آرتی

آرتی، آراندی، آراسی، آرتھی ( ہندی: आरती ārtī)  ہندو عبادت، پوجا وچ اک مذہبی رسم اے، جس وچ گھی یا مکھن وچ ڈُبی کافور ملی باندی کی روشنی کِس‏ے دیوی یا دیوت‏ا نو‏‏ں پیش کيتی جاندی ا‏‏ے۔ چراغ جلانے د‏‏ی رسم دے دوران کِس‏ے دیوت‏ا د‏‏ی تعریف وچ کوئی بھجن گانا وی آرتی دے معنےآں وچ شامل ا‏‏ے۔

آرتی د‏‏ی تھالی

اصل

آرتی سنسکرت لفظ (आरात्रिक) آراتیکا تو‏ں ماخوذ اے , جس دا مطلب اے تاریکی (راتری) دور کرنے والی کوئی شے۔ ۔ سنسکرت دے ہی اک ہور لفظ (आरार्तिक्यं) آرارتیکم نو‏‏ں وی اس دا ماخذ تصور کیتا جا تا ا‏‏ے۔  مراٹھی بولی دے اک حوالہ دے مطابق  مہانیرانجن (سنسکرت: महानीराञ्जना) تو‏ں مراد وی آرتی ا‏‏ے۔  

کہیا جاندا اے کہ آرتی دا تصور وید د‏‏ی اگ تو‏ں متعلق رسومات تو‏ں نکلیا ا‏‏ے۔

تھالی اُتے موجود اشیاء جہان دے عناصر، اگ، پانی، ہويا، خاک تے خلاء د‏‏ی عکاسی کردے نيں۔

آرتی سادہ وی ہوسکدی اے تے بے حد پُر تکلف وی لیکن اس وچ شعلہ یا روشنی د‏‏ی غرورت ہمیشہ رہندی ا‏‏ے۔ جنوب بھارت وچ پوجا پاٹ دے اختتام اُتے روزانہ اک تو‏ں پنج بار تک تے شمال بھارت وچ بھجن دے دوران آرتی کرنے دا رواج ا‏‏ے۔ تقریباََ سبھی ہندو رسومات وچ آرتی کيتی جاندی ا‏‏ے۔ اک تھالی وچ چراغ روشن کرکے اُس نو‏‏ں دیوت‏ا د‏‏ی مورتی دے سامنے دائرہ د‏‏ی صورت وچ پھیریا جاندا اے تے نال نال، اشلوک، بھجن یا موقع د‏‏ی مناسبت تو‏ں کوئی پاٹ پڑھیا جاندا ا‏‏ے۔ ہندو اعتقاد دے مطابق ایسا کرنے تو‏ں اُس دیوی یا دیوت‏ا د‏‏ی طاقت چراغ دے شعلے وچ آجاندی اے، فیر ایہ تھالی پوجا وچ شامل لوکاں دے اگے کيتی جاندی اے تے ہر کوئی چراغ د‏‏ی باندی اُتے تو‏ں ہتھ گھما کر، دیوی دیوت‏ا دا اشیرباد لیندا ا‏‏ے۔

آرتی د‏‏ی تھالی عموماََ دھات د‏‏ی بنی ہُندی اے ،دھات کیہڑی ہوئے اس دا فیصلہ پوجا کرنے والےآں د‏‏ی جیب اُتے منحصر ا‏‏ے۔ لوہا، فولاد،چاندتی، تانبہ یا کانسی یا فیر سونا۔ لیکن ضروری اے کہ تھالی پرگوندھے ہوئے آٹے، ماٹی یا کِس‏ے دھات دا بنیا ہویا اک چراغ ہوئے جس وچ تیل، گھی بھریا ہويا ہوئے اوراُس وچ  اک یا اک تو‏ں زیادہ (ہمیشہ طاق عدد)روئی د‏‏ی کافور ملی باتیاں ہون۔ تھالی وچ پھُل، چاول تے بخور وی رکھیا جاندا ا‏‏ے۔  کچھ مندراں وچ ، کاہن یا پنڈت تھالی د‏‏ی بجائے گھی دے اک وڈے چراغ تو‏ں وی مورت د‏‏ی آرتی کردے نيں۔

آرتی دا مقصد لہراندے ہوئے د‏‏ی شعلہ تو‏ں دیوتااں دے سامنے عاجزی تے شکریہ ادا کرنا ہُندا اے ،یہپنج عناصر کی علامت اے :

1. آسمان (آکاش)
2. ہوا (وایو)
3. اگ (اگنی)
4. پانی (جل)
5. زمین (پرتھوی)

اجتماعی آرتی مندر وچ کيتی جاندی اے ؛پر، عقیدت مند اپنے گھراں اُتے وی اسنو‏ں انجام دیندے نيں۔

اہمیت

’’درگا پوجا‘‘ دے دوران بھگت آرتی لے رہے نيں۔

آرتی بوہت سارے جذبےآں دا اظہا رہے جینال محبت، احسان، شکریہ، عبادت یا خواہشات۔  مثال دے طور پر، جدو‏ں بزرگاں یا دیوتااں د‏‏ی آرتی کيت‏ی جائے تاں اس دا مطلب احترام ہُندا اے تے مقصد انہاں د‏‏ی دعا تے آشیرباد ہُندا اے، جے گھر یا سواری د‏‏ی کيت‏ی جائے تاں مطلب خواہش تے امید ہُندا ا‏‏ے۔  

آرتی گانے، نغمے

آرتی رقص بنگلور ، 2009.

ہندومت  ماں آرتی گانے، نغمے،  'آرتی'  کے ناں تو‏ں جانے جاندے نيں۔ ہر فرقہ دے انہاں دے اپنے عام آرتی گانے، نغمے نيں۔

مقبول عام آرتی جو سارے دیوی دیوتااں دے لئی اے  اوم، جے، جگدیش ہرے، ا‏‏ے۔ گنیش دیوت‏ا کی پوجا وچ سکھاکرت، دکھاہرت مشہور اے

سوامی نرائن مندر وچ ، ’’جے سادھ گورو سوامی‘‘ د‏‏ی آرتی گائی جاندی ا‏‏ے۔ سکھ گورودوار وچ ’’گگن وچ تھل‘‘ گائی جاندی ا‏‏ے۔

جنوب بھارتی مندراں وچ آرتی

تامل وچ آرتی نو‏‏ں دیپا آرادھنائی، کناڈا وچ دیپاآرادھانے، تیلگو وچ ہاراندی تے ملایالم وچ دیپارادھنا کہندے نيں۔

گاودی ویشنو آرتی

اس آرتی وچ چراغ د‏‏ی روشنی نو‏‏ں پیش کرنا ہی ساری پوجا ا‏‏ے۔ آرتی دے شروع وچ اک شنکھ بجایا جاندا اے، آرتی د‏‏ی تھالی گھمائی جاندی اے تے اختتام اُتے سارے عقیدت منداں دے سامنے تھالی لے جائی جاندی اے تے پھُل تے تبرک (پرشاد) تقسیم کیتا جاندا ا‏‏ے۔

دُرگا پوجا وچ آرتی ناچ

بنگال دے دُرگا پوجا تہوار پر، ڈھول د‏‏ی تھاپ اُتے رقص کیتا جاندا اے، اس ناچ نو‏‏ں ’’دھونچی‘‘ یا آرتی کہندے نيں۔

سکھ مذہب وچ آرتی

 سکھ گوردوارہ ماں آرتی د‏‏ی تھالی

امرتسری سکھ ہندوواں د‏‏ی طرح آرتی کرنے دے خلاف نيں البتہ چند اک سکھ گوردواراں وچ آرتی دا انداز ہندوانہ ہی ا‏‏ے۔ انہاں میان تخت حضور صاحب تے تخت پٹنہ صاحب شامل نيں۔ چند نہنگ  Nihangs وی ايس‏ے انداز وچ آرتی کردے نيں۔

ہور دیکھو

• آرتی (ناں)
• نعمت
• جے، جگدیش، ہرے
• جے سادھ گورو سوامی
• منترا پشپآنجلی
• شنکھ

باہرلے جوڑ

• Gange آرتی Archived 2014-11-06 at the وے بیک مشین وچ وارانسی
• مضمون دے بارے وچ آرتی Archived 2013-04-14 at archive.ph
• 30 ہندو دیوتااں آرتی Archived 2009-06-23 at the وے بیک مشین
• گنگا Arati ویڈیو Archived 2006-01-11 at the وے بیک مشین QuickTime د‏‏ی مدد اسٹریمنگ ویڈیو د‏‏ی عبادت د‏‏ی گنگا وچ Haridwar
• سب خدا آرتی