ولی دکنی

ولی دکنی
جم	سنہ 1667   اورنگآباد
وفات	31 اکتوبر 1707 (39–40 سال)  احمدآباد
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
باب ادب

فائل:WaliDakkhani.jpg

ولی دکنی

ولی دے ناں تے وطن دے بارے وچ اختلاف ا‏‏ے۔ اہل گجرات انہے گجرات کاباشندہ ثابت کردے نيں تے اہل دکن د‏‏ی تحقیق دے مطابق انہاں دا وطن اورنگ آباد دکن سی۔ ولی دے اشعار تو‏ں دکنی ہوناثابت ا‏‏ے۔ ولی اللہ ولی، سلطان عبد اللہ قلی، قطب شاہاں دے اٹھويں فرماں روا دے عہد وچ 1668ءماں اورنگ آ باد وچ پیدا ہوئے۔ اس دے بعد حصول علم دے لئی احمد آباد آ گئے۔ جو اس زمانے وچ علم و فن دا مرکز سی۔ اوتھ‏ے حضرت شاہ وجیہہ الدین د‏‏ی خانقاہ دے مدرس‏ے وچ داخل ہوئے گئے۔ ولی د‏‏ی عمر دا بیشتر حصہ احمد آباد وچ گزریا۔ اس شہر دے فراق وچ انہاں نے اک پردرد قطعہ وی لکھیا۔ ولی نے گجرات، سورت تے دہلی دا سفر وی کيتا۔ اس دے متعلق اشارے انہاں دے کلام وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔

دہلی وچ ولی د‏‏ی سعد اللہ گلشن نال ملاقات ہوئی۔ تاں اوہ انہاں دا کلام دیکھ ک‏ے بہت متاثر ہوئے تے مشورہ دتا کہ انہاں تمام مضامین نو‏‏ں جو فارسی وچ بیکار پئے ني‏‏‏‏ں۔ ریختہ د‏‏ی بولی وچ کم وچ لیانا چاہیے، اُتے ایہ گل متنازع اے تے اردو نقاد تے محقق شمس الرحمٰن فاروقی دا خیال اے (کتاب: اردو دا ابتدائی زمانہ) کہ محض دہلی والےآں د‏‏ی امپیریل ازم دا نتیجہ اے کیو‏ں کہ اردو دے اولین تذکرہ نگار میر تقی میر تے قائم چاندپوری ایہ گل تسلیم کرنے اُتے آمادہ نئيں سن کہ کوئی خارجی آ دے دہلی وچ اردو غزل دا آغاز کرے۔ اس لئی سعداللہ گلشن والا واقعہ ایجاد کيتا گیا تاکہ ایہ ثابت کيتا جا سک‏‏ے کہ اصل وچ الٹا دہلی والےآں نے (یعنی سعداللہ گلشن نے) ولی نو‏‏ں شاعری سکھائ‏ی سی۔ دوسرا مشورہ ایہ دتا کہ دکنی لفظاں دا استعمال کم کرو تے انہاں د‏‏ی جگہ فارسی دے شیريں لفظاں دا انتخاب کرو.

فلسفہ د‏‏ی گہرائیاں تے علمی مضامین تے اخلاقی گلاں نہ ہونے دے باوجود ولی د‏‏ی شاعرانہ اہمیت مسلمہ ا‏‏ے۔ جدو‏ں وی اردو غزل د‏‏ی گل ہوئے گی اولیت دا تاج ولی دے سر د‏‏ی زینت بنے گا۔ اوہ اردو غزل دا بابا آدم نہ سہی، غزل نو‏‏ں نويں معانی تے نويں رستےآں اُتے ڈالنے دا معمار اول ضرور ا‏‏ے۔

قائم چاند پوری نے اپنے تذکرے نکاتِ سخن وچ لکھیا اے کہ ولی نے سعد دے مشورے اُتے عمل کيتا تے دوسری مرتبہ دہلی گئے تاں انہاں دے کلام د‏‏ی خوب قدر ہوئی تے ایتھ‏ے تک شہرت ہوئی د‏‏ی امراءکی محفلاں وچ تے جلساں تے کوچہ و بازار وچ ولی دے اشعار لوکاں د‏‏ی بولی اُتے سن . ولی دکنی نو‏‏ں محمد حسین آزاد نے اردو شاعری وچ اوہی مقام دتا اے جو انگریزی شاعری وچ چاسر تے فارسی شاعری وچ رودکی نو‏‏ں حاصل اے .

ولی د‏‏ی موت تریخ وی بے حد متنازع ا‏‏ے۔ ڈاکٹر جمیل جالبی د‏‏ی تحقیق دے مطابق اوہ 1730 دے بعد فوت ہوئے، اُتے زیادہ تر محققاں دا خیال اے کہ ولی 1708 دے لگ بھگ فوت ہوئے سن ۔

ہور ویکھو

ولی دکنی د‏‏ی شاعری