سنتھال بغاوت
1855 وچ بنگال دے مرشد آباد تے بہار دے بھاگل پور دے مقامی جاگیر ، مہاجن تے شکار پہاڑیاں دے لوکاں نے ناانصافی والے ضلعے وچ برطانوی ملازمین دے ظلم و ستم نوں انہاں دے خلاف بغاوت دے متحد ہونے دی آواز دتی سی۔ اسنوں پہاڑیا بغاوت یا پہاڑیا جاگرا کہندے نيں۔ لفظ 'جاگرا' دے لغوی معنی پہاڑیا بولی وچ 'باغی' نيں۔ یہ انگریزاں دے خلاف پہلی مسلح عوامی جدوجہد سی۔ جوارا پہاڑیا عرف تلکا مانجھی ، دی قیادت شم توڈو (پرگنہ ) دی رہنمائی وچ بھائیاں نے کیتی۔ لارڈ کارن والیس نے سن 1793 وچ شروع دی مستقل تصفیہ دی وجہ توں لوکاں اُتے ظلم و ستم اس بغاوت دی اک وڈی وجہ سی۔ 1855 وچ ، برطانوی کیپٹن الیگزینڈر اس بغاوت وچ شامل ہوگیا۔
تعارف سودھو
انیہويں صدی دے ابتدائی سالاں وچ ، بوکانن نے محل دی پہاڑیاں دا دورہ کيتا۔ اس دی تفصیل دے مطابق ، ایہ پہاڑ ناقابل تلافی لگ رہے سن ۔ ایہ اک خطرناک علاقہ سی جتھے بوہت گھٹ مسافر جانے دی ہمت کردے سن ۔ بوخانان جتھے وی گئے ، اوتھے دے باشندےآں دے نال برتاؤ کيتا۔ اوہ کمپنی دے عہدیداراں دی طرف مبتلا سن تے انہاں توں گل کرنے نوں تیار نئيں سن ۔ بوہت سارے واقعات وچ ، اوہ اپنے گھر تے دیہات چھڈ کے فرار ہوگئے سن ۔ ایہ پہاڑی لوک کون نيں؟ اسنوں بوکانن دے دورے اُتے اِنّا شبہ کیوں سی؟ بوکانن دے میگزین وچ سانوں انہاں ترس دی اک جھلک ملدی اے جو انہاں لوکاں نے انیہويں صدی دے ابتدائی سالاں وچ پائی سی۔ اس نے انہاں جگہاں ، جگہاں دے بارے وچ اک ڈائری لکھی سی جتھے اوہ تشریف لیائے سن ، لوکاں توں ملے سن تے انہاں دے رسم و رواج دا مشاہدہ کيتا سی۔
پہاڑی واسی سودھو
اٹھارويں صدی دے بعد دی دہائیاں دے محصولات دے ریکارڈاں نوں دیکھ کے ، کوئی سمجھ سکدا اے کہ انہاں پہاڑی لوکاں نوں 'پہاڈیا' کیوں کہیا جاندا اے۔ اوہ محل دی پہاڑیاں دے آس پاس رہندے سن ۔ اوہ جنگل دی پیداوار دے ذریعہ رہندے سن تے جھوم فارمنگ کردے سن ۔ اوہ راکھ پوٹاش توں بنی زمین اُتے جنگل دے اک چھوٹے توں حصے وچ جھاڑیاں کٹ کر تے ماتمی لباس جلیا کے زمین نوں صاف کردے سن … ایہ پہاڑی لوک اپنے کھانے دے لئی مختلف دالاں تے جوار جوار اگاندے سن ۔ سن اوہ اپنے کدال دے نال زمین نوں تھوڑا سا کھرچدے سن تے کچھ سالاں تک اسنوں صاف ستھری زمین وچ کاشت کردے سن ، فیر اسنوں کچھ سال دے لئی پڑدے رہندے تے کسی نويں علاقے وچ چلے جاندے سن تاکہ اس زمین وچ کھوئی ہوئی زرخیزی دوبارہ پیدا ہوجائے۔ جایا کردے سن .
انہاں جنگلات توں پہاڑیہ کھانے دے لئی مہويا دے پھُل ، بکنے دے لئی ریشم کویا تے رال تے کھٹکویا دے لئی لکڑی جمع کردے سن ۔ چھوٹے چھوٹے پودے جو درختاں دے تھلے اگتے سن یا گھاہ دے تنکے دی سبز چادراں جو ڈگدی ہوئی زمین اُتے پئی سن اوہ جانوراں دے چراگاہ بن گئياں۔ پہاڑیاں دی زندگی بطور شکاری ، جھوم کاشت کار ، کھانے پینے والے ، کتھاکویا بنانے والے ، ریشمی کیڑے پالنے والے دی حیثیت توں جنگل دے نال گہرا تعلق سی۔ اوہ املی دے درختاں دے بیچ اپنی جھونپئی وچ رہندے سن تے آم دے درختاں دے سایہ وچ آرام کردے سن ۔ اوہ پورے علاقے نوں اپنی نجی اراضی سمجھدے سن تے ایہ سر زمین انہاں دی شناخت تے زندگی دی اساس سی۔ اوہ بیرونی لوکاں دے داخلے دی مزاحمت کردے نيں۔ دوسرے قبیلے تے میدانی علاقےآں توں لڑدے ہوئے انہاں دے سربراہان نے اپنے گروہ وچ اتحاد برقرار رکھیا ، باہمی تنازعات نوں طے کيتا تے اپنے قبیلے دی رہنمائی کیتی۔
سنتھال سودھو
ان پہاڑیاں نوں اپنا اڈہ بنا کے پہاڑی لوک انہاں میدانی علاقےآں اُتے حملہ کردے سن جتھے کسان آباد سن تے اک جگہ اُتے اپنی کھیتی باڑی کردے سن ۔ پہاڑیاں دے ذریعہ ایہ حملے زیادہ تر خود نوں زندہ رکھنے دے لئی کیتے گئے سن ، خاص طور اُتے برساں دی قلت یا قحط وچ ۔ اک ہی وقت وچ ، ایہ حملہ وی آباد برادریاں نوں اپنی طاقت ظاہر کرنے دا اک طریقہ سی۔ اس دے علاوہ ایداں دے حملے بیرونی لوکاں دے نال اپنے سیاسی تعلقات استوار کرنے دے لئی وی کیتے گئے سن ۔ میدانی علاقےآں وچ رہنے والے زمینداراں نوں اکثر انہاں پہاڑی سراں نوں باقاعدگی توں پیتھ لگانی پڑدی سی تے انہاں توں امن لینا پڑدا سی۔ ايسے طرح ، تاجر لوک وی انہاں پہاڑیاں دے ذریعے قابو پانے والے رستےآں دے استعمال کیتی اجازت حاصل کرنے دے لئی کچھ ٹول ادا کردے سن ۔ جدوں ایداں دے ٹولنگ پہاڑی دے سر مل گئے تاں اوہ تاجراں دی حفاظت کردے سن تے ایہ وی یقین دہانی کراندے سن کہ کوئی وی انہاں دا سامان پرت نئيں لے گا۔ اس طرح کچھ لیویز دے نال صلح نامہ زیادہ دیر تک قائم نئيں رہیا۔ اسنوں اٹھارہويں صدی دے آخری عشراں وچ ختم کردتا گیا جدوں مستحکم کاشت دے میدان دی حدود نوں جارحانہ انداز وچ مشرقی ہندوستان تک بڑھانا شروع کيتا گیا۔
انگریزاں نے جنگلات دی کٹائی دی حوصلہ افزائی دی تے زمینداراں تے جاگیراں نے پستی والی زمین نوں دھان دے کھیتاں وچ تبدیل کردتا۔ مستقل زراعت دی توسیع انگریزاں دے لئی ضروری سی کیونجے اس توں محصولات دے ذرائع وچ وادھا ہوسکدا اے ، برآمدات دے لئی فصلاں پیدا ہوسکدیاں نيں تے اک مستحکم ، منظم معاشرہ قائم کيتا جاسکدا اے۔ اوہ جنگلات نوں ویران سمجھدے سن تے جنگل دے باشندےآں نوں انہاں اُتے حکمرانی کرنے دے لئی غیر مہذب ، وحشیانہ ، گھناؤنی تے ظالمانہ سمجھدے سن ۔ چنانچہ انہاں نے محسوس کيتا کہ جنگل صاف کرکے انہاں نوں اوتھے مستقل کھیت قائم کرنا ہوئے گا تے جنگلی لوکاں نوں پالنا تے مہذب کرنا پئے گا تے شکار توں چھٹکارا حاصل کرنا پئے گا تے کھیتی باڑی کرنے اُتے راضی کرن گے۔ جدوں مستقل زراعت وچ وسعت آئی ، جنگلات تے چراگاہاں دا رقبہ تے وی تنگ ہُندا گیا۔ اس توں پہاڑی عوام تے مستقل کاشت کاراں دے درمیان جھگڑا تیز ہوگیا۔ پہاڑی لوکاں نے پہلے توں زیادہ مستقل طور اُتے آباد دیہات اُتے حملہ کرنا شروع کردتا تے دیہاتیاں توں اناج تے مویشی کھو لیا۔ نوآبادیاتی حکام پرجوش ہوگئے تے انہاں پہاڑیاں اُتے قابو پانے دی پوری کوشش کيتی لیکن ایسا کرنا انہاں دے لئی آسان نئيں سی۔
ظالمانہ پالیسیاں سودھو
سن 1770 دی دہائی وچ ، برطانوی حکام نے انہاں پہاڑیاں نوں صاف کرنے تے انہاں دے شکار تے انہاں نوں ہلاک کرنے دی ظالمانہ پالیسی اپنائی۔ اس دے بعد ، 1780 دی دہائی وچ ، بھاگل پور دے کلکٹر ، اگسٹس کلیولینڈ نے ، اک امن و امان دی پالیسی دی تجویز پیش کيتی ، جس دے مطابق پہاڑی سرداراں نوں سالانہ الاؤنس دتا جانا سی تے اس دے بدلے وچ انہاں نوں اپنے آدمیاں نوں اچھی طرح توں رکھنے دی ذمہ داری لینا پئی۔ انہاں توں توقع کيتی جاندی سی کہ اوہ اپنی بستیاں وچ نظم و ضبط برقرار رکھن گے تے اپنے لوکاں نوں نظم و ضبط دین گے۔ لیکن بوہت سارے پہاڑی سرداراں نے اس الاؤنس نوں قبول کرنے توں انکار کردتا۔ جنہاں لوکاں نے اسنوں قبول کیہ انہاں وچوں بیشتر اپنی برادری وچ اپنی طاقت کھو بیٹھے۔ نوآبادیاتی حکومت دے تنخواہ دار ہونے دے بعد ، انہاں نوں ماتحت ملازمین یا تنخواہ دار ہیڈ سمجھیا جاندا اے۔
جب امن دے قیام دی مہم جاری سی ، پہاڑیاں نے خود نوں دشمنانہ قوتاں توں بچانے تے بیرونی لوکاں توں لڑدے رہنے دے لئی پہاڑاں دے اندرونی حص toے وچ منتقل ہوگئے۔ چنانچہ جدوں بوکانن نے 1810–11 دے موسم سرما وچ اس خطے دا دورہ کيتا ، تاں ایہ فطری گل سی کہ پہاڑیاں نے شکرانے تے عدم اعتماد دے نال بوچنان دی طرف دیکھیا۔ امن کیمپیناں دے تجربات تے وحشیانہ جبر دی یاداں نے انہاں دے ذہن وچ اپنے علاقے وچ برطانوی لوکاں دی دراندازی دے اثر دے بارے وچ اک تاثر پیدا کيتا ، اسنوں ایسا لگدا سی کہ ہر گورا آدمی اس طرح دی طاقت دی نمائندگی کررہیا اے۔ جو انہاں توں جنگل تے زمین کھو کر اپنے طرز زندگی تے بقا دے ذرائع نوں ختم کرنے دی کوشش کر رہے نيں۔ دراصل ، انہاں دناں اوہ اک نويں خطرہ دے بارے وچ معلومات حاصل کر رہیا سی تے اوہ سی سنتھال لوکاں دی آمد۔
سنتھال وڈی تعداد وچ اس علاقے وچ داخل ہوئے رہے سن ، اوتھے جنگل صاف کر رہے سن ، لکڑیاں کٹ رہے سن ، زمین ہل چلا رہے سن تے چاول تے کپاس اگ رہے سن ۔ چونکہ سنتھال آبادکاراں نے نچلی پہاڑیاں اُتے قبضہ کرلیا سی ، اس لئی پہاڑیاں نوں محل دی پہاڑیاں تے اندرونی طرف پِچھے ہٹنا پيا۔ پہاڑیہ دے لوکاں نے کدال نوں اپنی جھوم دی کاشت دے لئی استعمال کيتا ، لہذا جے کدال نوں پہاڑیہ زندگی دی علامت سمجھیا جاندا اے تاں ، ہل نوں نويں آباد کاراں دی طاقت دا نمائندہ سمجھیا جانا چاہیدا۔ ہل تے کدال دے وچکار ایہ لڑائی بہت طویل عرصے تک جاری رہی۔
سنتھال اگوا - بوچنان سودھو
1810 دے آخر تک ، بوکانن نے راججمال سلسلےآں دا اک حصہ ، گنجوریا پہاڑ نوں عبور کيتا ، تے چٹانی دے وسط توں ہُندا ہويا اک گائاں وچ گیا۔ اگرچہ ایہ اک پرانا پنڈ سی ، اس دے آس پاس دی زمین حالے کھیتی باڑی دے لئی صاف کردتی گئی سی۔ اوتھے دی زمین نوں دیکھ کے ، انہاں نوں معلوم ہويا کہ اس علاقے دا کم 'انسانی مزدوری دے مناسب استعمال دے نال' پلٹ گیا اے۔ انہاں نے لکھیا ، "گنجوریا وچ کافی ہل چلایا گیا اے ، جس توں معلوم ہُندا اے کہ کِنے شاندار علاقےآں نوں تبدیل کيتا جاسکدا اے ، میرے خیال وچ ، اس دی خوبصورتی تے خوشحالی دنیا دے کسی وی خطے دی طرح ترقی کيتی جاسکدی اے۔" ایتھے دی زمین بالکل فلیٹ اے لیکن بالکل ٹھیک اے تے بوچنان نے اِنّا تمباکو تے سرساں نوں کدرے تے نئيں دیکھیا سی۔ پوچھ گچھ کرنے اُتے ، انہاں نوں معلوم ہويا کہ سنتھالاں نے زرعی علاقے دی حدود وچ کافی حد تک وادھا کردتا اے۔ اوہ 1800 دے آس پاس اس علاقے وچ آئے سن ۔ انہاں نے تھلے دی ڑلاناں اُتے اوتھے رہنے والے پہاڑی لوکاں نوں بھگا دتا ، جنگل صاف کرکے اوتھے آباد ہوگئے۔
سنتھال - راجمحل دی پہاڑیاں وچ سودھو
سنتھالاں نے سن 1780 دی دہائی دے آس پاس بنگال آنا شروع کيتا۔ زمینداراں نے انہاں نوں کاشتکاری دے لئی نويں زمین تیار کرنے تے کاشتکاری نوں ودھانے دے لئی خدمات حاصل کيتياں تے برطانوی حکام نے انہاں نوں جنگل دے محلات وچ آباد ہونے دی دعوت دتی۔ جدوں انگریز اپنی مستقل زراعت دے لئی پہاڑیاں نوں اک جگہ آباد کرنے وچ ناکام رہے تاں انہاں دی توجہ سنتھلاں دی طرف گئی۔ پہاڑیا والے لوک جنگل کٹنے دے لئی ہل نوں دینے دے لئی تیار نئيں سن تے فیر وی بدتمیزی دا مظاہرہ کردے سن ۔ جدوں کہ ، اس دے برعکس ، سنتھال مثالی باشندے دکھادی دیندے سن ، کیونجے انہاں نوں جنگل صاف کرنے تے پوری طاقت دے نال زمین ہلانے وچ کوئی ہچکچاہٹ محسوس نئيں ہُندی سی۔
سنتھالاں نوں زمین دتی گئی تے اوہ محل دے دامن وچ آباد ہونے نوں تیار سی۔ 1832 تک ، زمین دے اک وڈے حصے نوں دامن کوہ دی حیثیت توں شناخت کر ليا گیا۔ اسنوں سنتھل سرزمین قرار دتا گیا۔ انہاں نوں علاقے دے اندر رہنا پيا ، ہل چلیا کے ہل چلیا کے مستقل کسان بننا پيا۔ سنتھلاں نوں دتے گئے اراضی دے گرانٹ لیٹر وچ ایہ شرط سی کہ انہاں نوں دتی گئی زمین دا کم توں کم دسواں حصہ صاف کرکے پہلے دس سالاں وچ انہاں نوں ہل چلایا جانا سی۔ پورے علاقے دا سروے کيتا گیا تے اس دا نقشہ تیار کيتا گیا۔ اس دی حدود اپنے آس پاس دے ستوناں نوں دفن کرکے طے کيتی گئی سی تے ایہ میدانی علاقےآں دے مستقل کساناں دی دنیا تے پہاڈیا دے لوکاں دی پہاڑیاں توں وکھ ہوگئی سی۔
دامن کوہ دی حد بندی دے بعد ، سنتھلاں دی بستیاں وچ بہت تیزی توں وادھا ہويا ، سنتھل دیہات دی تعداد جو تیزی توں 1838 وچ 40 سی 1851 تک ودھ کے 1،473 ہوگئی۔ ايسے عرصے وچ ، سنتھلاں دی آبادی ، جو صرف 3،000 سی ، ودھ کے 82،000 توں زیادہ ہوگئی۔ جداں جداں کاشت وچ وسعت ہوئی ، کمپنی دی والٹ وچ آمدنی وی ايسے طرح ودھ گئی۔ انیہويں صدی دے سنتھل گاناں تے افسانےآں وچ انہاں دے سفر دی طویل تریخ دا بار بار تذکرہ آیا اے: اوہ بیان کردے نيں کہ سنتھال لوک اپنے لئے بسنے دی جگہ دی تلاش وچ تھکائے بغیر چلدے رہندے سن ۔ ہن ایتھے دامن کوہ وچ آرہیا اے ، گویا اس دا سفر مکمل طور اُتے اختتام نوں پہنچیا اے۔
جب سنتھال راجمحل دی پہاڑیاں اُتے آباد ہوئے تاں پہاڑی لوکاں نے پہلے اس دا مقابلہ کيتا ، لیکن آخر کار انہاں پہاڑیاں دے اندر اندر جانے اُتے مجبور ہوگئے۔ انہاں نوں نچلی پہاڑیاں تے وادیاں وچ آنے توں روک دتا گیا تے ای… پارہ پہاڑیاں تے اندرونی خشک حصےآں دے پتھریلی تے زیادہ بنجر علاقےآں تک محدود سی۔ اس توں انہاں دی طرز زندگی تے زندگی نوں بری طرح متاثر ہويا تے بعد وچ اوہ غریب ہوگئے۔ جھوم فارمنگ نويں زمیناں دی تلاش تے زمین دی قدرتی زرخیزی نوں بروئے کار لیانے دی صلاحیت اُتے منحصر اے۔ ہن سب توں زیادہ زرخیز زمیناں انہاں دے لئی نایاب ہوئے گئياں کیونجے اوہ ہن دامن دا حصہ بن چکے نيں۔ لہذا ، پہاڈیا دے لوک اپنی کھیتی باڑی دے طریقےآں اُتے عمل نئيں کر سکے۔ جھوم کاشتکاری کامیابی دے نال ہوئی۔
اس خطے دے جنگلات کاشتکاری دے لئی صاف کیتے جانے اُتے پہاڑیہ شکاریاں نوں وی پریشانی دا سامنا کرنا پيا۔ اس دے برعکس ، سنتھال لوکاں نے اپنی سابقہ خانہ بدوش زندگی نوں ترک کردتا سی۔ ہن اوہ اک جگہ اُتے آباد ہوگئے سن تے مارکیٹ دے لئی بہت ساری تجارتی فصلاں دی کاشت کرنا شروع کردتی سی تے تاجراں تے سود خوراں دے نال معاملہ کرنا شروع کيتا سی۔ اُتے ، سنتھلاں نوں جلد ہی احساس ہوگیا کہ جس زمین اُتے انہاں نے کاشتکاری شروع دی اوہ انہاں دے ہتھوں توں نکل رہی اے۔ سنتھلاں نے اس زمین نوں صاف کردتا تے حکومت اُتے کھیتی باڑی شروع کردتی؛ ریاست بھاری ٹیکس وصول کررہی سی ، ساہوکار ، دکو لوک بہت زیادہ شرح سود لے رہے سن تے صرف قرضےآں دی عدم ادائیگی دی صورت وچ اس زمین اُتے قبضہ کر رہے سن ۔ تے زمیندار دامن دے علاقے اُتے اپنے کنٹرول دا دعوی کر رہے سن ۔ 1850 دی دہائی تک ، سنتھلاں نے ایہ سمجھنا شروع کر دتا سی کہ ہن زمینداراں ، ساہوکاراں تے نوآبادیاتی حکمرانی دے خلاف بغاوت کرنے دا وقت آگیا اے ، اپنے لئے اک مثالی دنیا بنانے دا ، جتھے انہاں نے حکمرانی کيتی۔
سنتھال پرگنہ سودھو
سنتھال پرگنہ سنتھال بغاوت دے بعد 1855–56 وچ تعمیر کيتا گیا سی ، اس دے لئی بھاگلپور تے بیربھم ضلعے توں 5،500 مربع میل دا رقبہ لیا گیا سی۔ نوآبادیاتی راج نے امید ظاہر کیتی کہ سنتھالاں دے لئی اک نواں پرگنہ تشکیل دے کے تے اس وچ کچھ خاص قوانین نافذ کرکے سنتھل لوک مطمئن ہون گے۔
بوکانن دی بیان سودھو
وہ برٹش ایسٹ انڈیا کمپنی دا ملازم سی۔ اس دے سفر صرف اس دی مناظر نال محبت تے نامعلوم دی دریافت توں متاثر نئيں ہوئے سن ۔ اوہ نقشہ نویس ، سروے کرنے والےآں ، پورٹرز جنہاں نے پالکیوں نوں لے کے جاندا سی وغیرہ دی اک وڈی ٹیم دے نال ہر جگہ سفر کيتا۔ اس دے دورے ایسٹ انڈیا کمپنی نے برداشت کیتے کیونجے انہاں نوں انہاں معلومات دی ضرورت سی جو بوکانن نے توقع دی سی۔ بوچنان نوں واضح ہدایات دتیاں گئیاں کہ کیہ دیکھنا ، تلاش کرنا تے لکھنا اے۔ جدوں وی اوہ اپنے لوکاں دی فوج لے کے کسی پنڈ وچ آندا تاں اسنوں فورا. ہی حکومت دے ایجنٹ دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی۔
جب کمپنی نے اپنی طاقت نوں مستحکم کيتا تے اپنا کاروبار تیار کيتا تاں ، اس نے قدرتی وسائل دی تلاش شروع کر دتی جسنوں اوہ اپنی مرضی دے مطابق قبضہ تے استعمال کرسکدی اے۔ اس نے مناظر تے محصولات دے ذرائع دا سروے کيتا ، سرچ دورے کیتے تے اپنے ماہر ارضیات ، جغرافیہ دان ، نباتیات تے ماہرین نوں معلومات جمع کرنے دے لئی بھیجیا۔ بلاشبہ غیر معمولی مشاہداتی طاقت دا اک ایسا ہی شخص سی۔ بوخانان جتھے وی گیا ، اس نے پتھراں تے چٹاناں دی مختلف سطحاں تے پرتاں تے اوتھے اترنے اُتے بغور غور توں دیکھیا۔ اس نے تجارتی لحاظ توں قیمتی پتھراں تے معدنیات نوں تلاش کرنے دی کوشش کيتی ۔اس نے لوہے دے معدنیات تے پاؤڈر ، گرینائٹ تے نمکیات توں متعلق تمام جگہاں دا سراغ لگیا لیا۔ اس نے نمک بنانے تے کاسٹ آئرن نکالنے دے مقامی طریقےآں دا بغور جائزہ لیا۔
جب بوخانن کسی زمین دی تزئین دے بارے وچ لکھدے سن ، تاں اوہ اکثر نہ صرف ایہ لکھیا کردا سی کہ اوہ کیہ دیکھدا اے تے زمین دی تزئین کیواں دا ہُندا اے ، بلکہ اس دے نال جوڑ توڑ کرکے اسنوں ہور نتیجہ خیز بنانے دا طریقہ وی لکھدا اے۔ اوتھے کیہڑی فصلاں دی بوائی کيتی جاسکدی اے ، کیہڑا درختاں دی کٹائی کيتی جاسکدی اے تے کیہڑا اگائے جاسکدے نيں ، تے سانوں ایہ وی یاد رکھنا ہوئے گا کہ اس دا لطیف نظریہ تے ترجیحات مقامی باشندےآں توں مختلف نيں: ضرورت اس گل کيتی اے کہ اس کمپنی دے تشخیص دا تعین کمپنی دے تجارتی خدشےآں تے پیشرفت دے سلسلے وچ جدید مغربی نظریے دے ذریعہ کيتا گیا سی۔ اوہ بنیادی طور اُتے جنگل دے رہنے والےآں دے طرز زندگی اُتے تنقید کرنے والا سی تے اسنوں لگیا کہ جنگلات نوں زرعی زمین وچ تبدیل کرنا پئے گا۔