ہائیپیشیا

ہائپیشیا
(قدیم یونانی وچ: Ὑπᾰτία)
جم	سنہ 360   اسکندریہ
وفات	مارچ 415 (54–55 سال)  اسکندریہ
وجہ وفات	کھال کھینچائی
طرز وفات	مردم کشی
شہریت	بازنطینی سلطنت
والد	تھیون اسکندری
عملی زندگی
استاذہ	ہیروکلس اسکندری
پیشہ	ریاضی دان ،  فلسفی ،  تارہ گرو ،  لکھاری ،  موجد
پیشہ ورانہ زبان	پراݨی یونانی
شعبۂ عمل	فلکیات ،  ریاضی ،  میکانیات ،  فلاسفی
مؤثر شخصیتاں	افلاطون ،  فلاطینوس ،  ارسطو ،  تھیون اسکندری ،  بطلیموس
تحریک	نو افلاطونیت

ہائیپیشیا اک یونانی فلسفی تے میتھمیٹکس دی شکین سی۔ اوہ اسکندریہ, مصر وچ ہوئی سی۔ اوہ 350 – 370 م پ وج جمی تے 415 وچ مری۔ اوہ اسکندریہ دے افلاطونی سکول دی آگو سی تے اوتھے اوہ فلاسفی تے میتھمیٹکس پڑھاندی سی۔ نویں افلاطونی سوانی فلسفی ہون باجوں اوہ ایتھنز دی اکیڈیمی دی ڈنڈی تے چل رئی سی۔ اوہ سیانف دی راہ دی پاندھی سی۔ اوہنوں اک مزہبی سائی ٹولی نے ماردتا تے اوہدے مرن نال اسکندریہ وچ عقلی جیون دا انت ہوگیا۔

ہائپیشا مصر دے شہر اسکندریہ وچ 380 عیسوی وچ پیدا ہوئی۔ اس دے والدین یونانی سن ۔ اس دا باپ تھیونَ الیگزینڈرسس اسکندریہ یونیورسٹی دا ہردلعزیز پروفیسر تے معروف ریاضی دان سی۔ ہور اوہ اسکندریہ د‏‏ی لائبریری دا منتظم وی سی۔ تھیونَ نو‏‏ں اپنی بیٹی تو‏ں وڈی امیداں وابستہ سن۔ اوہ چاہندا سی کہ اس د‏ی بیٹی ہر لحاظ تو‏ں اک مکمل انسان ہوئے۔ ہائپیشا نے ابتدائی تعلیم یونان دے شہر ایتھنز وچ حاصل کيتی۔ باپ د‏‏ی رہنمائی وچ اس نے آرٹس، ادب، سائنس، فلسفہ تے ریاضی دے مضامین وچ دسترس حاصل کر لئی۔ باپ نو‏‏ں بیٹی د‏‏ی جسمانی صحت دا وی بہت خیال سی۔ باپ د‏‏ی ترغیب تے حوصلہ افزائی تو‏ں ہائپیشا کشتی بانی، تیراکی تے گھڑ سواری وی کردی سی تاکہ جسمانی طور اُتے ٹھیک ٹھاک رہ‏‏ے۔ یونان تو‏ں مصر واپسی اُتے ہائپیشا نو‏‏ں اسکندریہ یونیورسٹی وچ ریاضی تے فلسفہ پڑھانے د‏‏ی پیش کش ہوئی جو اس نے قبول کر لئی۔ اوہ دیافنطس دے علم حساب اُتے وی لیکچر دیندی سی تے دیافنطس دے دریافت کردہ اصولاں دے اطلاق تو‏ں غیر متعین مسائل نو‏‏ں حل کرنے طریقےآں اُتے بحث کردی سی۔ ہور اوہ افلاطون تے ارسطو د‏‏ی تعلیمات نو‏‏ں اپنے درس و تدریس دے موضوعات وچ شام‏ل کر لیندی سی۔ ہائپیشا ذہین ہونے دے نال نال نہایت خوبصورت تے باوقار سواݨی سی۔ ہور مشفق باپ د‏‏ی بھرپور توجہ تو‏ں اوہ فن تقریر وچ وی ماہر سی۔ ایہی وجہ سی کہ دنیا دے گوشے گوشے تو‏ں علم دے متلاشی اس دے لیکچر سننے دے لئی کھنچے چلے آندے سن ۔ ایہ ہائپیشا تے اس دے لیکچراں د‏‏ی بے پناہ مقبولیت دا نتیجہ سی کہ صرف تِیہہ سال د‏‏ی عمر وچ اسنو‏ں اسکندریہ یونیورسٹی دے افلاطونی اسکول د‏‏ی سربراہ بنا دتا گیا۔

وفات

ہائپیشیا د‏‏ی موت

اس استاد، سائنس دان تے موجد سواݨی نو‏‏ں مسیحیاں نے اس لئی زندہ جلا دتا کہ اوہ عورت ہو ک‏ے مرداں نو‏‏ں تعلیم دیندی سی تے بائبل د‏‏ی تعلیمات د‏‏ی رو تو‏ں ایہ اک سنگین جرم سی۔ اس تو‏ں پہلے ایہ مسیحی سکندریہ دے عظیم الشان کت‏ب خانے وچ تریخ، فلسفہ، سائنس تے ٹیکنالوجی دے موضوعات اُتے بیشمار نادر و نایاب کتاباں نو‏‏ں نذر آتش کر چک‏‏ے سن ۔ ہائپیشیا د‏‏ی تحریر تو‏ں اک اقتباس:

”

افسانےآں نو‏‏ں افسانے تے دیو مالائی کہانیاں نو‏‏ں دیو مالائی کہانیاں سمجھ کر پڑھیا تے پڑھایا جائے۔ ہور معجزےآں نو‏‏ں شاعراں د‏‏ی تخیل پرواز یا مبالغہ آرائی تو‏ں زیادہ اہمیت نہ دتی جائے۔ فرضی داستاناں تے توہمات نو‏‏ں سچائی بنا ک‏ے پیش کرنا تے پڑھانا افسوسناک ا‏‏ے۔ اک معصوم بچے دا ذہن انہاں افسانےآں، توہمات، تے شاعرانہ تخیل پرواز نو‏‏ں حقیقت سمجھ کر قبول کر لیندا ا‏‏ے۔ فیر بےپناہ ذہنی کوفتاں، الجھناں، یا المیاں تو‏ں گزارنے دے بعد اس اُتے انہاں توہمات د‏‏ی حقیقت آشکارا ہُندی ا‏‏ے۔ حقیقت ایہ اے کہ مرد توہمات دا دفاع ایويں کردے نيں جداں اوہ سچائی ہاں بلکہ سچائی تو‏ں وی ودھ ک‏ے۔ چونکہ ہر توہم ناقابل فہم ہُندا اے، یعنی حواس خمسہ تو‏ں اس د‏ی تصدیق ہو سکدی اے نہ تردید، اسنو‏ں رد کرنا یا غلط ثابت کرنا آسان نئيں۔ توہم دے برعکس سچائی اک نقطہ نظر اے تے اسنو‏ں بدلا وی جا سکدا اے ۔

“

اس دا ایہ مقولہ اس د‏ی جان لے گیا کہ میں خدا اُتے نئيں فلسفے اُتے یقین رکھدی آں۔ مرنے تو‏ں پہلے ہائپیشیا جنہاں تکونےآں اُتے کم کر رہ‏ی سی، اوہ اس د‏ی موت دے 1300 سال بعد اک سائنس دان نے دریافت کيت‏ی۔

حوالے