيں گولی مار دے ہلاک کر دتا۔ بوخنولڈ وچ خفیہ مزاحمتی تنظیم نے جس دے ارکان دے پاس کیمپ وچ کلیدی انتظامی منصب سن متعدد جاناں بچاواں۔ اُنہاں نے نازی احکام دی راہ وچ رکاوٹ پائی تے انخلاء وچ تاخیر کرائی۔
11 اپریل 1945 نوں آزادی دی توقع وچ بھوکے پیاسنوں قیدیاں نے نگران ٹاوراں اُتے دھاوا بول دتا تے کیمپ دا کنٹرول سنبھال لیا۔ اُسی سہ پہر نوں امریکی افواج بوخنولڈ وچ داخل ہوئے گئياں ۔ امریکی فوج دے تھرڈ ڈویژن دے فوجیاں نوں کیمپ وچ 21 ھزار توں ودھ افراد ملے۔ جولائی 1937 توں اپریل 1945 دے درمیان یورپ دے تمام ملکاں توں تقریباً ڈھائی لکھ قیدیاں نوں بوخنولڈ وچ قید کيتا گیا سی۔ بوخنولڈ وچ موت دا شکار ہونے والےآں دی اصل تعداد دا محض اندازہ ہی لگایا جا سکدا اے کیونجے قیدیاں دی اک وڈی تعداد دا کدی اندراج ہی نئيں کيتا گیا۔ بوخنولڈ کیمپ دے پورے نظام وچ کم توں کم 56 ھزار مرد قیدیاں نوں قتل کيتا گیا جنہاں وچوں تقریباً 11 ھزار یہودی سن ۔