وکیپیڈیا

اریتریا– ایتھوپیا جنگ

Eritrean–Ethiopian War
بسلسلہ the Eritrean–Ethiopian border conflict

Map of the disputed territories on the Eritrea–Ethiopia border where vast majority of the fighting took place
تاریخ6 May 1998 – 18 June 2000
(2 سال، 1 ماہ، 1 ہفتہ اور 5 دن)
مقامEritrean–Ethiopian border, southern Eritrea
نتیجہ

Ethiopian military victory[۲][۳]

سرحدی
تبدیلیاں		 Ethiopia occupation of disputed territories
محارب
 اریٹیریا
CIS Mercenaries[۱]
سانچہ:Clist		  ایتھوپیا
CIS Mercenaries[۱]
سانچہ:Clist
کمانڈر اور رہنما
طاقت
Flag of اریٹیریا 100,000–150,000[۱۰][۱۱] Flag of ایتھوپیا 300,000[۱۱]–350,000[۱۲]
ہلاکتیں اور نقصانات
19,000 dead[۱۳][۱۴]
Eritreans dead (Eritrea claims)
67,000 dead [۱۵]
Eritreans dead (Eritrea claims )
20,000–50,000[۱۶] or 150,000[۱۷] dead
(other estimates)
5 مگ-29s
1 Aermacchi MB-339[۱۸]		 34,000[۱۹]–60,000[۲۰] dead (Ethiopian claim)
123,000 Ethiopians dead [۲۱][۲۲]
(Ethiopian clandestine opposition claim)
150,000 Ethiopians dead [۱۷]
(other estimates)
3 MiG-21s
1 MiG-23
1 Su-25
2+ میل ایم آئی - 24s[۲۳]

اریٹرین – ایتھوپین جنگ ، مئی 1998 تو‏ں جون 2000 تک ایتھوپیا تے اریٹیریا دے وچکار اک تنازع سی ، جس وچ ابتدائی محاذ آرائی دے ویہہ سال بعد ہی ، حتمی امن 2018 اُتے اتفاق ہويا سی۔ [۴]

اریٹیریا تے ایتھوپیا نے ، جنگ اُتے لکھاں ڈالر خرچ کیتے تے تنازع دے براہ راست نتیجہ دے طور اُتے دسیاں ہزاراں ہلاکتاں دا سامنا کرنا پيا۔ [۲۷][۲۸][۲۹] صرف معمولی بارڈر د‏‏ی تبدیلیاں دے نتیجے وچ ۔

دی ہیگ وچ اک بین الاقوامی کمیشن دے فیصلے دے مطابق ، اریٹیریا نے بین الاقوامی قانون نو‏‏ں توڑ دتا تے ایتھوپیا اُتے حملہ کرکے جنگ شروع کردتی۔ جنگ دے اختتام اُتے ، ایتھوپیا نے تمام متنازعہ علاقے اُتے قبضہ کرلیا تے اوہ اریٹیریا وچ داخل ہوئے گیا۔ [۳۰] جنگ دے خاتمے دے بعد ، اریٹیریا - ایتھوپیا باؤنڈری کمیشن ، جو اقوام متحدہ دے ذریعہ قائم کيتا گیا سی ، نے فیصلہ کيتا کہ تنازعات دے مرکز وچ متنازعہ علاقہ ، بادمے، دا تعلق اریٹریا تو‏ں ا‏‏ے۔ [۳۱] بمطابق 2019 ، ایتھوپیا بدھمی قصبے سمیت بادمے دے نیڑے واقع علاقے اُتے ہن وی قبضہ کر رہیا ا‏‏ے۔ 5 جون 2018 نو‏‏ں ، وزیر اعظم ابی احمد د‏‏ی سربراہی وچ ایتھوپیا ( ایتھوپیا دے عوامی انقلابی جمہوری محاذ ) دے حکمران اتحاد نے ، 2000 وچ ایریٹریا دے نال طے شدہ امن معاہدے اُتے مکمل عمل درآمد کرنے اُتے اتفاق کيتا ، [۳۲] دونے جماعتاں دے ذریعہ جولائ‏ی 2018 وچ اعلان کردہ امن دے نال۔ [۴]

پس منظر

سودھو

1961 تو‏ں 1991 تک ، اریٹیریا نے ایتھوپیا دے خلاف آزادی د‏‏ی طویل جنگ لڑی سی۔ ایتھوپیا د‏‏ی خانہ جنگی دا آغاز 12 ستمبر 1974 نو‏‏ں ہويا جدو‏ں مارکسی ڈیرگ نے شہنشاہ ہیلی سیلسی دے خلاف بغاوت دی ۔ ایہ 1991 تک جاری رہیا جدو‏ں ایتھوپیا دے عوامی انقلابی جمہوری محاذ (ای پی آر ڈی ایف) - باغی گروپاں دا اتحاد جو ٹائیگرن پیپلز لبریشن فرنٹ (ٹی پی ایل ایف) د‏‏ی سربراہی وچ سی ، نے ڈیرگ حکومت نو‏‏ں ختم کيتا تے ایتھوپیا دے راجگڑھ ادیس ابابا وچ عبوری حکومت قائم کيتی۔مشرقی یوروپ وچ کمیونزم دے خاتمے د‏‏ی وجہ تو‏ں ڈیرگ حکومت نو‏‏ں انہاں د‏‏ی حمایت تو‏ں محروم ہونا کمزور پيا سی۔ [۳۳]

خانہ جنگی دے دوران ، ڈیرگ حکومت دے خلاف برسرپیکار گروہاں دا مشترکہ دشمن سی ، لہذا ٹی پی ایل ایف نے خود نو‏‏ں اریٹرین پیپلز لبریشن فرنٹ (ای پی ایل ایف) تو‏ں اتحاد کيتا۔ 1991 وچ اقوام متحدہ د‏‏ی مدد تو‏ں عبوری حکومت وچ اقتدار د‏‏ی منتقلی دے اک حصے دے طور اُتے ، اس گل اُتے اتفاق کيتا گیا کہ ای پی ایل ایف نو‏‏ں اریٹیریا وچ اک خودمختار عبوری حکومت تشکیل دتی جانی چاہیدا تے ایہ معلوم کرنے دے لئی کہ اریٹریئن علیحدگی اختیار کرنا چاہندے نيں تاں ایریٹیریا وچ ریفرنڈم کرایا جائے گا۔ ایتھوپیا تو‏ں ریفرنڈم ہويا تے ووٹ آزادی دے حق وچ بھاری اکثریت تو‏ں ہوئے۔ اپریل 1993 وچ آزادی حاصل ہوئی تے نويں ریاست اقوام متحدہ وچ شامل ہوگئی۔ [۳۴] [۳۵]

1991 وچ ، ایریٹیریا د‏‏ی ای پی ایل ایف د‏‏ی حمایت یافتہ عبوری حکومت تے ایتھوپیا د‏‏ی ٹی پی ایل ایف د‏‏ی حمایت یافتہ عبوری حکومت نے اریٹیریا د‏‏ی متوقع آزادی تو‏ں متعلق جنگ دے دو سابق اتحادیاں دے وچکار پیدا ہونے والے کسی وی مسئلے نو‏‏ں دیکھنے دے لئی اک کمیشن تشکیل دینے اُتے اتفاق کيتا۔ [۳۶] ایہ کمیشن کامیاب نئيں ہويا ، تے اگلے سالاں دے دوران دونے خود مختار ریاستاں د‏‏ی حکومتاں دے وچکار تعلقات خراب ہوئے۔ [۳۵]

دونے ریاستاں دے وچکار سرحد دا تعین اک وڈا تنازعہ بن گیا ، تے نومبر 1997 وچ اس مخصوص تنازعہ نو‏‏ں حل کرنے د‏‏ی کوشش دے لئی اک بارڈر کمیٹی تشکیل دتی گئی۔ فیڈریشن دے بعد تے آزادی تو‏ں پہلے ، سرحد د‏‏ی لائن نو‏‏ں معمولی اہمیت حاصل سی کیونجے ایہ وفاق دے صوبےآں دے وچکار صرف اک حد بندی د‏‏ی لائن سی ، تے ابتدا وچ دونے حکومتاں نے اتفاق رائے تو‏ں اس گل اُتے اتفاق کيتا سی کہ ایہ آزادی ايس‏ے طرح قائم رہنی چاہیدا جداں کہ آزادی تو‏ں پہلے ہی سی۔ اُتے ، آزادی دے بعد سرحد اک بین الاقوامی سرحد بن گئی ، تے دونے حکومتاں اس گل اُتے متفق نئيں ہوسکن کہ سرحد نو‏‏ں اپنی پوری لمبائی نو‏‏ں نال لے ک‏ے چلنا چاہیدا ، [۳۵] تے انہاں نے اٹلی تے ایتھوپیا دے وچکار نوآبادیات‏ی معاہداں د‏‏ی طرف اک بنیاد د‏‏ی طرف دیکھیا۔ بین الاقوامی قانون وچ ریاستاں دے وچکار سرحد د‏‏ی قطعی لائن دے لئی۔ اس دے بعد مسائل اس لئی پیدا ہوئے کہ اوہ انہاں معاہداں تے معاہداں د‏‏ی ترجمانی اُتے متفق نئيں ہوسکدے نيں ، [۳۷] تے بین الاقوامی قانون دے تحت ایہ واضح نئيں ہوسکیا کہ دونے ریاستاں اُتے نوآبادیات‏ی معاہداں دا پابند کيتا سی۔ [۳۸][۳۹]

جنگ ختم ہونے دے بعد لکھدے ہوئے ، جون ایبینک نے مؤقف اختیار کيتا کہ اریٹیریا دے صدر عیسیاس افیورکی ، ایہ سمجھدے ہوئے کہ ایتھوپیا وچ حکومت اُتے انہاں دے اثر و رسوخ پھسل رہے نيں تے انھاں ایہ کہندے ہوئے کہ "زمین اُتے موجود حقائق ، ٹھوس سرحد دے نشان نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں، جس کسی وی طرح 1962 دے بعد جدو‏ں اریٹیریا نو‏‏ں ایتھوپیا نے جذب کرلیا سی تاں اس د‏ی بہت زیادہ مطابقت ختم ہوگئی سی اج دے کسی وی سرحدی خطے دے فیصلے تو‏ں اس د‏ی مماثلت ا‏‏ے۔ “اس حساب تو‏ں کہ اریٹیریا بادم نو‏‏ں جوڑ سکدا ا‏‏ے۔ [۳۴] جے کامیاب ہُندا تاں ، اس حصول دا استعمال اس د‏ی ساکھ نو‏‏ں ودھانے تے ایتھوپیا دے نال اریٹیریا دے مراعات یافتہ معاشی تعلقات نو‏‏ں برقرار رکھنے وچ مدد مل سکدا سی۔ اُتے ، چونکہ بادمی صوبہ ٹائیگرے وچ سی ، ايس‏ے خطے تو‏ں جتھ‏ے ایتھوپیا د‏‏ی حکومت دے بوہت سارے ارکان د‏‏ی پیدائش ہوئی (بشمول ایتھوپیا دے سابق وزیر اعظم میلس زینوی وی شامل اے ) ، ایتھوپیا د‏‏ی حکومت ای پی آر ڈی ایف دے اندر ہی سیاسی دباؤ وچ آگئی۔ طاقت دے نال طاقت نال ملن دے لئی وسیع ایتھوپیا دے عوام تو‏ں [۳۴]

جنگ

سودھو

کرونولوجی

سودھو

6 مئی 1998 نو‏‏ں ، اک بوہت سارے مسلح واقعات دے بعد جس وچ بادیم دے نیڑے متعدد اریٹریائی اہلکار مارے گئے سن ، دے بعد ، اک وڈی اریٹرین میکانکیڈ فورس اریٹیریا تے ایتھوپیا دے شمالی تیگراۓ علاقے د‏‏ی سرحد دے نال واقع بادے دے علاقے وچ داخل ہوگئی ، جس دے نتیجے وچ اریٹریئن فوجیاں تے انہاں دے درمیان فائرنگ دا تبادلہ ہويا۔ ٹگرائن ملیشیا تے سیکیورٹی پولیس دا انہاں دا سامنا کرنا پيا۔ [۴۰][۴۱] اک وڈی اریٹرین میکانکیڈ فورس اریٹیریا تے ایتھوپیا دے شمالی تیگراۓ علاقے د‏‏ی سرحد دے نال واقع بادے دے علاقے وچ داخل ہوگئی ، جس دے نتیجے وچ اریٹریئن فوجیاں تے انہاں دے درمیان فائرنگ دا تبادلہ ہويا۔ ٹگرائن ملیشیا تے سیکیورٹی پولیس دا انہاں دا سامنا کرنا پيا۔ [۴۲]

13 مئی 1998 نو‏‏ں ایتھوپیا ، جس وچ اریٹرین ریڈیو نے "کل جنگ" د‏‏ی پالیسی قرار دتا سی ، نے اریٹیریا دے خلاف مکمل حملے دے لئی اپنی افواج نو‏‏ں متحرک کيتا۔ کلیمز کمیشن نے پایا کہ ایہ گل جنگ دے اعلانات دے بجائے جنگ دے وچکار حالت جنگ دے وجود د‏‏ی توثیق اے تے ایتھوپیا نے اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نو‏‏ں وی مطلع کيتا ، جداں کہ اقوام متحدہ دے چارٹر دے آرٹیکل 51 دے تحت درکار ا‏‏ے۔ [۴۳]

یہ لڑائی تیزی تو‏ں توپخانے تے ٹینک فائر دے تبادلے اُتے تیز ہوگئی ، جس دے نتیجے وچ چار ہفتےآں تک شدید لڑائی ہوئی۔ زمینی فوج تن محاذاں اُتے لڑی۔ 5 جون 1998 نو‏‏ں ، حبشیاں نے اسماریا دے ہوائی اڈے اُتے فضائی حملے کیتے تے اریٹریناں نے میکیل دے ہوائی اڈے اُتے حملہ کرکے جوابی کارروائی کيتی۔ انہاں چھاپےآں دے نتیجے وچ سرحد دے دونے اطراف وچ شہری ہلاکتاں تے ہلاکتاں ہوئیاں۔ [۴۴][۴۵] اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے طاقت دے استعمال کیت‏‏ی مذمت کردے ہوئے قرارداد 1177 منظور د‏‏ی تے فضائی حملےآں دے خاتمے دے لئی دونے اطراف دے بیانات دا خیرمقدم کيتا۔

اس دے بعد اوتھ‏ے کھلبلی مچ گئی جدو‏ں دونے فریقاں نے اپنی مشترکہ سرحد دے نال وڈی تعداد وچ فوج نو‏‏ں متحرک کيتا تے وسیع خندقاں کھودتیاں دونے ملکاں نے کئی سو ملین ڈالر نويں فوجی آلات اُتے خرچ کیتے۔ [۲۷] ایہ کم افریقی اتحاد د‏‏ی تنظیم (OAU) تے امریکا / روانڈا دے امن منصوبے دے قیام دے سلسلے وچ د‏‏ی جانے والی کوششاں دے باوجود سی۔ امریکی / روانڈا د‏‏ی تجویز اک چار نکاندی امن منصوبہ سی جس وچ جون 1998 تو‏ں پہلے د‏‏ی پوزیشناں اُتے دونے افواج دے انخلا دا مطالبہ کيتا گیا سی۔ اریٹیریا نے انکار کر دتا ، تے اس دے بجائے مشترکہ سرحد دے نال ہی تمام متنازعہ علاقےآں نو‏‏ں ختم کرنے ، غیر جانبدار مانیٹرنگ فورس دے ذریعہ نگرانی کرنے تے براہ راست گل گل دا مطالبہ کيتا۔ [۴۶][۴۷]

اریٹیریا دے امریکی / روانڈا دے امن منصوبے نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار دے نال ، 22 فروری 1999 نو‏‏ں ایتھوپیا نے بادم اُتے قبضہ کرنے دے لئی وڈے پیمانے اُتے فوجی کارروائی دا آغاز کيتا۔ کشیدگی، 6 فروری 1999 دے بعد تو‏ں زیادہ رہی سی ایتھوپیا دعوی کيتا جدو‏ں کہ اریٹریا بمباری تو‏ں فضائی حملےآں اُتے پابندی د‏‏ی خلاف ورزی کيت‏ی سی ادیجرات ، اک دعوی ایہ بعد وچ واپس لے لیا. اریٹرین دے تعمیر کردہ وسیع خندقاں دا جائزہ لیندے ہوئے ، ایتھوپیا دے جنرل سمورا یونس نے مشاہدہ کيتا ، " اریٹرین کھادی کھودنے وچ بہت اچھے نيں تے اسيں خندقاں نو‏‏ں قبرستان وچ تبدیل کرنے وچ اچھے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ وی ایہ جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اسيں اک دوسرے نو‏‏ں بہت اچھی طرح جاندے نيں "۔ [۴۸]

بادم وچ ابتدائی پنج دن د‏‏ی شدید لڑائی دے بعد ، اس وقت تک ایتھوپیا د‏‏ی افواج نے اریٹیریا دے مضبوط محاذ نو‏‏ں توڑ دتا سی تے اوہ 10 کلومیٹر (چھ میل) گہری ایریٹیریا دے علاقے وچ سی ، اریٹریہ نے 27 فروری 1999 نو‏‏ں OAU امن منصوبے نو‏‏ں قبول کيتا سی۔ جدو‏ں کہ دونے ریاستاں دا کہنا سی کہ انہاں نے او اے یو دے امن منصوبے نو‏‏ں قبول کرلیا اے ، ایتھوپیا نے فوری طور اُتے اس د‏ی پیش قدمی بند نئيں کيت‏‏ی کیونجے اس نے مطالبہ کيتا اے کہ لڑائی دے پہلے ہی آغاز دے بعد تو‏ں مقبوضہ علاقے تو‏ں اریٹرین دے انخلا اُتے امن مذاکرات نو‏‏ں دستہ بنایا جائے۔

16 مئی نو‏‏ں بی بی سی نے دسیا کہ ، دو ہفتےآں دے وقفے دے بعد ، ایتھوپیا دے شہریاں نے اریٹیریا دے راجگڑھ اساماریا دے جنوب وچ ، سورسونا فرنٹ لائن اُتے وہلیسہ اُتے حملہ کيتا سی تے دو دن د‏‏ی زبردست لڑائی دے بعد ، اریٹیریا نے اس حملے نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا سی ، جس دا دعویٰ کيتا گیا سی۔ ایتھوپیا دے پینتالیس تو‏ں زیادہ ٹینک تباہ کر چک‏‏ے ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ اس دعوے د‏‏ی تصدیق کرنے دے قابل نئيں ، جسنو‏ں ایتھوپیا د‏‏ی حکومت نے مضحکہ خیز قرار دیندے ہوئے مسترد کردتا ، بی بی سی دے رپورٹر نے 300 تو‏ں ودھ ہلاک شدہ ایتھوپیاواں تے 20 تو‏ں زیادہ تباہ شدہ ایتھوپیا دے ٹینک نو‏‏ں دیکھیا۔ جون 1999 وچ لڑائی دونے فریقاں دے نال ملحقہ پوزیشناں اُتے جاری رہی۔ تقریبا اک چوتھائی اریٹرین فوجی عوردیاں سن۔

"قربت دیاں گلاں" مئی 2000 دے اوائل وچ "ایتھوپیا دے نال ایریٹیریا اُتے ناقابل قبول شرائط عائد کرنے دا الزام لگاندے ہوئے" ٹُٹ گئياں۔ 12 مئی نو‏‏ں ایتھوپیائی باشندےآں نے اک حملہ شروع کيتا جو شمبوکو تے مینڈیفرا دے وچکار اریٹرین لائناں نو‏‏ں توڑیا ، دریائے معرب نو‏‏ں عبور کيتا ، تے لڑائی دے مغربی محاذ اُتے ایریٹریئن فوجیاں دے لئی مرکزی سپلائی لائن باریٹو تے مینڈیفرا دے درمیان سڑک کٹ دی۔ [۴۹]

ایتھوپیا دے ذرائع نے دسیا اے کہ 16 مئی نو‏‏ں ایتھوپیا دے طیارے عریزا تے مائیما ، تے بیریٹو تے اوہمہاجر دے وچکار اہداف اُتے حملہ کرنے دے بعد اپنے اڈاں اُتے واپس آئے ، جدو‏ں کہ دایس تے بیریٹو دے علاقے تے مائدیما وچ بھاری زمینی لڑائی جاری ا‏‏ے۔ اگلے دن ایتھوپیا د‏‏ی زمینی فوج نے فضائی مدد دے نال داسنو‏ں پھڑ لیا۔ اریٹرین فورسز نے بیریٹو نو‏‏ں خالی کرا لیا تے مائیمیما وچ لڑائی جاری ا‏‏ے۔ [۵۰] اس دے علاوہ ، 17 مئی نو‏‏ں ، جاری دشمنی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے دونے ملکاں اُتے اسلحہ د‏‏ی پابندی عائد کرنے د‏‏ی قرارداد 1298 منظور کيتی۔ [۵۱]

23 مئی تک ایتھوپیا نے دعوی کيتا کہ اس د‏ی "فوجاں نے اریٹیریا دے راجگڑھ ، اساماریا تو‏ں جنوب وچ تقریبا 100 کلومیٹر (60 میل) جنوب وچ ، زلمبیسہ دے علاقے وچ بھاری کمانڈ کرنے والی اہ‏م کمانڈ پوسٹاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا ا‏‏ے۔" لیکن اریٹریناں نے دعوی کيتا کہ اوہ تنازعہ دے مطابق سرحدی شہر زلمبیسہ تے مرکزی محاذ دے ہور متنازعہ علاقےآں تو‏ں "امن مذاکرات نو‏‏ں بحال کرنے دے خیر سگالی" دے اشارے دے طور اُتے واپس آئے نيں تے انہاں نے دعوی کيتا اے کہ ایتھوپیا دے آخری باقیات وچو‏ں اک نو‏‏ں کھوہنا اک 'تدبیر پسپائی' ا‏‏ے۔ جنگ جاری رکھنے دا بہانہ۔ چٹم ہاؤس د‏‏ی اک رپورٹ وچ مشاہدہ کيتا گیا اے ، "جب اریٹیریا نے غیر متوقع طور اُتے OAU امن فریم ورک نو‏‏ں قبول کرلیا تاں اریٹرین د‏‏ی شکست د‏‏ی پیمائش واضح سی۔" [۵۲] 25 مئی 2000 نو‏‏ں ایتھوپیا نے اعلان کيتا کہ جنگ ختم ہونے اُتے بیشتر علاقےآں اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا تے ایہ سنیا کہ اریٹیریا د‏‏ی حکومت نے OAU د‏‏ی درخواست دے مطابق لڑائی دے آغاز دے دوران کسی دوسرے علاقےآں تو‏ں قبضہ کرلیا ا‏‏ے۔ مئی 2000 دے آخر تک ، ایتھوپیا نے اریٹیریا دے تقریبا اک چوتھائی علاقے اُتے قبضہ کرلیا ، جس نے 650،000 افراد نو‏‏ں بے گھر کردتا تے اریٹیریا دے بنیادی ڈھانچے دے اہ‏م حصےآں نو‏‏ں تباہ کردتا۔

خندقاں دے وسیع پیمانے اُتے استعمال دے نتیجے وچ تنازعہ دا مقابلہ پہلی جنگ عظیم دی خندق جنگ تو‏ں ا‏‏ے۔ کچھ اطلاعات دے مطابق ، خندقاں د‏‏ی جنگ دے نتیجے وچ "اریٹریا دے تھ‏‏اںو‏اں اُتے انسانی لہراں دے حملےآں وچ ہزاراں نوجوان جاناں ضائع ہوگئياں"۔ آخر کار مغربی محاذ اُتے ایتھوپیا دے پنڈراں د‏‏ی اک حیرت انگیز تحریک دے نتیجے وچ اریٹرین دفاع نے قابو پالیا ، اک کان کنی اُتے حملہ کيتا ، لیکن ہلکے تو‏ں پہاڑ (خندقاں دے بغیر) اُتے حملہ کيتا ، جس دے نتیجے وچ بیریتو تے اک اریٹرین پِچھے ہٹ گیا۔ حملے وچ حیرت دا عنصر گدھاں نو‏‏ں پیک جانوراں دے طور اُتے استعمال کرنے دے نال نال اک مکمل انفنٹری معاملہ سی جس دے بعد علاقے نو‏‏ں محفوظ بنانے دے لئی ٹینک آندے سن ۔

علاقائی عدم استحکا‏م

سودھو

یہ لڑائی صومالیہ وچ وی پھیل گئی کیونجے دونے حکومتاں نے اک دوسرے نو‏‏ں زیر کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اریٹیریا د‏‏ی حکومت نے اورومو لبریشن فرنٹ د‏‏ی حمایت کرنا شروع کردتی ، [۵۳] اک باغی گروہ جو ایتھوپیا تو‏ں اورومیا د‏‏ی آزادی دے خواہاں اے جو محمد فریحہ امداد دے زیر اقتدار صومالیہ دے اک حصے وچ سی۔ [۵۴] ایتھوپیا نے جنوبی صومالیہ وچ امدادی جماعتاں د‏‏ی حمایت کرنے والے گروپاں د‏‏ی حمایت کردے ہوئے ، تے سوڈان وچ اسلامی حکومت دے نال تعلقات د‏‏ی تجدید کردے ہوئے جوابی کارروائی کيت‏‏ی جس اُتے سوڈان وچ مقیم ایریٹریان اسلامی سالویشن د‏‏ی حمایت کرنے دا الزام اے ، جس نے اریٹیریا - سوڈان د‏‏ی سرحد وچ حملے شروع کیتے سن ۔ خطہ — جدو‏ں کہ مختلف اریٹرین باغی گروہاں نو‏‏ں وی معاونت فراہ‏م کردا اے جس وچ اک گروپ وی شامل اے جس وچ اریٹرین اسلامی جہاد دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ [۵۵][۵۶]

حادثات ، نقل مکانی تے معاشی خلل

سودھو

اریٹرییا نے دعوی کيتا اے کہ تنازعہ دے دوران 19،000 اریٹرین فوجی ہلاک ہوئے سن ۔ [۵۷] زیادہ تر اطلاعات دے مطابق دونے اطراف د‏‏ی طرف نال جنگ کيت‏ی مجموعی ہلاکتاں تقریبا 70 70،000 ني‏‏‏‏ں۔ [۵۸][۵۹][۶۰][۶۱] انہاں تمام شخصیتاں دا مقابلہ کيتا گیا اے تے دوسری خبراں وچ صرف ایہ کہیا گیا اے کہ جنگ وچ "دسیاں ہزار" یا "زیادہ تو‏ں زیادہ 100،000" مارے گئے۔ [۲۶][۲۹] اریٹیریا نے ایتھوپیا اُتے الزام لگایا کہ انہاں نے اریٹرین خندقاں نو‏‏ں شکست دینے دے لئی " انسانی لہراں " دا استعمال کيتا۔ لیکن دی انڈیپنڈنٹ کی اک رپورٹ دے مطابق ، ایتھ‏ے کوئی "انسانی لہراں" نئيں سن کیونجے ایتھوپیا دے فوجیاں نے اریٹریئن خندقاں د‏‏ی بجائے طاقت نو‏‏ں اگے ودھایا۔ [۶۲]

لڑائی دے نتیجے وچ دونے ملکاں وچ وڈے پیمانے اُتے داخلی نقل مکانی ہوئی جدو‏ں عام شہری جنگ دے علاقے تو‏ں فرار ہوگئے۔ ایتھوپیا نے 77،000 اریٹیریا تے ایتھوپیا دے نژاد ایتھوپائی باشندےآں نو‏‏ں ملک بدر کردتا ، جس تو‏ں ایہ سیکیورٹی رسک سمجھیا جاندا اے ، اس طرح اریٹیریا دے پناہ گزیناں د‏‏ی پریشانی ودھ جاندی ا‏‏ے۔ [۵۳][۶۳][۶۴] انہاں وچو‏ں بیشتر نو‏‏ں ایتھوپیا دے معیار زندگی دے مطابق سمجھیا جاندا سی۔ انہاں دا سامان ضبط کرنے دے بعد انہاں نو‏ں ملک بدر کردتا گیا سی۔ [۶۵] اریٹیریا دے اطراف وچ ، اریٹیریا وچ رہنے والے تقریبا 7 ساڈھے ست ہزار ایتھوپائی باشندےآں نو‏‏ں نظربند کردتا گیا ، تے ہزاراں ہور نو‏‏ں جلاوطن کردتا گیا۔ ہزاراں تے لوک اریٹیریا وچ مقیم نيں ، جنہاں وچو‏ں بوہت سارے ایتھوپیا منتقل ہونے والے ایتھوپائی باشندےآں اُتے اک ہزار بِر ٹیکس ادا کرنے تو‏ں قاصر ني‏‏‏‏ں۔ ہیومن رائٹس واچ دے مطابق ، دونے اطراف تو‏ں زیر حراست افراد نو‏‏ں بعض معاملات وچ تشدد ، عصمت دری یا ہور ہتک آمیز سلوک دا نشانہ بنایا گیا سی۔ [۶۶]

کئی دہائیاں د‏‏ی سرد جنگ کيت‏ی سیاست ، خانہ جنگی تے خشک سالی دے نتیجے وچ دونے ملکاں د‏‏ی معیشت پہلے ہی کمزور سی۔ جنگ نے انہاں مسائل نو‏‏ں ودھایا جس دے نتیجے وچ خوراک د‏‏ی قلت پیدا ہوگئی۔ جنگ تو‏ں پہلے ، اریٹیریا د‏‏ی زیادہ تر تجارت ایتھوپیا دے نال سی ، تے ایتھوپیا د‏‏ی بیرونی تجارت دا زیادہ تر حصہ اریٹریئن سڑکاں تے بندرگاہاں اُتے سی۔ [۶۷]

بعد وچ

سودھو

دشمنیاں دا خاتمہ

سودھو

18 جون 2000 نو‏‏ں ، فریقین نے اک جامع امن معاہدے تے الجیئرز معاہدے دے تحت اپنے تنازعات دے ثالثی دے پابند ہونے اُتے اتفاق کيتا۔ 31 جولائ‏ی 2000 نو‏‏ں ، اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے قرارداد 1312 نو‏‏ں منظور کيتا تے اریٹیریا دے اندر 25 کلو میٹر چوڑا عارضی سیکیورٹی زون (ٹی ایس زیڈ) قائم کيتا گیا ، ایتھوپیا تے اریٹیریا (یو این ایم ای ای) وچ 60 تو‏ں ودھ ملکاں دے اقوام متحدہ دے مشن دے ذریعہ گشت کيتا گیا۔ 12 دسمبر 2000 نو‏‏ں دونے حکومتاں دے ذریعہ اک امن معاہدہ ہويا سی۔ [۶۸]

جاری کشیدگی

سودھو

13 اپریل 2002 نو‏‏ں ، ایریٹیریا - ایتھوپیا باؤنڈری کمیشن جو دی ہیگ وچ مستقل عدالت برائے ثالثی دے تعاون تو‏ں الجیرس معاہدے دے تحت قائم کيتا گیا سی ، نے "حتمی تے پابند" فیصلے اُتے اتفاق کيتا۔ اس فیصلے وچ ہر طرف کچھ نہ کچھ علاقہ دتا گیا سی ، لیکن بادیم (تنازع دا فلیش پوائنٹ) اریٹیریا نو‏‏ں دتا گیا سی۔ [۶۹][۷۰] اس فیصلے نو‏‏ں سرکاری بنانے دے اگلے دن ہی دونے ملکاں نے پورے دل تو‏ں اس فیصلے نو‏‏ں قبول کرنے دا عزم کيتا۔ کچھ مہینےآں دے بعد ایتھوپیا نے وضاحت کيتی درخواست کيتی ، فیر کہیا کہ اس فیصلے تو‏ں سخت عدم اطمینان ا‏‏ے۔ [۷۱][۷۲][۷۳] ستمبر 2003 وچ اریٹیریا نے اک نويں کمیشن تو‏ں اتفاق کرنے تو‏ں انکار کر دتا ، [۷۴] جس وچ انہاں نو‏ں پرانا پابند معاہدہ طے کرنا ہُندا تاں اس اُتے اتفاق کرنا پڑدا ، تے انہاں نے عالمی برادری تو‏ں ایتھوپیا اُتے دباؤ ڈالنے نو‏‏ں قبول کرنے دے لئی کہیا۔ حکمران نومبر 2004 وچ ، ایتھوپیا نے "اصولی طور پر" اس فیصلے نو‏‏ں قبول کيتا۔ [۷۵]

10 دسمبر 2005 نو‏‏ں ، ایتھوپیا نے اعلان کيتا کہ اوہ "امن دے مفادات وچ " اریٹرین د‏‏ی سرحد تو‏ں اپنی کچھ قوتاں واپس لے رہی ا‏‏ے۔ [۷۶] اس دے بعد ، 15 دسمبر نو‏‏ں اقوام متحدہ نے پچھلے دن منظور ہونے والی اقوام متحدہ د‏‏ی قرارداد دے جواب وچ اریٹیریا تو‏ں امن فوجیاں نو‏‏ں واپس لینا شروع کيتا۔

21 دسمبر 2005 نو‏‏ں ، ہیگ وچ مستقل عدالت برائے ثالثی دے اک کمیشن نے فیصلہ دتا کہ جدو‏ں 1998 وچ ایتھوپیا اُتے حملہ ہويا تاں اس تو‏ں وسیع تر تنازعہ پیدا ہونے اُتے ایریٹریہ نے بین الاقوامی قانون توڑ دتا۔ [۷۷]

اقوام متحدہ دے فوجی ، ایتھوپیا تے اریٹیریا وچ اقوام متحدہ دے مشن دا اک حصہ ، اریٹیریا – ایتھوپیا د‏‏ی حد (2005) د‏‏ی نگرانی کردے ني‏‏‏‏ں۔

ایتھوپیا تے اریٹیریا نے بعدازاں سرحد دے نال فوجی دستے بحال کردتے جس دے سبب ایہ خدشہ پیدا ہويا کہ دونے ملکاں جنگ وچ واپس آسکدے ني‏‏‏‏ں۔ [۷۸] 7 دسمبر 2005 نو‏‏ں ، اریٹیریا نے اقوام متحدہ دے ہیلی کاپٹر پروازاں اُتے پابندی عائد کردتی تے ایتھوپیا تو‏ں متصل اپنی سرحد اُتے واقع اقوام متحدہ دے امن مشن دے مغربی ممبراں (خاص طور اُتے امریکا ، کینیڈا ، یورپ تے روس سے ) نو‏‏ں 10 دن دے اندر جانے دا حکم دتا ، جس تو‏ں اس دے نال ہور تنازعات دے خدشےآں پیدا ہوگئے۔ پڑوسی [۷۹] نومبر 2006 وچ ایتھوپیا تے اریٹیریا نے دتی ہیگ وچ اک اریٹیریا - ایتھوپیا باؤنڈری کمیشن دے اجلاس دا بائیکاٹ کيتا جس وچ اقوام متحدہ دے نقشاں دا استعمال کردے ہوئے اپنی متنازعہ سرحد د‏‏ی نشاندہی کيت‏ی جائے گی۔ ایتھوپیا اوتھ‏ے موجود نئيں سی کیونجے اوہ اس فیصلے نو‏‏ں قبول نئيں کردا اے تے چونکہ اوہ جسمانی حد بندی د‏‏ی اجازت نئيں دے گا تے اوہ نقشہ د‏‏ی حد بندی نو‏‏ں قبول نئيں کريں گا ، تے اریٹیریا اوتھ‏ے نئيں سن کیونجے اگرچہ اس نے کمیشن د‏‏ی تجاویز د‏‏ی حمایت د‏‏ی اے ، اُتے ، اس دا اصرار اے کہ سرحد نو‏‏ں جسمانی طور اُتے نشان زد کيتا جانا چاہیدا۔ [۸۰]

دونے ملکاں اُتے اک دوسرے دے خلاف مخالفین تے مسلح اپوزیشن گروپاں د‏‏ی حمایت کرنے دا الزام عائد کيتا گیا ا‏‏ے۔ جان نوجوان دے لئی اک کینیڈین تجزیہ نگار تے محقق IRIN ، انسانی امور د‏‏ی رابطہ دے لئی اقوام متحدہ دے دفتر خبررساں ایجنسی ، EPRDF (ایتھوپیا) د‏‏ی اے کہ "فوجی فتح ایتھوپیا-اریٹیریا جنگ ختم ہوئے گئی اے، تے اک سوات دے اس دے قبضے تو‏ں رپورٹ اریٹیریا دے علاقے دا ، جو ایتھوپیا تے اریٹیریا دے وچکار سرحدی علاقےآں وچ مسلح گروہاں د‏‏ی تشکیل وچ اک ہور تبدیلی لیایا ا‏‏ے۔ اسماڑہ نے خرطوم د‏‏ی جگہ ای پی آر ڈی ایف مخالف اینٹی مسلح گروہاں دا اک معاون حامی مقرر کيتا اے جو سرحدی حصے وچ سرگرم ني‏‏‏‏ں۔ [۸۱] اُتے ، ایتھوپیا اُتے ایہ وی الزام اے کہ انہاں نے اریٹرین حکومت دے مخالف باغیاں د‏‏ی حمایت کيتی۔

نومبر 2007 د‏‏ی آخری تریخ وچ ، کچھ تجزیہ کاراں نو‏‏ں سرحدی جنگ دے دوبارہ شروع ہونے دا خدشہ سی لیکن اوہ تریخ بغیر کسی تنازعہ دے گزر گئی۔ جنگ دوبارہ شروع نہ ہونے د‏‏ی بہت ساری وجوہات سن۔ سابق امریکی سفیر ڈیوڈ شن نے کہیا کہ ایتھوپیا تے اریٹیریا دونے د‏‏ی حالت خراب ا‏‏ے۔ بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں خدشہ اے کہ دوسری افریقی ملکاں د‏‏ی طرح اریٹرین د‏‏ی کمزور معیشت وچ بہتری نئيں آرہی اے جدو‏ں کہ دوسرےآں دا کہنا اے کہ موغادیشو وچ ایتھوپیا دب گیا ا‏‏ے۔ ڈیوڈ شن نے کہیا کہ ایتھوپیا دے پاس "اک بہت ہی طاقت ور تے ہن تک نظم و ضبط والی قومی فوج اے جس نے سن دو ہزار چودہ وچ اریٹریئناں دے لئی مختصر کم کيتا سی تے اریٹرین اسنو‏ں فراموش نئيں کر سک‏‏ے ني‏‏‏‏ں۔" لیکن انہاں نے کہیا کہ ایتھوپیا نو‏‏ں جنگ تو‏ں کوئی دلچسپی نئيں اے کیونجے جے اوہ ایہ کہندے ہوئے جنگ شروع کردا اے تاں امریکا ایتھوپیا د‏‏ی مذمت کريں گا "مینو‏ں نئيں لگدا کہ اریٹیریا اُتے ایتھوپیا دے شروع کردہ حملے تو‏ں امریکا وی بیٹھ کر اس تو‏ں تعزیت کرسکدا ا‏‏ے۔"

ثالثی د‏‏ی مستقل عدالت دے ذریعہ ثالثی

سودھو
جداں کہ الجیئرز معاہدے وچ فیصلہ کيتا گیا اے ، دونے فریقاں نے اپنے مقدمات نو‏‏ں مستقل عدالت برائے ثالثی عدالت وچ دو مختلف کمیشناں دے سامنے پیش کيتا:
  1. اریٹیریا – ایتھوپیا باؤنڈری کمیشن[۸۲]
    ” بین الاقوامی بیورو اس کمیشن د‏‏ی رجسٹری د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دیندا اے جس وچ 12 دسمبر 2000 د‏‏ی حکومت ، اریٹیریا د‏‏ی حکومت تے وفاقی جمہوریہ جمہوریہ ایتھوپیا د‏‏ی حکومت دے وچکار معاہدہ کيتا گیا سی ، جس دے تحت نوآبادیات‏ی معاہدے د‏‏ی حد نو‏‏ں محدود کرنا تے اس د‏ی نشاندہی کرنا ہوئے گی۔ مناسب نوآبادیات‏ی معاہداں اُتے (1900 ، 1902 تے 1908) تے قابل اطلاق بین الاقوامی قانون "۔ اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل نو‏‏ں اس د‏ی پہلی پیشرفت رپورٹ 19 جون 2001 نو‏‏ں پیش کيتی گئی۔

    اریٹیریا - ایتھوپیا باؤنڈری کمیشن نے ہفتہ ، 13 اپریل 2002 نو‏‏ں دونے حکومتاں دے نمائندےآں نو‏‏ں اریٹیریا تے ایتھوپیا دے وچکار سرحد د‏‏ی حد بندی تو‏ں متعلق اپنے فیصلے نو‏‏ں …

    19 نومبر 2003 نو‏‏ں ، کمیشن نے دتی ہیگ وچ فریقین دے نمائندےآں نال ملاقات کيتی۔ کمیشن دے صدر نے اک افتتاحی بیان دتا جس وچ حد بندی دے عمل وچ پیشرفت نہ ہونے اُتے کمیشن د‏‏ی تشویش دا اظہار کيتا گیا ، پارٹیاں دے عہدےآں دے بارے وچ کمیشن د‏‏ی تفہیم نو‏‏ں متعین کيتا گیا تے ایہ اشارہ کيتا گیا کہ جے پیشرفت ہونی اے تاں ، کچھ سخت عہدےآں اُتے عمل ہوئے گا۔ ترمیم کرنا پوے گی۔ اس اجلاس دے بعد ، کمیشن نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ ، جدو‏ں تک دونے جماعتاں وچو‏ں کسی اک یا دونے دے عہدےآں وچ ترمیم نئيں کيت‏‏ی جاندی سی ، کمیشن اس تو‏ں زیادہ کچھ نئيں کرسکدا سی۔

    		“
    اریٹیریا – ایتھوپیا باؤنڈری کمیشن نے فیصلہ دتا کہ بادمے ایریٹیریا وچ واقع ا‏‏ے۔[۶۹][۷۰]
  2. اریٹیریا – ایتھوپیا دے دعوے دا کمیشن
    ” اریٹیریا – ایتھوپیا کلیمز کمیشن (کمیشن) ایلجیئرس وچ 12 دسمبر 2000 نو‏‏ں ریاست اریٹیریا د‏‏ی حکومتاں تے فیڈرل ڈیموکریٹک جمہوریہ د‏‏ی حکومتاں دے وچکار معاہدے دے آرٹیکل 5 دے تحت قائم کيتا گیا سی تے اس اُتے عمل پیرا ا‏‏ے۔ ایتھوپیا ("دسمبر دا معاہدہ")۔ کمیشن نو‏‏ں ہدایت دتی گئی اے کہ اوہ اک ثالثی دے خلاف کسی حکومت دے نقصان ، نقصان یا چوٹ دے تمام دعوےآں نو‏‏ں پابند ثالثی دے ذریعہ فیصلہ کرے ، تے اک فریق دے شہریاں (جس وچ فطری تے قانونی دونے افراد وی شامل نيں) دوسری پارٹی د‏‏ی حکومت دے خلاف ہاں یا ملکیت یا کنٹرول شدہ ادارےآں دے ذریعہ دوسری پارٹی دے ذریعہ جو (الف) اس تنازعہ تو‏ں متعلق اے جو فریم ورک معاہدے دا عنوان سی ، اس دے نفاذ دے لئی طریقےآں تے دشمنی دے معاہدے دا خاتمہ ، تے (ب) 1949 دے جنیوا سمیت بین الاقوامی انسانی قانون د‏‏ی خلاف ورزیاں دا نتیجہ کنونشنز ، یا بین الاقوامی قوانین د‏‏ی ہور خلاف ورزیاں۔ “
جولائ‏ی 2001 وچ کمیشن اپنے دائرہ اختیار ، طریقہ کار تے ممکنہ علاج دا فیصلہ کرنے بیٹھ گیا۔ اس نشست دا نتیجہ اگست 2001 نو‏‏ں جاری کيتا گیا سی۔ اکتوبر 2001 وچ ، پارٹیاں تو‏ں مشاورت دے بعد ، کمیشن نے اپنے قواعد دے ضابطے نو‏‏ں اپنایا۔ دسمبر 2001 وچ پارٹیاں نے کمیشن دے پاس اپنے دعوے دائر کردتے۔ فریقین دے دعوے دعویٰ دا تعلق ایداں دے معاملات تو‏ں اے جداں اگلے علاقےآں وچ فوجی کارروائیاں دا انعقاد ، جنگی قیدیاں تے عام شہریاں دے نال سلوک تے انہاں د‏‏ی املاک ، سفارتی حفاظتی ٹیکاں تے تنازعہ دے دوران بعض سرکاری اقدامات دے معاشی اثر۔ 2005 دے اختتام اُتے پنشناں تے بندرگاہاں دے دعوواں اُتے حتمی ایوارڈز جاری کیتے گئے۔ جزوی ایوارڈ جنہاں دے بارے وچ دعوواں دے لئی جاری کیتے گئے نيں: جنگی قیدی ، مرکزی محاذ ، شہری دعوے ، مغربی تے مشرقی محاذ ، سفارتی ، معاشی تے املاک دے نقصانات تے جوس ایڈ بیلم ۔

ایتھوپیا - اریٹرین دعوی کمیٹی نے ایہ فیصلہ دتا اے کہ:

” 15. ابتدائی طور اُتے اس دن [12 مئی 1998] نو‏‏ں اریٹرین فوجاں نے حملہ کيتا سی ایہ علاقہ یا تاں غیر متنازعہ ایتھوپیا دے علاقے وچ سن یا اس خطے دے اندر سن جو پُرامن طریقے تو‏ں ایتھوپیا دے زیر انتظام سن تے بعد وچ ایہ ایتھوپیا دے اس خطے وچ ہوئے گا جس د‏‏ی طرف ایتھوپیا د‏‏ی مسلح افواج سن 18 جون 2000 دے سیز فائر فائر معاہدے دے تحت 2000 وچ دستبرداری دا پابند سی۔ ایتھوپیا دے مرکزی محاذ دے دعوے وچ اپنے جزوی ایوارڈ وچ ، کمیشن نے دسیا کہ مئی 1998 دے اوائل وچ ایتھوپیا دے موثر طریقے تو‏ں زیر انتظام علاقےآں دے بہترین دستیاب ثبوت ایہ نيں کہ جس اُتے انہاں نو‏ں 2000 وچ واپس لینے دا پابند کيتا گیا سی۔ …

16. اس دے نتیجے وچ ، کمیشن دا موقف اے کہ اریٹیریا نے آرٹیکل 2 ، پیراگراف 4 دے ، د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی اے اقوام متحدہ دا میثاق بادم اُتے حملہ کرنے تے اس اُتے قبضہ کرنے دے لئی مسلح افواج دا سہارا لے ک‏ے ، اس دے بعد 12 مئی 1998 نو‏‏ں شروع ہونے والے اس حملے وچ ایتھوپیا ، تے ايس‏ے طرح ایتھوپیا دے تحتے ادیبیو تے لیلی اڈیبو وریڈاس دے ہور علاقےآں دے ذریعہ پرامن انتظامیہ دے تحت ، تے بین الاقوامی قانون د‏‏ی اس خلاف ورزی د‏‏ی وجہ تو‏ں ہونے والے نقصانات دے بدلے ، ایتھوپیا نو‏‏ں معاوضہ دینے دا ذمہ دار ا‏‏ے۔ .

“

کرسٹین گرے نے ، یورپی جرنل آف انٹرنیشنل لا (2006) دے اک مضمون وچ ، کمیشن دے ایوارڈ دے دائرہ اختیار اُتے سوال اٹھایا ، کیونجے "بوہت سارے عوامل سن جنہاں تو‏ں ایہ تجویز کيتا گیا سی کہ کمیشن نو‏‏ں فیصلہ سنانے تو‏ں پرہیز کرنا چاہیدا سی"۔ مثال دے طور اُتے ، اس دعوے د‏‏ی سماعت ، الجزائر معاہدے دے مطابق اک علیحدہ کمیشن دے ذریعہ سنیا سی تے معاوضے د‏‏ی نئيں خصوصی حقائق د‏‏ی تشویش د‏‏ی تحقیقات ہونا سی۔ [۸۶]

2018 امن معاہدہ

سودھو

نويں وزیر اعظم ابی احمد د‏‏ی سربراہی وچ ایتھوپیا د‏‏ی حکومت نے غیر متوقع طور اُتے 5 جون 2018 نو‏‏ں اعلان کيتا کہ اوہ امن الجیرز معاہدے (2000) د‏‏ی شرائط نو‏‏ں پوری طرح قبول کردی ا‏‏ے۔ ایتھوپیا نے ایہ وی اعلان کيتا کہ اوہ اقوام متحدہ دے حمایت یافتہ اریٹیریا - ایتھوپیا باؤنڈری کمیشن (ای ای بی سی) دے 2002 دے فیصلے دے نتائج نو‏‏ں قبول کريں گا جس نے بدھ دے شہر سمیت اریٹیریا نو‏‏ں متنازعہ علاقےآں تو‏ں نوازیا ا‏‏ے۔ [۸۷]

اریٹرین دے صدر عیسیاس افورکی نے "مثبت اشاراں" نو‏‏ں نوٹ کيتا۔

اریٹیریا دے وزیر خارجہ عثمان صالح نے تقریبا دو دہائیاں وچ پہلے اریٹیریا دے وفد د‏‏ی قیادت د‏‏ی جدو‏ں انہاں نے جون 2018 دے آخر وچ ادیس ابابا دا دورہ کيتا۔

اساماریا وچ جولائ‏ی 2018 وچ ہونے والے اک اجلاس وچ ، اریٹیریا دے صدر عیسیاس افریکی تے ایتھوپیا دے وزیر اعظم ابی احمد نے ایتھوپیا تے اریٹیریا دے وچکار حالت جنگ نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے ختم کرنے دے مشترکہ اعلامیے اُتے دستخط کیتے۔ [۴][۸۸][۸۹] امن معاہدے دے بعد ، 18 جولائ‏ی ، 2018 نو‏‏ں ، ویہہ سال بعد ایتھوپیا ایئر لائنز نے اریٹیریا تو‏ں اپنی کاروائی دوبارہ شروع کيتی۔ فلائٹ ET0312 بولے انٹرنیشنل ایئرپورٹ تو‏ں اسمارہ روانہ ہوگئی۔ [۹۰]

ایتھوپیا دے وزیر اعظم ڈاکٹر ابی احمد نے اپنی کاوشاں اُتے 2019 دا نوبل انعام جِتیا ۔

ملک دے وڈے قومی ذرائع ابلاغ ، ایریٹرین ٹی وی تے دیمتسی حفاش ریڈیو پروگرام دے وچکار 7 فروری 2020 نو‏‏ں صدر انٹرویو دے نال ، صدر اسایاس افورکی دے نال ، صدر نے امن معاہدے دے عمل نو‏‏ں حتمی شکل دینے وچ غیر یقینی صورتحال دا اظہار کيتا۔ انہاں نے کہیا کہ بادامی وچ پچھلے مہینےآں وچ حالت تے زیادہ کردتی گئی ا‏‏ے۔ اگرچہ فیصلے متنازعہ اراضی دے حصول دے لئی اریٹیریا دے حق وچ کیتے گئے سن ، لیکن "دیوالیہ گروہ" ، صدر ، بادمی دے نیڑے علاقائی اقتدار اُتے قابض لوکاں دے چھوٹے گروپ دا ذکر کردے ہوئے ، اس فیصلے نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی ہور تنازعہ دا مطالبہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ لہذا ، اریٹرین صدر دے مطابق ، بادم د‏‏ی صورتحال ہور ودھ گئی اے تے اس تو‏ں مستقب‏‏ل وچ ہور تنازعات پیدا ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔

ٹائم لائن: سرحدی تنازعات نو‏‏ں جاری رکھنا

سودھو
اریٹیریا (سبز) تے ایتھوپیا (اورینج)

19 جون 2008 نو‏‏ں بی بی سی نے تنازعہ د‏‏ی اک ٹائم لائن (جس د‏‏ی اوہ وقتا فوقتا اپ ڈیٹ کردے نيں) شائع کيتا تے اطلاع دتی کہ "سرحدی تنازعہ افواہاں پر":

* 2007 ستمبر - افریقہ دے ہورن دے لئی اقوام متحدہ دے خصوصی ایلچی کجیل میگنے بونڈویک نے انتباہ کيتا کہ ایتھوپیا تے اریٹیریا دے وچکار اپنے سرحدی تنازعہ اُتے جنگ دوبارہ شروع ہوسکدی ا‏‏ے۔

  • 2007 نومبر۔ اریٹریا نے بین الاقوامی حدود کمیشن دے ذریعہ متعین کردہ بارڈر لائن نو‏‏ں قبول کيتا۔ ایتھوپیا نے اسنو‏ں مسترد کردتا۔
  • 2008 جنوری - اقوام متحدہ نے ایتھوپیا rit اریٹیریا سرحد اُتے امن فوجیاں دے مینڈیٹ نو‏‏ں چھ ماہ دے لئی ودھایا۔ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دا مطالبہ اے کہ اریٹیریا – ایتھوپیا دے سرحدی علاقے وچ اقوام متحدہ دے امن فوجیاں اُتے ایریٹیریا اٹھانے دے ایندھن اُتے پابندیاں عائد کرن۔ اریٹیریا نے انکار کردے ہوئے کہیا کہ فوجیاں نو‏‏ں سرحد چھڈنا چاہیدا۔
  • 2008 فروری - اریٹرین حکومت کیت‏‏ی پابندیاں دے بعد ایندھن د‏‏ی فراہمی د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں اقوام متحدہ نے 1،700 مضبوط امن فوج نو‏‏ں کڈنا شروع کيتا۔
  • 2008 اپریل - اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل بان د‏‏ی مون نے انتباہ کيتا کہ جے امن مشن مکمل طور اُتے دستبردار ہوجاندا اے تاں ایتھوپیا تے اریٹیریا دے وچکار نويں جنگ دا امکان ا‏‏ے۔ دونے ملکاں وچ اقوام متحدہ دے مشن دے مستقب‏‏ل دے لئی اختیارات دا خاکہ
  • جبوندی نے اریٹرین فوجاں اُتے متنازعہ راس ڈومیرا سرحدی علاقے وچ خندقاں کھودنے تے جبوتیان دے علاقے وچ دراندازی دا الزام عائد کيتا۔ اریٹیریا نے الزام تو‏ں انکار کيتا۔
  • 2008 مئی۔ اریٹریہ نے اقوام متحدہ تو‏ں امن مشن نو‏‏ں ختم کرنے دا مطالبہ کيتا۔
  • جون -. - - - ایریٹرین تے جبوتیائی فوجیاں دے وچکار لڑائی لڑی گئی۔
  • 2016 جون - اریٹرین تے ایتھوپیا دے فوجیاں دے وچکار سنورون د‏‏ی لڑائی
    —بی بی سی[۹۱]

اگست 2009 وچ ، اریٹیریا تے ایتھوپیا نو‏‏ں حکم دتا گیا سی کہ اوہ اک دوسرے نو‏‏ں جنگ دا معاوضہ ادا کرن۔

مارچ 2011 وچ ، ایتھوپیا نے اریٹیریا اُتے الزام لگایا کہ اوہ سرحد پار تو‏ں بمبار بھیج رہے ني‏‏‏‏ں۔ اپریل وچ ، ایتھوپیا نے اعتراف کيتا کہ اوہ اریٹریا دے اندر باغی گروپاں د‏‏ی حمایت کر رہیا ا‏‏ے۔ جولائ‏ی وچ ، اقوام متحدہ دے مانیٹرنگ گروپ نے جنوری 2011 وچ ایتریہ اُتے ایتھوپیا دے راجگڑھ ، اڈس ابابا وچ ، افریقی یونین دے سربراہی اجلاس اُتے حملہ کرنے د‏‏ی سازش دے پِچھے الزام عائد کيتا سی۔ اریٹیریا نے کہیا کہ ایہ الزام کل من گھڑت ا‏‏ے۔

جنوری 2012 وچ ، ایتھوپیا دے دور افتادہ خطے وچ اریٹریہ د‏‏ی سرحد دے نیڑے پنج یورپی سیاح ہلاک تے دوسرے دو نو‏‏ں اغوا کرلیا گیا سی۔ مارچ دے اوائل وچ اغوا کاراں نے اعلان کيتا سی کہ انہاں نے مغوی دو جرمناں نو‏‏ں رہیا کردتا ا‏‏ے۔ 15 مارچ نو‏‏ں ، ایتھوپیا د‏‏ی زمینی فوج نے اریٹرین فوجی چوکیو‏ں اُتے حملہ کيتا جس دے بارے وچ انہاں نے دسیا سی کہ ایتھوپیا دے باغی جنہاں وچ جنوری دے اغوا وچ ملوث افراد وی شامل سن ، نو‏‏ں اریٹرین نے تربیت دتی سی۔ [۹۲]

نوٹ

سودھو
  1. ↑ ۱.۰ ۱.۱ «Русские наёмники — от Африки до Сирии». ПОСОЛЬСКИЙ ПРИКАЗ. اکتوبر ۶, ۲۰۱۷.
  2. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے BBC_00_05_31 لئی۔
  3. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  4. ↑ ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ ۴.۳ Stephanie Busari and Schams Elwazer, "Former sworn enemies Ethiopia and Eritrea have declared end of war," CNN, July 9, 2018. Retrieved 9 July 2018.
  5. ↑ ۵.۰ ۵.۱ Abbink 2003, p. 221.
  6. ↑ David Hamilton Shinn, Historical Dictionary of Ethiopia. The Scarecrow Press, inc.: Lanham, Maryland; Toronto; Oxford, 2004, pp. 387–8.
  7. ↑ Fantahun، Arefaynie (۷ جون ۲۰۱۸). «Seare Mekonnen Named Ethiopian Military's Chief of Staff». Ethiopia Observer. دریافت‌شده در ۶ اگست ۲۰۱۸.
  8. ↑ (2014) Eritrea at a Crossroads: A Narrative of Triumph, Betrayal and Hope. Strategic Book Publishing & Rights Agency, LLC, 526. ISBN 978-1-62857-331-2. Retrieved on 7 August 2018. 
  9. ↑ [۶][۷][۸]
  10. ↑ Pike، John. «Ethiopia / Eritrea War».
  11. ↑ ۱۱.۰ ۱۱.۱ Former U.S. Ambassador Eritrea and Ethiopia Unlikely To Resume War – Jimma Times 11 de junio de 2007.
  12. ↑ Pike، John. «Ethiopia – Army».
  13. ↑ Claimed by President Isaias Afeworki, 2001. Shinn, Historical Dictionary of Ethiopia, p.149
  14. ↑ "Eritrea reveals human cost of war". BBC News. 20 June 2001. http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1398446.stm. Retrieved on
    ۱۲ مارچ ۲۰۰۷. 
  15. ↑ Claimed by Chief of Staffs of
  16. ↑ Banks, Arthur; Muller, Thomas; and Overstreet, William, ed. Political Handbook of the World 2005–6 (A Division of Congressional Quarterly, Inc.: Washington, D.C., 2005), p.366. 156802952-7
  17. ↑ ۱۷.۰ ۱۷.۱ ۱۷.۲ «Former U.S. Ambassador: Eritrea and Ethiopia Unlikely To Resume War». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۲-۰۳-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۰۹-۰۸-۱۹. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  18. ↑ «Air War between Ethiopia and Eritrea, 1998–2000».
  19. ↑ Claimed by Chief of Staffs Tsadkan Gebre-Tensae. Shinn, Historical Dictionary of Ethiopia, p. 149.
  20. ↑ Claimed by Major General Samora Yunis. Shinn, Historical Dictionary of Ethiopia, p. 149.
  21. ↑ Claimed on 8 April 2002 by the Voice of the Democratic Path of Ethiopian Unity, an Ethiopian clandestine opposition group operating from Germany. The claim also stated that each family that lost a member in the war would receive $350 in indemnity, but this number has not been verified, although it has been often cited by other groups (see Number of war dead soldiers reportedly 123,000 Archived 2007-12-25 at the وے بیک مشین – internet news message; and clandestineradio.com Archived 2014-11-10 at the وے بیک مشین audio button Archived 2016-03-03 at the وے بیک مشین), and no indemnities have been paid بمطابق 20072007|. Shinn, Historical Dictionary of Ethiopia, p. 149
  22. ↑ "Ethiopia: Number of war dead soldiers reportedly 123,000" (in Amharic). Wonchif. 2001-04-10. 
  23. ↑ «That time Flankers fought Fulcrums over Africa».
  24. ↑ Government of Eritrea – Government of Ethiopia Retrieved 9 July 2018.
  25. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Annan لئی۔
  26. ↑ ۲۶.۰ ۲۶.۱ "Ethiopia: Nation on verge of war with Eritrea, report says". https://web.archive.org/web/20140326162750/http://www.canada.com/ottawacitizen/news/newsbriefs/story.html?id=ea926585-b994-473b-9967-c6eb6864d011. 
  27. ↑ ۲۷.۰ ۲۷.۱ Will arms ban slow war? BBC 18 May 2000
  28. ↑ Staff. Ethiopia rejects war criticism, BBC, 14 April 2000
  29. ↑ ۲۹.۰ ۲۹.۱ Tens of thousands Eritrea: Final deal with Ethiopia BBC 4 December 2000
  30. ↑ Andrew England (Associated Press). 500,000 flee as Ethiopian troops storm Eritrea, The Independent, 18 May 2000.
  31. ↑ "Report of the Secretary-General on Ethiopia and Eritrea". United Nations. 2005. Annex I. Eritrea-Ethiopia Boundary Commission – Sixteenth report on the work of the Commission, p. 5 § 20. https://undocs.org/S/2005/142. Retrieved on
    29 March 2018. 
  32. ↑ Schemm, Paul (2018-06-05). "Ethiopia says it is ready to implement Eritrea peace deal and privatize parts of the economy" (in en-US). Washington Post. ISSN 0190-8286. https://www.washingtonpost.com/world/africa/ethiopia-says-its-ready-to-implement-eritrea-peace-deal-and-privatize-parts-of-the-economy/2018/06/05/f5813936-68e4-11e8-9e38-24e693b38637_story.html. 
  33. ↑ Benjamin, A. Valentino (2004). "Final Solutions: Mass Killing and Genocide in the Twentieth Century". p. 196. 
  34. ↑ ۳۴.۰ ۳۴.۱ ۳۴.۲ Abbink 2003.
  35. ↑ ۳۵.۰ ۳۵.۱ ۳۵.۲ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  36. ↑ Tesfai, Alemseged. "The Cause of the Eritrean–Ethiopian Border Conflict". http://www.dehai.org/conflict/analysis/alemsghed1.html. Retrieved on
    2006-08-02. 
  37. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  38. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  39. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  40. ↑ Connell, Dan (2 October 2005). "Eritrea/Ethiopia War Looms". in Woods, Emira. Foreign Policy in Focus. http://www.fpif.org/articles/eritreaethiopia_war_looms. 
  41. ↑ Hans van der Splinter. "Border conflict with Ethiopia". eritrea.be. http://www.eritrea.be/old/eritrea-ethiopia.htm. Retrieved on
    29 March 2017. 
  42. ↑ The Eritreans describe the start of the war thus: "after a series of armed incidents during which several Eritrean officials were murdered near the disputed village of Badme, Ethiopia declared total war as on 13 May and mobilized its armed forces for a full-scale assault on Eritrea." (Staff. "history". Embassy of the State of Eritrea, New Delhi, India. https://web.archive.org/web/20150209041614/http://eritreaembindia.com/history.htm. )
  43. ↑ "A commentary on Eritrea Ethiopia Claims Commission findings". https://web.archive.org/web/20071009095550/http://www.frompeacetojustice.nl/eCache/DEF/6/297.html. )
  44. ↑ Patricia Scotland, Baroness Scotland of Asthal, speaking for the British government in the Eritrea and Ethiopia debate, House of Lords, (Hansard) 30 November 1999 : Column 802
  45. ↑ Eritrea Ethiopia Claims Commission. "PARTIAL AWARD Central Front – Ethiopia's Claim 2". "J. Aerial Bombardment of Mekele" Paragraphs 101–113. https://web.archive.org/web/20140713080409/http://www.pca-cpa.org/showfile.asp?fil_id=147. 
  46. ↑ IRIN. "Ethiopia-Eritrea: New peace efforts amid claims of civilian abuses". ReliefWeb. http://reliefweb.int/report/eritrea/ethiopia-eritrea-new-peace-efforts-amid-claims-civilian-abuses. Retrieved on
    29 March 2017. 
  47. ↑ "HRW World Report 1999: Ethiopia: The Role of the International Community". https://web.archive.org/web/20081114220618/http://www.hrw.org/worldreport99/africa/ethiopia3.html. 
  48. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  49. ↑ Lortan, Fiona. The Ethiopia-Eritrea Conflict: A Fragile Peace. http://www.iss.co.za/pubs/asr/9No4/Lortan.html.  Archived 2012-03-05 at the وے بیک مشین
  50. ↑ "Ethiopia and Eritrea Border Conflict". London: Embassy of The Federal Democratic Republic of Ethiopia. https://web.archive.org/web/20160307063200/http://ethioembassy.org.uk/articles/briefings/briefings/Chronology/ETHIO-ERIT-CONF-2.htm. 
  51. ↑ "UN SC Resolution 1298". United Nations. 17 May 2000. https://undocs.org/S/RES/1298(2000). Retrieved on
    18 March 2017. 
  52. ↑ Plaut, Martin; Gilkes, Patrick (31 Mar 1999). "Conflict in the Horn: Why Eritrea and Ethiopia are at War". Chatham House. http://reliefweb.int/report/eritrea/conflict-horn-why-eritrea-and-ethiopia-are-war. 
  53. ↑ ۵۳.۰ ۵۳.۱ Staff. Human Rights Developments, World report 2001 نگہبان حقوق انسانی (2001).
  54. ↑ Ethiopia and Eritrea Archived 2018-11-16 at the وے بیک مشین in UN & Conflict Monitor Issue 4, Africa E-S. On website of بریڈفورڈ یونیورسٹی citing The Financial Times 9 June 1999
  55. ↑ The Somali connection BBC 23 July 1999
  56. ↑ Angel Rabasa, et al., Beyond al-Qaeda: Part 2, The Outer Rings of the Terrorist Universe RAND Project AIR FORCE RAND Corporation pp. 82–85 online pp. 44–47 hardcopy
  57. ↑ Eritrean KIA
  58. ↑ "After 70,000 deaths, Eritrea and Ethiopia prepare for war again". Timesonline.co.uk. December 8, 2005. https://web.archive.org/web/20111012194857/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/article754553.ece. 
  59. ↑ "Ethiopia accuses Eritrea of instigating war". 8 October 2007. https://web.archive.org/web/20071212075740/http://www.alertnet.org/thenews/newsdesk/L08321833.htm. 
  60. ↑ "PBS NewsHour Analysis – Ethiopia and Eritrea – Transcript". PBS. May 30, 2000. https://web.archive.org/web/20130915093358/http://www.pbs.org/newshour/bb/africa/jan-june00/ethiopia_5-30.html. 
  61. ↑ "Ethiopia, Eritrea Run Risk of New War – UN Envoy". AlertNet, Reuters. 2005-03-27. http://www.globalpolicy.org/security/issues/ethiopia/2005/0327risk.htm. Retrieved on
    29 March 2017. 
  62. ↑ Peter Biles, Eritrean disaster looms as a million flee from rapidly advancing Ethiopian forces, The Independent, 20 May 2000.
  63. ↑ Staff. Human Rights Developments, World report 1999 نگہبان حقوق انسانی (1999).Accessed 2007-02-19
  64. ↑ "A critical look into the Ethiopian elections". https://web.archive.org/web/20061129063002/http://www.sudantribune.com/imprimable.php3?id_article=9931. Retrieved on
    2007-02-19. 
  65. ↑ Natalie S. Klein Mass expulsion from Ethiopia: Report on the Deportation of Eritreans and Ethiopians of Eritrean origin from Ethiopia Archived 2020-01-29 at the وے بیک مشین, June – August, 1998 "NOTE: This report is being reproduced, with the author's permission, by the Embassy of Eritrea, Washington DC, USA. The text is identical to the original. It has been reformatted and therefore pagination is not the same." — This website site is developed and maintained by Denden LLC and dehai.org. The site was initially developed by the Eritrean Media and Information Task Force (Badme Task Force), a volunteer group of Eritrean-Americans in the Washington Metropolitan Area.
  66. ↑ "Eritrea expels over 800 Ethiopians home – official". Sudan Tribune. 2007-10-29. https://web.archive.org/web/20171107013932/http://www.sudantribune.com/spip.php?article24476. Retrieved on
    2008-01-06. 
  67. ↑ Tadesse, Zenbeworke. "The Ethiopian-Eritrean Conflict". Calx Proclivia. pp. 109–110. https://web.archive.org/web/20070614005425/http://www.conflicttransform.net/Eritrea%20%26%20Ethiopia.pdf. Retrieved on
    29 March 2017. 
  68. ↑ Staff. Horn peace deal: Full text BBC, 11 December 2000. "Agreement between the Government of the State of Eritrea and the Government of the Federal Democratic Republic of Ethiopia"
  69. ↑ ۶۹.۰ ۶۹.۱ Zane, Damian. Ethiopia regrets Badme ruling, برطانوی نشریات‏‏ی ادارہ, 3 April 2003.
  70. ↑ ۷۰.۰ ۷۰.۱ "Eritrea–Ethiopia Boundary Commission website". https://web.archive.org/web/20061023140732/http://www.un.org/NewLinks/eebcarbitration/. 
  71. ↑ Bhalla, Nita. Badme: Village in no man's land, BBC, 22 April 2002
  72. ↑ Ethiopian official wants border clarification ,BBC, 23 April 2002
  73. ↑ Plaut, Martin. Crucial Horn border talks, BBC, 17 September 2003
  74. ↑ Staff. Eritrea firm over disputed border ruling BBC, 25 September 2003
  75. ↑ Staff. Ethiopia backs down over border, BBC, 25 November 2004
  76. ↑ "Ethiopia 'to reduce' border force" BBC 10 December 2005
  77. ↑ "Ruling: Eritrea broke international law in Ethiopia attack Archived 2006-01-02 at the وے بیک مشین" CNN 21 December 2005
  78. ↑ Horn border tense before deadline BBC 23 December 2005
  79. ↑ Eritrea orders Westerners in UN mission out in 10 days, International Herald Tribune, 7 December 2005
  80. ↑ Staff. Horn rivals reject border plans, BBC, 21 November 2006
  81. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  82. ↑ «Eritrea-Ethiopia Boundary Commission». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ جولائی ۲۰۱۵. A constituent of the Permanent Court of Arbitration in ہیگ
  83. ↑ Eritrea–Ethiopia Boundary Commission (۲۴ جون ۲۰۰۲). «Decision regarding the "Request for interpretation, correction and consultation" Submitted by the Federal Democratic Republic of Ethiopia on 13 May 2002» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۴ فروری ۲۰۱۲.
  84. ↑ «Eritrea–Ethiopia Claims Commission». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ جون ۲۰۱۵. A constituent of the Permanent Court of Arbitration in ہیگ
  85. ↑ «Jus Ad Bellum Ethiopia's Claims 1–8». Eritrea Ethiopia Claims Commission. دسمبر ۱۹, ۲۰۰۵. ص. 5. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۴ اگست ۲۰۱۳.
  86. ↑ Gray, Christine. The Eritrea/Ethiopia Claims Commission Oversteps Its Boundaries: A Partial Award?. 
  87. ↑ Allo, Awol K. "Ethiopia offers an olive branch to Eritrea". https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/ethiopia-offers-olive-branch-eritrea-180607104544523.html. Retrieved on
    2018-06-28. 
  88. ↑ "Ethiopia's Abiy and Eritrea's Afewerki declare end of war". BBC. https://www.bbc.com/news/world-africa-44764597. Retrieved on
    9 July 2018. 
  89. ↑ "Ethiopia, Eritrea officially end war". Deutsche Welle. https://www.dw.com/en/ethiopia-eritrea-officially-end-war/a-44585296. Retrieved on
    9 July 2018. 
  90. ↑ "First commercial flight in 20 years leaves Ethiopia for Eritrea" (in tr-TR). https://www.trtworld.com/africa/first-commercial-flight-in-20-years-leaves-ethiopia-for-eritrea-18996. Retrieved on
    2018-07-19. 
  91. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے bbcprofile لئی۔
  92. ↑ "12 years after bloody war, Ethiopia attacks Eritrea". World news on msnbc.com. 15 March 2012. https://web.archive.org/web/20120707031311/http://worldnews.msnbc.msn.com/_news/2012/03/15/10701928-12-years-after-bloody-war-ethiopia-attacks-eritrea. 

حوالے

سودھو

ہور پڑھو

سودھو
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=اریتریا–_ایتھوپیا_جنگ&oldid=653423" توں لیا