کوشان ساسانی بادشاہت

Kushano-Sasanian Kingdom Kushanshahr
c.230 CE–c.365 CE
دار الحکومت	بلخ
مذہب	زرتشتیت
حکومت	جاگیردارانہ نظام
تاریخ
• قیام	c.230 CE
• موقوفی نطام	c.365 CE
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]

کوشان ساسانیائی حکمران ہورمز اول کوشنشاہ (سن 277-286 عیسوی) د‏‏ی تصویر کوشان طرز وچ ۔

ہندوستانی ساسانی یا کوشان ساسانی ساسانی شہزادےآں د‏‏ی اک شاخ سی جس نے تیسری تے چوتھ‏ی صدی وچ بلخ ، سغد تے شمال مغربی ہندوستان اُتے حکمرانی کيتی۔

ساسانیاں د‏‏ی آمد دے نال ہی ایہ سرکش بادشاہت خطے د‏‏ی حکومتاں دے لئی اک وڈا خطرہ بن گئی ، تے کوشان سلطنت انہاں وچو‏ں اک سی جو ساسانی فوج دے دباو وچ گر گئی۔ اُتے ، ساسانیاں نے کوشانشہر نامی اک نیم آزاد مملکت د‏‏ی جگہ کوشان بادشاہت د‏‏ی جگہ لے لی ، تے مملکت دے حکمراناں نے کوشان شاہ دا ناں جوڑ دتا۔

کوشانو-ساسانی بادشاہی (جسنو‏ں باخترین وچ کوشانشاہ وی کہیا جاندا اے ) اک تاریخی اصطلاح اے جو جدید اسکالراں نے ساسانی فارسیاں د‏‏ی اک شاخ دا حوالہ کرنے دے لئی استعمال کيت‏‏ا سی جس نے باختریہ تے شمال مغربی ہندوستان وچ اپنا راج قائم کيت‏‏ا سی (موجودہ پاکستان) تیسری تے چوتھ‏ی صدیاں دے دوران زوال پزیر کوشاناں د‏‏ی قیمت پر۔ انہاں نے سوگدیانا ، باختریا تے گندھارا صوبےآں اُتے 225 ء وچ کوشاناں تو‏ں قبضہ کيت‏‏ا۔ ساسانیاں نے ساسانی سلطنت دے لئی گورنر قائم کیتے ، جنھاں نے اپنا سکہ ضرب کروایا تے کوشانشاہ دا لقب لیا ، یعنی "کشاناں دے بادشاہ"۔ انھاں ساسانی سلطنت دے اندر کدی کدی اک "سب بادشاہی" تشکیل دیندے ہوئے سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ انتظامیہ 370 ء تک جاری رہی ، جدو‏ں کوشنو-ساسانیاں نے حملہ آور کیداری ہناں دے ہتھو‏ں اپنا زیادہ تر علاقہ کھو دتا ، جدو‏ں کہ باقی سلطنت نو‏‏ں ساسانی سلطنت وچ شامل کرلیا گیا۔ بعد وچ ، کیداری ہن بدلے وچ ہیفتالیاں دے ذریعہ منتشر ہوگئے۔ 565 وچ ترکاں د‏‏ی مدد تو‏ں ہیفتالیاں نو‏‏ں تباہ کرنے دے بعد ساسانی باشندے کچھ اقتدار دوبارہ قائم کرنے وچ کامیاب ہوگئے سن ، لیکن ستويں صدی دے وسط وچ عرب حملےآں وچ انہاں دا اقتدار ختم ہوگیا۔

کوشانشاہاں بنیادی طور اُتے انہاں دے سکےآں دے ذریعے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں دے سک‏‏ے انہاں دے علاقے د‏‏ی حد د‏‏ی تصدیق کردے نيں ، کابل ، بلخ ، ہرات تے مرو وچ ضرب کيتے گئے سن ۔

ہرمز اول کوشانشاہ (277-286 عیسوی) د‏‏ی بغاوت ، جس نے کوشنشاہشاہ (" کوشناں دے بادشاہاں دا بادشاہ") دے عنوان تو‏ں سک‏‏ے جاری کیتے ، ایسا لگدا اے کہ اس نے ساسانی سلطنت دے ہ‏معصر بادشاہ بہرام دوم (276-293 عیسوی) دے خلاف ہويا سی۔ ، لیکن ناکا‏م رہیا۔

کوشانی لباس وچ ساسانی شہزادے د‏‏ی تصویر کشی کردے ہوئے اک ساسانی سکہ۔

ساسانیاں د‏‏ی اس شاخ نے تقریبا ۳۷۰ عیسوی تک ایرانشہر د‏‏ی مشرقی سرزمیناں اُتے قابو پالیا ، لیکن آخر کار کیداریائی حملےآں تو‏ں اس دا خاتمہ ہوگیا۔ اُتے ، ساسیانیاں نے چھیويں صدی عیسوی دے وسط وچ ہیپتالیاں نو‏‏ں کامیابی دے نال شکست دتی ، تے اک بار فیر مشرقی ایران ساسانی سلطنت دے ماتحت آگیا ، لیکن ستويں صدی دے وسط وچ مسلماناں نے فارس سلطنت نو‏‏ں فتح کرلیا تے اس خطے وچ ساسانی حکومت دا خاتمہ کيت‏‏ا۔

ہرمز کوشانشاہ

کوشان شاہاں دے لئی سب تو‏ں اہ‏م واقعہ ہرمز اول کوشان شاہ د‏‏ی بغاوت سی ، جو مرکزی حکومت کیت‏‏ی فتح دے نال ختم ہوئی۔

تریخ

پہلا کشان - ساسانی دور

ساسانیاں نے پارتھیا اُتے فتح دے فورا بعد ، اردشیر اول دے دور وچ 230 عیسوی دے نیڑے اپنے اقتدار نو‏‏ں باختر تک ودھایا ، تے اس دے بعد اس دے بیٹے شاپور اول(240–270) دے دور وچ مغربی پاکستان وچ اپنی سلطنت دے مشرقی حصےآں تک چلا گیا۔ . اس طرح کوشاناں نے اپنا مغربی علاقہ (بشمول باختریا تے گندھارا ) کوشان شاہاں یا "کشاناں دے بادشاہ" نامی ساسانی امرا د‏‏ی حکمرانی دے ہتھو‏ں گنوا دتا۔ ایسا لگدا اے کہ مشرق وچ کوشان ساسانیاں د‏‏ی آخری حد گندھارا سی ، تے انہاں نے بظاہر دریائے سندھ کو عبور نئيں کيت‏‏ا سی ، کیو‏ں کہ انہاں دا کوئی سکہ وی دریائے سندھ دے پار ٹیکسلا شہر وچ نئيں ملیا سی۔

نقشِ رستم بہرام II کے پینل اُتے ہرمز اول کوشانشاہ ۔

ایسا لگدا اے کہ ہرمزڈاول کوشان شاہ دے ماتحت کوشان ساسانیاں نے ساسانی سلطنت دے عصری شہنشاہ بہرام دوم (276-293 عیسوی) دے خلاف بغاوت د‏‏ی قیادت کيت‏ی سی ، لیکن اس وچ ناکا‏م رہیا۔ پینجریسی لیٹینی (تیسری چوتھ‏ی صدی عیسوی) دے مطابق ، اس دے بھائی بہرام دوم دے خلاف اک اورمس (اورمیسداس) د‏‏ی بغاوت ہوئی سی ، تے اورمس نو‏‏ں ساکا (ساکستان) دے لوکاں د‏‏ی حمایت حاصل سی۔ ہارمزڈ اول کوشنشاہ نے غالبا شاہی ساسانی حکمرانی کيت‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے ، کوشان شہنشاہ ("کوشاناں دے بادشاہاں دا بادشاہ") دے عنوان تو‏ں سک‏‏ے جاری کیتے۔

325 دے آس پاس ، شاپور دوم اس علاقے دے جنوبی حصے دا براہ راست انچارج سی ، جدو‏ں کہ شمال وچ کوشانشاہاں نے اپنا اقتدار برقرار رکھیا سی۔ ٹیکسلا شہر وچ دریائے سندھ تو‏ں اگے ساسانیائی سک‏‏ے د‏‏ی اہ‏م کھوج صرف شاپور II (r.309-379) تے شاپور III (r.383-388) دے دور تو‏ں شروع ہُندی اے ، جس تو‏ں ایہ معلوم ہُندا اے کہ ساسانیاں دے کنٹرول دا سندھ تو‏ں اگے ودھنا ، شاپور دوم د‏‏ی "چیونائٹس تے کوشاناں دے نال"350--358 وچ جنگاں دا نتیجہ اے جسنو‏ں امیانس مارسیلینس نے بیان کيت‏‏ا۔ انھاں نے غالبا. اپنے حکمران کدارا دے ماتحت کیداریاں دے عروج تک قابو پالیا سی ۔

کوشان-ساسانیاں دے ذریعہ کوشاناں دا خاتمہ تے انہاں د‏‏ی شکست ، اس دے بعد کیداریاں تے اس دے بعد ہیفتھلیاں (الچون ہن) دا عروج ہويا جنہاں نے بدلے وچ باختریا تے گندھارا نو‏‏ں فتح کيت‏‏ا تے وسطی ہندوستان تک چلے گئے۔ انہاں دے بعد ترک شاہی تے فیرہندو شاہی آئے ، تے اوہ ہندوستان دے شمال مغربی علاقےآں وچ مسلماناں د‏‏ی آمد تک رہ‏‏ے۔

دوسرا کشان ساسانی دور

5 واں صدی دے آخر وچ ، ہندوستان کے اجنت‏ا غاراں وچ ، غار 1 د‏‏ی چھت اُتے ، ساسیان دے معزز شراب پی رہے ني‏‏‏‏ں۔

ہیفتھلیاں نے اس علاقے اُتے غلبہ حاصل کيت‏‏ا ایتھ‏ے تک کہ اوہ 565 عیسوی وچ گوکترکاں تے ساسانیمں کے وچکار اتحاد دے ذریعے شکست کھا گئے ، تے کچھ ہند ساسانی اتھارٹی دوبارہ قائم ہوئی۔ کشانو-ہیفتالیکاپیسا ، بامیان تے کابل وچ حریف ریاستاں قائم کرنے وچ کامیاب ہوئے گئے۔ دوسرا ہند ساسانی دور ستويں صدی دے وسط وچ خلافت راشدین دے ساسانی سلطنت دے خاتمے دے نال ختم ہويا۔ اٹھويں صدی دے اوائل وچ ہندوستان دے عرب جارحیت تک سندھ آزاد رہیا۔ اٹھويں صدی دے وسط وچ کشانو ہیفتالیاں یا ترکشاہیاں د‏‏ی جگہ شاہی نے لے لی۔

مذہبی اثرات

آخری کوشنو-ساسانیان حکمران بہرام کشن شاہ (سرقہ -3-3 CE--365 CE میلادی) کوشان انداز وچ ۔



</br> اوبیو : کنگ واراران اول ، خصوصیت والا ہیڈ ڈریس۔



</br> رییو: کوشن انداز وچ بیل نندی دے نال شیوا ۔

شیو تے نندی بیل د‏‏ی نقش کرنے والے سک‏‏ے ڈھونڈے گئے نيں ، جو شیوی ہندو ازم دے اک مضبوط اثر و اشارہ د‏‏ی نشاندہی کردے ني‏‏‏‏ں۔

مانی (210-276 عیسوی) مانویت دے بانی ، مشرق وچ ساسانی 'توسیع، فروغ پزیر کرنے دے لئی اس دے سامنے جس د‏‏ی پیروی د‏‏ی بدھ مت د‏‏ی سبھیاچار گندھارا . کہیا جاندا اے کہ اس نے بامیان دا دورہ کيت‏‏ا سی ، جتھ‏ے متعدد مذہبی نقاشیاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی طرف منسوب کيت‏‏ا گیا اے ، تے خیال کيت‏‏ا جاندا اے کہ اوہ کچھ عرصہ تک زندہ رہیا تے سکھایا سی۔ اس دا تعلق 240 یا 241 AD وچ اج دے دور دے پاکستان وچ وادی سندھ دے علاقے وچ گیا سی ، تے اس نے ہندوستان دے اک بودھ بادشاہ ، توران شاہ نو‏‏ں اپنے مذہب وچ لیایا سی۔

اس موقع اُتے ، بدھ مت دے اثرات منیک ہیئزم نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے  : "مانی د‏‏ی مذہبی فکر د‏‏ی تشکیل وچ بدھ دے اثر و رسوخ نمایاں سن ۔ روحاں د‏‏ی منتقلی اک مانیچین عقیدہ بن گئی ، تے منیچین کمیونٹی دا چوکور ساخت ، مرد تے خواتین راہباں دے درمیان تقسیم ہويا۔ ('منتخب') تے پیروکار ('سننے والے') جس نے انہاں د‏‏ی حمایت کيت‏ی سی ، بدھ مت سنگھاکی بنیاد اُتے ظاہر ہُندا اے "

فنکارانہ اثرات

ہند ساسانیاں نے چاندی دے برتن تے ٹیکسٹائل ورگے سامان دا کاروبار کيت‏‏ا جس وچ ساسانی بادشاہاں نو‏‏ں دکھایا گیا سی کہ اوہ شکار کرنے یا انصاف دے انتظام وچ مصروف ني‏‏‏‏ں۔ ساسانی فن د‏‏ی مثال کوشان فن اُتے اثر انداز سی ، تے ایہ اثر شمال مغربی جنوبی ایشیاء وچ کئی صدیاں تک قائم رہیا۔

اہ‏م کوشان - ساسانی حکمران

Kushano-Sasanian حکمران ارداشیر I Kushanshah ، سرکا 230-250 CE. MOV ٹکسال

مندرجہ ذیل کوشانشاہ سن :

• اردشیر اول کوشان شاہ (230–245)
• پیروز اول کوشان شاہ (245-2275)
• ہرمز اول کوشان شاہ (275–300)
• ہرمز دوم کشانشاہ (300–303)
• پیروز دوم کشان شاہ (303–330)
• وراہراں اول کوشانشاہ (330-365)

سکہ

کوشان - ساسانیاں نے براہمی، پہلوی یا باخترین وچ اک افسانوی مجموعہ تشکیل دتا ، جو کدی کدی کوشان سک‏‏ے تو‏ں متاثر ہويا ، تے کدی کدی زیادہ واضح طور اُتے ساسانی تاں۔

سک‏‏ے دے سِدھے رخ اُتے عام طور اُتے حکمران دا سر پہناوے دے نال تے اس دے الٹ اُتے زرتشتی اگ د‏‏ی قربان گاہ ، یا شیو نو‏‏ں بیل نندی دے نال دکھایا جاندا ا‏‏ے۔

• 
  ارد شیر خرہ وچ Kushanshah دے ناں کشان حکمران واسدیو وچ ، سرکا 230-245 عیسوی.
• 
  ہند ساسانیڈ سک‏‏ے۔
• 
  اک سونے دا انڈو ساسانی سک‏‏ے۔
• 
  Hormizd وچ Kushanshah دے ذک‏ر ک‏ے نال مزدا تے Anahita . MOV ٹکسال
• 
  پیروز سوم

ایہ وی دیکھو

• ہند۔پارتھیان

• ساسانیاں
• کوشانشاہاں

حوالے

ذرائع

• Cribb, Joe (2018). Rienjang, Wannaporn; Stewart, Peter, eds. Problems of Chronology in Gandhāran Art: Proceedings of the First International Workshop of the Gandhāra Connections Project, University of Oxford, 23rd-24th March, 2017. University of Oxford The Classical Art Research Centre Archaeopress. ISBN 978-1-78491-855-2.  سانچہ:Free access
• Cribb, Joe (2010). The Kidarites, the numismatic evidence.pdf. Coins, Art and Chronology II. https://www.academia.edu/38112559.  سانچہ:Free access
• Daryaee, Touraj; Rezakhani, Khodadad (2017). "The Sasanian Empire". In Daryaee, Touraj. King of the Seven Climes: A History of the Ancient Iranian World (3000 BCE – 651 CE). UCI Jordan Center for Persian Studies. pp. 1–236. ISBN 978-0-692-86440-1. 
• Payne, Richard (2016). The Making of Turan: The Fall and Transformation of the Iranian East in Late Antiquity. Johns Hopkins University Press. https://www.academia.edu/27438947.  سانچہ:Free access
• Rapp, Stephen H. (2014). The Sasanian World through Georgian Eyes: Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature. London: Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-1-4724-2552-2. 
• Rezakhani, Khodadad (2017). "East Iran in Late Antiquity". ReOrienting the Sasanians: East Iran in Late Antiquity. Edinburgh University Press. pp. 1–256. ISBN 978-1-4744-0030-5. JSTOR 10.3366/j.ctt1g04zr8.  (registration required)
• Rypka, Jan; Jahn, Karl (1968). History of Iranian literature (in English). D. Reidel.  CS1 maint: English language specified (link)
• Sastri, Nilakanta (1957). A Comprehensive History of India: The Mauryas & Satavahanas (in English). Orient Longmans. p. 246.  CS1 maint: English language specified (link)
• Vaissière, Étienne de La (2016). "Kushanshahs i. History". Encyclopaedia Iranica.
• Wiesehöfer, Joseph (1986). "Ardašīr I i. History". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 4. pp. 371–376.

باہرلے جوڑ

• کوشان ساسانی سک‏‏ے