عمان دا پیغام

عمان دا پیغام مسلم دنیا وچ رواداری، تسامح تے اتحاد دا اک اعلان اے جو 9 نومبر، 2004ء (27 رمضان المبارک 1425 ہجری) نو‏‏ں اردن دے شاہ عبد اللہ دوم بن حسین د‏‏ی طرف تو‏ں شائع کیتا گیا۔ بعد وچ مسلما‏ن د‏‏ی تعریف، تکفیر تے فتویٰ د‏‏ی اشاعت دے اصولاں نو‏‏ں مرکوز کردے ہوئے 50 تو‏ں ودھ مسلم ملکاں دے 200 علما (دانشوران) د‏‏ی جانب تو‏ں اک تن نکاندی فیصلہ شائع کیتا گیا۔

اندرجات

عمان دا پیغام اردن، عمان وچ قاضی القضا شیخ عزالدین التمیمی نے شاہ عبد اللہ دوم اند بوہت سارے مسلما‏ن علما د‏‏ی موجودگی وچ رمضان دے خطاب دے طور پردتا۔ بین الاقوامی بحران د‏‏ی جماعت (انگریزی: International Crisis Group) د‏‏ی اک شائع کردہ رپورٹ دے مطابق خطاب وچ دردمندتی، برداشت، قبولیت تے مذہبی آزادی د‏‏ی بنیادی اسلامی اقدار اُتے دوبارہ زور دتا گیا۔" اگلے سال، جولائ‏ی 2005 وچ 50 مسلم ملکاں دے 200 مسلما‏ن علما دے اک اجلاس دے بعد تن نکاندی فیصلہ شائع کیتا گیا جو بعد وچ ‘عمان دے پیغام دے تن نکات‘ ('Three Points of the Amman Message') دے ناں تو‏ں جانا گیا۔ اس اعلان وچ اس گل اُتے توجہ دلائی گئی کہ:

1. اسلام وچ اٹھ قانونی مذاہب تے متغیر شاخاں تسلیم د‏‏ی گئیاں نيں جس د‏‏ی تفصیل ایہ اے:
   1. سنی حنفی
   2. سنی مالکی
   3. سنی شافعی
   4. سنی حنبلی
   5. سنی ظاہری
   6. شیعہ جعفری (بشمول اسماعیلی)
   7. شیعہ زیدی
   8. اباضیہ
   • درج ذیل مذاہب/طریق/عقائد دے مقلدین نو‏‏ں مرتد قرار دینے تو‏ں منع کیتا گیا:
   1. اشعری مذہب
   2. حقیقی تصوف دے طریقے (صوفی ازم)
   3. حقیقی “سلفی تحریک“ عقائد دے حاملین
2. اُنہاں دوسرے تمام فرقےآں د‏‏ی تکفیر د‏‏ی ممانعت کيتی گئی اے جو مسلما‏ن منے جاندے ني‏‏‏‏ں۔
3. خلاف شرع فتاویٰ د‏‏ی روک تھام دے لئی ایہ بنیادی شرائط رکھی گئی ني‏‏‏‏ں۔

عبد اللہ دوم نے اس پیغام دے اعلان د‏‏ی وضاحت کردے ہوئے کہیا، “اساں محسوس کیتا اے کہ اسلام دے برداشت تو‏ں متعلق پیغام نو‏‏ں اسلام د‏‏ی روح تو‏ں ناواقف مغربی دنیا دے کچھ لوکاں تے غیر ذمہ دارانہ اعمال نو‏‏ں چھپانے دے لئی اپنا تعلق اسلام تو‏ں ظاہر کرنے والے کچھ لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں شدید تے غیر منصفانہ تنقید دا نشانہ بنایا جا رہیا اے ۔“

مشاورتاں تے اعلانات

مشاورتاں تے اعلانات درج ذیل نيں:

• بین الاقوامی تنظیم تعاون اسلامی حقیقی اسلام تے اس دا جدید معاشرہ وچ کردار، (4 تا 6 جولائ‏ی 2005ء/ 27 تا 29 جمادی الثانی 1426 ہجری)
• مسلم علما و مفکرین دا جرگہ (مکہ: 5 تا 7 شعبان المعظم 1426 ہجری/ 9 تا 11 ستمبر 2005)
• اسلامی فقہ تے جدید چیلنجز تو‏ں متعلق پہلی اسلامی سربراہی کانفرنس (البیت یونیورسٹی، 13 تا 15 شوال 1426 ہجری/ 15 تا 17 نومبر 2005ء)
• تنظیم تعاون اسلامی دا تیسرا خصوصی اجلاس (5 تا 6 ذوالقعدہ 1426 ہجری/ 7 تا 8 دسمبر 2005ء)
• معتدل اسلامی افکار و رہتل تو‏ں متعلق تنظیم تعاون اسلامی دا دوسرا اجلاس (25 تا 27 ربیع الاول 1427 ہجری/ 24 تا 26 اپریل 2006ء)
• بین الاقوامی اسلامی فقہ د‏‏ی اکادمی دا اجلاس، ساتواں اجلاس، (عمان، 28 جمادی الاول تا 2 جمادی الثانی 1427 ہجری/ 24 تا 28 جون 2006ء)
• یورپ دے مسلماناں د‏‏ی کانفرنس (استنبول، 1 تا 2 جولائ‏ی 2006ء)
• مذہبی امور تے اسلامی معاملات دے وزراء دے لئی کونسل دا نواں اجلاس (کویت، 20 تا 21 شوال 1426 ہجری/ 22 تا 23 نومبر 2005ء)
• عمان دا پیغام دوسرےآں د‏‏ی نظر وچ : مباحثہ، اعتدال، انسانیت، (الجامعة الهاشمية، 20 تا 21 ستمبر، 2006)

علما دے فتاویٰ

ویب سائیٹ د‏‏ی لسٹ دے مطابق ذیل وچ اُنہاں افراد تے تنظیماں د‏‏ی لسٹ دتی جا رہی اے جنہاں نے عمان دے پیغام تو‏ں متعلق فتویٰ دتا اے:

نمبر شمار	ناں	خطاب	ملک	فرقہ	فقہ	فتویٰ	ویب سائیٹ	تصویر
1	محمد سید طنطاوی	امام اکبر الازہر یونیورسٹی	مصر	اہل سنت	شافعی	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ Archived 2008-03-02 at the وے بیک مشین	-
2	علی جمعہ	مفتی اعظم، مصر	مصر	اہل سنت	شافعی	فتویٰ	[۱] Archived 2008-05-30 at the وے بیک مشین
3	علي بارداق اوغلو	صدر، مجلسِ عظمیٰ برائے مذہبی معاملات, ترکی	ترکی	اہل سنت	حنفی	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ Archived 2006-10-05 at the وے بیک مشین
4	احمد كفتارو	مفتی اعظم،شام	شام	اہل سنت	شافعی	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ Archived 2014-10-21 at the وے بیک مشین	-
5	سید عبدالحافظ الحجاوی	مفتی اعظم، اردن	اردن	اہل سنت	شافعی	فتویٰ	-	-
6	-	مجلس برائے فقہ اسلامی, جدہ	سعودی عرب	اہل سنت	-	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ Archived 2022-04-07 at the وے بیک مشین	-
7	يوسف القرضاوي	ناظم کونسل برائے سنت و سیرت	قطر	اہل سنت	حنفی	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ
8	عبد الله بن بيه	نائب صدر، بین الاقوامی اتحاد علماء المسلمین	سعودی عرب	اہل سنت	فقہ مالکی	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ
9	محمد تقی عثمانی	نائب صدر، مجلس برائے فقہ اسلامی	پاکستان	اہل سنت	حنفی	فتویٰ	-	فائل:Shaikul Islam Mufti Taqi Usmani Sahib.jpg
10	عبد الله الهرري	بانی الاحباش	لبنان	اہل سنت	شافعی	فتویٰ	-
11	آیت‌اللہ علی خامنہ‌ای	مرجع, راہبر اعظم، ایران	ایران	اہل تشیع	جعفری	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ
12	سید علی حسینی سیستانی	مرجع	عراق	اہل تشیع	جعفری	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ
13	سید محمدسعید حکیم	مرجع	عراق	اہل تشیع	جعفری	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ	-
14	محمد اسحاق الفیاض	مرجع	عراق	اہل تشیع	جعفری	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ Archived 2008-03-15 at the وے بیک مشین	-
15	آیت‌اللہ بشیر حسین نجفی	مرجع	عراق	اہل تشیع	جعفری	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ
16	حسن اسماعیل الصدر	مرجع	عراق	اہل تشیع	جعفری	فتویٰ	-	-
17	محمد فاضل لنکرانی	مرجع	ایران	اہل تشیع	جعفری	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ
18	محمد علی تسخیری	مرجع جنرل سیکرٹری، فورم برائے قربتَ فقہ اسلامی	ایران	اہل تشیع	جعفری	فتویٰ	-	-
19	محمد حسین فضل اللہ	مرجع	لبنان	اہل تشیع	جعفری	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ
20	-	امام الخوئی خیراندی فاؤنڈیشن، برطانیہ	برطانیہ	اہل تشیع	جعفری	فتویٰ	سرکاری ویب سائیٹ
21	محمد بن محمد اسماعیل المنصور تے حمود بن عباس المؤید	شیخ	-	اہل تشیع	زیدیہ	فتویٰ	-
22	ابراہیم بن محمد الوزیر	جنرل سیکریٹری،تحریک اتحاد اسلامی، یمن	یمن	اہل تشیع	زیدیہ	فتویٰ	-
23	احمد بن محمد الخلیلی	مفتی، سلطنت عمان	سلطنت عمان	اباضیہ	-	فتویٰ	-
24	آغا خان چہارم	آغا خان چہارم, امام، اہل تشیع امام (اثناء عشریہ) اسماعیلی مسلما‏ن	-	اہل تشیع	اسماعیلی	فتویٰ	-

خیر مقدم

برطانیہ دے وزیر اعظم ٹونی بلیئر نے اپنی تقریر وچ علما دے اجتماع تے عمان دے پیغام دے خیر مقدم کیتا۔ انہاں نے کہیا: “یہ بہت واضح پیغام سی کہ اسلام یک سنگی نئيں بلکہ بوہت سارے متنوع انداز دا مذہب اے، اگرچہ اوہ سب اک ہی چشمہ تو‏ں جاری نيں۔“
سہیل ناخدا نے عمان دے رسالہ اسلامیکا وچ لکھدے ہوئے کہیا کہ عمان دا پیغام حالیہ مسائل نو‏‏ں پراثر انداز وچ مخاطب کرنے د‏‏ی اک مختصر کاوش ا‏‏ے۔ “جے پانی نئيں، تاں رستہ وی نئيں؛ معیشت تباہ حال اے تے بوہت سارے نوجوان بے روزگار ني‏‏‏‏ں۔ لوکاں د‏‏ی زندگیاں تے تصورات غیر متغیر رہندے نيں۔“ ناخدا نے اک ایہ اعتراض وی اُٹھایا اے کہ شاہ عبد اللہ دے پیغام وچ اُنہاں دے طرز زندگی دا اثر نظر آندا اے، جو اپنی جگہ متنازع ا‏‏ے۔
اس وقت دے الازہر یونیورسٹی دے وڈے شیخ، جناب شیخ محمد سعید طنطاوی نے اسنو‏ں اُنہاں لوکاں تے اُنہاں دتی روحانی تے مذہبی زندگیاں دے لئی اک چنگا سرمایہ قرار دتا جو اپنے اعمال تے گفتار وچ صراطَ مستقیم اُتے چلنا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔