خاکروب
خاکروب صفائی کرنے والا ، فضلہ اٹھانے والا ایہ سماجی طور اُتے پست نيں ۔ حتیٰ کہ سیلانی سانسی تے خانہ بدوشاں توں وی پست نيں ۔ جدوں کہ زرعی مزدوراں وچ انہاں دا نمایاں مقام اے ۔ غلاظت اٹھانا ، گلیاں جھاڑو دینا ، کوڑا کرکٹ اٹھانا تے کھیتاں وچ بطور کھاد ڈالنا انہاں دا آبائی پیشہ اے ۔ ایہ سور تے مرغیاں وی پالدے نيں تے چمڑے دا کم کرنے والے تے کسی بیماری توں یا قدرتی موت مرنے والے جانوراں دا گوشت وی کھاندے نيں ۔ ایہ گیڈر ، چھپکلیاں ، کچھوے تے سور کھاندے نيں ۔ سیلانیاں دی طرح گھاہ تے نسل دا کم کرنے والے موروثی مزدور نيں ۔ جس توں اوہ چھاناں تے زراعت وچ استعمال ہونے والی اشیا تیار کردے نيں ۔ انہاں وچوں بہت ساں نے خاکروبی ترک کرکے چمڑے دا کم کرنے لگے نيں تے اس توں اک قدم اگے ودھ کے کپڑا بننے لگے نيں ۔ پیشہ دی تبدیلی دا بھرپور فائدہ اٹھانے دے لئی انہاں نے مردار کھانا چھڈ دتا اے ۔
چوہڑے سودھو
خاکروب یا گندگی صاف کرنے والا چوہڑا یا بھنگی یا حلال خور ۔ ایہ اچھوت اے تے اس دا ناں شودر دی تبدیل شدہ صورت خیال کيتا جاندا اے ۔ برصغیر وچ ہر تقریباً ہر جگہ ملے گا ، ایہ بعض جگہ چوہڑاں دی جگہ دوسری ذاتاں نے لے لی اے ۔ اس دے بوہت سارے مترادف نيں ۔ لیکن چند اک ہی ناں چوہڑا دا درست مفہوم دسدے نيں ۔ چنانچہ چمار وی چمڑے دا کم کرنے والا چوڑا اے ۔ لیکن ہن چمار اک وکھ ذات بن گئی اے ۔ اُتے عام اصلاح وچ چمار چوہڑا اکھدا آندا اے ۔ چھاڑ پونچھ کرنے یا غلاظت اٹھانے والے خاکروب نوں چوہڑا وی کہندے نيں تے گھریلو کم کرنے والا چوہڑے نوں مہتر کہندے نيں ۔
ماخذ سودھو
کہیا جاندا اے کہ ڈوم ، چوہڑیہ ، مراثی ، ماچھی ، چھیور تے چنگڑ دا ماخذ مشترک اے ۔ ہور ذاتاں دے نال چوہڑاں دے تعلقات وچ بہت تنوع اے ۔ اوہ سانسیاں دی نسبت بلند نيں تے چنگیڑاں نوں وی اپنے توں کمتر سمجھدے تے دھانک توں وی کچھ لے کے نئيں کھاندے نيں ۔
ان دی روایت دے مطابق پانڈاں تے کوراں دے عہد وچ کنور برہما دے چار بیٹے پوربا ، پارتھا ، سدھر تے پراشٹا سن ۔ انہاں وچ آخر نوں چھونپيا وی کہندے سن ۔ کیوں کہ اوہ جنگل وچ رہندا سی ۔ اسنوں تے اس دے جانشیناں نوں کچھ تے ہور ناں وی دتے گئے نيں ۔ مثلاً گھونگر بیگ ، لال بیگ ، پیر چھوٹا ، بالمیک تے بالا وغیرہ ۔ چوہڑا ذات دے حوالے توں بہت ساریاں روایتاں نيں تے زیادہ تر اسنوں بالمیک توں ملاندی نيں ۔ جغرافیائی لحاظ توں چوہڑے خود نوں دو وڈے حصےآں بالمیکی تے لال بیگ وچ تقسیم کردے نيں ۔ ایہ خود نوں مختلف نسلاں توں دسدے نيں ۔ انہاں وچوں بعض راجپوت پنڈ دے چوہڑے راجپوت ہونے دا دعویٰ کردے نيں ۔
شاخاں سودھو
گل گوجرانوالہ وچ چکراری نال تعلق رکھدے نيں ۔ اک درخت نے انہاں دے جد امجد نوں بارش وچ گیلا ہونے توں بچایا سی ۔ ڈیرہ غازی خان وچ شاخ اِٹاں دا احترام کردی اے ۔ ہور ناں بھٹی ، سہوترے ، سوئنی بھنیار ، لڈو تے کھوکھر وغیرہ نيں ۔ خیبر پختون وچ بوہت گھٹ ملدا اے ، اوتھے ایہ خود نوں جٹ دسدے نيں ۔ پٹھان چوہڑاں دا کہنا اے کہ اوہ اکبر دے دور وچ کابل توں آئے سن ۔ اوہ تن بھائی سن تے وڈے بھائی دا ناں ڈھگانا سی ۔ اوہ پیراں یا فقیراں دے بھیس وچ آئے سن ۔
خدمت گار سودھو
پنجاب وچ اوہ کھیتاں وچ مزدوری کردا ہويا وی نظر آندا اے ۔ ایہ خاص پینڈو خدمت گار اے ۔ جو پنڈ وچ پیداوار وچوں اپنا حصہ وصول کردا سی تے مخصوص فراءض جس وچ گھر گھر جاکے جھاڑو دینا ، پنڈ دا گوبر اکھٹا کرنا تے اپنے اوپلے تھاپنا ، کھاد ڈالنا ، مویشی پالنے وچ مدد کرنا تے انہاں نوں اک پنڈ توں دوسرے پنڈ لے جانا ۔ کسی عزیز دوست نوں وفات دی خبر ايسے دے ذریعے بھیجی جاندیاں نيں تے اوہ پنڈ دا عام قاصد سی ۔ اوہ جھاج بناندا تے چھکڑاں نوں ڈھانپنے دے دے لئی سرکی یا گھاہ دے چھپر وغیرہ وی ۔ اوہ ہل جوتنے تے سخت کھیت مزدوری دے علاوہ ہور کم وی کردا سی ۔ اوہ ایداں دے مردہ جانوراں دا حقدار اے سی جس دا کھر دو شاخہ نہ ہوئے ۔ پٹھے ہوئے سم والے جانور چمار دے ہُندے سن ۔
مذہب سودھو
ان دے پیراں دے ناں بالاشاء مارکھنڈے ، میاں شورا ، لال بیگ ، بالمیک ، چھونپيا ، پیر جھوٹھا ، گنگر بیگ تے ایل ملوک نيں ۔ اوہ انہاں نوں اک بالا دا اوتار سمجھدے نيں ۔ اک روایت وچ چھونپيا نوں الف چیلا یعنی دسواں اوتار کہیا گیا اے ۔ شادیاں دے موقع ہر اک میراثی کسی صاف جگہ اُتے آٹے توں دتا بنا کے دیوار رکھ دیندا اے تے لوک اس دے سامنے جھکتے نيں ۔ اس دتے نوں کو انہاں دی اجداد دی جوت سمجھیا جاندا اے ۔ انہاں فقیر یا سادھو شاہ مداری ، نوشاہیہ ، ننگے شاہیہ یتیم سہائیہ تے بیرگی نيں ۔ شاہ مدار یا اپنے سر اُتے لٹ یا بودی رکھدا تے مالا پہندا اے ۔ ننگے شاہیے دے بال لمبے تے بوڑھ دے دُدھ وچ گندھے ہُندے نيں ۔ اوہ انہاں نوں اک اون دی رسی توں سر نوں باندھدا تے اُتے اک پیلے کپڑے دی پگڑی باندھدا اے ۔ اوہ بارہ سال ننگے رہندے تے بدن اُتے بھبھوت ملدے نيں ۔ بیراگیاں کہ کپڑے وی نوشاہیاں جداں نيں ۔ لیکن اوہ اپنے بیٹھنے دے لئی اک بیراگن وی نال رکھدا اے ۔ نوشاہیے بالاں دی چٹیاں کردے ، گلے وچ مالا تے کلائی وچ گجرا پہندے نيں ۔ یتیم شاہیہ بیراگی جداں اے ۔ ایہ پیر انہاں دی شادیاں تے جنازاں دی رسوم ادا کردے نيں ۔
مذہبی اصول سودھو
ان دے مذہب دے بنیادی اصول یا عقائد ایہ نيں (1) گناہ اک حقیقت اے (2) خدا اے (3) بالا ثالت اے (4) اوہ اک جانور دی قربانی دیندے تے مکئی ، گڑ تے گھی دی بھینٹ چڑھاندے نيں ۔ (5) روح خدا دی طرف پرت جاندی اے ۔ (6) جسم دوبارہ زندہ ہوئے گا ۔ (7) فرشتے موجود نيں ۔ انہاں گوتاں دے ارکان بالمیک نوں خدا دا بھائی مندے سن تے اسلامی طرز عبادت (نماز) دے ذریعے عقیدت دا اظہار کردے سن ، اک شخص انہاں نوں قطاراں وچ کھڑا کرکے انہاں دی امامت کردا تے اس دوران ایہ جملے بولے جاندے سن کہ بالمیک کافی ، بالمیک شافی ، بالمیک معافی ، بولو مومناں اوہی اک اے ۔
معاشرتی زندگی سودھو
یہ پہلے لڑکی نوں پندہ سولہ سال دی عمر توں پہلے بیاہنانے اُتے ضرور دیندے سن ۔ چوہڑے اپنی گوت وچ شادی نئيں کردے نيں ۔ بیوی دی موت دے بعد سالی نال شادی کيتی اجازت اے ۔ دو بیویاں وی رکھدے نيں ، مگر پہلی بیوی خصوصی استحقاق رکھدی اے ۔ پہلے لڑکی نوں ست یا اٹھ تے حتیٰ کہ پنج سال دی عمر وچ بیاہ دتا جاندا سی ۔ شادی دے معمالات نائی ، چھیما یا مراثی دے ذریعے نمٹائے جائے نيں ۔ ہر صورت وچ والدین دی اجازت ضروری اے ۔ مگر بیوہ دی شادی وچ ایسا کرنا ضروری نئيں اے ۔ شادی کردے وقت لڑکی دی مرضی یا پسند یا ناپسند معلوم نئيں کيتی جاندی اے ۔ لڑکے والے اک مخصوص رقم دے کے شادی دا معاہدہ کردے نيں ۔ جے رشتہ طہ کردے وقت لڑکی والےآں یا لڑکے والےآں نے کوئی گل چھپائی اے تاں منگنی توڑی جاسکدی اے یا شادی دے بعد کوئی نقص دا بتہ چلے تاں طلاق دینا وی ممکن اے ۔ مطلقہ عورت دوسری شادی کرسکدی اے ۔
مذہب سودھو
مذہب دی تبدیلی دے نال چوہڑے دا خطاب وی بدل جاندا اے ۔ چنانچہ سکھ مت قبول کرنے والا چوہڑا مذبی یا مذہبی کہلاندا اے ۔ تے اسلام قبول کرنے والا مصلی یا مسلی کہلاندا اے ۔ انہاں پیشےآں دی تبدیلی دے نال نال مذہب وچ وی تبدیلی واقع ہوئی اے ۔ چوہڑاں دا اصل مذہب ہندو مذہب اے تے اس دے گرووَں وچ اک بالا شاہ بالمیک اے جو کرنا دا شکاری دسیا جاندا اے ۔ اس نے اپنا مذہب بدل کے رامائن لکھی ، انہاں دا اک گرو لال بیگ اے تے اوہ اپنے پروہتاں نوں لال گرو کہندے نيں ۔ ایہ بالعموم پھیراں دے تحت شادی کردے نيں تے اپنے مرداں دا سر تھلے کرکے دفن کردے نيں ۔ اکثر اس حوالے توں دیہاتاں دی روایات اختیار وی کرلیندا اے ۔ یعنی ہندو پنڈ وچ مردے جلنا تے مسلماناں وچ اپنے مردے دفنانا ۔
تدفین سودھو
چوہڑے عموماً اپنے مردے دفن کردے نيں ، جدوں کوئی شخص مرنے والا ہوئے تاں مسلمان مولوی نوں بلاندے نيں کہ اوہ سہانی پئے ، لیکن ارد گرد ہندو رہندے ہاں تے پنڈ وچ کوئی ملیا موجود ہوئے تاں ایسا کچھ نئيں کردے نيں
ٹوٹم سودھو
عورت نوں زچگی دے اکیس دن تک ناپاک سمجھدے نيں ۔ اوہ ماہوای دے دوران کنوئاں اُتے پانی پھرنے نئيں جاندی اے تے حیض ختم ہونے دے بعد اوہ اپنے کپڑے دھوندی تے نہاندی اے ۔ جنازے دے تمام شرکاء نوں تدفین توں فارغ ہوکے نہاندے نيں ۔ چوہڑاں دی کچھ دلچسپ ٹوٹم تے ٹیپو نيں ۔ مثلاً گل چوہڑے بتاواں (بیگن) یا بھتاپرت (اروی) نئيں کھاندے نيں ۔ لوندے چوہڑے خرگوش نئيں کھاندے نيں ۔ سہوترے کسی شیر اُتے نگاہ نئيں ٖڈالدے نيں ۔ اُتے اوہ شادی دے موقعے اُتے اک شیر دی شبیہ بناکر عورتاں اس دی پوجا کردیاں نيں ۔ بھٹی چوہڑے پھٹاں تے اِٹاں توں بنے ہوئے بینچ اُتے نئيں بیٹھدے نيں ۔ کوئی وی چوہڑا سہیہ نئيں کھاندا ۔ ساروان چوہڑا کسنبھا توں کپڑے نئيں رنگتا اے ۔
توہمات سودھو
چوہڑاں دے اندر مختلف توہمات پائے جاندے نيں ۔ مثلاً جے کوئی چوہڑا جے سفر اُتے روانہ ہوئے گا تے اس دی ملاقات مراثی توں ہوجائے تاں تو اوہ واپس پرت جاندا اے ۔ اس طرح جے کوئی پِچھے توں آواز دے کے بلائے تاں وی جانا منسوخ کر دتا جاندا اے ۔ راستے وچ کوئی رینکتا ہويا گدھا ملنا نیک شگون اے ۔ جے سفر وچ روانہ ہُندے ہوئے دھوبی مل جائے تاں مقصد پورا ہونا یقینی اے ۔ کچھ لوکاں نوں خوش بخت سمجھیا تے راہیاں نال ملن بھیجیا جاندا اے ۔ چوہڑا کدی جھاڑو دے اُتے پیر نئيں رکھدا اے ۔ غلے دے لئی استعمال ہونے والی جھاڑو نوں گھر وچ کیل دے نال دیوار اُتے لٹکایا جاندا اے ۔ عام صفائی والی جھاڑو ہر گز اُتے کھڑا نئيں کردے نيں ۔ چوہڑے اپنے بچےآں دے بعزتی والے ناں رکھدے نيں تکہ انہاں نوں نظر نئيں رکھدے نيں ۔ مثلاً کاکا ، گھسیٹیا ، روڈا ، نتھو وغیرہ ۔ چوہڑا کدی کسی گگڑے یا سانسی نوں ہتھ نئيں لگاندا ۔ عورتاں تے بچے قبراں دے نیڑے نئيں جاندے نيں ۔ بہو کدی سسر دا ناں نئيں لیندی اے ۔ فضلاں ہمیشہ اتوار ، پیر یا جمہ نوں کٹی تے پیر یا منگل یا بدھ نوں بوئی جاندی اے ۔ گھر وچ سب لوک اکھٹا کھاندے نيں ۔ لیکن عورتاں بعد وچ کھاندی نيں ۔ جے مرد عورتاں دے بعد کھاواں تاں انہاں نوں چوٹ لگنے دا خطرہ ہُندا اے ۔ کیوں کہ عورتاں مرداں دی نسبتاں کمزور نيں ۔ یا جھوٹھ یا جھوٹھ دونے نقصان پہنچاندے ۔ اوہ شراب ، پوست ، افیم پھنگ تے چرس استعمال کردے نيں ۔ نشیءاں نال نفرت کيتی جاندی اے ۔ اوہ کسی وڈے توں ملدے وقت پیری پاں (پیر پڑنا) متھا ٹیکناں (ماٹھا ٹیکاں ) یا سلام بولدے نيں تے جواب وچ تیرا بھلا کرے خدا کہندے نيں ۔ چوہڑے آپس وچ مل کے حقہ پیندے نيں ۔ کوئی وی برتر ذات انہاں دے نال کھاندی پیندی نئيں اے ۔
سکھ چوہڑ ۔ ۔ مذبی یا رنگریٹا سودھو
سکھ چوہڑے مذبی کہلاندے نيں تے مذبی سکھ مت قبول کرنا والا یا پاہل لینے والا خاکروب اے ۔ اک چوہڑا پائل لینے دے بعد بال کٹوانے ، تماکو نوشی توں پرہیز دے علاوہ فضلہ اٹھانے توں انکار کر دیندا اے ۔ اُتے چوہڑاں دے ہور فراءض انجام اوہ انجام دیندا اے ۔ اُتے موروثی غلاظت دے داغ دی وجہ دوسرے سکھ اپنی مذہبی تے دوسری تقاریب وچ وی انہاں توں میل جول نئيں رکھدے نيں ۔ اوہ اکثر لال بیگی یا ہندو جوہڑاں دے نال باہم ازواج کردے نيں ۔ لیکن اوہ اچھے سپاہی نيں تے انہاں دے بارے وچ مشہور اے کہ اوہ کدی بدنام ڈاکو ہويا کردے سن ۔ انہاں نوں رنگریٹا وی کہیا جاندا اے اس دے معنی میرا بیٹا دے تے گرو نے انہاں نوں ایہ خطاب دتا سی ، کیوں کہ اوہ گرو جی دا کٹا پھٹا بدن دہلی توں لیائے سن ۔ رنگریٹاں نے عموماً خاکروبی دا کم چھڈ کے چمڑے دا کم شروع کر دتا اے ۔
مسلمان چوہڑ ۔ ۔ مصلی ، کتانہ وغیرہ سودھو
وسط پنجاب وچ تقربیاً سارے چوہڑے مسلمان نيں تے انہاں نوں بالعموم مصلی یا کتانہ کہیا جاندا اے ۔ جدوں کہ مشرقی پنجاب وچ انہاں نوں دین دار کہیا جاندا سی یا فیر کھوجا ۔ اک مسلمان چوہڑا اس وقت تک چوہڑا کہلاندا اے اوہ جدوں تک فضلہ اٹھاندا اے ۔ لیکن ایہ پیشہ ترک کر دے تاں اوہ مصلی کہیا جاندا اے ۔ جو چوہڑے توں اعلیٰ طبقہ سمجھیا جاندا اے ۔ خیبر پختون خواہ وچ مصلی جھاڑو کش دے نال گورکن وی اے ۔ بالائی سندھ دے کنارے آباد ہونے والے مصلی جو گھاہ تے نرسل دا کم کردے نيں شاہی خیل وی کہلاندے نيں ۔
کتانے یا کرتانے ایسا مسلمان جھاڑو کش طبقہ اے جس نے فضلہ اٹھانا تے مردار کشی چھڈ دتی اے تے صفائی دے علاوہ رسے ، نرسل تے گھاہ دا کم کردا اے ۔ اُتے اس دا اطلاق کسی وی جھاڑو کش مسلمان اُتے ہُندا اے ۔ کچھ کرتانے زراعتی کم وی کردے نيں ۔ جدوں تک کرتانے فضلہ اٹھانے کم تے مردار خور نئيں چھوڑدے نيں مسلمان انہاں توں تعلقات نئيں رکھدے نيں ۔
مشرق تے شمال وچ چوہڑاں نے وڈی تعداد وچ عیسایت قبول کرلئی اے ، اگرچہ انہاں نے مردار کھانا چھڈ دتا اے مگر فضلہ دا کم کرنے دی وجہ توں پست درجہ دے منے جاندے نيں تے انہاں دے پاردی تے گرجا گھر وکھ نيں ۔
شاخاں سودھو
چوہڑاں دی شاخاں دے علاوہ کثیر تعداد چوہڑاں دی اوہی ذات اے جو گاءاں دے ہور باشندےآں دی ہُندی اے ۔ مثلاً جے ایہ کسی چوہاناں دے پنڈ دے چوہڑے دی ذات وی چوہان ہوئے گی ۔ اُتے دی سب توں وڈی ذات سہوتراہ اے تے ہور ذاتاں ایہ نيں ۔ (1) سہوترا (2) سندھو (3) گل (4) بھٹی (5) کھوکھر (6) متو (7) کھارو (8) کلیانا (9) لدھڑ (10) چھپری بند (11) اونٹوال (12) قندھاری (13) ہانسی (14) کھوسٹر (15) بورت (16) دھاریوال ۔
گندھیلہ سودھو
یہ سیلانی تے پست درجہ دا قبیلہ اے ۔ ایہ باوریاں کچھ ہی زیادہ قابل عزت نيں ۔ ایہ عموماً برہنہ سر تے پیر پھردے تے بھیگ منگدے ہین ۔ ایہ پیال دا کم کردے نيں ، بٹیر پکڑدے ، چاقو تے تلواراں صاف تے دھار لگاندے نيں ، لکڑی کٹتے تے عام فالتو نوعیت دے کم کردے نيں ۔ کچھوے تے چھوٹے موٹے جانور کھاندے ، گدھے پالدے تے چھوٹے موٹے تجارت وی کردے تے ریچھ دا تماشا دیکھاندے نيں ۔ انہاں دی اک دلچسپ روایت اے کہ انہاں دی سلطنت جو دریائے سندھ دے اگے سی تے انہاں توں چھن گئی ۔ جدوں تک اوہ انہاں نوں واپس نئيں ملے گی اوہ جوندے تے پگڑیاں نئيں پہناں گے ۔
دھانک سودھو
یہ پنجاب وچ ميں کم اُتے وسط ہندوستان وچ بہار تک کثیر تعدا وچ پھیلے ہوئے نيں ۔ ایہ سب نچلی سطح دے کم کردے نيں ۔ جنہاں وچ خدمت گاری ، تیر اندازی ، چوکیداری تے چڑی ماڑ وغیرہ نيں ۔ ایلٹ دا کہنا اے کہ ایہ اہیراں دی شاخ نيں ۔ ولسن انہاں دے ناں نوں سنسکرت دے دھنشک (کمان بردار) توں ماخوذ قرار دیندا اے ۔ مگر ایہ شکاری نئيں نيں تے چوہڑاں توں مختلف کم کردے ہین ۔ ایہ نہ خاکروبی کردے نيں تے نہ فضلہ اٹھاندے نيں ۔ ایہ دیہاتاں وچ کپڑا بننے دا کم وی کردے نيں ۔ مگر دسیا جاندا اے کہ چوہڑے انہاں نوں حقیر سمجھدے نيں تے دونے اک دوسرے دا جھوٹھا کھانا نئيں کھاندے نيں ۔ لیکن انہاں دا مذہب چوہڑاں دی طرح دا اے ۔ ایہ اپنے مرداں نوں دفن کردے تے پھیریا لگیا کر شادی کردے نيں ۔ اُتے انہاں دی شادی کيتی رسومات برہمن ادا نئيں کردے نيں ۔
کھتک سودھو
انہاں وچوں بوہت سارے مسلمان ہوئے گئے نيں تے اوہ پاسیاں دے نال قریبی طور اُتے منسلک نيں ۔ اوہ خاکروباں تے چمڑے دے کم کرنے والےآں دے نال رابطہ دا تعلق تشکیل دیندے نيں ۔ لیکن موچیاں توں کدرے زیادہ سماجی حثیت توں پست نيں ۔ اوہ وڈے پیمانے اُتے سور تے مرغیاں پالدے نيں ۔ جو کوئی چمار نئيں پالدا اے ۔ انہاں وچوں بوہت سارے چمڑا رنگنے ، صاف کرنے تے اس دی اشیا بناتے نيں ۔ لیکن کھیتک صرف بھیڑ بکریاں دی دباعت دا کم نمک تے مدار دے رس دی مدد توں کردے نيں تے چونا استعمال نئيں کردے نيں ۔ جدوں کہ اک چمڑنگ بیل تے بھینس دی کھل چونے توں دباعت کردا اے تے چمڑا نئيں رنگتا اے ۔ شاید چمرنگ پیشہ ہوئے تے ایہ انہاں وچ گڈ مڈ ہوئے گئے ہاں
بعض کھیتک بھیڑ بکریاں وی پالدے نيں تے انہاں دے بالاں دے کمر بند بنایا کردے سن ۔ تے اوہ عموماً قصاب دا کم وی کردا اے ۔ بعض اوقات ایہ بہت پست اے ۔ لیکن مغرب دا کھیتک چمڑے دی دباعت دا کم کرنے والا اے تے مشرق دا کھیتک سور پالنے والا اے ۔ اُتے ایہ وی کہیا جاندا اے کہ ہندو کھیتک سور پالنے والا اے تے مسلمان کھیتک چمار توں زیادہ نئيں اے ۔ جس نے اسلام قبول کر ليا اے ۔
ماخذ سودھو
ہندوستانی رہتل دا مسلماناں اُتے اثر ۔ ڈاکٹر محمد عمر
پنجاب دی ذاتاں ۔ سر ڈیزل ایپسن
ذاتاں دا انسائیکلوپیڈیا ۔ ای ڈی میکلین ، ایچ روز
| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: خاکروب |