پنجابی جنتری
پنجابی جنتری یا پنجابی کیلنڈر، پنجاب دے مہاراجا بکرماجیت دے زمانے دی جنتری اے۔ پنجابی کیلنڈر سورجی نظام اُتے مشتمل اے جو 57 ء وچ راجا بکرما دتّ دے راج دوران شروع کیتا گیا سی۔ ایہدا پہلا مہینا چیت اے۔ پہلی چیت نوں نویں پنجابی سال دے آغاز اُتے پنجابی رہتل دیہاڑ منایا جاندا اے۔
ایہدی بنیاد برصغیر پاک و ہند دے شمالی حصے پنجاب اُتے قائم قدیم سلطنت دے راجا بکرماجیت نے اپݨی بادشاہت دے آغاز اُتے رکھی سی۔ راجا بکرم / وکرم / وکرما / بکرما دت دا اصل ناں وِکرما دتیا (Vikrama Ditya) سی۔ جیہدی پیدائش 102 قبل مسیح نوں بیان کیتی جاندی اے۔ پرمار گندھار ورسنا (Gandharvarsena) دا دوجا پتر سی۔ اس علاقے اُتے پہلاں اک ہور حاکم راجا ساکا نے حکومت کیتی سی جیہدی اولاد نوں ساکا کہیا جاندا اے۔ 57 ء قبل مسیح نوں راجا بکرم جیت نے قدیم تے مضبوط ترین ساکا سلطنت دے بادشاہ شاکاس (shakas) نوں شکست دِتی تے اس شکست نوں ہمیشا لئی یاد گار بݨاوݨ واسطے اک کیلنڈر دا آغاز کیتا جیہڑا کہ اج دیسی کلینڈر، بکرمی کیلنڈر تے پنجابی کیلنڈر دے ناں ناݪ رائج اے۔ راجا بکرم جیت 117 سال تک زندہ رہیا تے 15ء نوں فوت ہویا۔
پنجابی دیسی کیلنڈر دی بنیاد اُتے نویں جنوبی ایشیائی کیلنڈر سودھو
پنجابی بکرمی کیلنڈر تے ایہدے مہینےآں دے ناں واں اُتے مبنی بعد وچ بنائے گئے کیلنڈر بھارت ، بنگلا دیش تے نیپال وچ استعمال ہُندے نیں۔ ایہناں کیلنڈراں وچ ہندی کیلنڈر، نیپالی کیلنڈر، بنگالی کیلنڈر تے نانک شاہی سِکھ کیلنڈر شامل نیں۔ ایہ سَبھ کیلنڈر پنجابی جنتری (بکرمی کیلنڈر) توں بعد وچ مُختلِف ادوار وچ تیار کیتے گئے سی۔ ایہناں وچ وی اوہی مہینے استعمال کیتے جاندے نیں جیہڑے پنجابی جنتری وچ شامل نیں۔
ہندی کیلنڈر سودھو
ہندی کیلنڈر، پنجابی کیلنڈر توں 135 سال بعد شروع کیتا گیا۔ 2020ء عیسوی وچ ہندی کیلنڈر دا سال 1942 سی۔
بنگالی کیلنڈر سودھو
بنگالی کیلنڈر، پنجابی کیلنڈر توں 650 سال بعد شروع کیتا گیا۔ 2020ء عیسوی وچ بنگالی کیلنڈر دا سال 1427 سی۔
نیپالی کیلنڈر سودھو
نیپالی کیلنڈر، پنجابی کیلنڈر توں 936 سال بعد شروع کیتا گیا۔ 2020ء عیسوی وچ نیپالی کیلنڈر دا سال 1141 سی۔
نانک شاہی کیلنڈر سودھو
نانک شاہی کیلنڈر، پنجابی کیلنڈر توں 1526 سال بعد شروع کیتا گیا۔ 2020ء عیسوی وچ نانک شاہی کیلنڈر دا سال 551 سی۔ ایہ سِکھاں دا مذہبی کیلنڈر اے جیہڑا سکھ مذہب دے بانی گرو نانک دی پیدائش دے سال 1469ء عیسوی توں شروع کیتا گیا اے۔ ایہ کیلنڈر گرو نانک دی وفات توں بہت بعد وچ سکھ مذہبی اکابرین نے بکرمی کیلنڈر دی بنیاد اُتے شروع کیتا سی، بکرمی کیلنڈر دے مہینےآں نوں اس کیلنڈر وچ برقرار رکھیا تے چیت نوں پہلا مہینا قرار دِتا۔ نانک شاہی کیلنڈر نوں ترامیم کر کے باقاعدہ 1998ء عیسوی وچ اپنایا گیا تے 1999ء عیسوی وچ شرومنی گردوارہ پربندھک کمیٹی نے ایہ کیلنڈر جاری کر دِتا۔
پنجابی کیلنڈر دی ترتیب سودھو
اس کیلنڈر وچ سال دے 365 دن نیں۔ 9 مہینے 30 دن دے، اک مہینا وساکھ 31 دن دا تے دو مہینے جیٹھ تے ہاڑھ 32 دِناں دے نیں۔ اس سورجی کیلنڈر وچ سال چیت دے مہینے توں شروع ہُندا اے تے چھیکڑلا مہینا پھگݨ اے۔
پنجابی جنتری سودھو
| نمبر | پنجابی مہینا | گریگوری مہینے |
| 1 | چیت | ادھ مارچ – ادھ اپریل |
| 2 | وساکھ | ادھ اپریل – ادھ مئی |
| 3 | جیٹھ | ادھ مئی – ادھ جون |
| 4 | ہاڑھ | ادھ جون – ادھ جولائی |
| 5 | سوݨ | ادھ جولائی – ادھ اگست |
| 6 | بھادوں | ادھ اگست – ادھ ستمبر |
| 7 | اسو | ادھ ستمبر – ادھ اکتوبر |
| 8 | کت | ادھ اکتوبر – ادھ نومبر |
| 9 | مگھر | ادھ نومبر – ادھ دسمبر |
| 10 | پوہ | ادھ دسمبر – ادھ جنوری |
| 11 | ماگھ | ادھ جنوری –ادھ فروری |
| 12 | پھگݨ | ادھ فروری – ادھ مارچ |
پنجابی مہینے (چندر) سودھو
سن 2014/2015 دے چندر پنجابی مہینیاں دی اداہرن تھلے دتی ہوئی اے:[۱]
| لڑی انک | مہینے دا ناں | متی | رتّ (سرکاری)[۲] | رتّ (پنجابی) | پورا چن | نواں چن |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | چیت | 17 مارچ 2014 | وسنت رتّ | بسنت | 15 اپریل 2014 | 30 مارچ 2014 |
| 2. | وساکھ | 16 اپریل 2014 | وسنت رتّ | بسنت | 14 مئی 2014 | 29 اپریل 2014 |
| 3. | جیٹھ | 15 مئی 2014 | گرشما رتّ | روہی | 13 جون 2014 | 28 مئی 2014 |
| 4. | ہاڑھ | 14 جون 2014 | گرشما رتّ | روہی | 12 جولائی 2014 | 27 جون 2014 |
| 5. | سوݨ | 13 جولائی 2014 | ورکھا رتّ | برسات | 10 اگست 2014 | 26 جولائی 2014 |
| 6. | بھادوں | 11 اگست 2014 | ورکھا رتّ | برسات | 8 ستمبر 2014 | 25 اگست 2014 |
| 7. | اسو | 10 ستمبر 2014 | شرد رتّ | پت جھڑ | 8 اکتوبر 2014 | 23 ستمبر 2014 |
| 8. | کت | 9 اکتوبر 2014 | شرد رتّ | پت جھڑ | 6 نومبر 2014 | 23 اکتوبر 2014 |
| 9. | مگھر | 7 نومبر 2014 | ہیمنت رتّ | سیال | 6 دسمبر 2014 | 22 نومبر 2014 |
| 10. | پوہ | 7 دسمبر 2014 | ہیمنت رتّ | سیال | 4 جنوری 2015 | 21 دسمبر 2014 |
| 11. | ماگھ | 6 جنوری 2015 | ششیر رتّ | سیاݪ | 3 فروری 2015 | 20 جنوری 2015 |
| 12. | پھگݨ | 4 فروری 2015 | ششیر رتّ | سیال | 5 مارچ 2015 | 18 فروری 2015 |
پنجابی تہوار سودھو
| تہوار | مہینا | سورجی یا چندری مہینا | متی |
|---|---|---|---|
| ماگھی | ماگھ | سورجی | 1 ماگھ |
| ہولکا دہن | پھگݨ | چندری | پھگݨ دا پورا چن |
| ہولی | چیت | چندری | چیت دا پہلا دن پھگݨ دے پورے چن مگروں |
| رکھڑی | سوݨ | چندری | ساؤن دا پورا چن |
| وساکھی | وساکھ | سورجی | وساکھ مہینے دا پہلا دن |
| لوہڑی | پوہ | سورجی | پوہ دا آخری دن |
| تیاں | ساؤن | چندری | ساؤݨ مہینا |
| بسنت تہوار | ماگھ | چندری | نویں چن توں پنجواں دن |
پنجابی لوک دھرم: تہوار سودھو
| تہوار | مہینا | سورجی یا چندری مہینا | متی |
|---|---|---|---|
| گگا | بھادوں | چندری | 9 بھادوں |
| سانجھی | اسو | چندری | نوراتری دا پہلا دن |
پنجابی وچ دن سودھو
| لڑی نمبر | پنجابی وچ دن[۳] | گریگوری کیلنڈر وچ دن |
|---|---|---|
| 1. | پیر | Monday |
| 2. | منگݪ | Tuesday |
| 3. | بدھ | Wednesday |
| 4. | جمعرات | Thursday |
| 5. | جمعہ | Friday |
| 6. | چھنچھر | Saturday |
| 7. | اتوار | Sunday |