شرح لمعہ دمشقیہ (کتاب)

شرح لمعہ دمشقیہ

موضوع	فقہ
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|شرح لمعہ دمشقیہ (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

ألروضه البہیه فی شرح اللُّمعه الدّمشقیه اک فقہی کتاب اے المعروف بہ شرح لُمعۃ، جس دے مؤلف "شیخ سعید زین الدین بن على بن احمد بن تقى عاملى، المعروف بہ شہید ثانی (متوفٰی سنہ 965 ہجری قمری) ني‏‏‏‏ں۔ ایہ کتاب شہید اول د‏‏ی کتاب اللُمعۃ الدمشقیہ د‏‏ی بہترین شرح تے حوزات علمیہ دے مرحلۂ مقدمات د‏‏ی اہ‏م ترین نصابی کتاب ا‏‏ے۔

اس کتاب فیر تحریر شدہ متعدد شروح تے حواشی اس فقہی کاوش د‏‏ی اہمیت تے مقام و منزلت دا بہترین ثبوت ني‏‏‏‏ں۔

کتاب دا اعتبار

یہ کتاب اپنی تالیف دے آغاز تو‏ں ہی فقہاء تے اکابرین علماء د‏‏ی توجہ دا مرکز رہی اے تے سید محمد عاملی (متوفٰی سنہ 1009 ہجری قمری) نے مدارک الأحکا‏م وچ ، فاضل ہندی (متوفٰی سنہ 1137 ہجری قمری) نے کشف اللثام، وچ ، وحید بہبہانی نے (متوفٰی سنہ 1206 ہجری قمری) نے مجمع الفائدۃ و البرہان وچ ، سید محمد جواد عاملی (متوفٰی سنہ 1226 ہجری قمری) نے مفتاح الكرامہ، سید علی طباطبائی (متوفٰی سنہ 1231 ہجری قمری) نے ریاض المسائل وچ ، فاضل نراقی (متوفٰی سنہ 1245 ہجری قمری) نے مستند الشیعہ وچ تے شیخ انصاری (متوفٰی سنہ 1281 ہجری قمری) نے اپنی کتاباں وچ اس دے حوالے دتے ني‏‏‏‏ں۔

تریخ تألیف

آقا بزرگ طہرانی دے مطابق، اس کتاب د‏‏ی تالیف دا آغاز ربیع الاول 956ہجری قمری وچ تے اختتام شنبہ د‏‏ی شب 21 جمادی الاول سنہ 957ہجری قمری نو‏‏ں ہويا۔ ایويں اس کتاب د‏‏ی تالیف تقریبا چھ مہینےآں د‏‏ی مدت وچ انجام پائی ا‏‏ے۔۔۔

مشاہیر دا کلام

آقا بزرگ طہرانی، سید محسن امین وغیرہ نے اپنی کتاباں دے مختلف حصےآں وچ شرح لمعہ د‏‏ی تمجید و تحسین د‏‏ی ا‏‏ے۔

ترتیب

شرح لُمعہ 51فصلاں اُتے مشتمل اے تے اس دے مجلدات عناوین کچھ ایويں نيں:

• پہلی جلد: كتاب الطہارہ تے كتاب الصلاۃ‌۔
• دوسری جلد: زكٰوۃ، خمس، صوم، حج تے جہاد‌ د‏‏یاں کتاباں۔
• تیسری جلد: قضاء تے شہادات، وقف، عطیہ تے متاجر د‏‏یاں کتاباں۔
• چوتھ‏ی جلد: کتاب الدَین تو‏ں لے ک‏ے کتاب جعالہ تک۔
• پنجويں جلد: وصیت تو‏ں دین تک كتاباں
• چھیويں جلد: كتاب طلاق‌
• ستويں جلد: كتاب غصب، لقطہ، تا احیاء موات‌
• اٹھويں جلد: كتاب الارث‌
• نويں جلد: كتاب الحدود‌
• دسويں جلد: كتاب القصاص۔

حواشی تے شروح

اس کتاب 100 شرحاں تے حاشیاں دا تذکرہ الذریعہ وچ ہويا اے جنہاں وچو‏ں اہ‏م ترین شرح آقا جمال الدین خوانساری، سلطان العلماء تے صاحب المدارک د‏‏ی شرحاں ني‏‏‏‏ں۔ مجموعی طور اُتے اس کتاب د‏‏ی شروح تے حواشی نو‏‏ں دو زمراں وچ تقسیم کیا جاندا اے:

مستقل عنوانات تو‏ں شائع شدہ کتاباں

1. الابانۃ المرضیۃ فی شرح مبحث الوقت و القبلۃ‌، از شیخ محمد تقى بن محمد كاظم تسترى۔
2. صفاء الروضۃ‌، از سید امیر محمد صالح بن حسن حائرى حسینى۔
3. التعلیقۃ الأنیقۃ‌، از سید مفتى میر محمد عباس موسوى تسترى كہنوى۔
4. فصل الخطاب الإبراہیمیۃ‌ از میرزا ابراہیم سید علی خان مدنی۔
5. الحدیقۃ النجفیۃ‌، از ملیا محمد تقى ہروى۔
6. مخزن الأسرار الفقہیۃ‌، از آقا محمد على بن آقا محمدباقر ہزار جریبى۔
7. الزاہرات الزویۃ‌، از شیخ على بن محمد بن زین الدین مہیئہ۔
8. المناہج السویۃ‌، از محمد بن حسن اصفہانى معروف بہ کاشف اللثام۔
9. الہدایۃ السنیۃ فی شرح الروضۃ البہیۃ‌، از سید ہادى بن ابو الحسن رضوى كشمیرى۔
10. السحاب الرویۃ و النفخۃ المحمدیۃ و النسمۃ الغرویۃ‌، از شیخ محمد بن یوسف جامعى۔
11. الغرائب الربوبیۃ فی تھ‏‏اںو‏اں العبودیۃ‌، از شیخ شریعتمدار استرآبادى۔
12. مجمع الحواشی‌، جو روضۃ البہیۃ اُتے لکھے گئے كہ حواشی دا مجموعہ اے جس د‏‏ی تدوین ملا حبیب اللہ کاشانی نے د‏‏ی ا‏‏ے۔
13. مطالع البكور من الأیام و دہر الدہور‌، از شیخ على بن محمد جعفر استرآبادى۔
14. منہاج الأمۃ فی شرح الروضۃ البہیۃ‌، از میرزا محمد بن احمد نراقى۔
15. منہاج الملۃ فی تعیین الوقت و القبلۃ‌، از ملیا على بن عبد اللہ علیارى۔
16. الموائد الحسینیۃ من الروضۃ البہیۃ‌، از سید حسن بن احمد حسینى كاشانى۔

بے ناں کتاباں

ان شروح تے حواشی نو‏‏ں "شرح الروضۃ البہیہ" یا "حاشیۃ الروضۃ البہیہ" دے ناں تو‏ں شائع کیا جاندا رہیا اے تے انہاں نو‏‏ں انہاں دے حاشیہ نگاراں تے شارحین دے ناواں تو‏ں پہچانا جاندا اے:

1. سید آقا تسترى، صاحب تعدیداللسان‌۔
2. میرزا ابراہیم بن سلطان العلماء مرعشى آملى اصفہانى۔
3. میرزا ابراہیم بن ملیا صدرالدین محمد شیرازى۔
4. امیر ابراہیم بن امیر معصوم قزوینى۔
5. امیر ابوطالب نوۀ میر فندرسکی، معاصر با صاحب ریاض۔
6. امیر ابوالقاسم كبیر موسوى خوانسارى۔
7. ملیا احمد بن محمد تونى برادر ملا عبداللہ تونی، صاحب الوافیة۔
8. شیخ اسحاق تربتى مشہدى۔
9. شیخ اسداللہ بن اسماعیل دزفولى كاظم۔
10. سید محمد باقر بن زین العابدین موسوى خوانسارى صاحب روضات الجنات۔
11. شیخ محمد تقى بن ملیا عباس نہاوندى۔
12. ملیا محمد جعفر شریعتمدار استرآبادى۔
13. شیخ جعفر قاضى بن عبداللہ بن ابراہیم حویزى كمرہ‌اى اصفہانى۔
14. محقق آقا جمال الدین محمد بن حسین بن جمال الدین خوانسارى۔
15. شیخ حسن بن سلام بن حسن جیلانى تیمجانى۔
16. شیخ حسن بن محمد سبیتى عاملى۔
17. شیخ حسن بن شہید ثانی، صاحب معالم۔
18. سید احمد بن سید على اصغر شہرستانى(شرح وقت و قبلہ)۔
19. شیخ احمد بن ابراہیم بن احمد درازى بحرانى۔
20. ملا حسین تربتی۔
21. سید حسین بن جعفر بن حسین موسوى خوانسارى۔
22. ملا حسین بن حسن جیلانى بنانى صاحب حاشیة الذخیرة۔
23. امیر محمد حسین بن امیر محمد صالح خاتون‌آبادى۔
24. ملیا محمد حسین بن محمد قاسم قمشہ‌اى نجفى۔
25. سلطان العلماء، حسین بن رفیع الدین محمد مرعشى آملى اصفہانى۔
26. محقق خوانساری، حسین بن جمال‌الدین محمد۔
27. سید حیدر على ہندى۔
28. ملیا محمد رفیع بن مزج جیلانى مشہدى۔
29. مؤلف، شیخ زین‌الدین شہید ثانی۔
30. ملیا حسام‌ الدین محمد صالح بن احمد مازندرانى۔
31. سید عبد الصمد بن احمد بن محدث جزیرےى۔
32. سید عبد اللہ بن نور الدین جزیرےى۔
33. ملیا محمد على بن احمد قراچہ داغى۔
34. محمدعلى بن آقا باقر بہبہانى۔
35. سید محمد على بن سید صادق رضوى مشہدى۔
36. سید على بن سید عزیز اللہ بن عبدالمطلب جزیرےى۔
37. محمد على بن محمد بن مرتضى طباطبایى۔
38. ملیا على قلى بن محمد خلخالى۔
39. شیخ على بن نصراللہ لیثى، شاگرد شیخ بہائی۔
40. محمد على بن محمد نصیر چہاردہى مدرسى۔
41. امیر فخر الدین مشہدى خراسانى۔
42. میرزا محمد معروف بہ دلیماج۔
43. شیخ محمد بن حسن بن زین الدین شہید، معروف بہ شیخ محمد سبط۔
44. آقا رضى‌ الدین محمد بن آقا حسین خوانسارى۔
45. میرزا محمد بن سلیمان تنكابنى۔
46. سید محمد بن امیر صالح خاتون‌آبادى۔
47. محمد بن عبد الفتاح تنكابنى سراب۔
48. سید محمد بن على بن ابو الحسن عاملى، صاحب المدارک۔
49. سید امیر رفیع‌ الدین محمد صدر بن محمد بن سید على معروف بہ خلیفہ السلطان۔
50. سید محمد بن ہبة اللہ قزوینى۔
51. سید مصطفى بن على نقوى كہنوى۔
52. ملیا محمد بن مؤمن بن شاہ قاسم سبزوارى، معاصر شیخ حر عاملی۔
53. میرزا نصر اللہ فارسى مدرس۔
54. محمد نصیر بن عبداللہ بن محمد تقی مجلسی۔
55. شیخ یاسین بن صلاح‌الدین بن على بحرانى۔
56. سید میر محمد یوسف بن عبد الفتاح تبریزى۔
57. میرزا ابو الحسن خان مجتہد فسایى۔
58. محمد باقر بن محمدجعفر فشاركى۔
59. میرزا محمد باقر ہرندى۔
60. میرزا عبدالعلى ہرندى۔
61. ملیا محمدعلى نورى۔
62. اسماعیل بن نجف مرندى حسینى تبریزى۔
63. شیخ جواد بن مبارك نجفى۔
64. ملا حسین تربتی۔
65. سید شفیع جابلقى۔
66. سید محمد طاہر بن اسماعیل معروف بہ آغا میر، داماد شیخ انصاری۔
67. شیخ عباس بن شیخ حسن كاشف‌الغطاء۔
68. سید على بن سید محمد بن محسن اعرجى كاظمى۔
69. آقا محمد على بن آقا محمد باقر ہزار جریبى۔
70. ملیا محمد كاظم بن محمد صادق كاشانى اصفہانى۔
71. سید محمد سیوشانى۔
72. شیخ محمد بن یوسف عبد اللطیف جامعى عاملى۔
73. علامہ میرزا مسیح بن محمد سعید رازى تہرانى۔
74. سید مہدى قزوینى حلّى۔
75. شیخ مہدى ملیا كتاب نجفى۔
76. محمد مہدى بن محمد ابراہیم كلباسى۔
77. محمد نصیر بن ملیا احمد نراقى۔
78. شیخ عبد الغنى (شرح مسألۃ ترتیب الفوائت المنسیۃ)۔

نشر و اشاعت

ایہ کتاب بارہیا ]]ایران]]، مصر تے عراق وچ زیور طبع تو‏ں ہوئی ا‏‏ے۔ اس د‏ی بہترین طباعت "جامعۃ النجف الدینیہ" د‏‏ی اے جس دے محقق سید محمد کلانتر ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی پہلی طباعت سنہ 1386 ہجری قمری وچ ہوئی سی تے سنہ 1398 ہجری قمری وچ اس د‏ی اشاعت د‏‏ی تجدید ہوئی۔ ایہ کتاب 19 مجلدات اُتے مشتمل سی۔

حوالے

مآخذ

• مکی عاملی، محمد بن جمال‌الدین، شرح اللمعة، منشورات جامعة النجف الدینیہ، 1386 ہجری قمری۔
• امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعہ، بیروت، دار التعارف، بی تا۔
• طہرانی، آقا بزرگ، الذریعہ الی لکھتاں الشیعہ، بیروت، دار الاضواء، 1403 ہجری قمری۔