آسام دی مصوری
آسام دی پینٹنگ، آسام کھیتر وچ ہتھ-لکھت مصوری دی کلا ویشنوواد دی لہر ولوں ترقی یافتہ ہوئی۔ آسام وچ ہتھ-لکھت پینٹنگ روایت دا قیام لئی ویشنو سنت مکھ طور اُتے ذمہ وار سن۔ 16ویں توں 19ویں صدی دوران وڈی گنتی وچ ہتھ-لکھت چتر بنائے گئے اتے نقل کیتے گئے۔ آسام وچ پوروَ-تریخی یگ توں لے کے 1826 عیسوی وچ اہوم حکمرانی دے انت تک وزوئل آرٹ دا بہت لمبا اتہاس اے، آسام مصوری دے سبھ توں پرانے سندربھاں وچوں، چینی یاتری زوانزانگ دے ذکر وچ درج اے کہ کامروپ دے راجا بھاسکر دا متر سی۔ قنوج دے راجے ہرسا نے راجے نوں "برشاں اتے لوکاں نال مصوری لئی پینلاں دے اکری ہوئے بکسے بھیٹ کیتے۔[۱]
آسام وچ ہتھ-لکھت مصوری دی روایت مہان لیڈر، سماج سدھارک، ویشنو سنت سنکردیو (1449–1568 ای۔) ولوں پیش کیتے گئے نوَ-ویشنواد دے سدھے جواب وچ ترقی یافتہ کیتی گئی سی۔
.jpg)
ہتھ-لکھت پتے مقامی طور اُتے مہیا سامان نال بنائے گئے سن۔ سانچی پیٹ بناؤن دی عمل بارے سر ای اے گیٹ ولوں چرچہ کیتی گئی سی۔ ہتھ-لکھتاں دے کاغذ بناؤن لئی ورتی جان والی اک ہور سامان تلپت سی پر سنچیپت جنی مشہور نہیں سی۔ پینٹنگاں دی سرجنا وچ شامل چترکار مدھیگی دور دوران اکّ کھیڈ/قبیلے دے ماتحت منعقد کیتے گئے سن۔ اس کھیل دے انچارج افسر نوں کھانیکر بوروآ دے ناں نال جانیا جاندا سی۔ پینٹنگ دے نال-نال کھنیکر لکڑ اتے دھرتی دوواں دیاں مورتیاں بناؤن، ناٹک لئی ماسک، کندھ مصوری، لکڑ دی نقاشی اتے جورائی دی کلا وی جاندا سی۔[۲]
کلا دیاں سٹائلاں سودھو
(داسگپتا، 1972) آسامی پینٹنگ دے وکھ-وکھ سکولاں دیاں 6 دھاراواں جاں سٹائلاں دا حوالہ دندا اے جویں کہ: تائی-اہوم سکول، ستریا سکول، درنگ سکول اتے گڑھگاؤں سکول (عدالتی سٹائل)۔ پر دوجے مفکراں دے مطابق جویں کہ نیوگ، کلتا اتے سیکیا ایہہ سٹائیل تائی-اہوم سٹائل نوں چھڈّ کے تن توں چار تک آؤندیاں ہن۔ اوہناں لئی سٹائلاں مکھ طور اُتے تن ہن - ستریا، عدالت (گڑھگاؤں، صوبائی مغل، گڑھگاؤں دے ولین ورگی سٹائل) اتے درنگ، جے اتے جدوں تائی-اہوم نوں باہر رکھیا گیا اے۔ (سیکیا، 2016) اس دے مطابق آسام دیاں پینٹنگ سٹائلاں نوں تن شاکھاواں جاں سٹائلاں وچ ونڈیا جا سکدا اے: ستریا سٹائل، راجگھریا سٹائل اتے سجاوٹ ہی۔ تیجی سٹائل بارڈر سجاوٹ والیاں ہتھ-لکھتاں نوں درساؤندی اے، نہ کہ تمثیلی۔ (سیکیا، 2016) تائی-اہوم سٹائل نوں اسدی '' آدمتا، جوش دی گھاٹ، دبدبا اتے نرنترتا دے کارن نظر انداز کردا اے۔ '' (کلتا، 2014) آسامی ہتھ-لکھت پینٹنگاں دیاں صرف دو سٹائلاں دا حوالہ دندا اے: ستریا سٹائل (سترا / ویشناوتی مٹھّ بیسڈ)، اتے اہوم راج سبھا (اہوم عدالت بیسڈ)۔
تائی-اہوم سٹائل سودھو
اہوم جدوں اپر برما توں اپر آسام آؤندے ہن، اپنے نال اپنی تہذیبی وراثت اتے ہنر لے کے آؤندے ہن۔ 1473 عیسوی دی اہوم بولی وچ درسائی گئی پھنگ چن ہتھ-لکھت، اسنوں آسام دے سبھ توں پرانے موجودہ ہتھ-لکھت چتراں وچوں اکّ منیا جاندا اے جو ہن، DHAS (تریخی اتے پرانے مطالعہ ڈیپارٹمنٹ، گہاٹی) وچ سرکھیت اے۔ سکتانتا کمپونگ اکّ ہور کھرڑا اے اہوم لپی وچ اکّ ہور سچتر ہتھ-لکھت اے جسدی متی 1523 عیسوی دے آسپاس اے دوویں ہتھ-لکھتاں ہتھ نال بنے کاغذ (تلا-پٹ) اتے بنائیاں گئیاں سن۔ دوہاں ہتھ-لکھتاں وچ بدھ دی مورت دا چترن عام اے۔ کجھ ہور تائی-اہوم ہتھ-لکھتاں ہن: پھے-بان (شگن اتے بھوکھبانی)، ککرا-تھینگ (چکن بون ڈوینیشن)، پھرا-لمبی (جاٹکا کہانی)، آدی۔ ایہناں انفرادی ہتھ-لکھتاں وچ کجھ لاکھنک لائن ڈرائنگ اتے سکیچ شامل ہن جو شاید پینٹنگ دی گٹھ دے ماتحت نہیں منے جاندے ہن۔[۳]
ستریا سٹائل سودھو
16ویں صدی توں شروع ہوئی شنکردیو دی بھگتی لہر دے اثر نال ستریا سٹائل وجوں اکّ ہور سٹائل ساہمنے آئی۔[۴] آسام وچ ویشنو مٹھاں وچ چترکلا دی ستریا سٹائل ترقی یافتہ اتے پرنتیجا ہوئی اے۔ مدھیگی آسام دے سطرہ جاں ویشنو مٹھّ راج وچ سماج، دھرم اتے سبھیاچار نوں روپ دین وچ اہم کردار ادا کردے ہن۔ پینٹنگاں ویشنو بھکشوآں ولوں سطراں وچ کیتیاں گئیاں سن۔ حالانکہ پینٹنگ دی کلا شروع وچ سنکردیو ولوں ڈرامہ چنسفر لئی اپنی سکرول پینٹنگ دے نال آمد کیتی گئی سی، جتھے اسنے بورڈووا وچ 1468 عیسوی وچ ستّ ویکنٹھ نوں درسایا سی۔ مصوری دی کلا اکّ وکھری سٹائل دے نال سطرہ وچ مشق کیتی جاندی اے، جسنوں مفکراں ولوں مصوری دی ستریا سٹائل وجوں جانیا جاندا اے۔ پینٹنگ دی اس سٹائل وچ ورتے گئے رنگاں نوں ہینگل اتے ہیٹل کیہا جاندا اے۔ سٹائل سطرہ سبھیاچار دے مقامی آرکیٹیکچرل ڈزائین اتے کپڑے پیش کردی اے۔ 'چترا بھاگوتا' جاں 'بھاگوتا کتاب x نوگوآن دے بالی سطرہ توں ستریا سٹائل دیاں سچتر ہتھ-لکھتاں دی سبھ توں پرانی اداہرن اے۔[۵] سبھ توں پرانے متی والے ہتھ-لکھت چتراں وچوں اکّ بھاگوت-پران، کتاب 6 متی 1678 اے۔ ایہہ شنکردیو ولوں لکھیاں گئیاں کتاب دا پرتیلپی اے۔[۶]
ستریا سٹائل دیاں ہور سچتر ہتھ-لکھتاں وچ شامل ہن: بھگتی رتناولی 1605 ساکہ (1683 ای۔)، بھاگوت پران، کتاب X (آدی دسما/چتر بھاگوت)، بار کیرتن، بھاگوت-پران، کتاب XI (1697 ای۔)۔ کالیتا دے مطابق، "ستریا محاورے نال متعلق آسامی مصوری دے سبھ توں ودھیا چتراں نوں 17ویں صدی عیسوی دے انت وچ پیش کیتا گیا اے" (کلتا، 2009) پر ساڈے کول سٹائل دیاں ہور ہتھ-لکھتاں ہن جویں کہ رماکانتا دی ونمالی دیور چرتا۔ دوج؛ نتانند کایستھ دا شری بھاگوت متسی چرت، 1644–50 ای۔ گیتا گووندا، کویراج چکرورتی ولوں ترجمہ شدہ، ای۔ 1644–50; ہریور وپر دا لوا کشار لڑائی، ای۔ 1714–1744; اننت آچاریہ دوج دا آنند لہری، 1714–44 ای۔ رامائن (سندر کانڈا) ای۔ 1715; سنکرا چرتا؛ اتے رامائن (لنکا کانڈا) 1791–1806 ای[۷]
کورٹ سٹائیل سودھو
پینٹنگ دی عدالتی سٹائل، راجگھڑیا سٹائل جاں گڑھگاؤں سٹائل (اہوم راج دا راجگڑھ بعد وچ رنگ پور وجوں) مکھ طور اُتے اہوم راج دے درباری کلاکاراں ولوں ترقی یافتہ کیتی گئی سی۔ [۸] شروع وچ، اوہناں نے سطراں توں کلاکاراں جاں کھانیکراں (کاریگراں) نوں نوکری اُتے رکھیا، بعد وچ بھارت دے وکھ-وکھ حصیاں توں بہت سارے کاریگراں نوں نامزد کیتا۔ اس کلا سٹائل دی شروعات ردر سنگھا (ای۔ 1696–1714) ولوں کیتی گئی سی، جس نے گیتا گووندا دے چترن دا حکم دتا سی۔
ایہہ اس دے جانشین سوا سنگھا اتے اسدی پتنیاں پرمتھیسوری دیوی اتے امبکا دیوی دے راج دور وچ جاری رکھیا گیا سی جس دے ماتحت آسام دی سبھ توں ودھیا پینٹنگ تیار کیتی گئی سی۔ شاہی دربار نے سترا دے ہور پیشہ ور کاریگراں نوں آکرشت کیتا اتے پیشہ ور مغل کلاکاراں نوں اس وچ بلا کے عدالت نے ہور مضبوطی دتی۔ اس طرحاں مصوری دی نویں اتے دھرم نرپکھّ سٹائل اہوم دے ماتحت پوربی آسام وچ ہستیودیارنو، سانکھچوڑا-ودھنکھچوڑا، گیتا گووندا اتے لوکسر لڑائی ورگیاں رچناواں وچ سندر مصوری دے نال ابھردی اے۔[۹][۱۰][۱۱]
درنگ سٹائیل سودھو
18ویں صدی دے مدھ دے ارنبھ وچ امن دے ویلے دوران ستریا چترک محاورہ پہلی وار درنگ وچ چلیا گیا۔ پر اوتھوں دے کاریگر اپنے ماجلی ساتھیاں وانگ باصلاحیت نہیں سن۔ درنگ سٹائل دے کجھ تمثیلی ہن: کومدی، انادی پٹنا (1782 ای۔) اتے بھاگوت-پران کتاب اٹھویں (1804 ای۔)۔ بعد دے دررنگ ہتھ-لکھت مختصر چتراں دی سبھ توں اہم اداہرن دررنگ راج ونساولی اے۔ اس سٹائل دا انت 1805 وچ کرشننارائن دی گدی توں چھٹن نال ہویا۔[۱۲]
ناقبول کرو سودھو
موموریا ودروہ توں بعد اس کارن ہوئی تباہی دے کارن ہتھ-لکھت پینٹنگ سبھیاچار وچ گراوٹ آئی، اس توں بعد آسام اتے برمی حملے ہوئے۔ اہوم سرکار دے پتن توں بعد اتے سرپرستی دی گھاٹ نے اس دے پتن دے طریقیاں دی منگ کیتی۔[۱۲]
مورتاں سودھو
-
بینگناتی سطرہ دا بھاگوت تمثیلی -
ہستودیارنوا
-
چترت رامائن -
کتھا-بھگوت تمثیلی، گڑھگاؤں سٹائل وچ بنایا گیا -
چترن پارجات ہرن -
چترت ہتھ-لکھت -
ہستودیارنوا درشٹوا -
ہستودیارنوا درشٹوا
- ↑ Boruah, Porishmita (2009). The Illustrated Manuscripts Of Assam: A Brief Study. 5. pp. 2885.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Tradition of manuscript paintings in Assam, Bikramjit Sarkar (2021)، Tripura University, 49.
- ↑ Boruah, Porishmita (2019). The Illustrated Manuscripts Of Assam: A Brief Study. 5. pp. 2886.
- ↑ Boruah, Porushmita. The Illustrated Manuscripts Of Assam: A Brief Study. 5. pp. 887.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Tradition of manuscript paintings in Assam, Bikramjit Sarkar (2021)، Tripura University., 52.
- ↑ Manuscript Paintings of Assam and Odisha A Comparative Study, Amritanand Nayak (2019)، Assam University., 114.
- ↑ Gupta, Rajatananda Das (1972). Eastern Indian Manuscript Painting (in en). D. B. Taraporevala Sons.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ Manuscript Paintings of Assam and Odisha A Comparative Study, Amritanand Nayak (2019)، Assam University..