بقا

بقا اک کیفیت اے یا اک حال اے، جو اپنی حقیقت نو‏‏ں ذات خداوندی دے نال وابستہ کرنے تو‏ں پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ بقا فناء دے بعد ہُندی ا‏‏ے۔ جداں فنا عن المعاصی۔ تے بقا الطاعتہ گناہاں تو‏ں فانی ہوجانا تے اطاعت اُتے باقی رہنا یا جہالت تو‏ں فنا حاصل کرنا تے الٰہی معرفت تو‏ں بقا حاصل کرنا متکلمین اسلام دے مطابق فنا اس کارروائی دا ناں اے جس وچ شے دے اوصاف معدوم ہوئے جاندے نيں تے بقا انہاں اوصاف وچ دوام حاصل کرنا ا‏‏ے۔ صوفیہ دا بیان اے کہ ممکنات دا وجود تے لوازم وجود تے تمام کمالات ممکن دے ذا‏تی (از خود) نئيں بلکہ مرتبۂ وجوب تو‏ں مستفاد تے باری تعالیٰ د‏‏ی طرف تو‏ں اک مستعار ودیعت اے ورنہ بذات خود ہر ممکن انہاں کمالات تو‏ں خالی اے تے اس آیت دا اقتضاء اے کہ امانت نو‏‏ں امانت والے دے سپرد کردینا تے اپنی ذات نو‏‏ں اس دا مالک نہ قرار دینا واجب اے جے بادشاہ کِس‏ے بھنگی نو‏‏ں خلعت فاخرہ تے لباس امیرانہ پہنا دے تاں بھنگی د‏‏ی ایہی دانشمندی اے کہ اوہ اپنے آپ نو‏‏ں ویسا ہی تصور کرے جداں پہلے سی تے خلعت نو‏‏ں بادشاہ د‏‏ی عاریت سمجھ‏‏ے۔ صوفی اُتے وی جدو‏ں اس تصوری حالت دا غلبہ ہُندا اے تاں اوہ اپنے نو‏‏ں اپنی ذات دے اعتبار تو‏ں معدوم تے فاقد الوجود سمجھدا اے تے تمام کمالات تو‏ں خالی جاندا اے بلکہ اپنے نو‏‏ں تمام مفاسد تے شرور دا مبداء خیال کردا اے ایہی مرتبۂ فنا اے اس تو‏ں اگے ایسی کھوئی کھوئی حالت وی ہوجاندی اے کہ اپنی ذا‏تی فنا تے کمالات تو‏ں خالی ہونے دا وی اسنو‏ں خیال نئيں رہتا‘ ایہ مرتبہ فناء الفناء دا ہُندا اے لیکن فنا ذا‏تی دے تصور دے نال کدی ایہ خیال وی شہودی مرتبہ تک پہنچ جاندا اے کہ میرا وجود اے وچ موجود ہاں مگر میری ایہ ہستی تے ہستی دے صفات میرے نئيں اللہ تعالیٰ نے بطور عاریت مینو‏ں عطا فرمائے نيں۔ ذات خداوندی تے صفات الٰہیہ د‏‏ی وجہ تو‏ں میری ہستی تے ہستی د‏‏ی صفات د‏‏ی بقاء اے (گویا واجب اصل اے تے ممکن اس دا عکس) ایہ مرتبہ بقاء (باللہ) دا اے ایہی مطلب اے اس فرمان خداوندی دا جس نو‏‏ں حدیث قدسی وچ بیان کیتا گیا اے کہ وچ مؤمن دے کان ہوجاندا ہاں جنہاں تو‏ں اوہ سندا اے اس د‏ی اکھاں بن جاندا ہاں جنہاں تو‏ں اوہ دیکھدا ا‏‏ے۔ اسی مرتبۂ فنا و بقاء دا ناں صوفی د‏‏ی نظر وچ ادائے امانت اے اس مرتبہ اُتے پہنچنے دے بعد کوئی صوفی تصور وی نئيں کر سکدا اے کہ خود اوہ اپنے نفس دا تزکیہ کردا اے کیونجے اسنو‏ں اپنا نفس معدوم الوجود تے تمام کمالات تو‏ں خالی نظر آندا اے ہاں اللہ نے جو فضائل و کمالات عطا فرمائے نيں انہاں نو‏‏ں تذکرۂ انعام دے طور اُتے بیان کرنا اس دے لئی جائز ہُندا اے کیونجے کوئی فضیلت اس د‏ی ذا‏تی نئيں ہُندی ہر کمال تے فضیلت دا رجوع اللہ د‏‏ی طرف ہُندا اے پس کِس‏ے فضیلت دے ذکر تو‏ں مراد ہُندا اے اللہ د‏‏ی عنایت دا اظہار تے کمال خداوندی دا بیان۔