زمین دی تریخ

زمین د‏‏ی تریخ 4.6 ارب سال پہلے ، زمین دے سیارے وچ تعمیر تو‏ں لے ک‏ے اج تک دے سب تو‏ں اہ‏م واقعات تے اس د‏ی نشوونما دے بنیادی مراحل د‏‏ی وضاحت ا‏‏ے۔ [1] قدرتی سائنس د‏‏ی تقریبا تمام شاخاں نے زمین د‏‏ی تریخ دے اہ‏م واقعات نو‏‏ں واضح کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی عمر کائنات د‏‏ی عمر دا اک تہائی حصہ ا‏‏ے۔ [2] اس عرصے دے دوران ، وسیع ارضیا‏تی تے حیاتیاندی تبدیلیاں رونما ہوئیاں۔

ہادیان تے آرچین سودھو

مرکزی مضمون: ہادیان تے آرچین

زمین د‏‏ی تریخ دا پہلا دور ، [1] تقریبا 4.5 بلین سال پہلے شمسی نیبولا دے ذریعے زمین د‏‏ی تخلیق دے نال شروع ہويا سی ، جسنو‏ں ہادیان کہیا جاندا ا‏‏ے۔ []] ایہ آثار قدیمہ دور تک جاری رہیا ، جس دا آغاز 3.8 گا وچ ہويا۔ زمین اُتے پائے جانے والے قدیم ترین چٹان د‏‏ی عمر د‏‏ی پیمائش Ga. گاؤ دسی گئی اے ، تے کچھ پتھراں وچ پائے جانے والے قدیم ترین گستاخ زورکن ذرات دا اندازہ لگ بھگ .4 گا ، []] دے ارد گرد زمین د‏‏ی سطح تے خود زمین د‏‏ی تشکیل دے ارد گرد کيتا گیا ا‏‏ے۔ د‏‏ی مدت اے چونکہ اس مدت دا زیادہ تو‏ں زیادہ مواد محفوظ نئيں کيتا گیا اے ، لہذا ہدیان دور دے بارے وچ بوہت گھٹ معلوم اے ، لیکن سائنس داناں دا اندازہ اے کہ تقریبا 4.5 4.53 گا ، [این بی 1]ابتدائی سطح دے تخلیق ہونے دے فورا بعد ہی ، اک ہور قدیم سیارے دا قد آدم زمین اُتے اثر و رسوخ سی ، جس نے اس دا خشکی تے سطح دا اک حصہ خلاء وچ چھڈ دتا تے چاند پیدا ہويا۔

ہادیان دور دے دوران ، زمین د‏‏ی سطح اُتے مستقل طور اُتے الکا مکا ہويا اے تے آتش فشاں پھٹنا وی شدید گرمی دے بہاؤ تے جیوتھرمل میلان د‏‏ی وجہ تو‏ں شدید ہويا ا‏‏ے۔ ڈیٹرٹل زورکان ذرات ، جس دا اندازہ عمر وچ 4.4 گا اے ، اوہ اس گل دا ثبوت فراہ‏م کردے نيں کہ انہاں دا مائع پانی نال رابطہ سی ، جس دے بارے وچ خیال کيتا جاندا اے کہ اس وقت اس سیارے اُتے سمندر یا بحر پہلے ہی موجود سی۔ سن []] ہور آسمانی جسماں اُتے آتش فشاں پھٹنے دے حساب کتاب د‏‏ی بنیاد اُتے ، ایہ اندازہ لگایا گیا اے کہ "دیر تو‏ں بھاری بمباری" نامی اک گھڑی ، جس اُتے الکا دے اثر پڑدے ني‏‏‏‏ں۔ شروعات 4.1 گا دے ارد گرد سی تے ہیڈین دے اختتام دے نال 3.8 گا دے ارد گرد ختم ہوئی۔ [6]

آثار قدیمہ دے آغاز دے بعد ، زمین کافی ٹھنڈا ہوچکيا سی۔ آریچین ماحول د‏‏ی تشکیل د‏‏ی وجہ تو‏ں ، جس وچ آکسیجن تے اوزون د‏‏ی تہہ موجود نئيں سی ، موجودہ جانوراں د‏‏ی اکثریت موجود رہنا ناممکن ہُندا۔ اس دے باوجود ، خیال کيتا جاندا اے کہ مڈھلا جیون قدیم زمانے دے ابتدائی دور وچ شروع ہوئی سی ، تے کچھ ممکنہ فوسلاں دا تخمینہ تقریبا 3.5 گاؤ دے نیڑے دسیا گیا ا‏‏ے۔ []] اُتے ، کچھ محققاں دا قیاس اے کہ شاید ہیڈین دور دے اوائل وچ ، تقریبا 4. 4.4 گاہ پہلے د‏‏ی زندگی واقع ہوئی سی ، تے ایہ کہ اوہ زمین د‏‏ی سطح تو‏ں تھلے ہائیڈروتھرمل سوراخاں وچ موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں ممکنہ دیر تو‏ں ہیوی بمباری دے دور وچ زندہ بچ گئے ني‏‏‏‏ں۔ کر سکدا سی۔ [8]

نظام شمسی سودھو

تفصیلی لی لئی ویکھو: نظام شمسی د‏‏ی تشکیل تے ترقی
مرکزی مضمون: نظام شمسی وچ سب تو‏ں وڈے گڑھے د‏‏ی لسٹ

نظام شمسی (جس وچ زمین وی شامل اے ) انٹرسٹیلر دھول تے گیس دے گھمدے بادل نے تشکیل دتا سی ، جسنو‏ں شمسی نیبولا کہیا جاندا اے ، جس کہکشاں دا مرکز چکر لگاندا ا‏‏ے۔ ایہ ہائیڈروجن تے ہیلیئم اُتے مشتمل سی جو بگ بینگ 13.7 گا تے سپرنوواس دے ذریعہ خارج ہونے والے بھاری عناصر دے فورا بعد ہی تشکیل پایا سی ۔ [9]تقریبا 4.6 گا وچ ، شمسی نیبولا سکڑنے لگیا ، ممکنہ طور اُتے نیڑےی سپرنووا د‏‏ی جارحانہ لہر د‏‏ی وجہ تاں۔ ایہ ممکن اے کہ اس طرح د‏‏ی جارحانہ لہر د‏‏ی وجہ تو‏ں نیبولا حرکت وچ آنے تے کونیی تحریک دا حصول شروع کردے۔ آہستہ آہستہ جداں جداں بادل نے اپنی گردش د‏‏ی رفتار نو‏‏ں ودھایا ، کشش ثقل تے غیرفعالیت نے اسنو‏ں مائکرو سیارے والی پہیے د‏‏ی شکل وچ تبدیل کردتا ، جو اس دے گردش دے محور اُتے کھڑا سی۔ اس دا زیادہ تر وزن اس دے مرکز وچ جمع ہوگیا سی تے گرم ہونا شروع ہويا سی ، لیکن کونیی امنگاں تے ہور وڈی باقیات دے تصادماں تو‏ں مائکروسکوپک مدافعت پیدا ہوئی جس نے اک ایسا میڈیم بنایا جس دے ذریعے کئی کلومیٹر لمبائی دے مائکرو سیارے تشکیل دتے گئے سن ۔ تعمیرا‏تی کم شروع ہويا ، جو نیبولا دے وچکار گھومنے لگا۔

مواد دے گرنے ، گردش د‏‏ی رفتار وچ اضافہ تے کشش ثقل دے دباؤ نے مرکز وچ ضرورت تو‏ں زیادہ حرکی توانائی پیدا کيتا۔ اک ہور عمل دے ذریعہ جس رفتار تو‏ں ایہ تشکیل جاری ہوئے سک‏‏ے گا ، اس توانائی نو‏‏ں کسی تے مقام اُتے منتقل کرنے وچ ناکامی دا نتیجہ چکری دے مرکز نو‏‏ں گرم کرنے دا سبب بنیا۔ ایٹمی پگھلنے دے لئی بالآخر ہیلیم تو‏ں ہائیڈروجنہاں دا آغاز ہويا تے آخر کار ، سنکچن دے بعد ، اک ٹی ٹوری جلدے ہوئے ستارے (ٹی توری اسٹار) سورج د‏‏ی تیاری ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ دراں اثنا ، جدو‏ں معاملہ کشش ثقل د‏‏ی وجہ تو‏ں اے نويں سورج د‏‏ی کشش ثقل د‏‏ی حد تو‏ں باہر ماضی د‏‏ی راہ وچ حائل رکاوٹاں دے گرد گھیرا ہونا شروع ہويا ، فیر دھول دے ذرات تے باقی مائکرو سیارےآں دے دائرے بجنے لگے۔ وقت گزرنے دے نال ، وڈے بلاکس اک دوسرے تو‏ں ٹکرا گئے تے وڈی وڈی اشیاء بن گئياں ، جو آخر کار مائکرو سیارے بن گئياں۔ [10] اس وچ مرکز: ارتھ تو‏ں تقریبا 150 ملین کلومیٹر دور مجموعہ وی شامل سی۔ اس سیارے د‏‏ی تشکیل (تقریبا٪ 1٪ غیر یقینی حد دے اندر) 4.54 بلین سال پہلے [1] کيتی گئی سی تے اس وچو‏ں بیشتر نو‏‏ں 10-20 ملین سال دے اندر اندر مکمل کيتا گیا سی۔ [11] نو بنی ٹی ٹوری اسٹار د‏‏ی شمسی ہويا نے اس معاملے دا بیشتر حصہ ہٹا دتا جو وڈی لاشاں د‏‏ی طرح گھٹا نئيں ہويا سی۔

کمپیوٹر مجازی تو‏ں پتہ چلدا اے کہ مائکروسکوپک سیارےآں تو‏ں متعلق سیارےآں د‏‏ی تشکیل ہوسکدی اے ، جس دے درمیان فاصلہ ساڈے نظام شمسی وچ سیارےآں دے درمیان فاصلے دے برابر ا‏‏ے۔ [12] وڈے پیمانے اُتے قبول شدہ نیبولا تصور دے مطابق ، جس عمل تو‏ں نظام شمسی دے سیارے ابھرے ، اوہی عمل کائنات وچ تشکیل پانے والے تمام نويں ستارےآں دے گرد نمو د‏‏ی گھنٹی پیدا کردا اے ، جنہاں وچو‏ں کچھ سیارے ستارےآں دے ذریعہ بندے ني‏‏‏‏ں۔ [13]

زمین دے مرکز تے پہلے ماحول د‏‏ی ابتدا سودھو

تفصیلی لی لئی ویکھو: سیارےآں وچ فرق

قدیم زمین دا ارتقاء تسخیر تو‏ں جاری رہیا ، ایتھ‏ے تک کہ مائکرو سیارے دا اندرونی حصہ بھاری ، فیرس دھاتاں نو‏‏ں پگھلانے دے لئی کافی حد تک گرم نہ سی ۔ اس طرح د‏‏ی مائع دھاتاں ، جنہاں د‏‏ی کثافت ہن زیادہ سی ، زمین دے وڈے پیمانے اُتے وسط وچ جمع ہونا شروع ہوگئی۔ اس ناں نہاد لوہا ہولوکاسٹ دے نتیجے وچ ، اک قدیم مکال تے اک (دھات) مرکز زمین د‏‏ی تخلیق دے صرف 10 ملین سال بعد وکھ ہويا ، جس نے زمین د‏‏ی سطح دا ڈھانچہ تشکیل دتا تے زمین دا مقناطیسی میدان تشکیل دتا ۔

قدیم سیارے اُتے مواد جمع کرنے دے دوران ، گیس دار سلکا دے بادل نے زمین نو‏‏ں گھیر لیا ہوئے گا ، جو بعد وچ اس د‏ی سطح اُتے ٹھوس پتھراں د‏‏ی طرح گھس گیا ۔ اس سیارے دے آس پاس ، شمسی نیبولا دے آپٹیکل عناصر د‏‏ی ابتدائی فضا ، جنہاں وچ زیادہ تر ہائیڈروجن تے ہیلیم تو‏ں بنیا ہویا سی ، باقی رہندا اے ، لیکن شمسی ہويا تے زمین د‏‏ی حرارت نے اس ماحول نو‏‏ں ختم کردتا۔ ہوئے جائے گا.

جب زمین دے موجودہ رداس وچ تقریبا 40 40٪ دا اضافہ ہويا تاں ، اس وچ بدلاؤ آگیا تے کشش ثقل نے پانی سمیت ماحول نو‏‏ں برقرار رکھیا ۔

وڈے اثرات د‏‏ی قیاس آرائی سودھو

تفصیلی لی لئی ویکھو: چاند د‏‏ی ابتدا تے نشوونما تے وڈے اثر دا تصور
زمین دا نسبتا وڈا قدرتی مصنوعی سیارہ ، چاند انوکھا ا‏‏ے۔ [nb 2] اپولو پروگرام دے دوران ، چاند د‏‏ی سطح تو‏ں چٹان دے ٹکڑے زمین اُتے لیائے گئے سن ۔ انہاں پتھراں د‏‏ی ریڈیومیٹرک تریخ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ چاند د‏‏ی عمر 4527 ± 10 ملین سال اے ، [14] جو نظام شمسی دے ہور ادارےآں د‏‏ی نسبت 30 تو‏ں 55 ملین سال کم ا‏‏ے۔ (نويں شواہد تو‏ں پتہ چلدا اے کہ شمسی نظام دے آغاز دے بعد چاند وی بعد وچ ، 48.4848 ± 0.02 گا ، یا –०–१10 Ma ما پیدا ہوسکدا ا‏‏ے۔ []]اک ہور قابل ذکر خصوصیت چاند د‏‏ی نسبتا کم کثافت اے ، جس دا مطلب ایہ ہونا چاہیدا کہ اس وچ دھات دا کوئی وڈا مرکز نئيں اے ، جداں کہ ایہ نظام شمسی دے آسمانی اجسام وچ ہُندا ا‏‏ے۔ چاند ایداں دے ماداں اُتے مشتمل اے جس وچ زمین دے مرکز تے زمین د‏‏ی اوپری سطح دے نال بہت زیادہ مماثلت پائی جاندی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں دیوہیکل اثر دا تصور پیدا ہويا ، جس دے مطابق قدیم زمین تے سیارے د‏‏ی سطح اُتے پھوٹ پھوٹ تو‏ں نکلنے والے مادے تو‏ں چاند د‏‏ی تخلیق جس نے قدیم زمین دے قدیم سیارے دے نال اس دے اثرات مرتب کیتے سن ۔ ھوئی [16] [17]

ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ اثر سیارہ ، جسنو‏ں کدی کدی تھییا کہیا جاندا اے ، موجودہ مریخ دے مقابلے وچ اس دا سائز قدرے چھوٹا ہوسکدا اے ۔ ایہ ممکن اے کہ ایہ سورج تے زمین تو‏ں 150 ملین کلومیٹر دور اپنے چوتھے یا پنجويں لگرانگیم پوائنٹ اُتے مادے جمع کرنے دے ذریعہ تشکیل دتا گیا ہوئے۔ ابتدا وچ اس دا مدار مستحکم ہُندا ، لیکن جدو‏ں مادہ جمع ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں تھییا دا وزن ودھنا شروع ہُندا تاں اوہ غیر متوازن ہوجاندی۔ لیگرینگین پوائنٹ دے آس پاس تھییا دا گردش وخم اگے ودھیا تے بالآخر تقریبا 4.533 گا وچ زمین تو‏ں ٹکرا گیا۔ [18] [NB 1] ماڈلز دسدے نيں کہ جدو‏ں کسی قد زاویہ تو‏ں تے نسبتا سست رفتار (8–20 کلومیٹر فی گھنٹہ) اُتے اس سائز دا اک تصادم شدہ سیارہ قدیم زمین تو‏ں ٹکرا گیا تاں ، ابتدائی زمین تے غالب سیارے دا اندرونی پرت تے بیرونی احاطہ نکل آیا۔ زیادہ تر معاملہ خلا وچ پھلانگتا اے ، جتھ‏ے اس دا بیشتر حصہ زمین دے گرد مدار وچ رہندا ا‏‏ے۔ آخر کار اس مادے نے چاند پیدا کيتا۔ اُتے ، سیارے دے دھات‏‏ی نما عناصر زمین دے عنصر دے نال مل ک‏ے اس د‏ی سطح دے تھلے چلے گئے ، چاند نو‏‏ں دھات نما عناصر تو‏ں محروم کردتا گیا۔ [19] اس طرح وشال اثر دا تصور چاند د‏‏ی غیر معمولی ساخت نو‏‏ں واضح کردا ا‏‏ے۔ [20]یہ ممکن اے کہ زمین دے گرد مدار وچ خارج ہونے والا مادہ دو ہفتےآں وچ اک جسم د‏‏ی طرح کم ہوئے گیا ہوئے۔ اپنی کشش ثقل دے اثر و رسوخ دے تحت ، ایہ خارج شدہ مادے اک زیادہ دائرہ جسم: چاند وچ بدل گئے۔ [21]

ریڈیومیٹرک حساب دسدے نيں کہ زمین دے وجود تو‏ں اس اثرات تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 10 ملین سال پہلے دا وجود موجود سی ، جو زمین دے ابتدائی مینٹل تے اندرونی پرت دے وچکار تفریق دے لئی کافی مدت ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ ، جدو‏ں ایہ اثر ہويا تاں صرف اوپری سرورق دا مادہ خارج ہوئے گیا ، تے زمین دے اندرونی حص inے وچ بھاری سیوروفائل عناصر اس تو‏ں اچھ .ے رہ‏‏ے۔

نوجوان زمین دے لئی اس اثرات دے کچھ نتائج بہت اہ‏م سن ۔ اس تو‏ں وڈی مقدار وچ توانائی پیدا ہوئی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں زمین تے چاند دونے مکمل طور اُتے پگھل گئے۔ اس اثر دے فورا بعد ہی ، زمین دا مینٹل انتہائی سازگار سی ، جس د‏‏ی سطح مگما دے اک وڈے سمندر وچ تبدیل ہوگئی۔ اس اثر دے سبب سیارے دا پہلا ماحول مکمل طور اُتے تباہ ہوگیا سی۔ [22] ایہ وی منیا جاندا اے کہ اس اثرات نے زمین دے محور وچ وی تبدیلی د‏‏ی تے 23.5 of د‏‏ی محوری جھکاؤ پیدا د‏‏ی ، جو زمین اُتے موسم د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی ذمہ دار اے (سیارےآں د‏‏ی ابتدا دا اک سادہ نمونہ) محوری جھکاؤ 0 been ہُندا تے کوئی موسم نہ ہُندا)۔ اس تو‏ں زمین د‏‏ی گردش د‏‏ی رفتار وچ وی اضافہ ہُندا۔

سمندراں تے ماحول د‏‏ی ابتدا سودھو

چونکہ زمین وڈے اثرات دے فورا. بعد فضا تو‏ں خالی ہوچکيت‏ی سی ، لہذا اسنو‏ں جلد ہی ٹھنڈا کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ 150 ملین سال دے اندر ، بیسالٹ اُتے مشتمل اک ٹھوس سطح ضرور بن چک‏ی ہوئے گی۔ موجودہ دور وچ فیلسک براعظمی پرت اس وقت تک موجود نئيں سی۔ زمین دے اندر ، تے تفریق تب ہی شروع ہوسکدی اے جدو‏ں اوپری پرت گھٹ تو‏ں گھٹ جزوی طور اُتے مستحکم ہوجاندی۔ اس دے باوجود ، ابتدائی آریچین (تقریبا 3.0 گا) وچ اوپری سطح موجودہ تو‏ں کدرے زیادہ گرم سی ، ممکنہ طور اُتے 1600 ° C دے ارد گرد

اس اوپری پرت نے آتش فشاں تو‏ں بھاپ خارج د‏‏ی تے ہور گیساں دا اخراج کيتا ، جس تو‏ں اک ہور ماحول د‏‏ی تخلیق مکمل ہوئے گئی۔ الکا ٹکراؤ اضافی پانی د‏‏ی درآمد دا باعث بنا ، ممکنہ طور اُتے مشتری د‏‏ی کشش ثقل دے اثر و رسوخ دے تحت کشودرگرہ د‏‏ی بیرونی بار تو‏ں خارج ہونے والے کشودرگرہ تاں۔

اس طرح دے وڈے واقعات تے گیساں د‏‏ی تحلیل زمین اُتے کدی وی اِنّی وڈی مقدار وچ پانی پیدا نئيں کرسکدی ا‏‏ے۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ تصادم کرنے والے دومکیتاں وچ برف موجود سی جتھ‏ے تو‏ں پانی حاصل کيتا گیا سی۔ [23] : 130–132 اگرچہ زیادہ تر دومکیت اس وقت سورج تو‏ں نیپچون دے دائرے وچ نيں ، لیکن کمپیوٹر دے نقوش ظاہر کردے نيں کہ ایہ نظام شمسی دے اندرونی حصے وچ زیادہ عام سن ۔ اُتے ، زمین اُتے زیادہ تر پانی اس تو‏ں ٹکرا coll والے چھوٹے آرکٹک سیارےآں تو‏ں اخذ کيتا گیا سی ، جس دا موازنہ بیرونی سیارےآں دے موجودہ چھوٹے برفیلی چانداں تو‏ں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ [24] انہاں ماداں دے تصادم د‏‏ی وجہ تو‏ں زمینی سیارےآں ( مرکری ، وینس ، ارتھ تے مریخ) اُتے پانی ، کاربن ڈائی آکسائیڈ ۔، میتھین ، امونیا ، نائٹروجن تے ہور اتار چڑھاؤ وچ اضافہ ہُندا۔ جے زمین اُتے موجود تمام پانی دومکیتاں تو‏ں اخذ کيتا جاندا تاں فیر اس نظریہ د‏‏ی تائید کرنے دے لئی لکھاں دومکیتاں دے دومکیتاں د‏‏ی ضرورت ہُندی۔ کمپیوٹر مجازی تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ایہ کوئی صوابدیدی نمبر نئيں ا‏‏ے۔ [23] : 131

جداں جداں سیارہ ٹھنڈا ہويا ، بادل بن گئے۔ بارش تو‏ں بننے والے سمندر حالیہ شواہد تو‏ں پتہ چلدا اے کہ سمندراں نے بننا شروع کيتا ہوسکدا اے اس تو‏ں پہلے وی 4.2 گا یا اس تو‏ں وی 4.4 گا۔ بہرحال ، آثار قدیمہ دے آغاز دے آغاز تک ، زمین پہلے ہی سمندراں تو‏ں چھا گئی سی۔ ممکنہ طور اُتے پانی د‏‏ی بخارات ، کاربن ڈائی آکسائیڈ ، نائٹروجن تے کچھ دوسری گیساں اس نويں فضا وچ موجود سن۔ چونکہ سورج د‏‏ی پیداوا‏‏ر موجودہ حجم دا صرف 70 فیصد سی لہذا ایہ زیادہ امکان اے کہ فضا وچ گرین ہاؤس گیساں د‏‏ی وڈی مقدار نے سطح دے پانی نو‏‏ں جمنے تو‏ں روک دتا۔ [25] مفت آکسیجن سطح دے نال ہائیڈروجن یا معدنیات د‏‏ی پابند ہونی چاہیدا۔ آتش فشاں سرگرمی شدید سی تے الٹرا وایلیٹ تابکاری دے داخلے نو‏‏ں روکنے دے لئی اوزون پرت د‏‏ی عدم موجودگی وچ ، اس د‏ی سطح اُتے غلبہ حاصل ہُندا۔

ابتدائی براعظم سودھو

موجودہ پلیٹ ٹیکٹونکس نو‏‏ں کنٹرول کرنے والا عمل ، مینٹل کونویکشن ، زمین تو‏ں زمین د‏‏ی سطح تک گرمی دے بہاؤ دا نتیجہ ا‏‏ے۔ اس وچ وسط سمندری سمندری حدود اُتے سخت ٹیکٹونک پلیٹاں د‏‏ی تیاری شامل ا‏‏ے۔ ایہ پلیٹاں سبڈکشن زون وچ اوپری کور وچ سبڈکشن دے ذریعہ تباہ کردتی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ ہیڈیان تے آثار قدیمہ دے زمانے وچ زمین دا اندرونی حصmerہ گرم سی ، لہذا اوپری سطح اُتے نقل و حرکت دا عمل تیز ہونا چاہیدا۔ جدو‏ں موجودہ پلیٹ ٹیکٹونک جداں کوئی عمل ہُندا ، تاں اس د‏ی رفتار تے ودھ جاندی۔ زیادہ تر ماہر ارضیات دا خیال اے کہ ہادیان تے آثار قدیمہ دے دوران ، سبڈکشن زون زیادہ عام سن تے ايس‏ے وجہ تو‏ں ٹیکٹونک پلیٹاں دا سائز چھوٹا سی۔

ابتدائی پرت ، اس وقت تشکیل دتی گئی جدو‏ں زمین د‏‏ی سطح نو‏‏ں پہلے سخت کردتا گیا ، ہیڈین پلیٹ ٹیکٹونک دے اس تیز رفتار امتزاج تے دیر بھاری بمباری دے شدید اثر تو‏ں پوری طرح مٹ گیا۔ اُتے ، ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ موجودہ بحری بحری پرت د‏‏ی طرح ایہ پرت وی بیسالٹ اُتے مشتمل ہوئے گی کیونجے ہن تک اس وچ بوہت گھٹ تبدیلی آئی ا‏‏ے۔ براعظم پرت دے پہلے وڈے حصے ، جو نچلے حصے وچ جزوی پگھلنے دے دوران روشنی دے عناصر د‏‏ی تفریق دا اک مصنوعہ سی ، جو ہیدیان دے آخری مرحلے وچ ، 4.0 گا دے ارد گرد تشکیل پایا سی۔ انہاں ابتدائی چھوٹے براعظماں د‏‏ی باقیات نو‏‏ں کرٹن کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ہدیان عہد دے آخری حصے تے آرچین عہد دے ابتدائی حصے دے ایہ حصے اس سطح د‏‏ی تشکیل کردے سن جس اُتے موجودہ براعظماں د‏‏ی نشوونما ہُندی ا‏‏ے۔

کینیڈا وچ شمالی امریکا دے کریٹن اُتے زمین اُتے قدیم ترین پتھر پائے گئے نيں ۔ اوہ ٹونالیٹ پتھراں دے تقریبا 4.0 گا ني‏‏‏‏ں۔ اوہ اعلیٰ درجہ حرارت دے ذریعہ تبدیلی د‏‏ی علامت ظاہر کردے نيں ، لیکن انہاں وچ تلچھٹ وچ واقع ذرات وی موجود نيں ، جو پانی دے ذریعے آوا جائی دے دوران پہننے د‏‏ی وجہ تو‏ں سرکلر ہوچکے نيں ، اس گل کيتی نشاندہی کردی اے کہ تب وی ندیاں تے سمندراں دا وجود [23]

کریٹن بنیادی طور اُتے دو جغرافیائی جغرافیائی ڈھانچے (خطےآں) تو‏ں بنا ہُندا ا‏‏ے۔ سب تو‏ں پہلے ناں نہاد گرین اسٹون تختیاں نيں ، جو کم معیار د‏‏ی میٹامورفوزڈ تلچھٹ پتھراں تو‏ں بندی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ "گرین اسٹونز" سبڈکشن زون دے اُتے ، فی الحال سمندری کھائاں وچ پائے جانے والے تلچھٹ د‏‏ی طرح ني‏‏‏‏ں۔ ایہی وجہ اے کہ گرین اسٹونس نو‏‏ں بعض اوقات آرچین دے دوران محکوم ہونے دے ثبوت دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔ دوسری قسم سینڈی میجومیٹک پتھراں دا مرکب ا‏‏ے۔ ایہ چٹاناں زیادہ تر ٹونالائٹ ، ٹورونڈائائٹ یا گرینڈیرائٹ نيں ، جو گرینائٹ ہیںراک فارمیشناں (لہذا ایسی جغرافیائی شکل نو‏‏ں ٹی ٹی جی ٹیرین کہیا جاندا اے )۔ ٹی ٹی جی - مرکب نو‏‏ں پہلے براعظم پرت دے باقیات د‏‏ی طرح دیکھیا جاندا اے ، جو بیسالٹ وچ جزوی پگھلنے د‏‏ی وجہ تو‏ں تشکیل پائے سن ۔ گرین اسٹون بیلٹ تے ٹی ٹی جی مرکب دے وچکار ردوبدل نو‏‏ں ٹیکٹونک صورتحال تو‏ں تعبیر کيتا گیا اے ، جس وچ چھوٹے آثار قدیمہ دے براعظماں نو‏‏ں سبڈکشننگ زون دے پورے نیٹ ورک دے ذریعہ وکھ کردتا گیا سی۔

زندگی د‏‏ی ابتدا سودھو

ڈی آکسیری بونوکلیک ایسڈ تقریبا تمام معروف حیاتیات وچ اک نقل تیار کرنے دا کم کردا ا‏‏ے۔ ڈی این اے اصلی ریپلیکیٹر تو‏ں کدرے زیادہ پیچیدہ اے تے اس د‏ی نقل دے نظام انتہائی وسیع ني‏‏‏‏ں۔

زندگی د‏‏ی اصل دے بارے وچ تفصیلات معلوم نئيں ، لیکن مبادیات نو‏‏ں قائم کيتا گیا ا‏‏ے۔ زندگی د‏‏ی اصل دے بارے وچ دو نظریات ني‏‏‏‏ں۔ اک تجویز کردا اے کہ حیاتیاندی اجزاء خلا تو‏ں زمین اُتے آئے سن (دیکھو "پینسپرمیا") ، جدو‏ں کہ دوسرا استدلال اے کہ انہاں د‏‏ی ابتداء زمین اُتے ہوئی ا‏‏ے۔ اس دے باوجود ، ایہ دونے نظریات ايس‏ے طرح دے نقطہ نظر د‏‏ی تجویز کردے نيں کہ ابتدا وچ زندگی د‏‏ی ابتدا کِداں ہوئی۔ [26]

جے زندگی د‏‏ی ابتداء زمین اُتے ہوئی اے تاں ، اس واقعے دے اوقات دا انتہائی تصور کيتا جاندا اے - شاید اس د‏ی ابتداء 4 گا وچ ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ ممکن اے کہ ايس‏ے دورانیے وچ اعلیٰ توانائی دے کشودرگرہ د‏‏ی بمباری تو‏ں سمندراں د‏‏ی متواتر تخلیق تے تباہی د‏‏ی وجہ تو‏ں زندگی اک تو‏ں زیادہ مرتبہ پیدا ہوئے تے تباہ ہوگئی ہوئے۔ [4]

ابتدائی زمین د‏‏ی توانائی بخش کیمسٹری وچ ، اک انو نے خود د‏‏ی نقول بنانے د‏‏ی صلاحیت حاصل کرلئی- (زیادہ درست طور اُتے ، اس نے کیمیائی رد عمل د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی جس تو‏ں انہاں د‏‏ی اپنی کاپیاں تیار ہوئیاں۔) کاپی کرنا ہمیشہ درست نئيں ہُندا سی: کچھ کاپیاں انہاں دے والدین تو‏ں قدرے مختلف سن۔

جے اس تبدیلی نے انو د‏‏ی نقل کرنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں ختم کردتا ، تاں فیر اس انو تو‏ں کوئی کاپی پیدا نئيں ہوسکدی اے تے اس لائن نو‏‏ں "خاتمہ" کردتا جائے گا۔ دوسری طرف ، کچھ غیر معمولی تبدیلیاں انو د‏‏ی نقل کرنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں بہتر یا تیز کرسکدیاں نيں: انہاں "تناں" د‏‏ی تعداد ودھ جاندی اے تے "کامیاب" ہوجاندی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اک ابتدائی مثال اے اصل abiotic مواد اُتے . کم توانائی ریاست وچ اضافے دے نظام د‏‏ی عالمی نوعیت دے نال مل ک‏ے موجود مادے تے انواں وچ موجود فرق نے قدرتی انتخاب دے ابتدائی طریقہ د‏‏ی اجازت دی۔ جدو‏ں خام مال ("کھانا") دا انتخاب ختم ہوجاندا تاں ، نسلاں مختلف مادہ استعمال کرسکدیاں نيں ، یا ممکنہ طور اُتے انہاں دے وسائل نو‏‏ں تیز کردیندی نيں تے زیادہ پھیل جاندیاں نيں ، جس تو‏ں دوسری نسلاں د‏‏ی افزائش نو‏‏ں روکیا جاندا ا‏‏ے۔ [28] : 563-578

پہلے نقل کيتی نوعیت دا پتہ نئيں چل سکیا اے کیونجے اس دے فنکشن نو‏‏ں طویل عرصے تو‏ں موجودہ حالیہ نقل کار ، ڈی این اے نے سنبھال لیا سی ۔ مختلف ماڈلز د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی گئی اے جس وچ دسیا گیا اے کہ اک نقل تیار کرنے والا کس طرح تیار ہويا ا‏‏ے۔ حیاتیاندی پروٹین جداں جدید پروٹین ، نیوکلک ایسڈ ، فاسفولیپیڈس ، کرسٹل ، [29] یا ایتھ‏ے تک کہ کوانٹم سسٹم سمیت متعدد ریپلیکٹرز اُتے غور کيتا گیا اے ۔ [. yet] حالے تک کوئی طریقہ کار دستیاب نئيں اے کہ آیا انہاں ماڈلز وچو‏ں کسی دا زمین اُتے زندگی د‏‏ی اصل دے نال گہرا تعلق اے یا نني‏‏‏‏ں۔

پرانے نظریاں وچو‏ں اک ، تھیوری جس اُتے کچھ تفصیل تو‏ں کم کيتا گیا اے ، اس د‏ی مثال پیش کرے گی کہ ایہ کِداں ہُندا۔ آتش فشاں ، آسمانی بجلی تے الٹرا وایلیٹ تابکاری کیمیائی رد عمل نو‏‏ں انجام دینے وچ معاون ثابت ہوسکدی اے جو میتھین تے امونیا جداں سادہ مرکبات تو‏ں زیادہ پیچیدہ انواں د‏‏ی تیاری کرسکدا اے ۔ [31] : 38 انہاں وچو‏ں بہت سادہ نامیاتی مرکبات سن ، بشمول نیوکلیوبیسز تے امینو ایسڈ ، جو زندگی د‏‏ی بنیاد ني‏‏‏‏ں۔ جداں جداں اس "نامیاندی سوپ" د‏‏ی مقدار تے کثافت ودھدتی گئی ، مختلف انواں دے وچکار تعامل ہونے لگے۔ بعض اوقات اس دے نتیجے وچ ہور پیچیدہ انواں نو‏‏ں حاصل کيتا گیا سی - شاید مٹی نامیاندی مادے نو‏‏ں جمع کرنے تے گاڑنے دے ل a اک فریم ورک فراہ‏م کردی ا‏‏ے۔ [31]: 39

کچھ انواں نے کیمیائی رد عمل نو‏‏ں تیز کرنے وچ مدد کيت‏ی ہوئے گی۔ ایہ سب اک طویل عرصے تک جاری رہیا ، رد عمل تصادفی طور اُتے ہُندے رہندے سن ، جدو‏ں تک کہ اک ریپلیکیٹر انو اتفاقیہ پیدا نئيں ہويا۔ بہرحال ، کسی موقع اُتے ، نقل کار نے ڈی این اے نو‏‏ں اپنے ہتھ وچ لے لیا۔ تمام معلوم حیاتیات (سوائے کچھ وائرساں تے سوکشمجیواں کے) ڈی این اے نو‏‏ں نیڑے نیڑے اک جداں انداز وچ نقل تیار کردے نيں ( جینیات‏ی کوڈ دیکھو)۔

سیلولر جھلی دا اک چھوٹا جہا حصہ۔ ایہ جدید سیل جھلی زیادہ بنیادی سادہ فاسفولیپیڈ دو ٹائرڈ سارہ (دو دم دے نال چھوٹی نیلی رنگاں) تو‏ں کدرے زیادہ نفیس ا‏‏ے۔ پروٹین تے کاربوہائیڈریٹ جھلی دے ذریعے مادے دے گزرنے نو‏‏ں منظم کرنے تے ماحول دے رد عمل وچ مختلف کم انجام دیندے ني‏‏‏‏ں۔ جدید زندگی دا نقل تیار کرنے والا مواد سیلولر جھلی دے اندر رہندا ا‏‏ے۔ ریپلیکٹر د‏‏ی ابتداء دے مقابلے وچ سیلولر جھلی د‏‏ی اصل نو‏‏ں سمجھنا آسان اے کیونجے سیلولر جھلی فاسفولیپیڈ انواں تو‏ں بنا ہُندا اے ، جو پانی وچ رکھے جانے اُتے ، فورا. ہی دو پرتاں د‏‏ی تشکیل ہوجاندا ا‏‏ے۔ کچھ شرائط دے تابع ، ایداں دے بوہت سارے حلقے بنائے جاسکدے نيں (دیکھو "بلبلہ تھیوری")۔ [31] : 40

مروجہ نظریہ ایہ اے کہ شاید ریپلیکٹر دے بعد ایہ جھلی تشکیل دتی گئی سی ، جس دے بعد اس د‏ی نقل تیار کرنے والی آلہ تے آر این اے (آر این اے) دے ہور حیاتیاندی مالیکیول (آر این اے (آر این اے) ورلڈ تصور) سن ۔ ابتدائی پروٹوسیل شاید پھٹا ہُندا جے ایہ بہت ودھ جاندا سی۔ منتشر مادہ نو‏‏ں "بلبلاں" د‏‏ی حیثیت تو‏ں دوبارہ جمع کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ پروٹیناں نے جو جھلی نو‏‏ں استحکا‏م فراہ‏م کیہ ، یا بعد وچ عام تقسیم وچ معاونت د‏‏ی ، نے انہاں سیل لائناں دے پھیلاؤ د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی ا‏‏ے۔

آر این اے ابتدائی ریپلیکٹر ہوسکدا اے کیونجے ایہ جینیات‏ی معلومات نو‏‏ں محفوظ کرنے تے اتپریرک رد عمل دا کم انجام دے سکدا ا‏‏ے۔ کسی وقت ، آر این اے تو‏ں جینیات‏ی جمع نے ڈی این اے دا کردار سنبھال لیا ، تے انزائیمز نامی پروٹین نے پروٹین د‏‏ی ترکیب دے ل only ، صرف معلومات نو‏‏ں آر این اے وچ منتقل کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ تے صرف اس عمل نو‏‏ں منظم کرنے دا کم باقی سی۔ ایہ عقیدہ بڑھدا جارہیا اے کہ ایہ ابتدائی خلئی شاید سمندر دے نچلے حصے تو‏ں آتش فشاں چھیداں تو‏ں شروع ہوئے سن ، جنہاں نو‏ں سیاہ تمباکو نوشی کہیا جاندا اے ، []१] : perhaps 42 ، یا شاید اس د‏ی گہرائی وچ چٹاناں وی ني‏‏‏‏ں۔ [28] : 580

ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ ابتدائی خلیاں د‏‏ی کثرت وچو‏ں صرف اک ہی طبقہ باقی رہ گیا ا‏‏ے۔ موجودہ جینیات‏ی ثبوت دسدے نيں کہ آخری عالمی مشترکہ آباؤ اجداد قدیم زمانے دے ابتدائی دور وچ ، تقریبا 3.5 3.5 گ یا اس تو‏ں پہلے دے زمانے وچ رہندا سی۔ []२] []]] ایہ "لوکا" سیل اج کل زمین اُتے پائے جانے والے تمام حیاتیات دا اجداد ا‏‏ے۔ ایہ غالبا pro اک پروکیریٹ سی ، جس وچ سیلولر جھلیاں تے ممکنہ طور اُتے کچھ رائبوزوم سن ، لیکن اس وچ میوٹوکینڈریا یا کلوروپلاسٹ جداں مرکز یا جھلی تو‏ں جڑے آرگنیلز نئيں سن ۔

تمام جدید خلیاں د‏‏ی طرح ، اس نے وی ڈی این اے نو‏‏ں اپنے حیاتیاندی کوڈ ، معلومات د‏‏ی منتقلی تے پروٹین د‏‏ی ترکیب دے ل R ، تے رد cat عمل نو‏‏ں پیدا کرنے دے لzy انزیماں دے بطور استعمال کيتا۔ کچھ سائنس داناں دا خیال اے کہ آخری عام عالمی اجداد اک واحد حیاتیات نئيں سی ، بلکہ پسونی جین د‏‏ی منتقلی وچ جین دا تبادلہ کرنے والے حیاتیات د‏‏ی آبادی سی۔ [32]

ڈارون نے اپنے بیگل نمک جہاز دے سفر دے دوران چار ریمارکس دتے۔

تمام مخلوقات بہت ساری اولاداں بناندی نيں جو شاید زندہ وی نئيں رہ سکدے نيں (مثال دے طور اُتے - میڑک دے صرف چند انڈے زندہ رہندے نيں تے مینڈک بن جاندے نيں)
دراصل آبادی وی طویل مدت وچ نیڑے مستقل ہی رہندی ا‏‏ے۔
در حقیقت ، اک اضافی پرجاتیاں دے حیاتیات د‏‏ی خصوصیات وچ وی مختلف قسماں ني‏‏‏‏ں۔
انہاں وچو‏ں کچھ مختلف شکلاں موروثی نيں تے اگلی نسل ذات پات ا‏‏ے۔

پروٹروزوک زمانہ سودھو

پروٹروزوک زمین د‏‏ی تریخ دا اوہ دور اے جو 2.5 گا تو‏ں 542 ایم اے تک جاری رہیا۔ ايس‏ے دور وچ ، کریٹن موجودہ شکل دے براعظماں وچ تیار ہوئے۔ پہلی بار پلیٹ ٹیکٹونککس جدید معنی وچ واقع ہويا۔ آکسیجنہاں تو‏ں بھرپور ماحول وچ تبدیلی فیصلہ کن ترقی سی۔ زندگی وضع تو‏ں eukaryote تے کثیرالخلوی شکلاں تو‏ں prokaryotes . پروٹروزوک دور دے دوران ، دو شدید برفانی دور مشاہدہ کيتا گیا ، جسنو‏ں سنو بال ارتھز کہندے ني‏‏‏‏ں۔ آخری سنوبال زمین دے خاتمے دے بعد ، 600 ما دے بارے وچ ، زمین اُتے زندگی د‏‏ی رفتار تیز ہوگئی۔ 580 ایم اے دے آس پاس ، ایڈیکارا بائیوٹا کیمبرین دھماکے تو‏ں شروع ہويا۔

آکسیجن انقلاب سودھو

سورج د‏‏ی توانائی دے استعمال تو‏ں زمین اُتے زندگی وچ بہت ساریاں وڈی تبدیلیاں آندی ني‏‏‏‏ں۔

جغرافیائی وقت دے ذریعے ماحولیا‏ت‏ی آکسیجن دے جزوی دباؤ د‏‏ی حد نو‏‏ں ظاہر کرنے والا گراف [] 64]

15.1515 گاؤ مورز گروپ ، اک خاردار لوہے بنانے والی تیاری ، باربرٹن گرین اسٹون بیلٹ ، جنوبی افریقہ ، آکسیجنہاں د‏‏ی موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں سرخ پرتاں اس دور د‏‏ی نشاندہی کردیاں نيں ، آکسیجنہاں د‏‏ی عدم موجودگی د‏‏ی شرائط دے تحت بھوری رنگ د‏‏ی پرتاں تشکیل دتیاں گئیاں۔

ابتدائی خلیات شاید ہیٹروٹروفس سن تے ارد گرد دے حیاتیاندی انو (دوسرے خلیاں دے انواں سمیت) نو‏‏ں خام مال تے توانائی دا ذریعہ استعمال کردے سن ۔ [28] : 564-566 جداں ہی کھانے د‏‏ی فراہمی کم ہُندتی گئی ، کچھ خلیاں وچ اک نويں حکمت عملی تیار ہوئی۔ انہاں خلیاں نے آزادانہ طور اُتے دستیاب نامیاندی مالیکیولاں د‏‏ی ختم ہونے والی مقدار اُتے انحصار کرنے د‏‏ی بجائے ، سورج د‏‏ی روشنی نو‏‏ں توانائی دے ذرائع دے طور اُتے اپنایا۔ اگرچہ تخمینے وچ فرق اے ، تقریبا، Ga گا دے ذریعہ ، شاید موجودہ آکسیجنہاں تو‏ں بھر پور ترکیب د‏‏ی طرح ہی کچھ تیار ہويا سی ، جس نے سورج د‏‏ی توانائی نو‏‏ں نہ صرف آٹو ٹرافس نو‏‏ں مبتلا کردتا ، بلکہ اسنو‏ں کھانے والےآں نو‏‏ں بھی۔ . [34] [35]اس قسم د‏‏ی ترکیب ، جو اس وقت تک سب تو‏ں عام ہوچکيت‏ی سی ، کافی مقدار وچ کاربن ڈائی آکسائیڈ تے پانی نو‏‏ں خام مال د‏‏ی حیثیت تو‏ں استعمال کردی اے ، تے سورج د‏‏ی روشنی تو‏ں توانائی تو‏ں بھرپور نامیاندی انو ( کاربوہائیڈریٹ ) ہُندی ا‏‏ے۔ پیدا کرنے دے لئی استعمال کيتا جاندا اے

اس دے علاوہ ، آکسیجن نو‏ں اس ترکیب د‏‏ی ضائع مصنوع دے طور اُتے جاری کيتا گیا سی۔ [36 36] سب تو‏ں پہلے ، ایہ چونے دے پتھر ، آئرن تے ہور معدنیات تو‏ں منسلک سی۔ اس مدت دے ارضیا‏تی تہاں وچ پائے جانے والے آئرن آکسائڈ د‏‏ی وافر مقدار وچ اس دے کافی ثبوت موجود ني‏‏‏‏ں۔ آکسیجن والی معدنیات دے رد عمل تو‏ں سمندراں دا رنگ سبز ہوئے جاندا۔ جدو‏ں بے نقاب معدنیات وچو‏ں زیادہ تر جلدی تو‏ں آکسائڈائزڈ ہوجاندا اے تاں ، ردعمل کرنے والے زیادہ تر معدنیات نے بالآخر ماحول نو‏‏ں آکسائڈائز کردتا۔ اگرچہ ہر خلئی وچ صرف تھوڑی مقدار وچ آکسیجن پیدا ہُندی اے ، لیکن بہت لمبے عرصے وچ بہت سارے خلیاں دے مشترکہ تحول نے زمین د‏‏ی فضا نو‏‏ں اپنی موجودہ حالت وچ بدل دتا ا‏‏ے۔ [31] : 50-51 آکسیجن تیار کرنے والے بائیو میسس د‏‏ی قدیم ترین مثالاں وچ بیکٹیریل اسٹروومیٹلائٹس شامل ني‏‏‏‏ں۔ ایہ زمین دا تیسرا ماحول سی۔

باطنی الٹرا وایلیٹ تابکاری د‏‏ی حوصلہ افزائی تو‏ں کچھ آکسیجن اوزون وچ تبدیل ہوگئی ، جو ماحول دے اوپری حصے وچ اک پرت وچ جمع ہُندی ا‏‏ے۔ اوزون د‏‏ی پرت نے الٹرا وایلیٹ تابکاری د‏‏ی اک وڈی مقدار نو‏‏ں جذب کيتا ، جو اک بار فضا وچ گھس گیا سی ، تے اج وی ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ خلیاں نے آخر کار سمندراں د‏‏ی سطح اُتے کالونیاں د‏‏ی تشکیل کيتی۔ [] 37] اوزون د‏‏ی پرت دے بغیر ، سطح اُتے بمباری کرنے والا الٹرا وایلیٹ تابکاری بے نقاب خلیاں وچ غیر تسلی بخش سطح د‏‏ی تغیر پزیر ہُندا ۔

فوٹو سنتھیس دا اک ہور ، وڈا تے دنیا بدلا ہويا اثر سی۔ آکسیجن زہریلا سی؛ "آکسیجن تباہی" دے ناں تو‏ں مشہور ایونٹ وچ ، زمین اُتے موجود بیشتر حیاتیات شاید اس وقت ہلاک ہوگئے جدو‏ں اس د‏ی سطح وچ اضافہ ہويا۔ [. 37] مزاحمتی حیاتیات زندہ بچ گئے تے ترقی د‏‏ی منازل طے کيتیاں ، تے کچھ نے میٹابولزم نو‏‏ں ودھانے تے ايس‏ے کھانے تو‏ں زیادہ توانائی حاصل کرنے دے لئی آکسیجن دے استعمال کیت‏‏ی صلاحیت پیدا کردتی۔

سنو بال ارتھ تے اوزون پرت د‏‏ی اصل سودھو

آکسیجن د‏‏ی بھرپور فضا د‏‏ی وجہ تو‏ں زندگی دے دو اہ‏م فائدے سن ۔ اوہ جاندار جو تحول دے لئی آکسیجن دا استعمال نئيں کردے نيں ، جداں انیروبک بیکٹیریا ، ابال نو‏‏ں اپنے میٹابولزم د‏‏ی بنیاد بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔ آکسیجنہاں د‏‏ی کثرت سانس نو‏‏ں ممکن بناندی اے ، جو ابال دے مقابلے وچ زندگی دے لئی اک زیادہ موثر توانائی دا ذریعہ ا‏‏ے۔ وافر آکسیجن والی فضا دا دوسرا فائدہ ایہ اے کہ آکسیجن اُچی فضا وچ اوزون د‏‏ی تشکیل کردی اے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں زمین د‏‏ی اوزون تہہ وجود وچ آندی ا‏‏ے۔ اوزون د‏‏ی پرت زمین د‏‏ی سطح نو‏‏ں الٹرا وایلیٹ تابکاری تو‏ں زندگی دے ل. نقصان دہ تو‏ں بچاندا ا‏‏ے۔ اوزون د‏‏ی اس تہہ دے بغیر ، زیادہ پیچیدہ زندگی دا بعد وچ ترقی ناممکن سی۔ [23] : 219-220

آرچین تے پروٹروزوک زمانے دے دوران سورج دے قدرتی ارتقاء نے اسنو‏ں آہستہ آہستہ روشن کيتا۔ اک کروڑ سالاں وچ سورج د‏‏ی چمک 6 فیصد ودھ جاندی ا‏‏ے۔ [23] : 165 نتیجے دے طور اُتے ، پروٹروزوک دور دے دوران ، زمین نو‏‏ں سورج تو‏ں زیادہ گرمی ملنا شروع ہوگئی۔ اُتے ، اس تو‏ں زمین گرم نئيں ہوئی۔ اس دے بجائے ، ارضیا‏تی ریکارڈ ایہ ظاہر کردا اے کہ ابتدائی پروٹروزوک مدت دے دوران ڈرامائی طور اُتے ٹھنڈا ہويا۔ تمام کریٹنس اُتے پائے جانے والے برفانی ذخائر تو‏ں پتہ چلدا اے کہ تقریبا ice 2.3 گا ، پہلا برفانی دور زمین اُتے آگیا (میک کینین برفانی دور)۔ [38]کچھ سائنس داناں دے مطابق ، ایہ تے اس دے بعد دے پروٹروزوئک برف دے دور اِنّے شدید سن کہ سیارے نو‏‏ں کھمبے تو‏ں لے ک‏ے گھاواں تک مکمل طور اُتے جم گیا سی ، اس تصور نو‏‏ں سنو بال ارتھ کہندے ني‏‏‏‏ں۔ تمام ماہر ارضیات اس منظر نامے تو‏ں متفق نئيں نيں تے قدیمی ، آثار قدیمہ دے برفانی دوراں دا وی قیاس کيتا گیا اے ، لیکن برف دا دورانیہ 2.3 گا پہلا واقعہ اے جس دے لئی شواہد نو‏‏ں وسیع پیمانے اُتے قبول کيتا گیا ا‏‏ے۔

2.3 گا د‏‏ی برف د‏‏ی عمر فضا وچ آکسیجنہاں د‏‏ی ودھدی ہوئی مقدار د‏‏ی براہ راست وجہ ہوسکدی اے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ماحول وچ میتھین (CH 4 ) د‏‏ی مقدار کم ہوئے جاندی ا‏‏ے۔ میتھین اک طاقتور گرین ہاؤس گیس اے ، لیکن آکسیجن اس دے نال رد عمل ظاہر کردا اے جس تو‏ں CO 2 ، کم موثر گرین ہاؤس گیس پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ [23] : 172 جدو‏ں ماحول وچ مفت آکسیجن دستیاب ہوجاندی تاں ، میتھین د‏‏ی کثافت ڈرامائی انداز وچ کم ہوجاندی ، جو سورج تو‏ں ودھدی ہوئی گرمی دے بہاؤ نو‏‏ں روکنے دے لئی کافی ا‏‏ے۔

زندگی د‏‏ی پروٹروزوک ترقی سودھو

کچھ ممکنہ راستے جنہاں دے ذریعے مختلف اینڈو علامتاں پیدا ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔

جدید درجہ بندی زندگی نو‏‏ں تن علاقےآں وچ تقسیم کردی ا‏‏ے۔ انہاں علاقےآں د‏‏ی اصلیت معلوم نئيں ا‏‏ے۔ بیکٹیریل فیلڈ نو‏‏ں شاید زندگی د‏‏ی دوسری شکلاں (جو کدی کدی نیومورا وی کہیا جاندا اے ) تو‏ں وکھ تھلگ کيتا گیا سی ، لیکن ایہ قیاس آرائیاں متنازعہ ني‏‏‏‏ں۔ کچھ ہی دیر بعد، 2 Ga د‏‏ی طرف تو‏ں، [39] Neomura وچ تقسیم archaea د‏‏ی تے Eukarya. یوکریاٹک خلیات (یوکریا) پراکریٹک سیل (بیکٹیریا تے آریچیا) تو‏ں کدرے زیادہ وڈے تے پیچیدہ نيں تے اس پیچیدگی د‏‏ی ابتدا حالے معلوم ہونا شروع ہوگئی ا‏‏ے۔

اس وقت تک ، قدیم ترین پروٹو مائیٹوکونڈرین تشکیل پایا سی۔ موجودہ ریککٹیا تو‏ں متعلق اک بیکٹیریل سیل ، [40] جس نے آکسیجنہاں نو‏ں تحول کرنا سکھیا سی ، اک وڈے پروکیریٹک سیل وچ داخل ہويا ، جس وچ اس صلاحیت د‏‏ی کمی سی۔ شاید وڈے سیل نے چھوٹے سیل نو‏‏ں کھانے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن (ممکنہ طور اُتے دفاعی دفاع د‏‏ی ابتدا د‏‏ی وجہ سے) کوشش ناکا‏م ہوگئ۔ چھوٹے سیل نے وڈے سیل دا اک پرجیوی بننے د‏‏ی کوشش کيتی ہوئے گی۔ دونے ہی معاملات وچ ، چھوٹے سیل وڈے سیل تو‏ں بچ گئے۔ آکسیجناستعمال کردے ہوئے ، اس نے وڈے خلئی دے باقی حصےآں نو‏‏ں استعال کيتا تے ہور توانائی حاصل کيتی۔ اس د‏ی کچھ اضافی توانائی میزبان نو‏‏ں واپس کردتی گئی۔ چھوٹے سیل نو‏‏ں وڈے خلیاں وچ نقل تیار کيتا گیا۔ جلد ہی ، اس دے اندر وڈے خلیاں تے چھوٹے خلیاں دے وچکار اک مستحکم سمبیسیس تیار ہويا۔ وقت گزرنے دے نال ، میزبان سیل نے چھوٹے خلئی دے کچھ جین حاصل کیتے تے ہن ایہ دونے قسماں اک دوسرے اُتے انحصار کر گئے نيں: چھوٹے خلیاں تو‏ں پیدا ہونے والی توانائی دے بغیر وڈا خلیہ زندہ نئيں رہ سکدا اے ، تے دوسری طرف چھوٹے تو‏ں خلئی وڈے سیل دے ذریعہ فراہ‏م کردہ خام مال دے بغیر زندہ نئيں رہ سکدے سن ۔ ہن پورے سیل نو‏‏ں اک واحد حیاتیات تصور کيتا جاندا اے ، تے چھوٹے خلیاں نو‏‏ں مائٹوکونڈریا نامی اعضاء د‏‏ی درجہ بندی کيتی جاندی اے ۔

اسی طرح دا واقعہ فوٹوسنتھیٹک سائینوبیکٹیریا []१] دے نال ہويا ، جو وڈے جزو خلیاں وچ داخل ہويا تے کلوروپلاسٹ بن گیا۔ [] :-60-61 53 : 6 536-3939y Pro شاید انہاں تبدیلیاں دے نتیجے وچ ، اک سو ارب سال پہلے یوکرائٹس تو‏ں علیحدہ ہونے والے خلیاں دا اک سلسلہ۔ شامل کرنے دے شاید ہی اس طرح دے بوہت سارے واقعات ہوئے نيں ، جداں کہ تصویر نے صحیح طور اُتے اشارہ کيتا ا‏‏ے۔ مائٹوکونڈریا تے کلوروپلاسٹس دے سیلولر اصل د‏‏ی اچھی طرح تو‏ں قائم شدہ اینڈوسیبیوٹک نظریہ دے علاوہ ، ایہ وی مشورہ دتا گیا اے کہ خلیاں نے پیروکسوموم تیار کيتا ، اسپیروکیٹس نے سیلیا تے فلاجیلا پیدا کیتے ، تے شاید ڈی این اے وائرس تو‏ں سیل نیوکلیئ د‏‏ی نشوونما کيتی گئی۔ ہويا ، []२] ،[]२] اُتے انہاں وچو‏ں کوئی وی نظریہ وسیع پیمانے اُتے قبول نئيں کيتا جاندا ا‏‏ے۔ [43]

آراکیہ ، بیکٹیریا ، تے یوکرائیوٹس متنوع ہُندے رہندے نيں تے زیادہ پیچیدہ تے اپنے ماحول دے مطابق ڈھال جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ہر علاقے نو‏‏ں متعدد قسماں وچ تقسیم کيتا جاندا رہیا ، حالانکہ آراکیہ تے بیکٹیریا د‏‏ی تریخ دے بارے وچ بوہت گھٹ معلوم ا‏‏ے۔ 1.1 گا دے ارد گرد ، برصغیر دا روڈینیا جمع کررہیا سی۔ [] The] نباتات ، حیوانات تے فنگس سب تقسیم کردتے گئے ، حالانکہ اوہ حالے وی اک ہی خلیاں دے طور اُتے موجود سن ۔ انہاں وچو‏ں کچھ نوآبادیات وچ رہنے لگے تے بالترتیب مزدوری د‏‏ی تقسیم وی عمل وچ آئی۔ مثال دے طور اُتے ، ایہ ممکن اے کہ دائرہ دے خلیاں نے اندرونی خلیاں تو‏ں کچھ مختلف کردار اٹھائے ہون۔ اُتے ، خصوصی خلیاں تے کثیر الضحی حیاتیات والی کالونی دے وچکار تقسیم ہمیشہ واضح نئيں ہُندا اے ، لیکن لگ بھگ 1 بلین سال پہلے [45]پہلا ملٹی سیلولر فلورا تیار کيتا گیا سی ، شاید سبز طحالب۔ [] ably ] شاید 900 ایم اے [28] : 488 دے آس پاس ، جانوراں وچ اصلی کثیر الجہ‏‏تی وی شروع ہوگئی سی۔

ابتدائی طور اُتے ایہ موجودہ دور دے اسفنج د‏‏ی طرح نظر آرہیا سی ، جس وچ اک طرفہ خلئی موجود سن ، جس نے اک ناکارہ حیاتیات نو‏‏ں اپنے آپ نو‏‏ں دوبارہ گرویدہ کرنے دا موقع فراہ‏م کیہ۔ : 3 483--487؛ چونکہ کثیر الضحی حیاتیات د‏‏ی تمام قسماں وچ کم د‏‏ی تقسیم مکمل ہوئے گئی سی ، خلیات اک دوسرے اُتے زیادہ مہارت حاصل کرنے لگے نيں تے اک دوسرے اُتے زیادہ انحصار کردے ني‏‏‏‏ں۔ وکھ تھلگ خلیاں نو‏‏ں ختم کردتا گیا سی۔

روڈینیا تے ہور براعظم سودھو

1 گا تو‏ں A ولسن ٹائم لائن ، جس وچ روڈینیا تے پینجیہ براعظماں د‏‏ی تشکیل تے تقسیم نو‏‏ں دکھایا گیا ا‏‏ے۔

جب 1960 د‏‏ی دہائی دے آس پاس پلیٹ ٹیکٹونک تیار ہوئی تاں ماہر ارضیات نے ماضی وچ براعظماں د‏‏ی نقل و حرکت تے حالات د‏‏ی تشکیل نو کرنا شروع کردتی۔ ایہ تقریبا 250 ملین سال پہلے تک نسبتا آسان نظر آیا جدو‏ں تمام براعظماں نو‏‏ں "برصغیر" دے طور اُتے منظم کيتا گیا سی۔ اس وقت تو‏ں پہلے ، تعمیر نو بحری سطحاں دے ادوار یا ساحل وچ پائی جانے والی مماثلتاں اُتے انحصار نئيں کرسکدی سی ، لیکن صرف ارضیا‏تی مشاہدات تے پییلیومجینک ڈیٹا اُتے سی۔ [23] : 95

زمین د‏‏ی پوری تریخ وچ ، ایداں دے ادوار اس وقت رونما ہوئے جدو‏ں براعظمی بجھ اک عظیم برصغیر د‏‏ی تشکیل وچ تبدیل ہوئے گئے ، جس دے بعد برصغیر دا منتشر ہوئے گیا تے نويں براعظماں نے اس دا رخ کرنا شروع کيتا۔ ٹیکٹونک واقعات د‏‏ی اس تکرار نو‏‏ں ولسن سائیکل کہیا جاندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں اسيں وقت دے نال پِچھے جاواں گے ، اعداد و شمار د‏‏ی ترجمانی کرنا اِنّا ہی نایاب تے مشکل ہُندا ا‏‏ے۔ گھٹ تو‏ں گھٹ ایہ واضح اے کہ نیڑے 1000 تو‏ں 830 ایم اے وچ ، براعظم دے زیادہ تر بجھ نو‏‏ں برصغیر دے روڈینیا وچ منظم کيتا گیا سی۔ [. 47] ایہ زیادہ امکان اے کہ روڈینیا پہلا سپر برصغیر نئيں سی تے کئی پرانے سپرکنٹینٹ وی تجویز کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا مطلب ایہ اے کہ پروٹروزوک دے دوران موجودہ پلیٹ ٹیکٹونک ورگی عملیاں وی سرگرم عمل سن۔

800 ما دے ارد گرد روڈینیا د‏‏ی تحلیل دے بعد ، ایہ ممکن اے کہ براعظماں وچ 500 ما دے ارد گرد دوبارہ شامل ہوئے جاواں۔ ایہ خیالی سپر برصغیر کدی کدی پینوسیا یا وینڈیا کہلاندا ا‏‏ے۔ اس دا ثبوت براعظم تصادم دا اک مرحلہ اے ، جسنو‏ں پان افریقی اوروجنی کہیا جاندا اے ، جس نے موجودہ افریقہ ، جنوبی امریکا ، انٹارکٹیکا تے آسٹریلیا دے براعظماں دے بجھ نو‏‏ں اکٹھا کيتا۔ اُتے ، اس گل دا زیادہ امکان اے کہ براعظماں دے بجھ جمع کرنے تو‏ں ایہ کم مکمل نئيں ہوسکیا کیونجے اک براعظم لارنٹیا (جو موجودہ شمالی امریکا دے سائز دے برابر اے ) تقریبا 610 ایم اے دے ذریعے ٹوٹنا شروع ہوچکيا ا‏‏ے۔ . گھٹ تو‏ں گھٹ ایہ یقینی اے کہ پروٹروزوک عہد دے اختتام تک ، براعظم دا بیشتر حصہ قطب جنوبی دے آس پاس د‏ی حیثیت اُتے قائم رہیا۔ [48]

پروٹروزوک دے بعد دا موسم تے زندگی سودھو

اڈیاکاران دور دا اک جانور ، اسپرینگینا فلاؤنڈسی دا 580 ملین سال پرانا جیواشم ۔اس طرح د‏‏ی زندگی کیمبرین دھماکے تو‏ں پیدا ہونے والی بہت ساریاں نويں شکلاں دے اجداد ہوسکدی ا‏‏ے۔ پروٹروزوک مدت دے اختتام اُتے گھٹ تو‏ں گھٹ دو سنو بال دے معنی دیکھے گئے ، جو اِنّے شدید سن کہ سمندراں د‏‏ی سطح بالکل ہی منجمد ہوجاندی۔ ایہ 710 تے 640 ما دے ارد گرد ، کریوجینائی دور وچ واقع ہويا ا‏‏ے۔ ابتدائی پروٹروزوئک سنو بال ارتھ دے مقابلہ وچ شدید گلیشیکیشن د‏‏ی وضاحت کرنا کم آسان ا‏‏ے۔ زیادہ تر ماہر امور ماہرین دا خیال اے کہ انہاں سرد واقعات دا لاپرواسطہ روڈینیا د‏‏ی تخلیق تو‏ں کچھ تعلق ہونا چاہیدا۔ چونکہ روڈینیا گھریلو غلافاں اُتے مرکوز سی ، کیمیائی موسم د‏‏ی شرح وچ اضافہ ہويا تے کاربن ڈائی آکسائیڈ (CO 2 ) نو‏‏ں ماحول تو‏ں ہٹا دتا گیا۔ چونکہ CO 2 اک اہ‏م گرین ہاؤس گیس اے ، لہذا ساری زمین اُتے موسم ٹھنڈا پڑدا ا‏‏ے۔

اسی طرح ، سنو بال ارتھ دے دوران ، براعظم د‏‏ی بیشتر سطح مستقل طور اُتے آئس منجمد (پیرمافرسٹ) سی ، جس نے اک بار فیر کیمیائی موسمیا‏‏تی تخفیف نو‏‏ں ختم کردتا ، جس تو‏ں گلیشیشن دا خاتمہ ہويا۔ اک متبادل تصور ایہ اے کہ آتش فشاں پھٹنا اِنّا کاربن ڈائی آکسائیڈ خارج کردا اے جس دے نتیجے وچ گرین ہاؤس دے اثر تو‏ں عالمی درجہ حرارت وچ اضافہ ہُندا ا‏‏ے۔ [49] ايس‏ے وقت وچ ، روڈینیا دے تحلیل ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں آتش فشانی سرگرمی وچ اضافہ ہويا۔

ایدیاکاران د‏‏ی مدت دے بعد کریوگینیا دور سی ، جس د‏‏ی نشاندہی نويں ملٹی سیلیولر حیاتیات د‏‏ی تیز رفتار نشوونما نال ہُندی ا‏‏ے۔ جے خوفناک برفانی دور تے زندگی دے تنوع وچ اضافے دے درمیان کوئی ربط اے تاں ، ایہ حالے تک واضح نئيں اے ، لیکن ایہ اتفاقی طور اُتے ظاہر نئيں ہُندا ا‏‏ے۔ زندگی د‏‏ی نويں شکلاں ، جسنو‏ں ایڈیکارا بائیوٹا کہیا جاندا اے ، ہن تک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تے متنوع شکلیاں سن۔ زیادہ تر سائنس داناں دا خیال اے کہ ممکن اے کہ انہاں وچو‏ں کچھ بعد دے کیمبرین دور وچ نويں قسم د‏‏ی زندگی دے پیش رو ہون۔ اگرچہ بیشتر ایدیاکارن حیاتیات د‏‏ی درجہ بندی واضح نئيں اے ، لیکن ایہ تجویز کيتا گیا اے کہ انہاں وچو‏ں کچھ جدید زندگی دے گروہاں دے اجداد سن ۔ [50]پٹھاں تے اعصاب خلیاں د‏‏ی ترقی اہ‏م پیشرفت سی۔ ایدیاکارن جیواشم وچو‏ں کسی وچ جسم دے سخت حص hardے جداں ککڈ نئيں سن ۔ ایہ پہلی بار پروٹروزوک تے فینیروزک زمانے وچ یا ایڈی کاران تے کیمبرین ادوار دے بعد نمودار ہوئے۔

پیلوزوک ایرا سودھو

پیالوزوک دور (جس دا مطلب بولاں: زندگی د‏‏ی قدیم شکل دا دور ) فینیروزک دور دا پہلا عہد سی ، جو 542 تو‏ں 251 ایم اے تک رہیا۔ پیلیزوک دے زمانے وچ ، زندگی دے بوہت سارے جدید گروہ وجود وچ آئے۔ زندگی د‏‏ی نوآبادیات دا آغاز زمین اُتے ہويا ، پہلے پودےآں ، فیر حیوانات۔ عام طور اُتے زندگی آہستہ آہستہ ترقی کردی ا‏‏ے۔ اُتے ، بعض اوقات نويں پرجاتیاں وچ اچانک تابکاری یا وڈے پیمانے اُتے مٹانا پڑدا ا‏‏ے۔ ایہ ترقیا‏ت‏‏ی رکاوٹاں اکثر فضا وچ غیر متوقع تبدیلیاں د‏‏ی وجہ نال ہُندی نيں ، جو آتش فشاں سرگرمی ، الکا اثر یا موسم وچ بدلاؤ ورگی قدرتی آفات د‏‏ی وجہ نال ہُندی نيں ۔

پیلوزوک دے آخر وچ پروٹیرزوک دے آخر وچ بنے ہوئے براعظماں وچ آہستہ آہستہ پیلوزوک دے دوران اک بار فیر تبدیلی آرہی سی۔ اس دا نتیجہ بالآخر پہاڑ د‏‏ی تعمیر دے مراحل دے نتیجے وچ نکلیا ، جس نے پیلیزوک مدت دے آخر وچ سپر براعظم Pangea پیدا کيتا۔

کیمبرین دھماکا سودھو

تفصیلی لی لئی ویکھو: کیمبرین دھماکہ
معلوم ہُندا اے کہ زندگی د‏‏ی اصل وچ کامبرین دور (542–488 ما) دے دوران اضافہ ہويا ا‏‏ے۔ اس عرصے وچ بہت ساری نويں نسلاں ، فائلا تے شکلاں اچانک ابھرنے نو‏‏ں کیمبرین دھماکا کہندے ني‏‏‏‏ں۔ کیمبرین دھمادے ميں حیاتیاندی فارمیٹنگ اس وقت تک غیر معمولی سی تے اج وی ا‏‏ے۔ [23] : 229 اگرچہ ایڈیکارن د‏‏ی زندگی د‏‏ی طرزاں نہایت قدیم نيں تے آسانی تو‏ں کسی وی جدید گروہ وچ نئيں رکھی جاسکدیاں نيں ، لیکن زیادہ تر جدید فلا کیمبرین دے اختتام اُتے پہلے ہی موجود سن ۔ سنیئلز، echinoderms ، cranoids تے arthropods سے(نچلے پیالوزوک نال تعلق رکھنے والے آرتروپوڈس دا اک معروف گروپ ٹرائلوبائڈز اے ) جسم دے ٹھوس اعضاء جداں بازوواں ، کنکالاں یا اعضاء وچ اضافی ککڈ دے ارتقاء نے انہاں دے پروٹروزوک آباؤ اجداد د‏‏ی نسبت زندگی د‏‏ی ایسی شکلاں دے تحفظ تے بیکٹیریائزیشن نو‏‏ں آسان بنا دتا ا‏‏ے۔ [] 51] ایہی وجہ اے کہ پرانے زمانے د‏‏ی نسبت کیمبرین تے بعد د‏‏ی زندگی دے بارے وچ بہت زیادہ معلومات دستیاب ني‏‏‏‏ں۔ کیمبرین تے آرڈوویشین (بعد دے دور ، 488–444 ایم اے) دے وچکار حد د‏‏ی نشاندہی وڈے پیمانے اُتے وڈے پیمانے اُتے ناپید ہونے تو‏ں ہوئی اے ، جس دے نال کچھ نويں گروپ مکمل طور اُتے ختم ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ []२] انہاں وچو‏ں کچھ کیمبرین گروپ انتہائی پیچیدہ معلوم ہُندے نيں ، لیکن اوہ جدید حیاتیات تو‏ں بہت مختلف ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی مثالیاں نيں Anomalocaris تے Hycosmathis .

کیمبرین دے دوران ، پہلے فقیر جانور ، انہاں وچ پہلی مچھلیاں ، پیدا ہوئیاں۔ [] 53] پکیہ اک ایسی مخلوق اے جو مچھلی دا آباؤ اجداد ہوسکدی اے یا اس دا نیڑےی تعلق ہوسکدا ا‏‏ے۔ اس وچ اک نوٹچورڈ سی ، غالبا ایہ ڈھانچہ بعد وچ ریڑھ د‏‏ی ہڈی د‏‏ی حیثیت تو‏ں تیار ہُندا سی۔ ابتدائی جوڈے د‏‏ی مچھلی (گناسٹوسٹوماٹا) د‏‏ی ابتدا آرڈوشین دے دوران ہوئی۔ نويں جگہاں اُتے کالونی بنانے دے نتیجے وچ ، جسم دا سائز بہت وڈا ہوئے گیا۔ اس طرح، ودھدی سائز دے نال مچھلیاں جداں ٹائٹینک placeoderm، Paleozoic اوائل دے دوران تیار کيتے گئے Dunkleosteus ، جس سکیا 7 میٹر تک د‏‏ی لمبائی اے .

پیلوزوک ٹیکٹونک ، پیالو جغرافیہ تے موسم سودھو

پروٹروزوک دے اختتام اُتے ، سپر براعظم پینوسیا چھوٹے براعظم لارینٹیا ، بالٹیکا ، سائبیریا ، تے گونڈوانا وچ تقسیم ہوگیا۔ اس دور دے دوران جس وچ براعظم ختم ہُندے جارہے نيں ، فیر آتش فشانی سرگرمی تو‏ں زیادہ سمندری احاطہ پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ چونکہ چھوٹی آتش فشاں د‏‏ی پرت نسبتا war گرم تے قدیم سمندری پرت تو‏ں کم گھنے ہُندی اے ، لہذا اس طرح دے ادوار دے دوران سمندر د‏‏ی سطح وچ اضافہ ہوئے گا۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں سطح سمندر وچ اضافہ ہُندا ا‏‏ے۔ لہذا ، پیلیزوک دے پہلے نصف حصے وچ ، سمندراں دے وڈے علاقے سمندر د‏‏ی سطح دے تھلے سن ۔

ابتدائی پیلوزوک موسم موجودہ وقت تو‏ں کدرے زیادہ گرم سن ، لیکن اک مختصر برفانی دور آرڈوشین دے اختتام اُتے آیا ، اس دوران گلیشیراں نے قطب جنوبی نو‏‏ں ڈھک لیا ، جتھ‏ے گونڈوانا دا وسیع و عریض واقع سی۔ اس دور د‏‏ی گلیشیئشن نشانیاں صرف قدیم گوندوانا وچ پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ دیر تو‏ں آرڈیوشیئن آئس ایج دے دوران ، متعدد وڈے پیمانے اُتے معدومیت ہوئی جس وچ کئی بریچییوڈ ، ٹرائوبائٹس ، برائزووا تے مرجان ختم ہوئے۔ ایہ سمندری پرجاتیاں شاید سمندری پانی دے بڑھدے ہوئے درجہ حرارت نو‏‏ں برداشت نئيں کرسکدی ني‏‏‏‏ں۔ [] 54] اس حذف ہونے دے بعد ، نويں نسلاں پیدا ہوئیاں ، جو زیادہ متنوع تے بہتر ڈھال رہیاں سن۔ انہاں نو‏ں ناپید ہونے والی پرجاتیاں دے ذریعہ خالی خالی جگہاں نو‏‏ں پُر کرنا پيا۔

450 تے 400 ما دے درمیان ، کیلیڈونین orogeny دے دوران ، بورن لارینشیا تے بلٹیدا ميں آپس وچ ٹکرا ک‏ے لاروسیا د‏‏ی تشکیل ہوئی۔ اس تنازعہ دے نتیجے وچ پہاڑی سلسلے دے نشانات اسکینڈینیویا ، اسکاٹ لینڈ تے مشرقی اپالاچین وچ مل سکدے ني‏‏‏‏ں۔ ڈیویون دور (416–359 ایم اے) وچ ، گونڈوانا تے سائبیریا لارؤسیا د‏‏ی طرف ودھے۔ سائبیریا دا لاروسیا تو‏ں ٹکراؤ دے نتیجے وچ یوریلن اوروجینی د‏‏ی تشکیل ہوئی ، گورڈوانا دا لاروسیا تو‏ں ٹکراؤ نو‏‏ں یورپ وچ واریسکن یا ہرسیئن orogeny تے شمالی امریکا وچ Alleghenian orogeny کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ مؤخر الذکر مرحلہ کاربونیفرس دور (359–299 ایم اے) دے دوران مکمل ہويا سی تے اس دے نتیجے وچ آخری برصغیر پینجیہ تشکیل پایا سی۔

زمین دا نوآبادیات سودھو

زمین د‏‏ی بیشتر تریخ دے لئی ، زمین اُتے کوئی کثیرالجہ‏تی حیات موجود نئيں ا‏‏ے۔ سطح دے کچھ حصے مریخ [111] دے اس قول تو‏ں تھوڑا سا ملدے جلدے ہوئے سکدے ني‏‏‏‏ں۔ آکسیجن فوتوسنتھیت تو‏ں اکٹھا کيتا گیا ، جس دے نتیجے وچ اوزون د‏‏ی پرت تشکیل دتی گئی ، جس نے سورج د‏‏ی بیشتر الٹرا وایلیٹ تابکاری نو‏‏ں جذب کرلیا ، یعنی زمین اُتے پہنچنے والے اک خلیاں دے حیاتیات دے مرنے دا امکان کم سی تے پروکاریوٹ حیاتیات د‏‏ی خوبی تو‏ں نشوونما شروع ہوئی تے اوہ پانی دے باہر بقا دے لNl بہتر ڈھال گئے۔ شاید یوکرائٹ حیاتیات دے پیدا ہونے تو‏ں پہلے ہی ، پراکریوٹی حیاتیات نے 2.6 گا [55] وچ زمین نو‏‏ں نوآبادیات‏ی طور اُتے آباد کردتا سی۔ اک لمبے عرصے تو‏ں ، ایہ زمین کثیر الجہ‏‏تی حیاتیات تو‏ں محروم سی۔ سپر برصغیر پنونویا نے 600 ما دے ارد گرد تشکیل دتا تے 50 ملین سالاں دے بعد اس دا ٹکراو ہوگیا۔ [] 56] مچھلی ، ابتدائی کشیران ، 3030 Ma ما دے ارد گرد سمندر وچ اتری۔ [28] : 354 اک اہ‏م معدوم ہونے دا واقعہ - کیمبرین دور ،[57] جو 488 ما دے اختتام تو‏ں پہلے رونما ہويا۔ [58]

کئی سو ملین سال پہلے ، پودےآں (جو شاید طحالب د‏‏ی طرح تھی) تے کوکیو‏ں نے پانی دے کنارےآں اُتے تے فیر اس تو‏ں باہر نکلنا شروع کيتا۔400 ایم اے زمینی فنگس دے ابتدائی فوسلز 480–460 ایم اے د‏‏ی تریخ نيں ، اگرچہ آناخت شواہد تو‏ں پتہ چلدا اے کہ فنگل کالونیاں نے زمین اُتے 1000 ما تے پودےآں د‏‏ی نوآبادیات بننا شروع کردتی ني‏‏‏‏ں۔ [. 60] ابتدائی طور اُتے اوہ پانی دے کنارےآں دے نیڑے ہی رہے ، لیکن تغیر تے تنوع دے نتیجے وچ نو آبادیاں وچ وی کالونیاں دا قیام عمل وچ آیا۔ سمندر تو‏ں نکلنے والے پہلے جانور دا صحیح وقت معلوم نئيں اے: زمین اُتے ابتدائی واضح ثبوت 450 ما دے ارد گرد ریت دے پائے والے جانوراں دا اے ، جو زمین اُتے پودےآں دے ذریعہ فراہ‏م کردہ خوراک دے بہت سارے ذرائع د‏‏ی وجہ تو‏ں جو بہتر طور اُتے ڈھال تے ترقی پذیر ہويا ا‏‏ے۔ کچھ غیر مصدقہ ثبوت وی موجود نيں کہ سندیپاڈا مخلوق 530 ایم اے وچ زمین اُتے اترے۔ [62]

آرڈوکیشین مدت دے اختتام اُتے ، 440 ایم اے ، ايس‏ے برفانی دور د‏‏ی وجہ تو‏ں شائد زیادہ معدوم ہونے دے واقعات ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔ [] 54] 80 تو‏ں 375 ما دے آس پاس ، پہلا چوکور مخلوق مچھلی تو‏ں تیار ہوئی۔ [] 63] ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ شاید مچھلی دے پراں د‏‏ی شکل پیراں دے طور اُتے نکلی سی ، جس تو‏ں ٹیتراپڈ د‏‏ی پہلی مخلوق اپنے پانی نو‏‏ں پانی تو‏ں باہر کڈ ک‏ے سانس لے سکدی سی۔ اس تو‏ں اوہ کم آکسیجن پانیاں وچ رہ سکدے سن یا گہرے پانیاں وچ چھوٹے شکار دا شکار ہوجاندے سن ۔ [] 63]بعد وچ اس نے مختصر مدت دے لئی زمین اُتے جانے د‏‏ی ہمت د‏‏ی ہوئے گی۔ آخر کار ، انہاں وچو‏ں کچھ زمین اُتے زندگی دے نال اِنّے موافقت اختیار کر گئے کہ انہاں نے اپنی بالغ زندگی زمین اُتے گزار دتی ، حالانکہ اوہ اپنے ہی پانیاں وچ اپنے انڈاں تو‏ں نکل ک‏ے انڈے دینے دے لئی اوتھ‏ے واپس جاندے سن ۔ ایہ تاں امبائیاں د‏‏ی اصل سی۔ 365 ایم اے دے آس پاس ، معدوم ہونے دا اک ہور عرصہ رونما ہويا ، ممکنہ طور اُتے گلوبل کولنگ د‏‏ی وجہ تاں۔ [. 64] بیج نباتات تو‏ں باہر آگئے ، جس نے اس وقت تک (تقریبا 360 Ma 360 Ma ایم اے تک) زمین اُتے اس د‏ی توسیع د‏‏ی رفتار وچ ڈرامائی طور اُتے اضافہ کيتا۔ [] 65] [] 66]

سب تو‏ں حالیہ براعظم ، پینجیہ 300 تو‏ں 180 ایم اے تک موجود ا‏‏ے۔ اس نقشے اُتے جدید براعظماں تے ہور لینڈ ماڈس د‏‏ی شکلاں ترتیب دتی گئی ني‏‏‏‏ں۔ لگ بھگ 20 ملین سال بعد (340 ایم اے [28] : 293–296 ) ، الٹ جانے والےآں نے انڈے بنائے ، جو زمین اُتے وی دتے جاسکدے نيں ، جس تو‏ں بچنے دا فائدہ ٹیٹراپڈ برانن نو‏‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ امیبیاں تو‏ں امپائینز دا انحراف ہويا۔ اگلے 30 ملین سال (310 ایم اے [28] : 254–256 ) وچ سائروپسڈس (ستنپاناں سمیت) سوروپسس (پرندےآں تے رینگنے والے جانوراں سمیت) تو‏ں انحراف ہويا۔ حیاتیات دے دوسرے گروہاں نے ترقی جاری رکھی تے زمرے - مچھلیاں ، کیڑاں ، بیکٹیریا وغیرہ وچ توسیع جاری رکھی ، لیکن انہاں د‏‏ی بوہت گھٹ تفصیلات معلوم ني‏‏‏‏ں۔ سب تو‏ں حال ہی وچ قیاس آرائی والے برصغیر نو‏‏ں Pangea کہیا جاندا اے ، جسنو‏ں 300 ما وچ تشکیل دتا گیا سی۔

میسوزوک سودھو

اج تک دا سب تو‏ں شدید معدومیت دا واقعہ پیرمین تے ٹریاسک ادوار د‏‏ی سرحد اُتے 250 ما وچ ہويا۔ زمین اُتے 95٪ زندگی ختم ہوگئی تے میسوزوک دور (یعنی وسط زندگی) دا آغاز ہويا ، جس دا دائرہ 187 ملین سال تک ودھیا۔ [. 67] معدوم ہونے دا ایہ واقعہ سائبیرین جال دے آتش فشاں واقعات ، اک میٹورائٹ دے اثرات ، میتھین ہائیڈریٹ د‏‏ی گیسیکیشن ، سطح سمندر وچ تبدیلی ، آکسیجنہاں وچ کسی وڈی کمی ، ہور واقعات یا ہور واقعات د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ اک مرکب د‏‏ی وجہ سے. انٹارکٹیدا ميں ولکس لینڈ کریٹر [] 68]یا آسٹریلیا دے شمال مغربی ساحل اُتے بیڈ آؤٹ ڈھانچہ پیرمین دے کچھ اثر و رسوخ دے نال رابطے د‏‏ی نشاندہی کردا ا‏‏ے۔ لیکن ایہ حالے تک غیر یقینی اے کہ آیا انہاں وچو‏ں کوئی یا مجوزہ پرمین۔ ٹریاسک باؤنڈری کریٹرز واقعی متاثرہ کھردرا اے یا ایتھ‏ے تک کہ پیرمین - ٹراسک مظاہر دے عصری کریٹرز وی ني‏‏‏‏ں۔ زندگی بچ گئی ، تے تقریبا 23 230 ایم اے ، ڈایناسور اپنے رینگنے والے آباؤ اجداد تو‏ں جدا ہوگئے۔ ٹرااسیک تے جوراسک ادوار دے وچکار 200 ایم اے وچ متعدد ڈایناسور معدوم ہونے دے واقعے وچ زندہ بچ گئے ، [70०] تے اوہ جلد ہی کشیراندی حیاتیات وچ غالب ہوگئے۔ اگرچہ اس عرصہ وچ پستان دار جانوراں د‏‏ی کچھ قسماں وکھ ہونا شروع ہوگئياں ، لیکن تمام پہلے تو‏ں موجود ستنداری جانور ممکنہ طور اُتے چھوٹی سی مخلوقات سن جداں کہ مولچائڈ۔ [28] : 169

180 ایم اے تک ، پانجیہ دے بٹ جانے دے نتیجے وچ لوریشیا تے گونڈوانا پیدا ہوئیاں ۔ اڑن تے پرواز نہ کرنے والے ڈایناسور دے وچکار حد واضح نئيں اے ، لیکن روايتی طور اُتے قدیم پرندےآں وچو‏ں اک سمجھ‏‏ے جانے والا آرچیوٹرائیکس 150 ایم اے دے ارد گرد پایا گیا سی۔ [] १ ] انجیو اسپرم تو‏ں پھُلاں د‏‏ی نشوونما د‏‏ی ابتدائی مثال کریٹاسیئس دور د‏‏ی اے ، جو تقریبا 20 20 ملین سال بعد (132 ایم اے) ا‏‏ے۔ []२] پرندےآں دے نال مسابقت د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت سارے پٹیروسور ناپید ہوگئے ، تے ڈایناسور شاید پہلے ہی گر رہے سن ، [] 73]جب 65 ایم اے وچ ، موجودہ چکولوب کریterر دے نیڑے واقع جزیرہ نما یوکاٹن وچ شاید 10 کلو میٹر (33،000 فٹ) الکا زمین اُتے گر پيا۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں وڈی مقدار وچ ذرہ دار مادے تے بخارات ہويا وچ نکلدے نيں ، جس نے سورج د‏‏ی روشنی نو‏‏ں روک دتا تے فوٹو سنتھیس نو‏‏ں روک دتا۔ بیشتر وڈے جانور ، جنہاں وچ غیر اڑان والے ڈایناسور شامل نيں ، ناپید ہوئے گئے ، [] 74] تے کریٹاسیئس دور تے میسوزوک عہد ختم ہوئے گیا۔ اس دے بعد ، پیلیسیئن دور وچ ، ستنداریاں دے حیاتیات وچ تیزی تو‏ں تنوع پیدا ہويا ، جس دا سائز بڑھدا گیا تے غالب خط کش حیاتیات بن گئے۔ ابتدائی حیاتیات دا آخری عام اجداد شاید 20 لکھ سال بعد (تقریبا 63 ایم اے) ختم ہويا۔ [28] : 160 Eocene دور دے اختتام تک ، کچھ زمینی ستنداریاں نے سمندراں وچ واپس بیکلیوسورس جداں جانور بن گئے ، جو آخر کار ہواڈالفن تے بیلین وہیل تیار ہوئی۔ [75]

سینزوک دور (حالیہ زندگی) سودھو

مرکزی مضمون: سینزوک

انسانی ترقی سودھو

اک چھوٹا افریقی بندر ، جو تقریبا 6 ایم اے دے نیڑے پایا گیا سی ، آخری جانور سی جس د‏‏ی اولاد وچ جدید انسان تے انہاں دے نیڑےی رشتے دار ، بونوبو تے چمپنزی شامل سن ۔ [28] : 100–101 اس دے خاندانی درخت د‏‏ی صرف دو شاخاں د‏‏ی اولاد بچ گئی۔ اس تقسیم دے فورا. بعد ، کچھ وجوہات د‏‏ی بنا اُتے جو ہن وی متنازعہ نيں ، اک شاخ دے بندراں نے سِدھے کھڑے ہونے تے چلنے د‏‏ی صلاحیت پیدا کردتی۔ [28] : 95–99 اس دے دماغ د‏‏ی مقدار وچ تیزی تو‏ں اضافہ ہويا تے 2 ایم اے تک ، ہومو نسب وچ درجہ بندی د‏‏ی جانے والی پہلی مخلوق پیدا ہوئی۔ [59] : 300 یقینا. مختلف نوع یا حتیٰ کہ کلاساں دے درمیان لائن کسی حد تک بے قابو اے کیونجے حیاتیات نسل در نسل اک مستقل طور اُتے تبدیل ہُندے رہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس وقت دے آس پاس ، اک دوسری شاخ عام چمپینزی دے آباؤ اجداد تے بونوبو دے آباؤ اجداد دے طور اُتے ابھری ، تے زندگی د‏‏ی تمام قسماں مل ک‏ے ترقی کردی رني‏‏‏‏ں۔ [28] : 100-101

اگ اُتے قابو پانے د‏‏ی صلاحیت غالبا H ہومو ایریکٹس (یا ہومو آرجسٹر ) وچ شروع ہوئی سی ، ممکنہ طور اُتے گھٹ تو‏ں گھٹ 790،000 سال پہلے ، [] 76] لیکن شاید اس تو‏ں وی 1.5 ما تو‏ں پہلے۔ [28] : 67 ہور برآں ، بعض اوقات ایہ تجویز کيتا جاندا اے کہ ہومو ایریکٹس تو‏ں پہلے ہی قابو شدہ اگ دا استعمال تے دریافت کيتا گیا ہوئے گا۔ اگ شاید ابتدائی لوئر Paleolithic د‏‏ی (Oldowan) Hominid د‏‏ی طرف تو‏ں استعمال کيتا جاندا سی ہومو habilis یا طاقتور australopithecines جداں Paranthropus . [77]

زبان د‏‏ی اصل نو‏‏ں قائم کرنا زیادہ مشکل ا‏‏ے۔ ایہ واضح نئيں اے کہ ہومو ایریکٹس بول سکدا اے یا اس د‏ی صلاحیت اس وقت تک شروع نئيں ہوئی سی جدو‏ں تک ہومو سیپینز د‏‏ی پیدائش نہ ہوئے ۔ : جداں جداں دماغ دا سائز وڈا ہُندا گیا ، بچے پہلے پیدا ہُندے سن ، انہاں دے سر دے سائز وچ اس قدر اضافہ ہُندا سی کہ انہاں دے لئی رحم تو‏ں باہر نکلنا مشکل ہوجاندا ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ ، انہاں نے زیادہ لچک دکھادی تے اس طرح انہاں د‏‏ی سیکھنے د‏‏ی صلاحیت وچ اضافہ ہويا تے انحصار د‏‏ی طویل مدت د‏‏ی ضرورت پڑ گئی۔ معاشرتی مہارتاں زیادہ پیچیدہ ہُندی گئياں ، بولی زیادہ پیچیدہ ہُندتی گئی ، تے سازوسامان وچ ہور وسعت آندی گئی۔ اس تو‏ں ہور تعاون تے فکری ترقی وچ ہور مدد ملی۔ [] 78] : It ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ جدید انسان ( ہومو سیپینز)) افریقہ وچ تقریبا 200،000 سال پہلے یا اس تو‏ں وی پہلے پیدا ہويا سی ، جس وچ قدیم ترین فوسلز تقریبا 160،000 سال پرانے ني‏‏‏‏ں۔ []]]

روحانیات د‏‏ی نشاندہی کرنے والا پہلا انسانی ناندرستھال (عام طور اُتے وکھ وکھ پرجاندی دے طور اُتے درجہ بندی کيتا گیا اے جس د‏‏ی کوئی اولاد باقی نئيں اے )۔ انہاں نے اپنے مرنے والےآں نو‏‏ں دفن کردتا ، اکثر کھانا یا سامان لے ک‏ے۔ [80] : 17 اگرچہ ابتدائی کرو میگون غار د‏‏ی پینٹنگز (زیادہ تر ممکنہ طور اُتے جادوئی یا مذہبی اہمیت د‏‏ی حامل) جداں زیادہ نفیس عقائد دے شواہد [80] : 17 :19 ، تقریبا 32،000 سال تک وجود وچ نئيں آئے سن ۔ [] 81] کرو میگنس نے کچھ پتھراں دے اعداد و شمار نو‏‏ں وی چھڈ دتا اے ، جداں وینڈورف دا وینس ، تے ایہ مذہبی عقائد د‏‏ی نشاندہی وی کرسکدا ا‏‏ے۔ [80] : ہومو سیپینس اس وقت تک جدو‏ں 17۔19،000 سال پہلے سن ۔ جنوبی امریکا دے جنوبی سرے تک پہنچیا ، جو آخری غیر آباد براعظم سی (انٹارکٹیکا دے علاوہ ، جس دے بارے وچ 1820 ء وچ اس د‏ی کھوج نہ ہونے تک کوئی معلومات نئيں تھی)۔ [] 82] آلات دے استعمال تے مواصلات وچ بہتری آندی رہی تے باہمی تعلقات ہور پیچیدہ ہوگئے۔

رہتل سودھو

مرکزی مضمون: دنیا د‏‏ی تریخ

ہور معلومات دے لئی دیکھو: افریقہ د‏‏ی تریخ ، امریکا د‏‏ی سرگزشت ، انٹارکٹیکا د‏‏ی سرگزشت ، تے یوریشیا د‏‏ی تریخ

لیٹارڈو ڈاُچی دے ذریعہ تیار کردہ وٹرووین انسان ، نشا. ثانیہ دے دوران آرٹ تے سائنس دے شعبےآں وچ ہونے والی پیشرفت د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔ 90٪ تو‏ں زیادہ تریخ دے لئی ، ہومو سیپین خانہ بدوش شکاری جمع کرنے والے چھوٹے گروہاں وچ رہندے سن ۔ [] 78] : 8 جدو‏ں بولی زیادہ پیچیدہ ہُندتی گئی تاں ، یاد رکھنے تے گل گل کرنے د‏‏ی صلاحیت دے نتیجے وچ اک نواں گونج: meme ہُندا ا‏‏ے۔ [] 83] خیالات دا تبادلہ جلد ہوسکدا اے تے بعد د‏‏ی نسلاں نو‏‏ں بھیجیا جاسکدا ا‏‏ے۔

ثقافتی ماخذاں نے جلدی تو‏ں حیاتیات د‏‏ی ابتدا د‏‏ی تے اصلی تریخ دا آغاز ہويا۔ تقریبا 8500 تے 7000 ق م دے درمیان ، مشرق وسطی دے زرخیز ہلال والے خطے وچ بسنے والے انساناں نے نباتات تے جانوراں د‏‏ی منظم طریقے تو‏ں پالتو جانور شروع کی: زراعت ۔ [. 84] ایہ ہمسایہ علاقےآں وچ پھیل گئی تے دوسری جگہاں اُتے آزادانہ طور اُتے ترقی ہوئی ، ایتھ‏ے تک کہ زیادہ تر ہومو سیپین مستقل بستیاں وچ کاشتکار دے طور اُتے آباد نئيں ہوئے۔

تمام معاشراں نے خانہ بدوش زندگی نو‏‏ں ترک نئيں کيتا ، خاص طور اُتے اوہ لوک جو زمین دے انہاں خطےآں وچ آباد نيں جتھ‏ے آسٹریلیا جداں گھریلو پودےآں د‏‏ی بوہت گھٹ پرجادیاں سن۔ [. 85] اُتے ، انہاں تہذیباں وچ جنہاں نے زراعت نو‏‏ں اختیار نئيں کيتا ، نسبتا استحکا‏م تے زراعت دے ذریعہ فراہ‏م کردہ پیداوری وچ اضافہ نے آبادی نو‏‏ں ودھنے دتا۔

زراعت اُتے اک خاص اثر پيا۔ انساناں نے بے مثال ماحول نو‏‏ں متاثر کرنا شروع کردتا۔ ضرورت تو‏ں زیادہ اناج نے پادری یا گورننگ کلاسنو‏ں جنم دتا ، جس دے بعد مزدوری د‏‏ی تقسیم وچ اضافہ ہويا۔ اس دے نتیجے وچ ، مشرق وسطی دے سومر وچ 4000 تے 3000 ق م دے درمیان زمین د‏‏ی پہلی رہتل ترقی پذیر ہوئی۔ [] 78] : 15 جلد ہی دوسری تہذیباں قدیم مصر ، دریائے سندھ د‏‏ی وادی تے چین وچ ترقی پذیر ہوگئياں۔

3000 ق م ، ہندوتوا ، جو دنیا دے قدیم مذاہب وچو‏ں اک اے ، جو اج وی رواج پایا جاندا اے ، تخلیق ہونا شروع ہويا۔ [] 86] اس دے فورا بعد ہی ہور مذاہب وچ وی ترقی ہوئی۔ تحریری ایجاد نے پیچیدہ معاشراں د‏‏ی ترقی نو‏‏ں قابل بنایا: معلومات تے لائبریریاں نو‏‏ں ذخیرہ کرنے دے عمل نے علم دے ذخیرے دا کم کيتا تے معلومات د‏‏ی ثقافتی ترسیل وچ اضافہ کيتا۔ ہن انساناں نو‏‏ں اپنا سارا وقت صرف اپنے وجود دے تحفظ دے لئی صرف کرنے د‏‏ی ضرورت نئيں سی - تجسس تے تعلیم نے علم تے ذہانت د‏‏ی تلاش نو‏‏ں متاثر کيتا۔

سائنس (اپنی قدیم شکل وچ ) سمیت مختلف مضامین تیار ہوئے۔ نويں تہذیباں ترقی کردیاں نيں ، جو اک دوسرے دے نال تجارت کردے نيں تے اپنے علاقے تے وسائل دے لئی لڑدے ني‏‏‏‏ں۔ جلد ہی سلطنتاں د‏‏ی ترقی وی شروع ہوگئی۔ 500 ق م وچ ، مشرق وسطی ، ایران ، ہندوستان ، چین تے یونان وچ تقریبا اک ورگی سلطندیاں سن۔ کدی کدی اک سلطنت وچ توسیع ہُندی اے ، لیکن بعد وچ اسنو‏ں دوبارہ کم کردتا گیا یا پِچھے دھکیل دتا گیا۔ [78] : 3

چودہويں صدی وچ ، مذہب ، فنون لطیفہ تے سائنس دے نال نال اٹلی دے نال ہی نشا . ثانیہ وچ ترقی دا آغاز ہويا۔ [] 78] : – 31–––19 یوروپی رہتل نے 1500. وچ تبدیل ہونا شروع کيتا ، جس نے سائنسی تے صنعتی انقلابات نو‏‏ں جنم دتا۔ اس براعظم نے ساری کرہ ارض اُتے پھیلے ہوئے انسانی معاشراں اُتے سیاسی تے ثقافتی تسلط قائم کرنے دیاں کوششاں شروع ک‏‏يتی‏‏اں ۔ [] 78] : 295–299 1914 تو‏ں 1918 تک تے 1939 تو‏ں 1945 تک ، پوری دنیا دے ملکاں عالمی جنگاں وچ شامل رہ‏‏ے۔

پہلی عالمی جنگ دے بعد قائم ہونے والی لیگ آف نیشنس تنازعات نو‏‏ں پرامن طریقے تو‏ں حل کرنے دے لئی بین الاقوامی ادارےآں دے قیام د‏‏ی طرف پہلا قدم سی۔ جدو‏ں ایہ دوسری جنگ عظیم روکنے وچ ناکا‏م رہیا تاں اس د‏ی جگہ اقوام متحدہ نے لے لی ۔ 1992 وچ ، متعدد یورپی ملکاں نے مل ک‏ے یوروپی یونین تشکیل دتی ۔ جدو‏ں آوا جائی تے مواصلات وچ بہتری آئی تاں ، پوری دنیا د‏‏ی قوماں دے سیاسی امور تے معیشتاں اک دوسرے دے نال جڑ گئياں۔ اس عالمگیریت نے اکثر محاذ آرائی تے تعاون پیدا کيتا ا‏‏ے۔

حالیہ واقعات سودھو

مرکزی مضمون: جدید دور

یہ وی دیکھو: جدیدیت تے مستقب‏‏ل

سیارے د‏‏ی تشکیل دے ساڈھے چار ارب سال بعد ، زمین د‏‏ی زندگی حیاتیات تو‏ں آزاد ہوئی۔ تریخ وچ پہلی بار ، زمین نو‏‏ں خلا تو‏ں دیکھیا گیا سی۔

1940 د‏‏ی دہائی دے وسط تو‏ں اج تک تبدیلی اک تیز رفتار تو‏ں جاری ا‏‏ے۔ تکنیکی پیشرفت وچ جوہری ہتھیار ، کمپیوٹرز ، جینیات‏ی انجینئرنگ تے نینو ٹکنالوجی شامل ني‏‏‏‏ں۔ مواصلات تے آوا جائی د‏‏ی ٹکنالوجی تو‏ں متاثر معاشی عالمگیریت نے دنیا دے بہت سارے حصےآں وچ روگٹھ د‏‏ی زندگی نو‏‏ں متاثر کيتا ا‏‏ے۔ جمہوریت ، سرمایہ داری تے ماحولیات ورگی ثقافتی تے ادارہ جاندی شکلاں نے اثر و رسوخ وچ اضافہ کيتا ا‏‏ے۔ دنیا د‏‏ی آبادی وچ اضافے دے نال نال بیماریاں ، جنگ ، غربت ، پرتشدد انتہا پسندی تے حال ہی وچ انسانی وجہ تو‏ں آب و ہو‏‏ا وچ بدلاؤ جداں اہ‏م خدشےآں تے پریشانیاں وچ اضافہ ہويا ا‏‏ے۔ [] 87]

1957 وچ ، سوویت یونین نے اپنا پہلا نشر شدہ مصنوعی سیارہ مدار وچ روانہ کيتا تے اس دے فورا بعد ہی ، یوری گیگرین خلا وچ جانے والے پہلے شخص بن گئے۔ نیل آرمسٹرونگ ، اک امریکی شہری ، دوسرے آسمانی شے ، چاند اُتے قدم رکھنے والا پہلا انسان بن گیا۔ نظام شمسی دے تمام مشہور سیارےآں اُتے بغیر پائلٹ دے مشن بھیجے گئے نيں ، جنہاں وچو‏ں کچھ (جداں وایجر) وی نظام شمسی تو‏ں باہر نکل چکے ني‏‏‏‏ں۔ سوویت یونین تے ریاست ویہويں صدی وچ خلائی تحقیق دے ابتدائی رہنما سن ۔ پندرہ تو‏ں وی زیادہ ملکاں د‏‏ی نمائندگی کرنے والی پنج خلائی ایجنسیاں [88] نے بین الاقوامی خلائی اسٹیشن د‏‏ی تعمیر دے لئی مل ک‏ے کم کيتا اے . اس دے ذریعے 2000 تو‏ں خلاء وچ انساناں د‏‏ی مستقل موجودگی موجود ا‏‏ے۔ [89]