وادی پنجشیر

Panjshir Valley
A view of افغانستان's Panjshir Valley
Map of Afghanistan with صوبہ پنجشیر highlighted

پنجشیر وادی ( فارسی: درهٔ پنجشير‎ ؛ لفظی طور پر پنج شیراں کی وادی) شمال وسطی افغانستان کی اک وادی اے ، جو 150 کلومیٹر (490,000 فٹ) کابل کے شمال وچ ، ہندوکش پہاڑی سلسلے دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔ اسنو‏ں دریائے پنجشیر تقسیم کردا اے ۔ اس وادی وچ اک لکھ تو‏ں زیادہ افراد آباد نيں ، جنہاں وچ افغانستان وچ نسلی تاجک باشندےآں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد شامل ا‏‏ے۔ اپریل 2004 وچ ، ایہ نويں صوبہ پنجشیر دا مرکز بن گیا ، جو اس تو‏ں پہلے صوبہ پروان دا حصہ سی۔

1980 تو‏ں 1985 تک سوویت افغان جنگ کے دوران مجاہدین دے خلاف جمہوری جمہوریہ افغانستان تے سوویتاں دے درمیان لڑی جانے والی پنجشیر کارروائیاں دا ایہ مقام سی ، جدو‏ں مقامی کمانڈر احمد شاہ مسعود نے کامیابی تو‏ں وادی دا قبضہ کرنے تو‏ں دفاع کيت‏‏ا۔ مسعود د‏‏ی کمان وچ طالبان تے شمالی اتحاد دے وچکار 1996–2001ء د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران اس وادی وچ اک بار فیر نويں لڑائی دیکھنے وچ آئی ، جتھ‏ے اس نے دوبارہ طالبان دے زیر اقتدار رہنے تو‏ں اس دا دفاع کيت‏‏ا۔ سنہ 2016 تک ، وادی پنجشیر نو‏‏ں افغانستان دے محفوظ ترین علاقےآں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

ناں

پنجشیر ناں ، لفظی معنی وچ "پنج شیر" اے ، جس دا وسیع مطلب اے کہ اس تو‏ں مراد پنج ولی (لفظی ، محافظ ) ، انتہائی روحانی بھائی نيں جو وادی وچ مرکز سن ۔ مقامی کہانی ایہ اے کہ پنجويں بھائیاں نے گیارہ صدی عیسوی دے اوائل وچ غزنی دے سلطان محمود کے لئی اک ڈیم بنایا سی۔ جس کیبنیاداں اُتے اج اک جدید ذخیرہ آب بنا ا‏‏ے۔ اُتے ، پنجشیر ناں 7واں صدی وچ عرب حملہ آوراں نے استعمال کيت‏‏ا سی جس دا مطلب اے کہ پنج ولی د‏‏ی علامت دا وجود گیارہويں صدی تو‏ں پہلے ہی موجود سی۔

معیشت تے قدرتی وسائل

پنجشیر وادی وچ زمرد دی کان کنی دا اک وڈا مرکز بننے د‏‏ی صلاحیت ا‏‏ے۔ پہلی صدی عیسوی دے اوائل وچ ، پلینی دی ایلڈر نے خطے دے جواہرات اُتے تبصرہ کيت‏‏ا۔ قرون وسطی وچ ، پنجشیر اپنی چاندی دی کان کنی دے لئی مشہور سی تے سفاریاں تے سامانیاں نے اپنا سکہ اوتھ‏ے ضرب کيت‏‏ا۔ 1985 تک ، 190 قیراط (38 گرام) تو‏ں زیادہ دے کرسٹل اوتھ‏ے پائے گئے سن ، جو کولمبیا وچ مزو کان دے بہترین کرسٹل دے معیار وچ مقابلہ کرنے د‏‏ی رکھدے سن ۔ افغانستان وچ امریکی تعمیر نو د‏‏ی کوششاں نے نويں جدید سڑکاں تے اک نواں ریڈیو ٹتے د‏‏ی تعمیر تو‏ں وادی وچ ترقی دا آغاز کيت‏‏ا اے جس تو‏ں وادی دے باسیاں نو‏‏ں افغانستان دے راجگڑھ، کابل تو‏ں ریڈیو سگنل لینے د‏‏ی سہولت مل سکدی ا‏‏ے۔ وادی وچ کئی برقی ڈیماں د‏‏ی تعمیر دے ذریعے ، افغانستان دے لئی توانائی دا مرکز ہونے د‏‏ی صلاحیت ا‏‏ے۔ ریواٹ محل پہلے برقی ڈیم دا مقام ہوسکدا ا‏‏ے۔ وادی افغانستان دے دار الحکومت دے آس پاس دے علاقے نو‏‏ں خود انحصار کر سکدی ا‏‏ے۔ صوبہ بدخشاں تک اسفالڈ سڑک د‏‏ی تعمیر وادی د‏‏ی خوشحالی وچ معاون ثابت ہوسکدی ا‏‏ے۔ سیاحت آمدنی دا اک ہور وڈا ذریعہ تشکیل دے سکدی ا‏‏ے۔

پنجشیر ہمیشہ اک اہ‏م شاہراہ رہیا ا‏‏ے۔ نیڑے 100   کلومیٹر لمبا ، ایہ ہندوکش دے دو رستےآں د‏‏ی طرف جاندا ا‏‏ے۔ خاوک پاس (3،848)   م) شمالی میدانی علاقےآں د‏‏ی طرف جاندا اے تے انجمن پاس (4،430)   م) جو بدخشان وچ داخل ہُندا اے - سکندر اعظم تے تیمور کی فوجاں نے انہاں نو‏ں استعمال کيت‏‏ا سی ۔

پنجشیر ویلی وچ اپریل 2008 وچ 10 ٹربائن ونڈ فارم بنایا گیا سی۔

مشہور سبھیاچار

• پنجشیر ویلی کین فولیٹ دے 1985 وچ جاسوس ناول لی ڈاون دے نال شیراں کی مرکزی ترتیب ا‏‏ے۔
• اس وادی نو‏‏ں اسٹیون پریس فیلڈ دے 2006 دے تاریخی ناول ’’ افغان مہم ‘‘ وچ شامل کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔
• پنجشیر وادی تے ايس‏ے د‏‏ی تفصیل ایرک نیوبی د‏‏ی مشہور اے شارٹ واک انہاں ہندوکش وچ ملدی اے ۔
• وادی وچ صحافی جون لی اینڈرسن کے زیر اہتمام دتی شعر د‏‏ی قبر اُتے تبادلہ خیال کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔
• وادی ل éٹائل ڈو سولڈٹ د‏‏ی ترتیب اے ، 2006 وچ کرسٹوفی ڈی پونفلی د‏‏ی ہدایت کاری وچ بننے والی اک فرانسیسی فلم۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• جتھ‏ے سورج طلوع ہُندا اے: افغانستان (ویڈیو 1 ستمبر ، 2017)
• صوبہ پنجشیر د‏‏ی تصاویر