لارج ہیڈرون کولائیڈر

لارج ہیڈرون کولائیڈر
لمبا‏ئی	27 کلومیٹر
نقشہ	46.235°N 6.045°E / 46.235; 6.045
حصہ	تعمیر
انتظامی تقسیم
ملک	سویٹزرلینڈ فرانس
وقوع تھاں	جینوا،  ضلع عین
لمبائی	27 کلومیٹر
تقسیم اعلیٰ	جینوا،  ضلع عین
متناسقات	46°14′06″N 6°02′42″E
مزید معلومات
باضابطہ ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
[مکمل اسکرین پر]

CERN وچ ایل ایچ سی دا نقشہ

کائنات کداں وجود وچ آئی تے زمین اپر زندگی دی ابتداء کداں ہوئی؟ اس بارے وچ ورھےآں توں سائنسداناں دا نظریہ اے کہ ایک بڑے دھماکے یعنی بگ بینگ دے نتیجے وچ ستارے، سیارے، کہکشاواں، سیارچے تے ہوراجرام فلکی وجود وچ آئے۔ سورج زمین دیگر ستارے|آں دا وجود وی بگ بینگ دا ہی نتیجہ اے ۔

تعارف

سائنس داناں دے مطابق نظام شمسی دی تخلیق دے بعد کسی بیرونی سیارے توں آنے والے جراثیم دے نتیجے وچ زمین اپر زندگی دی ابتدا ہوئی۔ لیکن ایہ صرف اندا اندازا اے ، حالے تک اس بارے مین کوئی ٹھوس ثبوت فراہم نہیں دتا جاسکیا ۔
کائنات دی تاریخ تے زمین اپر زندگی دی ابتدا دے بارے وچ جاننے دے لئی 1980ء دی دہائی وچ ایسے تجربات دا نظریہ پیش کیتا گیا۔ جس دے ذریعے بگ بینگ جیسے حالات پیدا کیتے جا سکں۔ سائنس دان اس خیال اپر کم کردے رہے تے بالآخر 1994ء وچ پورپین آرگنائزیشن فار نیوکلئیر ریسرچ (سرن) نے اس منصوبے دی منضوری دے دتی تے چار سال بعد اس اپر عملی کم دا آغاز ہویا۔ اٹھ سال دی مسلسل محنت دے بعد 85 توں ودھ ملکاں دے دس ہزار توں ودھ سائنس داناں تے انجینئیرز نے اس منصوبے وچ حصہ لیا۔ ایہ سائنسی تاریخ دی سب دے بڑی مشین اے ۔ اس مشین دی تیاری وچ پاکستانی سائنسدانوں نے وی حصہ لیا۔

اس مشین دی لمبائی 27 کلومیڑ اے تے اس نوں سویٹزرلینڈ تے فرانس دی سرحد تے جنیوا دے قریب 300 فٹ دی گہرائی وچ اک تجربہ گاہ وچ نصب کیتا گیا اے ۔ اس مشین دی تیاری اپر تقریبا 8 ارب ڈالر صرف ہو چکے نیں۔ اس طرح ایل ایچ سی نوں تاریخ دی سب سے بڑی تے سب توں مہنگی میشن ہونے دا اعزاز حاصل اے ۔

طریقہ کار

اس مشین وچ روشنی دی رفتار نالسفر کرتے پروٹان دیاں دو مخالف شعاعواں نوں ٹکرایا جاے گا۔ سائنسداناں دے مطابق اس دے بعد وہی حالات پیدا ہون گے جو بگ بینگ دے فورا بعد پیدا ہوئے سن۔ تاہم حالے تک اس مرحلے دی نوبت نہیں آئی۔

حال

10 ستمبر 2008ء کو لارج ہیڈرن کولائیڈر نوں آزمائشی طور تے فعال کر دتا گیا تے اس وجوں پروٹان دی اک شعاع کامیابی نال گزاری گئی لیکن اس دے ایل ایچ سی دے دو سپر کنڈکنگ مقناطیساں وچ خرابی پیدا ہو گئی جو حالے تک دور نہیں کیتی جاسکی ۔ سرن دے مطابق 2009ء دے وسط تک مذکورہ خرابی نوں دور کر لیا جائے گا۔

سرن‘(CERN یورپ براعظم دی نیوکلیئر کھوج بارے اک ادارہ اے) دے راہیں اہتمام کیئے جانے والے اس تجربے کے دوران انجینئرز ذرات کی اک شعاع نوں 27 کلومیٹر طویل زیر زمین سرنگ نما مشین وچوں گزارنے دی کوشش کرینگے۔ پنچ ارب پاؤنڈ دی لاگت نال تیار ہونے والی اس مشین وچ ذریاں نوں حیران کن طاقت نال آپس وچ ٹکرایا جائے گا تاکِہ کائنات دی ابتدا تے ہونے والے دھماکے تے اس دے شروع ہون دیاں علامتاں نوں تجربے دے طور تے سرجیا جا سکے۔

سائنسدان اس تجربے نال فلکیاتی سائنس دے اس جگ مشہور اصول نوں سمجھنا چاہندے ہن جس وچ ایہہ درسایا جاندا اے کہ کائنات دا وجود اک وڈے دھماکے یا ٹکراء راہیں ہی ہوئیا سی۔سائنسدان اس نایاب ذرے دی تلاش وی کرنا چاہندے ہن جس دا ناں ہگس بوسون اے تے جس بارے اجے اصولی طور تے جانکاری ہی اے۔

سرن دی ارارہ کی اے؟

یوروپیئن آرگینائزیشن فار نیوکلیئر ریسرچ مطلب ‘سرن’ دے سائنسداناں نے اک لیبارٹری بنائی اے۔ جنیوا کول زمین ’چ کئی فٹ ہیٹھاں سرن دی لیبارٹری وچ ہزاراں سائنسدان ربی کݨاں دی بھال وچ لگے ہوئے ہن۔ فرانس وچ اتے سوٹزرلینڈ دی سرحد کول زمین دے 300 فٹ ہیٹھاں سائنسدان کئی سالاں توں تجربے کر راے ہن۔ سرن لیباریٹری سال 1954 ’چ قائم کیتی گئی سی اتے اس تنظیم دے 20 یوروپیئن دیس میمبر ہن۔ سرن ناں دی مدّ اس لیبارٹری لئی ہی ورتی جاندی اے۔ اس لیبارٹری وچ 2,400 فل ٹائم ملازم ہن اتے 608 یونیورسٹیاں اتے کھوج ادارےآں دے نال نال 113 دیساں دے 10 ہزار توں ودھ سائنسدان ہن تک آ چکے ہن۔ اتھے ہی 27 کلو میٹر بی لارج ہینڈرن کولائیڈر وچ سائنسداناں نے انوآں وچالے ٹکر کروائی اے۔ ایہہ کناں نوں تیزی نال گھماؤن والی دنیا دی سبھ توں وڈی مشین اے۔ سائنسی دھارنا اے کہ ہگس بوسون دے کن 13.7 خرب سال پہلاں بگ بینگ مطلب مہاں دھماکے دوران پیدا ہوئے اتے اس مہاں دھماکے کارن سمچا کائنات ہوند وچ ایا۔ وڈی مشین راہیں ٹھیک اسے طرحاں بگ بینگ کرواؤن دی کوشش کیتی گئی، جو کھرباں سال پہلاں ہویا سی۔

بگ بینگ دی تازہ حالت

cern دی ہیڈران کولائیڈر سرنگ دے اندر جدوں تیار ہو رہی سی

ڈائریکٹر ڈاکٹر سٹیو مائرز دا کہنا اے کہ بگ بینگ کے فوراً بعد کے لمحات پیدا کرنے کے لیئے بنائی گئی اس مشین نوں بناندے ہوئے جو غلطیاں ہوئیاں سن انہیں صحیح کرنے کے لیئے کولائیڈر نوں اک سال لئی بند کیتا جائے گا۔ اس غلطی کی وجہ سے مشین کے پوری طرحاں سے کام کرنے میں دو سال کی دیری ہوگی۔ اس توں پہلے 2008 وچ اس مشین میں نقص کی وجہ سے مشین نوں چودا مہینوں کے لیئے روک دیا گیا تھا۔ اب اس مشین نوں 2011 میں بند کیا جائے گا۔ سرن‘ کے زیر اہتمام کیئے جانے والے اس تجربے کے دوران انجینئرز زراعت کی اک شاا کو ستائیس کلومیٹر طویل زیر زمین سرنگ نما مشین وچوں گزارنے دی کوشش کرینگے۔ پانچ عرب پاؤنڈ کی لاگت سے تیار ہنے والی اس مشین وچ زریاں نوں حیران کن طاقت نال آپس وچ ٹکرایا جائے گا تاکِ کائنات کی ابتدا پر ہنے والے دھماکے اور اس دے ارمبھ ہون دیاں علامتاں نوں تجربے دے طور تے سرجیا جا سکے۔ تجربے کے لیئے سرنگ میں اک ہزار سلنڈر کی شکل کے مکناتیسوں نوں نال نال رکھیا گیا اے۔ ایہناں ہی مقناطیسی سلنڈروں نال پروٹون زریاں دی اک لکیر پیدا ہوگی جو ستائیس کلو میٹر تک دائرے کی شکل میں بنائی گئی سرنگ وچ گھمیگی۔ سرنگ میں پروٹن زراعت کے ٹکرانے سے دو لکیریں پیدا ہونگی جنھیں اس مشین کے اندر روشنی کی رفتار سے مخالف سمتّ نال سفر کرایا جائے گا۔ اس طرحاں اک سیتالاب میں وچ ایہہ لکیراں گیارا ہزار جست مکمل کرنگیاں۔ سرنگ دے اندر مقرر جگہوں پر زراعت کی یہ لکیریں اک دوسرے کا راستا کاٹینگی اور ان دے اس ٹکراء دا مطالعہ کیتا جائے گا۔ بگ بینگ تہربا کامیاب ہویا اے۔

4 جولائی 2012 دی ستھتی

اس دن اس تجربے دی بنیاد تے اک نویں ہگس بوسون جاں اس دے نال ملدے جلدے کن دی کھوج دی تائید کیتی گئی اے۔ایہناں کناں نوں ربی کن وی کیہا جاندا اے۔

کھوج دا اہمیت

ربی کناں دی کھوج دا ترنت ایہہ فائدہ ہووےگا کہ سائنسداناں دا 60 سالا پرانا ایہہ سوال ختم ہو جاویگا کہ کہڑی چیز نوں ٹھوس معدہ(mass) کویں ملدا اے۔ اس توں علاوہ کائنات دے ہور وی کئی انسلجھے سوال ہن، جہناں دا جواب ایہناں ربی کناں توں ملن دی امید اے۔ ایہہ وی پتہ چل سکیگا کہ دھرتی دے اندر بھڑکدے جوالامکھی نوں انی توانائی کتھوں ملدی اے؟ جے ربی کن ملن دا دعوہ صحیح سدھ ہندا اے، تاں ایہہ ثابت ہو جاویگا کہ فزکس صحیح سمت وچ کم کر رہا اے۔ اس نال فزکس دے سٹینڈرڈ ماڈل دی وی تائید ہو جاوے گی تے ایہہ وی سدھ ہو جاویگا کہ ہر وستو ٹھوس کیوں ہندی اے۔ کیونکہ جے ہگس بوسون مطلب ربی کناں دا پتہ نہ چلدا تاں سٹینڈرڈ ماڈل فیل ہو جاندا تے ہر چیز دے ٹھوس ہون دے کارن وی پتہ نہ چل سکدے۔ سائنس لئی ایہہ وڈا جھٹکا ہندا اتے تد گنت اتے وی سوال اٹھن لگدے۔ ایہناں ربی کناں دی مدد نال مستقبل ’چ انٹرنیٹ دی رفتار تیز ہو سکیگی، کمیونیکیشن تکنیک وچ انقلاب آویگا، نینو تکنیک وچ وی وڈیاں تبدیلیاں آؤنگیاں، موبائل وچ سپر کمپیوٹر دا جگّ آویگا، توانائی دا بھنڈار ودھیگا اتے خلاء دے کئی بھیت کھلھنگے۔

بیرونی جوڑ

لارج ہیڈرن کولائیڑ دی تصویراں