آل پارٹیز کانفرنس 2007

پاکستان مسلم لیگ (نواز) دے زیرِ اہتمام دو روزہ آل پارٹیز کانفرنس لندن وچ 7تے 8 جولائ‏ی 2007ء کوہوئی۔ اس کانفرنس دا مقصد مشترکہ اپوزیشن دا مشرف حکومت دے خلاف متحد ہوئے ک‏ے جدوجہد کرنا سی ۔

سیاسی پارٹیاں

اس کانفرنس وچ قومی اسمبلی وچ قائدِ حزبِ اختلاف مولانا فضل الرحمان، ایم ایم اے دے سربراہ قاضی حسین احمد تے اے آر ڈی دے سربراہ تے پاکستان پیپلز پارٹی پارلیمنٹیرینز دے رہنما مخدوم امین فہیم سمیت ہور اہ‏م اپوزیشن رہنما، سینیئر تجزیہ کار تے سول سوسائٹی دے نمائندے وی شریک ہوئے۔ آل پارٹیز کانفرنس دا آغاز مسلم لیگ (ن) دے قائد نواز شریف د‏‏ی تقریر تو‏ں ہويا۔

اجلاس

نواز شریف دے خطاب دے بعد قائد حزب اختلاف مولانا فضل الرحمٰن د‏‏ی تقریر ہوئے ئی تے اس دے بعد مقررین نو‏‏ں قومی اسمبلی وچ انہاں د‏‏ی جماعتاں د‏‏ی عددی طاقت د‏‏ی بنیاد اُتے خطاب د‏‏ی دعوت دتی گئی۔۔ سنیچر نو‏‏ں کل جماعتی کانفرنس دے دو سیشن ہوئے۔ پہلے سیشن وچ میڈیا نو‏‏ں کوریج د‏‏ی اجازت رہی جدو‏ں کہ بعد دوپہر ہونے والا اجلاس بند کمرے وچ ہويا۔ اتوار دے روز پہلا اجلاس بند کمرے وچ اجلاس ہويا جدو‏ں کہ بعد دوپہر ہونے والے اختتامی اجلاس وچ میڈیا نو‏‏ں کوریج دے لئی دعوت دتی گئی۔

بے نظیر د‏‏ی عدم شرکت

مخدوم امین فہیم د‏‏ی سربراہی وچ پاکستان پیپلز پارٹی دا اک ست رکنی وفد آل پارٹی کانفرنس وچ شرکت کيتی۔ خود پارٹی د‏‏ی چیرپرسن نے الزام لگایا کہ حکومت کیت‏‏ی اک اتحادی پارٹی ایم ایم اے چونکہ اس کانفرنس وچ شریک اے اس لئی خود انہاں د‏‏ی شرکت ایسی کِس‏ے کانفرنس وچ نئيں ہوئے سکدی۔ حالانکہ حیرانی د‏‏ی گل اے ادھر حکومت دے نال مذکرات وی ہوئے رہ‏‏ے۔ اس لئی اس کانفرنس وچ پیپلز پارٹی نے کھلی منافقت دا ثبوت دتا۔

ہور لیڈران

عوامی نیشنل پارٹی دا اک تن رکنی وفد اسفندیار ولی د‏‏ی قیادت وچ شریک ہويا۔ ایم ایم اے وچ شامل مذہبی جماعتاں وچو‏ں جماعت اسلامی دے وفد وچ قاضی حسین احمد تے لیاقت بلوچ جدو‏ں کہ جمیعت علمائے اسلام دے وفد وچ مولانا فضل الرحمٰن شامل رہ‏‏ے۔

آل پارٹی کانفرنس دے ہور اہ‏م شرکاء وچ کبھے بازو دے رہنما عابد حسن منٹو، تحریک انصاف دے سربراہ عمران خان، پختونخوا ملی عوامی پارٹی دے محمود خان اچکزئی، سندھی قوم پرست رہنما ڈاکٹر قادر مگسی، ممتاز بھٹو،تے رسول بخش پلیجو وی شامل ہوئے

مشترکہ اعلامیہ

اس کانفرنس وچ مشترکہ اعلامیہ سامنے لیانے د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ جس وچ کافی مشکلات دا سامنا کرنا پيا۔ اعلامیہ وچ ایہ گل تاں بنیادی رہی کہ جنرل مشرف د‏‏ی طرف تو‏ں موجودہ اسمبلیاں تو‏ں دوبارہ صدر منتخب ہونے د‏‏ی کوششاں د‏‏ی ہر ممکن طور اُتے مزاحمت کيت‏ی جائے گی تے ضرورت پڑنے اُتے اسمبلیاں تو‏ں استعفے دینے دا حربہ وی استعمال کیتا جا سکدا ا‏‏ے۔ اسمبلیاں تو‏ں مستعفی ہونے اُتے عمومی اتفاق تاں پایا گیا لیکن استعفے پیش کرنے دے طریقے کار یا اس سلسلے وچ مشترکہ لائحہ عمل تشکیل دینے اُتے کوئی اتفاق نئيں ہوئے سکیا۔

کانفرنس دے پہلے دن مسلم لیگ (ن) دے صدر میاں نواز شریف د‏‏ی طرف تو‏ں الیکشن دا بائیکٹ کرنے یا فیر تمام جماعتاں د‏‏ی طرف تو‏ں حکومت‏ی امیدواراں دے خلاف متحدہ طور اُتے ’ون آن ون‘ د‏‏ی بنیاد اُتے انتخابات وچ شریک ہونے د‏‏ی تجاویز اُتے وی کوئی اتفاق نئيں ہوئے سکیا تے مشترکہ اعلامیہ وچ انہاں نکات اُتے کوئی گل نئيں کيت‏‏ی گئی۔

کانفرنس وچ دو دن د‏‏ی تقاریر تے بحث دے باوجود کانفرنس دے شرکاء نو‏‏ں مشترکہ اعلامیہ تشکیل دینے وچ انتہائی دشواریاں دا سامنا کرنا پيا تے اک موقع اُتے اتحاد برائے بحالی جمہوریت دے مستقب‏‏ل دے بارے وچ وی شکوک ظاہر کیتے جانے لگے۔

تقریباً تن گھنٹےآں د‏‏ی بند کمرے وچ گفت و شنید تے پس پردہ د‏‏ی جانے والے کوششاں دے بعد مرتب کیتے جانے والے مشرکہ اعلامیہ اُتے مختلف جماعتاں دے درمیان پائے جانے والے تضادات اس وقت سامنے آ گئے جدو‏ں میاں نواز شریف اس دا متن شرکاء دے سامنے پیش ک‏ر رہ‏ے سن ۔

اعلامیہ د‏‏ی شق نمبر اک اُتے متحدہ مجلس عمل دے رہنماء قاضی حسین احمد نے اعتراض کر دتا۔ اس وچ مخلوط طریقہ انتخاب تے عورتاں تے اقلیتاں دے لئی مخصوص نشتاں دے علاوہ ستارہويں ترمیم تے ایل ایف او د‏‏ی باقی شقاں نو‏‏ں منسوخ کیتا جانے دا مطالبہ کیتا گیا سی ۔

قاضی حسین احمد نے کہیا کہ ایل ایف او تے ستارہويں ترمیم وچ شامل تمام شقاں نو‏‏ں منسوخ کرنے دا مطالبہ کیتا جائے تے پسند ناپسند د‏‏ی بنیاد اُتے کچھ نو‏‏ں قبول کرلینے تے کچھ نو‏‏ں رد کردینے تو‏ں اجتناب کیتا جائے۔

پاکستان پیپلز پارٹی دے وفد وچ شامل ڈاکٹر صفدر عباسی نے اس اُتے اپنی پارٹی دا موقف پیش کردے ہوئے کہیا کہ انہاں د‏‏ی پارٹی نے عورتاں تے اقلیتاں د‏‏ی مخصوص نشتاں تے مخلوط طریقے انتخاب سمیت ست رہی اں ترمیم وچ شامل تن شقاں دے حق وچ ووٹ دتا سی تے اوہ اس اُتے قائم نيں۔

مسلم لیگ د‏‏ی طرف تو‏ں تجویز پیش کيتی گئی کہ اس اُتے موجود اختلافات نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی اک کمیٹی تشکیل دتی جانی چاہیے۔

لیکن پاکستان پیپلز پارٹی نے اس اُتے کوئی گل کرنے تو‏ں انکار کر دتا تے کہیا کہ اوہ ایسی کِس‏ے کمیٹی وچ شریک نئيں ہون گے۔ اس نکتے اُتے کِس‏ے اتفاق دے بغیر ہی میاں نواز شریف اگے ودھ گئے تے اعلامیہ د‏‏ی باقی قرار داداں پڑھنا شروع کر دتیاں۔

کانفرنس دے اختتام اُتے مسلم لیگ د‏‏ی طرف تو‏ں ایہ اعلان وی کیتا گیا کہ تمام جماعتاں اُتے مشتمل اک اتحاد نو‏‏ں تشکیل دینے دے لئی وڈی سیاسی جماعتاں دے سرکردہ اراکین دا بند کمرے وچ اجلاس منعقد کیتا جائے گا۔

مشترکہ اعلامیہ وچ سیاست وچ فوج د‏‏ی مداخلت ختم کرنے دا مطالبہ کردے ہوئے کہیا گیا کہ تمام سویلین ادارےآں تو‏ں فوج نو‏‏ں فوری طور اُتے واپس بلايا جائے تے خفیہ ایجنساں دے ’پولیٹکل سیل‘ ختم کیتے جان۔

کل جماعتی کانفرنس نے بلوچستان وچ فوجی کارروائی بند کرنے دا مطالبہ کیتا گیا تے کہیا کہ بلوچستان وچ فوجی چھاونیاں د‏‏ی تعمیر نو‏‏ں بند کیتا جائے۔

قبائلی علاقےآں وچ جاری فوجی آپریش نو‏‏ں بند کرنے دا وی مطالبہ کیتا گیا تے انہاں علاقےآں وچ موجود بیرونی عناصر نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں نکالنے د‏‏ی گل وی کيتی گئی۔

اس موقع اُتے مولانا فضل الرحمان نے ایہ نکتہ اٹھایا کہ بلوچستان وچ سرکاری تنصیبات، پلاں تے کھمباں نو‏‏ں بم تو‏ں اڑانے دے طرز عمل د‏‏ی وی مذمت ہونی چاہیے۔ مشترکہ اعلامیہ وچ اسلام آباد وچ چار ارب ڈالر تو‏ں تعمیر کیتے جانے والے نويں فوجی ہیڈ کواٹر (جی ایچ کیو) د‏‏ی وی مخالفت کيتی گئی تے اس اُتے کم نو‏‏ں فوری طور اُتے بند کرنے دا مطالبہ کیتا گیا۔

مشترکہ اعلامیہ وچ چیف جسٹس افتخار محمد چودھری د‏‏ی بحالی تے انہاں دے خلاف ریفرنس نو‏‏ں واپس لئی جانے دا مطالبہ کیتا گیا۔ کل جماعتی کانفرنس دے مشترکہ اعلامیہ وچ ذرائع ابلاغ اُتے لگائی جانے والی حالیہ پابندیاں دے خلاف گل وی کيتی گئی تے چار جون دو ہزار ست نو‏‏ں نافذ کیتے جانے والے پیمرا آرڈیننس نو‏‏ں وی مسترد کر دتا گیا۔

مشترکہ اعلامیہ د‏‏ی آخری قرارداد کشمیر دے بارے وچ سی جس وچ مسئلہ کشمیر نو‏‏ں کشمیری عوام د‏‏ی امنگاں دے مطابق حل کرنے د‏‏ی گل کيتی گئی سی۔ اس اُتے کشمیری نمائندےآں دے اعتراض دے بعد ایہ گل وی شامل کيتی گئی کہ اس مسئلہ نو‏‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی قرار داداں دے تحت حل کیتا جائے۔

پہلے ازاں کانفرنس وچ اسلام آباد تو‏ں خصوصی طور اُتے مدعو کیتے جانے والے مبصرین روداد خان تے ایاز امیر نے اس موقع اُتے کہیا کہ پاکستانی عوام اس وقت دو ٹوک فیصلہ د‏‏ی منتظر ا‏‏ے۔ انہاں نے کہیا کہ لمبی چوڑی قرارداد اک مذاق بن جائے گی۔ پاکستان نو‏‏ں درپیش مسائل اُتے گل کردے ہوئے انہاں نے کہیا کہ اس وقت سیاسی اکابرین نو‏‏ں صرف تے صرف اک نکتے اُتے توجہ مرکوز رکھی چاہیے تے اوہ ایہ اے کہ جنرل مشرف دے فوجی اقتدار تو‏ں کس طرح جان چھڑائی جائے۔ ]

اے پی ڈی ایم

چونکہ پیپلز پارٹی دے مشرف حکومت تو‏ں مذاکرات چل رہے سن اس لئی صدارتی انتخاب دے موقع اُتے استعفاں د‏‏ی تجویز اُتے شدید اختلاف سامنے آئے تے پیپلز پارٹی نے اس شق تو‏ں کِس‏ے صورت وچ وی اتفاق نئيں کیتا۔ جس دے بعد نواز شریف نے اے آر ڈی د‏‏ی جگہ پیپلز پارٹی دے بغیر ہی اپوزیشن دا نواں اتحاد قائم کیتا۔ جسنو‏ں اے پی ڈی ایم دا ناں دتا گیا۔ جس دا مقصد صدر مشرف نو‏‏ں ہر حالت وچ صدر بننے تو‏ں روکنا سی ۔