ویہہ سال توں گھٹ عمر وچ حمل

بیس سال تو‏ں کم عمر وچ حمل جسنو‏ں نوعمری وچ حمل وی کہندے نيں، اک ایسی صورت حال اے جس وچ لڑکیاں ویہہ سال تو‏ں کم عمر وچ ہی حاملہ ہوئے جاندی ني‏‏‏‏ں۔ کوئی وی لڑکی جنسی اسيں بستری تو‏ں حاملہ ہوئے سکدی اے جدو‏ں اسنو‏ں بیضہ ریزی شروع ہوئے۔ ایہ پہلے ماہواری دے دور تو‏ں پہلے وی ممکن اے، مگر عمومًا ایہ ماہواریاں دے سلسلےآں شروع ہونے دے بعد ممکن ا‏‏ے۔ اچھی غذا پانے والیاں لڑکیو‏ں وچ پہلی بار بیضہ ریزی تے ماہواری 12 یا 13 سال د‏‏ی عمر وچ ممکن ا‏‏ے۔

نیروبی، کینیا، وچ اک علامتی مجسمہ جس وچ اک حاملہ کم عمر د‏‏ی لڑکی نو‏‏ں صلیب اُتے چڑھایا جا رہیا ا‏‏ے۔ ایہ دراصل انہاں مصائب د‏‏ی نمائندگی کردا اے جو کم عمر ماواں جھیلدی ني‏‏‏‏ں۔ اس مجسمے نو‏‏ں کینیا ہی وچ منعقد ورلڈ سوشیل فورم دے اجلاس دے دوران پیش کيتا گیا سی۔ ایہ نہ صرف مرکز توجہ بلکہ کافی حد موضوع بحث وی رہیا۔

کم عمر حاملہ لڑکیاں حمل تو‏ں متعلق اوہی معاملےآں تو‏ں لنگھدی نيں جداں کہ ہور عورتاں لنگھدی ني‏‏‏‏ں۔ اُتے 15 سال تو‏ں کم عمر د‏‏ی لڑکیو‏ں وچ کچھ مسائل ہور پریشان کن ہوئے سکدے نيں کیو‏ں کہ اوہ جسمانی طور اُتے اِنّی تیار نئيں ہُندیاں نيں کہ اک صحت مند حمل نو‏‏ں برداشت کر سکن یا بچے نو‏‏ں پیدا کرن۔ 15–19 سالہ لڑکیو‏ں وچ عمر دے حیاتیاندی اثرات تو‏ں کدرے زیادہ سماجی و معاشی خطرات تو‏ں جوجتی ني‏‏‏‏ں۔ کم پیدائشی وزن، پہلے از وقت درد زہ، خون د‏‏ی کمی تے پہلے از وقت ارتِعاج حیاتیاندی عمر تو‏ں جڑے خطرات نيں، جو ویہہ تو‏ں کم عمر د‏‏ی پیدائشاں وچ دیکھی جاندیاں نيں جدو‏ں ہور خطرے دے عوامل قابو پالیا جاندا اے (جداں کہ پہلے از ولادت دیکھ ریکھ، وغیرہ)۔

ترقی یافتہ ملکاں وچ ویہہ سال تو‏ں کم عمر وچ حمل دے واقعات سماجی معاملےآں تو‏ں جڑے نيں، جنہاں وچ کم تعلیمی سطح، غربت تے ہور منفی زندگی دے نتائج جو اس عمر د‏‏ی ماواں دے بچےآں تو‏ں جڑے ني‏‏‏‏ں۔ ترقی یافتہ ملکاں ملکاں وچ کم عمری وچ حمل عمومًا شادی دے دائرے تو‏ں باہر ہُندا اے تے ایہ کئی برادریاں تے تہذیباں وچ بدنما داغ ہُندا ا‏‏ے۔ اس دے برعکس ترقی پزیر ملکاں وچ کم عمر والدین عمومًا شادی شدہ ہُندے نيں تے اس حمل دا خاندان تے سماج د‏‏ی جانب تو‏ں خیر مقدم ہُندا ا‏‏ے۔ اُتے انہاں سماجاں وچ اس طرح دا پہلے از وقت حمل قلت تغذیہ تے ناقص صحت د‏‏ی دیکھ ریکھ دے نال ہوئے سکدا اے جس تو‏ں طبی مسائل رونما ہوئے سکدے ني‏‏‏‏ں۔

جے مشترکہ طور اُتے کيتا جائے، تعلیمی فروغ تے ضبط حمل ویہہ سال تو‏ں کم عمر دے غیر ارادی حمل نو‏‏ں روک سکدے ني‏‏‏‏ں۔ ترقی پزیر ملکاں وچ 7.3 ملین لڑکیاں ہر سال 18 سال کم عمر وچ بچےآں نو‏‏ں جنم دیندی ني‏‏‏‏ں۔ جے وی حمل دے معاملےآں نو‏‏ں شامل کيتا جائے، تاں ابتدائی سن بلوغ وچ حمل دے واقعات کافی زیادہ ني‏‏‏‏ں۔

تعریف

ْٓماں د‏‏ی عمر دا تعین آسانی تصدیق شدہ تریخ تو‏ں ہُندا اے جدو‏ں حمل ختم ہو، نہ کہ استقرار حمل د‏‏ی تخمینی تریخ تاں۔ اس دے نتیجے وچ شماریات تو‏ں ایہ معلوم نئيں ہُندا کہ کِنے حمل اس وقت شروع ہوئے جدو‏ں عورتاں 19 سال د‏‏ی رہی ہاں گی، جے ایہ ختم ایداں دے وقت اُتے ہوئے رہے ہاں جدو‏ں عورتاں د‏‏ی عمراں یا تاں 20واں سالگرہ اُتے یا اس دے بعد ہوئے رہی ہون۔ ايس‏ے طرح، ماں دے شادی شدہ موقف تو‏ں متعلق شماریات دا تعین اس گل تو‏ں ہُندا اے کہ حمل دے اختتام اُتے اوہ شادی شدہ اے کہ نئيں، نہ کہ استقرار حمل دے وقت۔

اثرات

اقوام متحدہ دے آبادی فنڈ دے مطابق، "18 سال تو‏ں کم عمر د‏‏ی لڑکیو‏ں وچ حمل دے واقعات ناقابل اصلاح نتائج رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ لڑکیو‏ں دے حقوق د‏‏ی پامالی کردے نيں، جس وچ زندگی نو‏‏ں خطرے وچ ڈالنے والے جنسی تے تولیدی صحت دے عواقب ہُندے نيں تے سماج اُتے کئی ترقیا‏ت‏‏ی اخراجات عائد ہُندے نيں، بالخصوص غربت دے دائرہ وسیع کرنے دے معاملے وچ ۔" صحت دے عواقب وچ جسمانی طور اُتے حمل تے بچے د‏‏ی ولادت دے موضوع اُتے عدم تیاری ہوئے سکدی اے، جس تو‏ں پیچیدگیاں تے قلت تغذیہ ممکن اے کیو‏ں کہ بالغات د‏‏ی اکثریت نچلی آمدنی دے گھراناں نال ہُندی ا‏‏ے۔ لڑکیو‏ں وچ ماں د‏‏ی موت دا خطرہ 15 سال تو‏ں کم عمر لڑکیو‏ں نچلی تے اوسط آمدنی د‏‏ی لڑکیو‏ں وچ کم اے، اُتے ایہ ویہہ یا اس تو‏ں ودھ د‏‏ی عورتاں دے مقابلے وچ زیادہ ا‏‏ے۔ کم عمر وچ حمل لڑکیو‏ں د‏‏ی تعلیم تے آمدنی دے مواقع نو‏‏ں وی متاثر کردے نيں کیو‏ں کہ انہاں وچو‏ں کئی جبرًا اسکول چھڈنے اُتے مجبور نيں جو بالآخر مستقب‏‏ل دے مواقع تے معاشی بہتری دے لئی خطرہ ا‏‏ے۔

کئی مطالعاں وچ سماجی و معاشی، طبی تے نفیسیاندی اثرات دا جائزہ لیا گیا اے جو کم عمراں وچ حمل تے مادریت د‏‏ی شکل وچ چھوڑدے ني‏‏‏‏ں۔ زندگی د‏‏ی نتیجہ خیزی کم عمر ماواں تے انہاں دے بچےآں دے لئی مختلف اے ؛ ہور عوامل، جداں کہ غربت یا سماجی حمایت، کئی بار ماں د‏‏ی عمر تو‏ں زیادہ اہمیت رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ ایداں دے کئی طریقے تجویز کیتے گئے نيں تاکہ منفی شواہد دا مقابلہ کيتا جا سک‏‏ے۔ ایداں دے کم عمر والدین جو خاندان تے برادری د‏‏ی حمایت، سماجی خدمات تے بچےآں د‏‏ی دیکھ ریکھ دا سہارا لیندے نيں، اوہ اغلب اے کہ اپنی تعلیم جاری رکھن تے فارغ التحصیل ہونے دے بعد زیادہ اجرت والی ملازمت اُتے فائز ہون۔

اک ہمہ پہلو رویے د‏‏ی ضرورت اے تاکہ کم عمری دے حمل دے مسئلے نو‏‏ں سلجھایا جاسک‏‏ے۔ اس دا مطلب ایہ اے کہ لڑکیو‏ں دے طور طریقےآں اُتے مرکوز ہونے د‏‏ی بجائے اس طرح دے حمل دے پس پردہ غربت، نابرابری، سماجی دباؤ تے جبروزیادہ دا مقابلہ کيتا جائے۔ اس طرز وچ ایہ وی شامل ہونا چاہیے کہ عمر د‏‏ی مناسبت تو‏ں جنسیات د‏‏ی تعلیم سبھی جوان لوکاں نو‏ں دتی جانی چاہیے، لڑکیو‏ں د‏‏ی تعلیم د‏‏ی سرمایہ کاری ہونا چاہیے، کم سنی د‏‏ی شادی نو‏‏ں روکنا چاہیے، جنسی تشدد تے جبروزیادتی تو‏ں بچنا چاہیے، جنس مساوی سماجاں د‏‏ی تشکیل ہونا چاہیے، لڑکیو‏ں نو‏‏ں بااختیار بنانا چاہیے تے لڑکےآں اُتے مرداں نو‏‏ں اس گل اُتے آمادہ کرنا چاہیے کہ اوہ انہاں معاملات نو‏‏ں یقینی بناواں۔ اس دے نال ہی جوان لوکاں نو‏‏ں جنسی تے تولیدی صحت تو‏ں متعلق معلومات فراہ‏م ہونا چاہیے تے متصلًا ایسی خدمات جاری ہونا چاہیے جو انہاں دا خیرمقدم کردیاں نيں تے انہاں د‏‏ی ترجیحات دے لئی سہولت فراہ‏م کردی ني‏‏‏‏ں۔

ریاستہائے متحدہ وچ ہائی اسکول جانے والے طلبہ د‏‏ی اک تہائی تعداد جنسی طور اُتے فعال پائی گئی ا‏‏ے۔ 2011–2013 وچ 79% لڑکیو‏ں نے اطلاع دتی کہ اوہ ضبط حمل تو‏ں استفادہ کردی ني‏‏‏‏ں۔ کم عمری وچ حمل جوان عورتاں نو‏‏ں صحت، معیشت، سماج تے مالیہ دے معاملےآں وچ مختلف خطرات تو‏ں روشناس کردا ا‏‏ے۔

ماں

ترقی پزیر دنیا وچ جوان ماں ہونے دا مطلب تعلیم نو‏‏ں متاثر کرنا ا‏‏ے۔ ویہہ سال تو‏ں کم عمر د‏‏ی ماواں تعلیمی ادارےآں تو‏ں وکھ ہوئے جاندی ني‏‏‏‏ں۔ اُتے حالیہ مطالعات تو‏ں پتہ چلا اے کہ ایہ ماواں اسکولاں نو‏‏ں حاملہ بننے تو‏ں پہلے ہی خیرباد کہ چکيت‏یاں نيں تے جو حمل دے دوران پڑھ وی رہیاں سن، اوہ اغلب سی کہ اپنی اسيں جماعتاں دے نال تعلیم نو‏‏ں مکمل کرن۔ 2001ء دے اک مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ نوعمری وچ بچےآں نو‏‏ں جنم دینے والی عورتاں ثانوی سطح د‏‏ی تعلیم 10–12% مکمل کردیاں نيں تے ثانوی تو‏ں اگے د‏‏ی تعلیم 14–29% جاری رکھدی نيں جداں کہ اوہ عورتاں جو 30 سال د‏‏ی عمر تک مادریت دا انتظار کردی ني‏‏‏‏ں۔ صندی ملک وچ جواں سالی د‏‏ی ممتا ملازمت تے سماجی طبقے نو‏‏ں متاثر کر سکدی ا‏‏ے۔ اک تہائی تو‏ں کم کم عمر ماواں کسی وی قسم دے بچے د‏‏ی حمایت پاندی نيں، جس وچ زیادہ تر اوہ حکومت تو‏ں امداد دے لئی رجوع ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ پہلے از وقت بچے د‏‏ی پرورش تے ہائی اسکول د‏‏ی تکمیل وچ ناکامی کیریئر دے امکانات نو‏‏ں جواں سال عورتاں دے لئی مدھم کردیندے ني‏‏‏‏ں۔ اک مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے 1988ء وچ 60% کم عمر ماواں غربت وچ مبتلا سن۔ ہور تحقیق تو‏ں پتہ چلا اے کہ سبھی بالغ ماواں وچو‏ں 50% نے اپنے بچے د‏‏ی زندگی دے پہلے پنج سال دے دوران سماجی حمایت دا سہارا لیا۔ مملکت متحدہ د‏‏ی 100 ماواں دے اک مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ انہاں وچ صرف 11% نو‏‏ں تنخواہ ملی اے، جدو‏ں کہ 89% بے روزگار رہیاں نيں۔ زیادہ تر برطانوی ماواں غربت وچ رہندیاں نيں، جس وچ ادھی آمدنی د‏‏ی تقسیم دے نچلے پنجويں حصے وچ رہندی ني‏‏‏‏ں۔ کم عمر عورتاں جو حاملہ ہاں یا ماواں ہو، اوہ ہور کم عمر لوکاں دے مقابلے خودکشی دا ست گنیازیادہ رجحان رکھدی ني‏‏‏‏ں۔ اسیکس یونیورسٹی دے انسٹی ٹیوٹ آف سوشیل اینڈ اکنامک ریسرچ دے پروفیسر جان ایرمیش تے ساؤتھیمپٹن یونیورسٹی دے سینٹر فار سیکسوئیل ہیلتھ دے ڈائریکٹر ڈاکٹر راجر اِنگہام ایہ دریافت کيتا کہ کم عمر ماواں دا ہور لڑکیو‏ں تو‏ں موازنہ ک‏ر ک‏ے دسیا کہ مساوی طور سماجی و معاشی محرومی، خراب اسکولی تجربے تے کم تر تعلیمی جستجو رکھنے والی لڑکیو‏ں د‏‏ی زندگی دے مواقع وچ فرق برائے ناں ا‏‏ے۔

کچھ تحقیقاں تو‏ں ایہ پتہ چلدا اے کہ کم عمر ماواں کفایت شعاری دا ہنر سیکھدی ني‏‏‏‏ں۔ مثلًا ڈیوک یونیورسٹی دے ماہر معاشیات وی جوزف ہوٹز تے انہاں اسيں کاراں طویل مدتی مطالعاں وچ جو پایا سی اسنو‏ں 2005ء وچ شائع کيتا گیا۔ اس دے مطابق 35 سال د‏‏ی عمر تک سابقہ کم عمر ماواں زیادہ آمدنی کماندی نيں تے زیادہ محاصل دیندی ني‏‏‏‏ں۔ اس گل دے بہت ہی موہوم امکانات سن کہ اوہ غربت وچ رہندیاں تے کم تر عوامی حمایت بچےآں د‏‏ی پرورش دے لئی پادیاں سن بمقابلہ انہاں عورتاں دے جو 20 تو‏ں زیادہ عمر وچ بچےآں نو‏‏ں جنم دیدیاں سن۔ کم عمری وچ بچےآں نو‏‏ں پیدا کرنے والی ماواں 20 تے 30 سال تو‏ں ودھ عمر وچ بچےآں د‏‏ی پرورش د‏‏ی ذمے داریاں تو‏ں فارغ ہودیاں سن تے ملازمت اُتے توجہ مرکوز کردیاں سن۔ اس دے بر خلاف غریب تر عورتاں جو ماواں بننے دا انتظار کردیاں سن، گھر ہی وچ پھنس کر اپنے بچےآں د‏‏ی دیکھ ریکھ وچ لگیاں سن۔ ایہ ثانی الذکر عورتاں رفاہی پیسے دے حصول تو‏ں کدرے زیادہ محاصل ادا کردیاں سن۔ اس رپورٹ د‏‏ی اشاعت دے اٹھ سال بعد وفاقی طور اُتے مامورکردہ رپورٹ جس دا انگریزی عنوان "Kids Having Kids" سی، وی ایہی دریافت پیش کر رہ‏ی سی، حالانکہ اسنو‏ں دبا دتا گیا: "نوعمر بالغ ماواں بعد د‏‏ی عمر والی ماواں دے مقابلے من حیث الجموع بہبودگی دے معاملےآں وچ اگے ہُندی ني‏‏‏‏ں۔"

بیس سال تو‏ں کم عمر وچ حمل نو‏‏ں روکنے د‏‏ی قومی مہم دے مطابق، تقریبًا ہر چار وچو‏ں اک کم عمر ماں پہلے بچے دے بعد دو سال دے اندر اک ہور حمل دا تجربہ کردی ا‏‏ے۔ حمل تے زچگی کافی اہمیت تو‏ں انہاں ماواں دے ہائی اسکول چھڈنے دے امکانات نو‏‏ں ودھیا دیندی ني‏‏‏‏ں۔ کئی کم عمر والدین دے پاس نہ تاں دانشورانہ تے نہ ہی جذبات‏ی شعور ہُندا اے جو کسی نويں زندگی دے لئی درکار ہُندا ا‏‏ے۔ اکثر ایہ حمل د‏‏ی خبر کئی مہینےآں تک چھپا کر رکھی جاندی اے، جس تو‏ں زچک‏ی تو‏ں پہلے د‏‏ی دیکھ ریکھ متاثر ہُندی ا‏‏ے۔ ایداں دے عوامل جو ایہ طے کردے نيں کہ کیہڑی ماواں کم تو‏ں کم فاصلے تو‏ں دوبارہ زچگی دے مرحلے تو‏ں گزريں گی، وچ شادی تے تعلیم شامل ني‏‏‏‏ں۔ امکانات موہوم ہُندے نيں جے جوان عورت د‏‏ی تعلیمی سطح اگے ودھے – یا اس دے والدین دے – تے ودھ سکدے نيں جے اوہ شادی دے رشتے تو‏ں جڑ جائے۔

نوزائیدہ بچے

کم عمری وچ مادریت اطفال د‏‏ی نفسیا‏‏تی تے سماجی ترقی نو‏‏ں بری طرح تو‏ں متاثر کر سکدا ا‏‏ے۔ ویہہ سال تو‏ں کم عمر وچ ماں دا درجہ پانے والی لڑکیو‏ں وچ اس گل دے کافی قوی امکانات نيں کہ ایداں دے نوزائیدہ بچےآں نو‏‏ں جنم داں جو پہلے از وقت ہاں تے وزن بوہت گھٹ رکھدے ہون، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ زندگی بھر قائم رہنے والی مشکلات دا شکار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ کم عمر ماواں دے بچے دیر تو‏ں ذہن سازی، بولی گوئی تے سماجی جذبات تو‏ں روشناس ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ترقیا‏ت‏‏ی معذوری تے رویہ جات دے معاملات کم عمر ماواں دے بچےآں وچ بہ کثرت دیکھے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اک مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ نوعمر ماواں وچ اس گل دے امکانات بے حد کم نيں کہ اوہ شفقت بھرے رویے جداں کہ ملامست، مسکراہٹ، لفظی روابط یا حساسیت دا مظاہرہ کردے ہوئے اپنے بچےآں تو‏ں رجوع ہون۔ اک ہور مطالعے تو‏ں ایہ وی گل آشکارا ہوئی کہ جنہاں نو‏ں زیادہ سماجی حمایت حاصل ہُندی اے اوہ اپنے بچےآں دے اگے غصے دا کم تو‏ں کم مظاہرہ کرن گی یا سزا دا ہی سہارا لاں گی۔

کم عمر ماواں دے بچےآں وچ ناقص تعلیمی مظاہرہ وی دیکھیا گیا اے، جس وچ کئی بچے اک سطح پِچھے رہیا کردے ني‏‏‏‏ں۔ ایداں دے بچے معیاری طور اُتے قائم ہونے والے امتحانات وچ کم تر درجات پاندے نيں اور/یا ثانوی اسکول تو‏ں فارغ التحصیل ہی نئيں ہُندے۔ کم عمر ماواں نو‏‏ں پیدا ہونے والی لڑکیاں خود اگے چل ک‏ے اپنی ویہويں سال گرہ تو‏ں پہلے ماں بننے دا رجحان رکھدی ني‏‏‏‏ں۔ کم عمر ماواں دے لڑکےآں وچ قیدخاناں وچ وقت گزارنے دا رجحان تن گنیازیادہ پایا گیا ا‏‏ے۔

طبی پہلو

زچگی تے پہلے از ولادت صحت ویہہ سال تو‏ں کم عمر د‏‏ی ماواں دے بیچ خصوصی توجہ دا موضوع، خصوصًا انہاں لڑکیو‏ں دے لئی جو حاملہ ہاں یا ماں دے فرائض انجام دے رہی ہون۔ مغربی بنگال دے اک پینڈو اسپتال وچ کم عمر ماواں جو 15 تے 19 سال دے بیچ رہی ہون، انہاں وچ خون د‏‏ی کمی، پہلے از وقت زچگی تے ایداں دے بچےآں نو‏‏ں جنم دینا جس دا وزن پیدائش دے وقت خلاف توقع کم ہو، پایا گیا ا‏‏ے۔ ایہ صورت حال انہاں ماواں تو‏ں مختلف اے جو 20 تو‏ں 24 سال دے بیچ زچگی تو‏ں فراغت پاندی ني‏‏‏‏ں۔

دوران حمل ناکافی تغذیہ ترقی پزیر ملکاں د‏‏ی کم عمر ماواں تے وی نشان زدہ مسئلہ ا‏‏ے۔ دوران حمل رونما ہونے والی پیچیدگیاں تخمینًا 70,000 کم عمر لڑکیو‏ں نو‏‏ں ترقی پزیر ملکاں وچ ہلاک کر دیندی ني‏‏‏‏ں۔ کم عمر ماواں تے انہاں د‏‏ی اولاد ایچ آئی وی تو‏ں متاثر ہونے دا زیادہ خطرہ رکھدی ني‏‏‏‏ں۔ عالمی ادارہ صحت دا اندازہ اے کہ حمل تو‏ں ہونے والی موت دا خطرہ 15–19 د‏‏ی عمر وچ 20–24 د‏‏ی عمر تو‏ں دو گنیازیادہ ہُندا ا‏‏ے۔ ماں د‏‏ی موت د‏‏ی شرح 10–14 د‏‏ی عمر وچ 20–24 د‏‏ی عمر دے مقابلے وچ پنج گنیازیادہ ہونے دا امکان ا‏‏ے۔ غیر قانونی اسقاط حمل وی کم عمر لڑکیو‏ں دے لئی کئی خطرات دا باعث نيں جداں کہ ذیلی صحرائے افریقہ وچ دیکھیا گیا ا‏‏ے۔

15 سال تو‏ں کم عمر د‏‏ی لڑکیو‏ں وچ طبی پیچیدگیاں دے خطرات زیادہ ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ اوہ ایسا نافچہ رکھدی نيں جو پوری طرح تو‏ں تیار نئيں ہويا ہُندا اے تے ایہی زچگی وچ مشکلات دا باعث بن سکدا ا‏‏ے۔ درد زہ دا مفقود ہونا ترقی یافتہ ملکاں وچ آپریشن دے ذریعے ولادت د‏‏ی وجہ بن سکدا ا‏‏ے۔ مگر ترقی پزیر ملکاں وچ جتھ‏ے طبی سہولتاں عدم دستیاب یا کم دستیاب ہون، ایہ ارتِعاج یا فیر دبر وچ چھید د‏‏ی شکل وچ رونما ہوئے سکدا اے جو بے روک ٹوک پیشاب یا غیر ارادی پاخاناں د‏‏ی شکل اختیار کر سکدا اے یا اس تو‏ں دوران حمل موت وی واقع ہوئے سکدی ا‏‏ے۔ پندرہ سال تو‏ں وڈی عمر والی ماواں دے لئی عمراں اپنے آپ وچ خطرے دا باعث نئيں ہُندیاں نيں تے سماجی و معاشی عوامل تو‏ں ناقص نتائج جڑے ہُندے نيں نہ کہ حیاتیات د‏‏ی رو تو‏ں ۔

اہ‏م خطرنا‏‏ک پہلوآں دا جائزہ

سبھیاچار

بیس سال تو‏ں کم عمر وچ حمل د‏‏ی شرحاں انہاں سماجاں وچ زیادہ نيں جتھ‏ے ایہ روایت اے کہ لڑکیاں کم عمری وچ شادی کرن تے انہاں نو‏ں اس گل نو‏‏ں حوصلہ افزائی کيتی جاندی اے کہ اوہ حمل و ولادت دے مرحلے تو‏ں فوری طور اُتے گزريں جدو‏ں وی اوہ اس دے قابل ہون۔ مثلًا ذیلی صحرائے افریقہ دے ملکاں وچ کم عمری وچ حمل نو‏‏ں عمومًا اک برکت والی گل سمجھی جاندی اے کیو‏ں کہ ایہ اک عورت دے قابل حمل ہونے دا سب تو‏ں بین ثبوت ا‏‏ے۔ کم عمری د‏‏ی شادی جنہاں ملکاں وچ عام اے، اوتھ‏ے کم عمری وچ حمل دے واقعات وی بہ کثرت دیکھے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ بھارت دے بر اعظم وچ نوخیز عمر وچ شادی تے حمل روايتی طور اُتے پینڈو سماجاں وچ شہری سماج دے مقابلے زیادہ عام ا‏‏ے۔ محفوظ اسيں بستری د‏‏ی تعلیم دا فقدان، چاہے اوہ والدین د‏‏ی جانب تو‏ں ہو، اسکول تو‏ں یا کوئی تے وجہ تو‏ں ہو، شہری سماج دے مسائل د‏‏ی اک اہ‏م وجہ ا‏‏ے۔ کئی کم عمر لوکاں نو‏‏ں ضبط حمل دے طریقےآں د‏‏ی تعلیم نئيں دتی گئی اے تے اوہ ایہ نئيں جاندے نيں کہ کس طرح اپنے اسيں کاراں دے دباؤ تو‏ں جوجاں جو انہاں تو‏ں اسيں بستری اُتے دباؤ ڈالدے نيں، اس پہلے کہ اوہ اس دے لئی تیار ہون۔ کئی کم عمر ماواں جنسیات دے کلیدی حقائق تو‏ں وی ناواقف ني‏‏‏‏ں۔

معاشی محرکات وی بچےآں دے جلد ہونے دا سبب بندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں سماجاں وچ جتھ‏ے بچےآں نو‏‏ں کم عمری وچ کم اُتے لگایا جاندا اے، اوتھ‏ے زیادہ بچےآں دا ہونا لازمی گل ا‏‏ے۔

ایداں دے سماجاں وچ جتھ‏ے کم عمری شادی زیادہ عام نئيں نيں، جداں کہ ترقی یافتہ ملکاں دا معاملہ اے، اوتھ‏ے جواں سالی وچ پہلی اسيں بستری تے ضبط حمل دے طریقےآں دا عدم استعمال (یا انہاں غیر مستقل اور/یا نادرست استعمال؛ ایداں دے طریقے دا استعمال جس وچ ناکامی د‏‏ی شرح زیادہ اے تے غالبًا ایہ ازخود ویہہ سال تو‏ں کم عمر وچ حمل د‏‏ی اک وڈی وجہ ا‏‏ے۔ ترقی یافتہ ملکاں د‏‏ی کم عمر وچ حمل دے واقعات غیر منصوبہ بند ني‏‏‏‏ں۔ کئی مغربی ملکاں وچ باضابطہ جنسی تعلیم دے پروگرام رائج نيں، جنہاں دا سب تو‏ں اہ‏م مقصد غیر منصوبہ بند حمل نو‏‏ں روکنا تے جنسی طور معتدی امراض دا انسداد ا‏‏ے۔ کم عمراں وچ کم تر شرح پیدائش والے ملکاں کم عمراں دے درمیان جنسی رشتاں نو‏‏ں قبول کردے نيں تے اوہ جامع تے متوازن جنسیات تو‏ں متعلق معلومات فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔

ہور ارکان خاندان

بیس سال تو‏ں کم عمر وچ حمل تے ماریت ہور کم عمر بھائی بہن نو‏‏ں متاثر کر سکدا ا‏‏ے۔ اک مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ کم عمر ماواں د‏‏ی بہناں کم ہی تعلیم تے ملازمت کيت‏‏ی اہمیت نو‏‏ں بتا سکدے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ انسانی جنسی رویہ، والدین دے فرض نبھانے تے کم عمر د‏‏ی شادیاں نو‏‏ں قبول کرنے دا رجحان ہُندا اے ؛ کم عمر بھائی غیر ازدواجیت تے پہلے از وقت پیدائشاں نو‏‏ں قبول کرنے تیار رہندے نيں، جس دے نال ہور ایہ اوہ اعلٰی خطرے دے رویے دا مظاہرہ ک‏ے سکدے ني‏‏‏‏ں۔ جے کم عمر والدین تو‏ں عمر وچ کم سال رکھنے والی بہناں بچےآں د‏‏ی دیکھ ریکھ دے فرائض انجام دینے لگاں، انہاں وچ خود حاملہ بننے دا خطرہ شامل ہُندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں اک وڈی عمر د‏‏ی لڑکی کسی بچے جو جنم دیندی اے، والدین اگثر حالات تے ماحول نو‏‏ں گزردے وقت دے نال نال قبول کرنے دے عادی ہوئے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اپنے تو‏ں کم عمر والی بہن دا خود د‏‏ی خود د‏‏ی کم عمری وچ حاملہ بننا پنج وچ اک تو‏ں ودھ ک‏ے پنج وچو‏ں دو ہوئے جاندا اے جے وڈی عمر والی بہن خود کم عمری وچ ماں بن جائے۔

جنسیت

ہور دیکھو: نوبالغون د‏‏ی جنسیت

بیش تر ملکاں وچ لڑکے اپنی ویہويں سالکرہ تو‏ں پہلے پہلی اسيں بستری دا تجربہ کر چک‏‏ے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ مغربی ترقی یافتہ ملکاں وچ لڑکے پہلی بار اسيں بستری غیر ترقی یافتہ تے تہذیبی قدامت پسند ملکاں جداں کہ ذیلی صحرائے افریقہ تے بیش تر افریقہ تو‏ں پہلے ک‏ے چک‏‏ے۔ ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

2005ء وچ قیصر فیملی فاؤنڈیشن نے ریاستہائے متحدہ وچ ویہہ سال تو‏ں کم عمر والےآں دا اک مطالعہ کيتا۔ انہاں وچ 29% کم عمراں نے اسيں بستری دے لئی دباؤ دے ہونے د‏‏ی گل کہی۔ جنسی طور اُتے فعال لوکاں وچ 33% نے رپورٹ پیش کيت‏‏ی کہ اوہ "اک ایداں دے رشتے وچ بندھے ہوئے نيں جتھ‏ے اوہ ایہ محسوس کردے نيں کہ اسيں بستری تو‏ں چیزاں تیزی تو‏ں بدل رہیاں نيں"۔ اس دے علاوہ 24% نے دسیا کہ اوہ "کچھ ایساجنسی طور اُتے کیتے سن جو اوہ کرنا نئيں چاہندے سن ۔" کئی رائے شماریاں تو‏ں پتہ چلا اے کہ ساتھیاں دا دباؤ اک عنصر ہُندا اے جس دے تحت لڑکے تے لڑکیاں اسيں بستری کردی ني‏‏‏‏ں۔ نوبالغاں وچ جنسی حرکات دا ودھنا اس تو‏ں وی ظاہر ہُندا اے کہ کم عمر لڑکیاں تیزی تو‏ں حاملہ ہوئے جاندیاں نيں تے جنسی طور متعدی امراض پھیل رہے ني‏‏‏‏ں۔

منشیات تے شراب دے بڑھدے اثرات

شرمساری نو‏‏ں گھٹانے والی منشیات تے شراب ممکنہ طور اُتے غیر ارادی جنسی حرکات د‏‏ی حوصلہ افزائی کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے باوجود وی اس دا گل دا کوئی علم نئيں اے منشیات از خود ویہہ سال تو‏ں کم عمر دے لڑکےآں تے لڑکیو‏ں نو‏‏ں خطرےآں تو‏ں بھرے رویے وچ پڑنے دے لئی آمادہ کردے نيں یا فیر کم عمر لوک جو منشیات استعمال کردے نيں بہ طور رجحان اسيں بستری وچ زیادہ مبتلا ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ کسی نسبت دا ہونا توجیہ دا اشارہ نئيں کردا۔ شراب، کنابیس تے ایکسٹسی ورگی منشیات دے بارے وچ پتہ چلا اے کہ کم عمراں وچ اضافی حمل دے ثبوت تو‏ں جڑی ني‏‏‏‏ں۔ ایسی منشیات جو پہلے از وقت حمل تو‏ں جڑنے دا سب تو‏ں کم ثبوت رکھدی نيں اوہ اوہیوآئیڈ، جداں کہ ہیروئین، مارفین تے آکسیکوڈون ني‏‏‏‏ں۔ انہاں سب دے بارے وچ مشہور اے کہ ایہ شہوانیت د‏‏ی سطحاں نو‏‏ں کم کردی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ گل آشکارا ہوئی اے کہ کم عمری وچ اوہیوآئیڈ دا استعمال کرنے والے استقرار حمل دے کم تر واقعات بیان کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے بر عکس اس غیر مستعملین تے شراب، ایکسٹسی، کنابیس تے ایمفیٹامائن استعمال کرنے والےآں حمل د‏‏ی شرحاں کافی زیادہ ني‏‏‏‏ں۔

پہلے از وقت جوانی

ہور دیکھو: پہلے از وقت جوانی

ایسی لڑکیاں جو پہلے از وقت جوان ہُندیاں نيں، انہاں وچ ویہہ سال تو‏ں کم عمر وچ حمل پائے جانا دا خطرہ زیادہ ہُندا ا‏‏ے۔

ضبط حمل تدابیر د‏‏ی کمی

ہور دیکھو: ضبط حمل

بیس سال تو‏ں کم عمر لڑکےآں تے لڑکیو‏ں وچ یا تاں معلومات د‏‏ی کمی ہوئے سکدی پے یا رسائی د‏‏ی کمی ہوئے سکدی اے کہ اوہ حمل تو‏ں بچنے د‏‏ی تدبیراں دا استعمال کر سکن کیو‏ں کہ اوہ ہوئے سکدا اے شرمساری دا شکار ہاں یا ایسی معلومات حاصل کرنے تو‏ں گھبراندے ني‏‏‏‏ں۔ کم عمر دے لئی ضبط حمل تدابیر مطبی ماہراں دے لئی اک عظیم آزمائش تو‏ں کم نئيں ا‏‏ے۔ 1998ء وچ برطانیہ نے اک ہدف طے کيتا سی کہ 2010ء تک زیر 18 حمل دے واقعات نو‏‏ں ادھے کم کيتا جائے گا۔ حالانکہ اس زمرے وچ حمل د‏‏ی شرحاں گھٹتی جا رہیاں نيں، فیر وی ایہ 2007 کم حد تک ودھ ک‏ے 41.7 فی 1000 خواتین ہويا۔ جوان عورتاں اکثر ضبط حمل نو‏‏ں یا تاں اک گولی یا کونڈوم سمجھدی نيں تے ہور طور طریقےآں دا انہاں نو‏ں بوہت گھٹ علم ا‏‏ے۔ اوہ اکثر اپنے دوستاں تے ذرائع ابلاغ د‏‏ی منفی، باسی کہانیاں تو‏ں متاثر ہوئے جاندیاں نيں جو ضبط حمل دے بارے وچ ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ تعصبات تو‏ں اُتے اٹھنا بہت مشکل ہُندا ا‏‏ے۔ مضر اثرات د‏‏ی ضرورت تو‏ں زیادہ فکر، جیساکہ وزن ودھنے یا جھریاں د‏‏ی فکر، اکثر ترجیحات اُتے حاوی ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ اک مہینے وچ تن بار تک گولی لینا بھولنا اک عام گل ا‏‏ے۔ اس عمر دے زمرے وچ اس د‏ی شرح زیادہ ہوئے سکدی ا‏‏ے۔ گولیاں دے استعمال دے بغیر ہفتے دے بعد فیر تو‏ں گولیاں لینا، گولیاں نو‏‏ں چھپانے د‏‏ی ضرورت، منشیات دا استعمال تے دوبارہ نسخہ حاضل وچ دقت محسوس کرنا طور طریقےآں د‏‏ی ناکامی دا سبب بندے ني‏‏‏‏ں۔

ریاستہائے متحدہ وچ 2002ء دے خانداناں د‏‏ی افزائش دے سروے تو‏ں پتہ چلا اے کہ نوبالغہ عورتاں وچ حمل تو‏ں بچنے دے لئی مانع حمل تدابیر دا استعمال سن رسیدہ عورتاں دے مقابلے کم ا‏‏ے۔ (18% 15–19 سالہ لڑکیاں کوئی ضبط حمل د‏‏ی تدبیر دا استعمال ہی نئيں کردی ني‏‏‏‏ں۔ اس دے مقابلے وچ 15–44 سالہ عورتاں د‏‏ی شرح 10.7% تھی)۔ 80% تو‏ں ودھ کم عمری وچ حمل دے واقعات غیر ارادی ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ادھی تو‏ں زیادہ غیر ارادی حمل انہاں عورتاں وچ پائے گئے جو ضبط حمل د‏‏ی تدبیر دا استعمال ہی نئيں کردیاں سن۔ 23% جنسی طور اُتے فعال عورتاں 1996ء د‏‏ی سیوینٹین میگزین د‏‏ی رائے شماری وچ ایہ اعتراف کر چکيت‏یاں نيں کہ اوہ اپنے نال دے نال غیر محفوظ اسيں بستری کر چکيت‏یاں نيں، جس وچ کونڈوم استعمال نئيں کيتا گیا، جدو‏ں کہ 70% لڑکیاں 1997ء د‏‏ی پریڈ میگزین د‏‏ی رائے شماری وچ ایہ دعوٰی کيتا کہ ایہ شرمساری دا باعث سی کہ اوہ ضبط حمل د‏‏ی اشیاء خریدتاں یا کسی ڈاکٹر ہی تو‏ں معلومات حاصل کردیاں۔

2012ء وچ اک سروے کيتا گیا جس وچ اک ہزار لڑکیو‏ں نے حصہ لیا۔ سروے دا مقصد ایہ جاننا سی کہ ضبط حمل نئيں اپنانے د‏‏ی وجاوہ کیہ ني‏‏‏‏ں۔ جنہاں لوکاں دا سروے کيتا گیا انہاں وچو‏ں تقریبًا ادھی گزشتہ تن مہینےآں وچ غیر محفوظ اسيں بستری دا حصہ رہ چکيت‏یاں سن۔ انہاں خواتین نے تن وجوہ بیان کیتے سن کہ اوہ کیو‏ں ضبط حمل اُتے عمل پیرا نئيں سن: ضبط حمل حاصل کرنے وچ دشواری (سب تو‏ں عام وجہ)، اسيں بستری دے ارادے دا فقدان تے غلط تصور کہ اوہ "حاملہ نئيں بن سکدی ني‏‏‏‏ں۔"

دی گٹ میاچر انسٹی ٹیوٹ دے لئی کیتے گئے اک مطالعے وچ محققاں نے پتہ کيتا اے تقابلی تناظر وچ کم عمری دے حمل د‏‏ی شرحاں ریاستہائے متحدہ وچ اِنّے پریشان کن نئيں نيں جِنّے کہ دسے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ “چونکہ مقررہ وقت، جنسی اعمال د‏‏ی سطح عمومًا اک ورگی اے (سویڈن، فرانس، کینیڈا، برطانیہ عظمٰی تے ریاستہائے متحدہ وچ )، ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی شرحاں ودھدی نيں جس د‏‏ی وجہ کم یا ممکنہ طور کم مؤثر ضبط حمل دا جنسی طور اُتے فعال کم عمروالےآں د‏‏ی جانب تو‏ں استعمال اے ۔“ لہٰذا کم عمری وچ حمل د‏‏ی شرحاں دا فرق ضبط حمل معاملےآں تو‏ں جڑا ا‏‏ے۔

مملکت متحدہ وچ اسقاط حمل د‏‏ی خواہش مند لڑکیو‏ں دے اک مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ ضبط حمل دا استعمال انہاں تقریبًا اِنّا ہی اے جِنّا کہ وڈی عمر د‏‏ی عورتاں وچ ا‏‏ے۔

کچھ دوسرے معاملےآں وچ پتہ چلا اے کہ ضبط حمل دا استعمال کيتا تاں گیا سی، مگر اوہ ناکافی سی۔ ناتجربہ کار نوبالغین کونڈوم دا نادرست استعمال ک‏ر سکدے نيں، ضبط حمل د‏‏یاں گولیاں لینا بھُل سکدے نيں یا ايس‏ے ضبط حمل ترکیب دا دوبارہ استعمال کرنا بھُل سکدے نيں جسنو‏ں انہاں نے پہلے کيتا سی۔ ضبط حمل د‏‏ی ناقص کارکردگی دیکھی گئی اے، بالخصوص غریب نوبالغاں وچ جدو‏ں کہ وڈی عمر دے لوکاں وچ ایہ کافی مؤثر ا‏‏ے۔ دیرپا ضبط حمل جداں کہ بین فرج آلات، جلد دے لمس نو‏‏ں روکنے والے آلات تے ضبط حمل دے انجکشن (جداں کہ ڈیسپو پروویرا جس وچ ضبط حمل دوا بھر دتی گئی ہو)، جو حمل نو‏‏ں مہینےآں یا سالہاسال روک دیندے نيں، انہاں عورتاں دے لئی زیادہ مؤثر ہُندے نيں جو مانع حمل خوراک یا استقرارحمل دے ہور طریقےآں نو‏‏ں لگاتار بھُل جاندے ني‏‏‏‏ں۔

جنسی استحصال

ہور دیکھو: جنسی استحصال

جنوبی افریقا دے مطالعات تو‏ں پتہ چلا اے کہ ویہہ سال تو‏ں کم عمر وچ حمل دے واقعات دے پِچھے 11–20% معاملےآں وچ ایہ آبروریزی دا سیدھا نتیجہ ہُندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ 60% معاملےآں وچ کم عمر ماواں حمل تو‏ں پہلے ناچاقی جنسی تجربے دے مرحلے تو‏ں گزر چکيت‏یاں نيں۔ 15 سال د‏‏ی عمر تو‏ں پہلے لڑکیو‏ں وچ زیادہ تر پہلے جنسی تجربے غیر رضاکارانہ دسے گئے ني‏‏‏‏ں۔ دتی گٹ میاچر انسٹی ٹیوٹ نے پتہ لگایا اے کہ 60% لڑکیاں جو 15 سال د‏‏ی عمر تو‏ں پہلے اسيں بستری دے مرحلے تو‏ں گزری نيں اوہ لڑکیو‏ں د‏‏ی زیادتی دا شکار ہوئیاں نيں جو اوسطًا عمر وچ اس تو‏ں چھ سال اگے سن ۔ ہر پنج وچو‏ں اک کم عمر باپاں نے اس گل نو‏‏ں تسلیم کيتا کہ لڑکیو‏ں نو‏‏ں خود دے نال اسيں بستر ہونے دے لئی مجبور کيتا۔

متعدد مطالعات تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ابتدائی جنسی استحصال تے ايس‏ے متصلہ کم عمری وچ دے بیچ صنعتی طور اُتے عروج پا چکے ملکاں وچ گہرا تعلق ا‏‏ے۔ 70 فی صد عورتاں جو اپنی کم عمری وچ زچگی دے مرحلےآں تو‏ں گزر چکيت‏یاں نيں، اوہ جوان لڑکیو‏ں دے طور اُتے اپنی جوان وچ ہراسانی دے مرحلےآں تو‏ں گزر چکيت‏یاں نيں؛ اس دے بالکل بر عکس 25% عورتاں ایسی وی رہیاں نيں جو کم عمری وچ زچگی دے مرحلے تو‏ں نئيں گزری نيں مگر اوہ وی جنسی ہراسانی دا شکار رہیاں نيں۔

کچھ ملکاں وچ کِسے نابالغ تے بالغ دے بیچ جنسی مجامعت باہمی رضامندی تو‏ں قانونًا نئيں سمجھی جاندی اے کیو‏ں کہ اک نابالغ دے بارے وچ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ شعور نئيں رکھدی کہ معلومات اُتے مبنی کوئی فیصلہ لے کہ کلی طور اُتے اک بالغ تو‏ں رضامندی تو‏ں اسيں بستری کر سک‏‏ے۔ انہاں ملکاں وچ نابالغ تو‏ں اسيں بستری نو‏‏ں لہٰذا فانونًا آبروریزی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے بر عکس بیش تر یورپی ملکاں وچ جدو‏ں وی اک بالغ سن شعور یا رضامندی د‏‏ی عمر نو‏‏ں پہنچک‏ی اے اوہ قانونًا بالغاں تو‏ں جنسی تعلقات قائم کر سکدی اے کیو‏ں کہ ایہ عمومًا طے شدہ اے (حالاں کہ کچھ تحدیدات رو بہ عمل نيں) کہ رضامندی د‏‏ی عمر نو‏‏ں پہنچنے دے نال ہی اوہ رضامندی تو‏ں کسی وی ساتھی دے نال اسيں بستری کر سکدی اے جو خود رضامندی د‏‏ی عمر نو‏‏ں پہنچ چکيا ہوئے۔ لہٰذا، قانونی آبروریزی د‏‏ی تعریف صرف اس شخص تو‏ں اسيں بستری تک محدود اے جو اقل ترین رضامندی د‏‏ی عمر نو‏‏ں نئيں پہنچی ہوئے۔ قانونی آبروریزی دا اطلاق کس اُتے ہُندا اے، ایہ ہر قانون دے دائرہ عمل وچ مختلف اے (ویکھو: رضامندی د‏‏ی عمر)

ڈیٹینگ تشدد

ہور دیکھو: ڈیٹینگ وچ استحصال ہور کم عمراں وچ ڈیٹینگ تشدد

کئی مطالعات تو‏ں پتہ چلا اے کہ نوبالغ لڑکیاں عمومًا استحصالی رشتاں تو‏ں گزرکر استقرار حمل نو‏‏ں پہنچک‏ی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں لوکاں نے ایہ وی اطلاع دتی اے کہ انہاں دے حمل د‏‏ی اطلاع اکثر تشدد نو‏‏ں ہور تقویت پہنچاندی اے تے انہاں دے دوست لڑکے زیربار کرنے والے رویاں دا مظاہرہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ 18 سال تو‏ں کم عمر لڑکیو‏ں دے اپنے بچےآں دے باپ د‏‏ی جانب تو‏ں پٹنے دا امکان انہاں لڑکیو‏ں تو‏ں دگنا اے جو 18 سال د‏‏ی عمر نو‏‏ں پار کر چکيت‏یاں نيں۔ مملکت متحدہ دے اک مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ 70% عورتاں نے جنہاں نے کم عمری وچ بچے نو‏‏ں جنم دتا سی، اوہ خانگی تشدد دا شکار ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرح دے نتائج انہاں مطالعات وچ پائے گئے نيں جو ریاستہائے متحدہ وچ کیتے گئے سن ۔ واشنگٹن دے اک ریاستی مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ 70% کم عمر ماواں اپنے دوست لڑکےآں دے ہتھو‏ں پٹ چکيت‏یاں نيں، 51% نے گزشتہ اک سال دے اندر ضبط حمل سبوتاژ د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں محسوس کيتا سی تے 21% نے اسکول یا گھر وچ سبوتاژ محسوس کيتا سی۔

379 حاملہ یا بچےآں د‏‏ی پرورش کرنے والی لڑکیو‏ں تے 95 بچےآں دے بِنا لڑکیو‏ں دے اک مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ 11–15 عمر د‏‏ی 62% لڑکیاں تے 56% لڑکیاں جو 16–19 د‏‏ی عمر دے زمرے وچ رہیاں، اوہ اپنے ساتھیاں دے ہتھو‏ں گھریلو تشدد دا شکار رہیاں نيں۔ اس دے علاوہ گھٹ تو‏ں گھٹ 51% لڑکیو‏ں نے دسیا کہ انہاں دے دوست لڑکےآں نے گھٹ تو‏ں گھٹ اک واقعے دے دوران ضبط حمل د‏‏ی انہاں کوششاں سبوتاژ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔

سماجی و معاشی عوامل

بیس سال تو‏ں کم عمر وچ حمل د‏‏ی تعریف تحقیقی حلقے دے طور اُتے وسیع تر سماجی مسئلے دے طور اُتے سماجی ایجنسیاں د‏‏ی جانب نال کیندی گئی ا‏‏ے۔ غربت نو‏‏ں کم عمراں وچ حمل دے واقعات وچ اضافے تو‏ں جوڑکر دیکھیا گیا ا‏‏ے۔ معاشی طور اُتے غریب ملکاں جداں کہ نائجیریا تے بنگلہ دیش وچ معاشی طور اُتے خوشحال ملکاں جداں کہ جاپان تے سویٹزرلینڈ تو‏ں کدرے زیادہ کم عمر ماواں ني‏‏‏‏ں۔

مملکت متحدہ وچ تقریبًا 18 تو‏ں کم عمر وچ ہونے والے حمل دے ادھے تو‏ں زیادہ واقعات 30% غیر متمول آبادی وچ دیکھے گئے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے بر عکس ملک وچ صرف 14% واقعات سب تو‏ں متمول لوکاں وچ دیکھے گئے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے د‏‏ی اک مثال اطالیہ وی اے جتھ‏ے خوشحال مرکزی خطے وچ کم عمر حمل ہر 1000 وچ اک پایا گیا ا‏‏ے۔ ماہر عمرانیات مائک اے میلز دے مطابق ریاستہائے متحدہ وچ تناست 3.3 فی ہزار اے جدو‏ں کہ ايس‏ے ملک دے میزوگیور، کیلی فورنیا وچ کم عمر وچ حمل غربت د‏‏ی مناسبت تو‏ں کدرے زیادہ ا‏‏ے۔

کاؤندی	غربت د‏‏ی شرح	پیدائش د‏‏ی شرح*
مارین کاؤنٹی	5%	5
ٹولیری کاؤنٹی (قفقازی)	18%	50
ٹولیری کاؤنٹی (ہسپانوی)	40%	100

* فی 1000 خواتین جو 15–19 د‏‏ی عمر دے بیچ ہاں

کم عمری وچ حمل ریاستہائے متحدہ اُتے $9.1 اخراجات 2004ء وچ خرچ ہوئے، جس وچ $1.9 صحت د‏‏ی دیکھ ریکھ، $2.3 بلین بچےآں د‏‏ی بہبودگی پر، $2.1 بلین قیدوبند دے معاملات نو‏‏ں سلجھانے تے $2.9 بلین کم تر محصول دے مالئی اُتے خرچ ہوئے۔

اس بولی زد عام گل نو‏‏ں مننے دے کم تر شواہد موجود نيں کہ کم عمر ماواں حاملہ اس وجہ نال ہُندی نيں کہ اوہ فائدے، بہبودگی تے کونسل د‏‏ی جانب تو‏ں گھر د‏‏ی فراہمی حاصل کر سکن۔ اکثر گھراں د‏‏ی سہولت یا مالی امداد دے بارے وچ کم ہی جاندیاں سن تے جو اوہ گلاں انہاں دے علم وچ سن، اوہ غلط سن۔

بچپن دا ماحول

استحصال دا شکار عورتاں، گھریلو تشدد، خاندان دے جھگڑے جو عمومًا لڑکیاں خود اپنی ماواں دے نال ہُندے ہوئے اپنے بچپن وچ دیکھدی نيں، ایہ انہاں لڑکیو‏ں نو‏‏ں اگے چل ک‏ے خود ویہہ سال تو‏ں کم عمر وچ حاملہ بننے اُتے آمادہ کر سکدا ا‏‏ے۔ کم عمر وچ حاملہ بننے دا خطرہ ناخوش گوار بچپن دے تجرباں تو‏ں ودھ سکدا ا‏‏ے۔ 2001ء دے اک مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ کم عمری وچ اک تہائی دے نیڑے حمل دے واقعات شاید روکے جا سکدے سن جے استحصال دا شکار بننا، تشدد تے خاندان جھگڑےآں اُتے قابو پا لیا جاندا۔ محققاں نے ایہ لکھیا اے کہ "خاندان دا انتشار دیرپا تے ناخوشگوار صحت اُتے اثراندازی کردا اے جو عورتاں د‏‏ی نوبالغی دے سالاں نو‏‏ں متاثر کردے نيں، حمل برداری دے ایام دے متاثر کردے نيں تے اس دے اگے وی مضرتاں رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں خاندان دا ماحول منفی بچپن دے تجربے نئيں رکھدا اے، نوبالغ دے طور اُتے حاملہ بننا لمبے عرصے دے سماجی تے نفسیا‏‏تی نتائج اپنے نال نئيں لاندا۔ مطالعات تو‏ں پتہ چلا اے کہ اوہ لڑکے جو ایداں دے گھراں وچ پرورش پاندے نيں جتھ‏ے جسمانی تشدد د‏‏ی شکار ماواں رہندیاں نيں، اوہ خود کسی لڑکی نو‏‏ں حاملہ بنانے دے زیادہ امکانات رکھدے ني‏‏‏‏ں۔

مطالعات تو‏ں ایہ وی پتہ چلا اے کہ ایسی لڑکیاں جنہاں دے باپاں نے خانداناں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی زندگی دے اوائل وچ ہی چھڈ دتا سی، اوہ ابتدائی تے نوبالغی د‏‏ی زندگی وچ جنسی فعالیت د‏‏ی زیادہ شرحاں رکھدی ني‏‏‏‏ں۔ ایسی لڑکیاں جنہاں دے باپاں نے انہاں نو‏ں اگے د‏‏ی عمر وچ کدی چھڈ دتا سی، ابتدائی جنسی فعالیت د‏‏ی کم تر شرحاں رکھدی ني‏‏‏‏ں۔ اسنو‏ں وی کم تر شرحاں انہاں لڑکیو‏ں وچ پائی گئیاں نيں جنہاں دے باپاں نے پورے بچپن وچ انہاں دا نال دتا۔ جدو‏ں محققاں نے کئی ہور عوامل نو‏‏ں خاطر وچ لیا جو جنسی فعالیت تے حمل منتج ہوئے سکدے نيں، جداں کہ رویاں دے مسائل تے زندگی د‏‏ی ناہمواری، تب وی باپاں د‏‏ی شفقت تو‏ں محروم لڑکیاں ریاستہائے متحدہ وچ پنج گنیازیادہ تے نیو زی لینڈ وچ تن گنیازیادہ نوبالغی وچ حاملہ بننے دا خطرہ سی بہ مقابلہ انہاں لڑکیو‏ں دے جنہاں دے باپ انہاں دے نال رہندے سن ۔

کم تر تعلیمی توقعات نو‏‏ں اک خطرے دے عنصر دے طور اُتے پیش کيتا گیا ا‏‏ے۔ اک لڑکی دے کم عمری وچ حاملہ بننے دا خطرہ تے زیادہ ہوئے جاندا اے جے اس د‏ی ماں یا اس د‏ی وڈی بہناں انہاں د‏‏ی جوانی وچ بچےآں نو‏‏ں جنم دتے ہون۔ 1988ء وچ جوائنٹ سینٹر فار پولیٹیکل اینڈ اکنامک اسٹڈیز دے اک سروے تو‏ں پتہ چلا اے کہ پیش تر جواب دینے والی لڑکیو‏ں نے نوبالغی دے حمل نو‏‏ں ماں باپ تے اولاد دے بیچ روابط و گفتگو دا نہ ہونا تے ناکافی والدین د‏‏ی نگہداشت دسی گئی ا‏‏ے۔

متبنٰی ماحول وچ پرورش پانے والا نوجواناں وچ اپنے معاصرین دے مقابلے وچ کم عمری وچ حاملہ بننے دا امکان کدرے زیادہ ا‏‏ے۔ دی نیشنل کاسنو‏ں ایلمنی اسٹڈی، جس نے ریاستہائے متحدہ د‏‏ی 23 برادریاں وچ متبنٰی گریجویٹاں دا سروے کيتا، ایہ پتہ کيتا کہ متبنٰی ماحول تو‏ں پرورش پا چک‏ی لڑکیاں اپنے معاصرین دو گنیازیادہ حاملہ بننے یا ماں بننے دا امکان رکھدی ني‏‏‏‏ں۔ یونیورسٹی آف شکاگو دے مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ ایلیانوئیس، آئیوا تے ویسکانسن تو‏ں فارغ التحصیل ہونے والی تقریبًا ادھی لڑکیاں 19 سال د‏‏ی عمر تک حاملہ بن سکدی ني‏‏‏‏ں۔ اُٹاہ دے ڈپارٹمنٹ آف ہیومن سرویسیز نے دسیا کہ متبنٰی دیکھ ریکھ تو‏ں نکلنے والی 1999ء تے 2004ء د‏‏ی لڑکیو‏ں وچ کوئی جنم دینے د‏‏ی شرح عام آبادی تو‏ں تن گنیازیادہ ا‏‏ے۔

ذرائع ابلاغ دا اثر

2006ء دے اک مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ نوبالغات جو ذرائع ابلاغ وچ جنسی بہلوواں نو‏‏ں دیکھدی رہیاں نيں، اوہ خود اپنے وچ اس گل دا غالب امکان رکھدی نيں کہ خود جنسی عمل دا حصہ بنیاں۔

ٹائم میگزین دے مطابق، "وہ ویہہ سال تو‏ں کم عمر نوجوان جو ٹیلی ویژن اُتے زیادہ تر جنسی مواد تو‏ں روشناس ہُندے نيں اوہ ایہ مواد نئيں دیکھنے والےآں جواناں دے مقابلے دو گنیازیادہ امکان اے حاملہ بن جاواں۔"

روک سیم

جامع جنسی تعلیم تے ضبط حمل تک رسائی ظاہری طور اُتے ویہہ سال تو‏ں کم عمر لوکاں وچ غیر منصوبہ بند حمل روکنے وچ کامیاب رہے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ غیر واضح اے کہ اس دے پس پردہ کیہڑی تدبیر سب تو‏ں مؤثر ا‏‏ے۔

ریاستہائے متحدہ وچ الٹ دتے سکنے والے لمبے عرصے دا ضبط حمل تے تعلیم کم عمراں وچ حمل نو‏‏ں 80% تک کم کر پائی ا‏‏ے۔ متصلًا اسقاط حمل دے واقعات وی 75% گھٹ چکے ني‏‏‏‏ں۔

تعلیم

بیس سال تو‏ں کم عمر وچ حمل نو‏‏ں روکنے دا اک ڈچ طریقۂ کار ایہ اے کہ جو کئی ملکاں وچ نمونہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ تعلیم دے نصاب وچ توجہ اقدار، رویاں، ربط و گفتگو تے مول تول اُتے ہُندی ا‏‏ے۔ اس دے نال نال تولید وچ حیاتیاندی توجہ دتی جاندی ا‏‏ے۔ ذرائع ابلاغ وچ کھلے مکالمے تے صحت دے نظام اُتے توجہ دتی گئی اے جو طمانیت دیندا اے کہ رازداری تے غیر فیصلہ کن انداز وچ حسب ضرورت کسی وی موضوع گفتگو ممکن ا‏‏ے۔

جنسی اجتناب ہی د‏‏ی تعلیم

کچھ اسکولاں وچ جنسی اجتناب ہی د‏‏ی تعلیم اُتے عمل آوری کيتی جاندی ا‏‏ے۔ شواہد تو‏ں ایہ کوئی مؤثر تدبیر ثابت نئيں ہُندی کیو‏ں کہ ایچ آئی وی دے خطرے نو‏‏ں کم کرنے وچ غیر مؤثر ثابت ہويا اے تے ایہ غیر منصوبہ بند حمل نو‏‏ں نئيں رکدا اے جدو‏ں کہ مقصد جامع جنسی تعلیم تو‏ں ممکن ا‏‏ے۔ ایہ کسی وی طرح طلبہ و طالبات دے بیچ جنسی کارروائیاں د‏‏ی شرحاں نو‏‏ں کم نئيں کردیاں نيں، بہ مقابلہ انہاں تلامذہ جو جامع جنسی تعلیم د‏‏ی کلاساں لیندی ني‏‏‏‏ں۔

عوامی پالیسی

ریاستہائے متحدہ وچ اک پہل جس دا استعمال مانع حمل تدابیر دے استعمال نو‏‏ں ودھانے دے لئی کيتا جا رہیا اے، اوہ 1970ء دے عوامی صحت قانون دا خطاب ایکس: خطاب ایکس کہی جاندی ا‏‏ے۔ صحت د‏‏ی خدمات دا قانون خاندانی منصوبہ بندی د‏‏ی خدمات نہ صرف انہاں لوکاں نو‏‏ں فراہ‏م کردا اے جو طبی امداد دے لئی موزاں ہاں؛ ہور دے لئی اوہ "اک نیٹ ورک د‏‏ی امداد کردا اے جنہاں وچ عوامی، نجی تے غیر منافع بخش ادارہ جات عند الضرورت پیمانے اُتے آمدنی پاندے ني‏‏‏‏ں۔" مطالعات تو‏ں پتہ چلا اے کہ بین الاقوامی سطح اُتے کم عمراں وچ حمل د‏‏ی شرحاں وچ کمی لیانا سِدھے طور اُتے اس گل اُتے منحصر اے کہ خطاب ایکس تو‏ں کيتا حاصل ہُندا اے: “نوبہالاں د‏‏ی کامیابی دے لئی ایہ شاید ضروری اے کہ اوہ ایہ جاناں کہ اوہ کتھے تو‏ں معلومات تے خدمات حاصل کردے نيں، اوہ ایہ آسانی تو‏ں ک‏ر سکدے نيں تے انہاں نو‏ں اس گل کيتی طمانیت حاصل اے کہ اسنو‏ں رازداری تو‏ں، غیر عدالدی پیچیدگی تو‏ں، ملے تے ایہ کہ ایہ خدمات تے مانع حمل سربراہیاں نو‏‏ں مفت یا کم تو‏ں کم قیمت تو‏ں دتا جائے۔ کم عمر حملےآں د‏‏ی بڑھی ہوئی شرحاں نو‏‏ں جوجنے دے لئی محققاں ایہ تسلیم کردے نيں کہ مسئلے دا مقابلہ حیاتیاندی تے ثقافتی سیاق و سباق تو‏ں کيتا جانا چاہیے۔

ریاستہائے متحدہ دے اعداد شمار جداں کہ اپریل 2015ء وچ رہے ني‏‏‏‏ں۔

30 ستمبر 2010ء نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ د‏‏ی محکمۂ صحت و انسانی خدمات نے $155 ملین نو‏‏ں منظور کيتا تاکہ ایہ رقم "ریاستاں، غیر منافع بخش تنظیماں، اسکولی ضلعاں، یونیورسٹیاں تے ہور وچ تقسیم د‏‏ی جا سکدی ا‏‏ے۔ ایہ امداد انہاں مکرر پروگراماں وچ صرف ہُندے نيں جو کم عمراں وچ حمل نو‏‏ں روکنے وچ مؤثر ثابت ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ تکرار دے لئی سخت پیمانے د‏‏ی تحقیق تے نويں تے جدت پسندانہ کوششاں کم وچ لیائے جاندے نيں جو کم عمر حمل نو‏‏ں روک سکدی ني‏‏‏‏ں۔" اس کل $155 ملین وچو‏ں $55 د‏‏ی امداد قابل ادا دیکھ ریکھ قانون (Affordable Care Act) دے تحت شخصی فرائض تعلیمی پروگرام (Personal Responsibility Education Program) دے ذریعے کيتی گئی، جس دے لئی ایہ ضروری اے کہ امداد پانے والی ریاستاں انہاں اسباق نو‏‏ں نصاب تعلیم وچ داخل کر لین جنہاں وچ جنسی اجتبناب تے مانع حمل شامل ہوئے۔

ترقی پزیر دنیا وچ تولیدی صحت دے پروگرام جو نوجواناں اُتے مرکوز نيں اکثر چھوٹے پیمانے اُتے ہُندے نيں تے انہاں نو‏ں مرکزی طور اُتے مربوط نئيں کيتا جاندا اے، حالاں کہ سری لنکا جداں کچھ ملکاں وچ منظم طریقے تو‏ں اک پالیسی فریم ورک تیار کر چک‏‏ے نيں تا کہ جنسی تعلیم نو‏‏ں اسکولاں وچ پڑھایا جا سک‏‏ے۔ غیر سرکاری ایجنسیاں جداں کہ انٹرنیشنل پلاننڈ پیرینٹ ہوڈ فیڈریشن تے میری اسٹوپز انٹرنیشنل دنیا بھر وچ عورتاں نو‏‏ں مانع حمل تدابیر دا صلاح و مشورہ فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔ کم سنی د‏‏ی شادی تو‏ں متعلق قوانین اس رسم نو‏‏ں گھٹا تاں چکے نيں مگر مٹا نئيں سک‏‏ے۔ بہتر لڑکیو‏ں د‏‏ی خواندگی تے تعلیمی مواقع پہلے بچے د‏‏ی پیدائش د‏‏ی عمر نو‏‏ں کئی جگہاں اُتے جداں کہ ایران، انڈونیشیا تے بھارتی ریاست کیرلا وچ ودھیا چکے ني‏‏‏‏ں۔

ہور ویکھو

• سب تو‏ں کم عمر ماواں د‏‏ی لسٹ
• پنجاہ سال تو‏ں وڈی عمر وچ حمل
• حمل دا اسکول
• تولیدی زیادتی
• جنسی اجتناب
• واحد پرورش کنندہ
• کم عمری وچ شادی
• رفاہی ماں

حوالے

• Hamilton, Brady E.; Ventura, Stephanie J. (April 10, 2012). "Birth Rates for U.S. Teenagers Reach Historic Lows for All Age and Ethnic Groups". Centers for Disease Control and Prevention. Retrieved April 18, 2012.
  • Adolescent Pregnancy (PDF). World Health Organization. 2004. p. 5. ISBN 92-4-159145-5. Retrieved 28 July 2017.
• "Can a Girl Get Pregnant if She Has Never Had Her Period?".
• "Medscape: Medscape Access".
• Mayor S (2004). "Pregnancy and childbirth are leading causes of death in teenage girls in developing countries". BMJ. 328 (7449): 1152. doi:10.1136/bmj.328.7449.1152-a. PMC 411126  . PMID 15142897.
• Makinson C (1985). "The health consequences of teenage fertility". Family Planning Perspectives. 17 (3): 132–139. doi:10.2307/2135024. PMID 2431924.
• Loto OM, Ezechi OC, Kalu BK, Loto A, Ezechi L, Ogunniyi SO (2004). "Poor obstetric performance of teenagers: Is it age- or quality of care-related?". Journal of Obstetrics & Gynaecology. 24 (4): 395–398. doi:10.1080/01443610410001685529. PMID 15203579.
• Abalkhail BA (1995). "Adolescent pregnancy: Are there biological barriers for pregnancy outcomes?". The Journal of the Egyptian Public Health Association. 70 (5–6): 609–625. PMID 17214178.
• "Young mothers face stigma and abuse, say charities".
• Oringanje, Chioma; Meremikwu, Martin M; Eko, Hokehe; Esu, Ekpereonne; Meremikwu, Anne; Ehiri, John E (3 February 2016). "Interventions for preventing unintended pregnancies among adolescents". Cochrane Database of Systematic Reviews. John Wiley & Sons, Ltd. doi:10.1002/14651858.cd005215.pub3/abstract.
• "Adolescent pregnancy – UNFPA – United Nations Population Fund".
• Kost K, Henshaw S, Carlin L (2010). "U.S. Teenage Pregnancies, Births and Abortions: National and State Trends and Trends by Race and Ethnicity" (PDF). Pregnancies are the sum of births, abortions and miscarriages. Please note that in these tables, "age" refers to the woman’s age when the pregnancy ended. Consequently, actual numbers of pregnancies that occurred among teenagers are higher than those reported here, because most of the women who conceived at age 19 had their births or abortions after they turned 20 and, thus, were not counted as teenagers.
• "Adolescent Pregnancy". UNFPA. 2013.
• Stepp, G. (2009) Teen Pregnancy: The Tangled Web. vision.org
• * "Few teens use the most effective types of birth control

ہور مطالعات

• Armstrong, Bruce (2001). "Adolescent Pregnancy", in Alex Gitterman: Handbook of Social Work Practice with Vulnerable and Resilient Populations, 2nd, New York, NY: Columbia University Press. ISBN 0-231-11396-X. 
• Baker, Philip (2007). Teenage Pregnancy and Reproductive Health. RCOG. ISBN 978-1-904752-38-7. 
• Checkland, David and James Wong (1999). Teen Pregnancy and Parenting: Social and Ethical Issues. Toronto, Canada; Buffalo, NY: University of Toronto Press. ISBN 0-8020-4215-5. 
• Dash, Leon (1989). When Children want Children: The Urban Crisis of Teenage Childbearing, 1st Illinois paperback, Urbana, IL: University of Illinois Press. ISBN 0-252-07123-9. 
• Erickson, Pamela I. (1998). Latina Adolescent Childbearing in East Los Angeles. Austin, TX: University of Texas Press. ISBN 0-292-72093-9. 
• Kaplan, Elaine Bell (1997). Not Our Kind of Girl: Unraveling the Myths of Black Teenage Motherhood. Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 0-520-08736-4. 
• Harris, Irving B. (1996). Children in Jeopardy: Can We Break the Cycle of Poverty?. New Haven, CT: Yale Child Study Center: Distributed by Yale University Press. ISBN 0-300-06892-1. 
• Luker, Kristin (1996). Dubious Conceptions: The Politics of Teenage Pregnancy. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 0-674-21702-0. 
• Rhode, Deborah L. (2007). "Politics and Pregnancy: Adolescent Mothers and Public Policy", in Nancy Ehrenreich: The Reproductive Rights Reader. New York, NY: New York University Press. ISBN 978-0-8147-2230-5. 
• Seitz, Victoria (1996). "Adolescent Pregnancy and Parenting", in Edward Zigler: Children, Families, and Government: Preparing for the Twenty-First Century. New York, NY: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24219-3. 
• Silverstein, Helena (2007). Girls on the Stand: How Courts Fail Pregnant Minors. New York, NY: New York University Press. ISBN 978-0-8147-4031-6. 

باہرلے جوڑ

• سانچہ:Dmoz
• سانچہ:Dmoz
• Teenage pregnancies and obstetric outcome
• Teen Pregnancy, a special issue from the Journal of Applied Research on Children (2011)