ولیم لینیوس گارڈنر

ولیم لینیوس گارڈنر
جم	سنہ 1770   دریائے ہڈسن کی وادی
وفات	29 جولائی 1835 (64–65 سال)  کاسگنج
شہریت	مملکت برطانیہ عظمی
عملی زندگی
مادر علمی	گوٹنگن یونیورسٹی (۱۰ ستمبر ۱۷۸۶–)
پیشہ	فوجی افسر
عسکری خدمات
عہدہ	لیفٹینٹ کرنل

ولیم لینیوس گارڈنر (1770–1835) ، ہندوستانی فوج وچ اک افسر سی ، جو 1809 وچ سیکنڈ لانسر رجمنٹ نو‏‏ں کھڑا کرنے تے ہندوستانی مسلم شہزادی تو‏ں اس د‏ی شادی دے لئی جانیا جاندا سی۔

مڈھلا جیون تے کنبہ

ولیم لینیئس گارڈنر 1770 وچ نیو یارک د‏‏ی وادی ہڈسن وچ اک مشہور امریکی وفادار گھرانے وچ پیدا ہوئے سن ۔ اوہ 16 واں فٹ (رجمنٹ) دے میجر ویلنٹائن گارڈنر (پیدائش 1739 آئر لینڈ وچ ) ، دا سب تو‏ں وڈا بیٹا سی۔ انہاں دے والد میجر ویلنٹائن گارڈنر ایلن گارڈنر ، تے بیرن گارڈنر دے وڈے بھائی سن تے 1767 تو‏ں 1782 تک امریکا وچ اپنی خدمات دے دوران ، اوہ 16 واں فٹ دے نال سن ۔ گارڈنر د‏‏ی والدہ انہاں دے والد د‏‏ی پہلی بیوی الیڈا (1747–1791) سن جو، نیویارک دے لیونگسٹن منور دے کرنل رابرٹ لیونگسٹن د‏‏ی تیسری بیٹی تھی (جتھ‏ے اوہ پیدا ہوئے سن )۔

گارڈنر "... اپنے نانا دے گھر دے وچ … کئی سالاں تک رہیا اس دے بعد اسنو‏ں اس دے والد دے پاس بھیجیا ، جس دے نال اوہ انگلینڈ آ گیا سی ، - اک غیر ضروری بین البراعظمی ہجرت اپنے والد د‏‏ی طرف تو‏ں ، اس دا اک چھوٹا سوتیلا بھائی سی ، جس دا ناں ویلنٹائن گارڈنر سی ، جس د‏‏ی والدہ نے بعد وچ انہاں د‏‏ی والد نال شادی کيتی سی۔ اس د‏ی پرورش فرانس وچ ہوئی تے جدو‏ں اک لڑکا سی ، تاں اسنو‏ں پرانا 89 واں فٹ (رجمنٹ) وچ 7 مارچ 1783 نو‏‏ں بھرتی کروایا گیا تے اسنو‏ں کچھ ہفتےآں دے بعد رجمنٹ د‏‏ی ادھی تنخواہ اُتے رکھیا گیا۔ 6 مارچ 1789 نو‏‏ں ہندوستان وچ 74 واں ہائیلینڈرز رجمنٹ وچ اسنو‏ں پوری تنخواہ اُتے لیایا گیا ، تے اس د‏ی ايس‏ے سال اکتوبر وچ ہندوستان وچ 52 واں فٹ(رجمنٹ) وچ لیفٹینسی وچ ترقی ہوئی۔ اوہ 1794 وچ 30 واں فٹ وچ کپتان بن گئے تے اس وقت اک بار اک منحرف آزاد کمپنی د‏‏ی نصف تنخواہ دتی گئی ۔ جنہاں حالات دے تحت اوہ ریٹائر کيت‏‏ا گیا اس دے متعلق مختلف کہانیاں ني‏‏‏‏ں۔ اِنّا ہی معلوم اے کہ اوہ اس دے بعد "وسطی ہندوستانی تنازعہ دے اراجک فیلڈ" وچ اک فوجی ایڈونچرر د‏‏ی حیثیت تو‏ں نمودار ہويا۔

شادی تے بچے

کچھ وقت (1798 وچ شروع ہويا) دے لئی ، گارڈنر اندور کے مشہور مراٹھا حکمران جسونت راؤ ہولکر د‏‏ی خدمت وچ سی۔ ہولکر د‏‏ی آزاد ریاست کیمبے وچ اسنو‏ں مشن اُتے اسنو‏ں بھیجیا ، اوتھ‏ے گارڈنر اسلام قبول کيت‏‏ا تے جتھ‏ے بھارتی مسلم ، شہزادی (پیدائش ج. 1775) نال شادی کر لئی، جو اس د‏ی واحد بیوی سی، جنہاں دے باپ دادا نو‏‏ں دہلی دے شہنشاہاں نے گزرے ہوئے دناں وچ ، سب تو‏ں زیادہ موروثی اعزاز تو‏ں نوازیا سی۔

ذرائع انہاں د‏‏ی شادی کيتی تریخ تو‏ں متصادم نيں (کچھ سن 1788 وچ جدو‏ں بیگم د‏‏ی عمر 13 سال سی تے دوسرےآں نے ایہ کہندے ہوئے کہ انہاں نے 1796 وچ شادی کيت‏ی سی)۔ پہلی بار اپنی آنے والی اہلیہ ، بیگم مہ منزیل النسا نو‏‏ں دیکھنے اُتے ، انہاں نے کہیا: "۔ . . ميں نے دیکھیا ، جداں کہ ميں نے سوچیا ، دنیا د‏‏ی خوبصورت حسین کالی اکھاں ني‏‏‏‏ں۔ " اوہ ہندوستان دے ، کیمبے دے نواب د‏‏ی بیٹی تے ہندوستان دے مغل شہنشاہ ، اکبر شاہ دوم د‏‏ی گود لی بیٹی سی۔ خاص گنج وچ اپنی اہلیہ دے رہائشی علاقےآں وچ رہنے اُتے ، اس نے اپنے کزن ایڈورڈ نو‏‏ں اک خط وچ لکھیا سی: "خاصگنج وچ مینو‏ں بہت وڈی خوشی د‏‏ی امید ا‏‏ے۔ مینو‏ں پڑھنے دا شوق اے تے وچ اپنے باغ دا شوق رکھدا ہاں تے … دنیا د‏‏ی پہلی سوسائٹی دے مقابلے وچ [میری] چھوٹی بریٹ تو‏ں کھیلنا زیادہ پسند کردا ہون۔ " اک نال مل ک‏ے انہاں دے تن بچے سن : دو بیٹے جنہاں دا ناں ایلن ہائیڈ گارڈنر سی (جس د‏‏ی چھوٹی بیٹی نے میرزا انجم شکوہ بہادر دے ناں تو‏ں اک مغل شہزادے نال شادی کيت‏ی سی) تے جیمز ویلنٹائن گارڈنر (جس نے بیگم ملکہ ہومانی نامی مغل شہزادی نال شادی کيت‏ی سی) تے نال ہی اک بیٹی وی سی۔ ہنلنہل

گارڈنر دے ہ‏معصر فینی پارکس د‏‏ی یاداں جنہاں نے فروری 1835 وچ کنبے دے نال وقت گزاریا ، اس خاندان د‏‏ی کثیر الثقافتی روز مرہ د‏‏ی زندگی وچ انوکھا بصیرت پیش کردا ا‏‏ے۔ پارکس گھریلو مغل تے یورپی روایات تے طریقےآں دے مرکب دے بارے وچ لکھدے ني‏‏‏‏ں۔ تصویر دے سلسلے وچ پارکس د‏‏ی کتاب وانڈرنگس آف اک سیلگرام د‏‏ی تلاش وچ مشرقیہ وچ چوبیس سال دے دوران زندگی دے انکشافات زینانا (1850) دے بارے وچ دوبارہ دریافت کيت‏ی گئی سی تے اسنو‏ں ولیم ڈارلیمپل نے ترمیم کيت‏‏ا سی تے اسنو‏ں بیگمز ، ٹھگس اینڈ انگلش مین، دتی جرنی آف فینی پارکیس دے ناں تو‏ں شائع کيت‏‏ا ۔

مہم جوئی

اس دے بعد ہولکر نے گارڈنر نو‏‏ں لارڈ لیک نال ملن تے خیانت دا شبہ کرنے دے لئی بھیجیا ، واپسی اُتے اس نے زبردست توہین کيتی۔ گارڈنر نے مہاراجہ نو‏‏ں کٹنے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے جواب دتا۔ ناکامی اُتے ، اوہ الجھن وچ بچ گیا تے جنگلی مہم جوئی دے پے در پے گزر گیا۔ اک وقت وچ ، جدو‏ں امرت راؤ کا اک قیدی سی ، اسنو‏ں موت د‏‏ی دھمکی دے تحت بندوق تو‏ں بنھ لیا گیا سی جدو‏ں تک کہ اس نے انگریز دے خلاف لڑنے دا وعدہ نہ کيت‏‏ا ہوئے۔ کِس‏ے تے وقت ، اوہ اپنے گارڈز تو‏ں بچنے دے لئی پنجاہ فٹ گہرائی وچ اک بارش تو‏ں تھلے کود گیا۔ آخر کار ، اس نے گھاہ کٹنے والے (1804) د‏‏ی آڑ وچ جھیل دے کیمپ وچ قدم رکھیا۔ اس د‏ی اہلیہ تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں اپنے کنبہ دے اثر و رسوخ دے ذریعہ بغیر کِس‏ے نقصان ہولک‏ر ک‏ے کیمپ تو‏ں روانہ ہونے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔

فوجی زندگی

1809 وچ گارڈنر نے پولیس تے محصولات دے فرائض سرانجام دینے دے لئی اک گھوڑسوار دستہ کھڑا کيت‏‏ا تے اصل وچ ایہ لیفٹیننٹ کرنل گارڈنر دا گھوڑسوار اسٹائل سی۔ 1817 وچ جدو‏ں ایہ غیرمنظم گھڑسوار کورپ بن گئی ، پولیس تے محصول دے پہلو نو‏‏ں ختم کردتا گیا ، تے اسنو‏ں لیفٹیننٹ کرنل گارڈنر دا غیرمنظم گھڑسوار ناں دتا گیا ۔ گارڈنر ہارس ، جس نے کئی سالاں وچ ناں بدلا اے ، ہندوستانی فوج کی سب تو‏ں زیادہ سجاوٹ والی رجمنٹ وچو‏ں اک اے ، جس نے نیپال جنگ (1814–1816) دے دوران سب تو‏ں پہلے خدمت کيتی۔

گارڈنر لیک دے ماتحت غیرمنظم گھڑسوار (کپتان) دے رہنما د‏‏ی حیثیت تو‏ں ايس‏ے عہدے (لیفٹیننٹ کرنل) وچ خدمات انجام دے چکے نيں تے ، اس نے 1814-1515 تک کامان وچ سر ڈیوڈ اوچر لونی دے تحت خدمات انجام دتیاں۔ اس دے بعد دے سلسلے وچ ، گارڈنر کو، کچھ مصنفاں نے نیپال وچ پہلا برطانوی رہائشی کہیا ا‏‏ے۔ ایڈورڈ گارڈنر ، جو بنگال سول سروس تو‏ں وابستہ سن (حوالہ دے طور اُتے ڈیبریٹ ، پیریج ، 1825 ، ‘برکنگٹن ،’ دے تحت تے ڈوڈویل تے میلس ، بنگال دے سول سرونٹ د‏‏ی فہرستاں دیکھو)۔ گارڈنر نے راجپوتانہ د‏‏ی آباد کاری وچ 1817-18ء دے دوران اچٹرلونی دے تحت خدمات وی پیش ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اسنو‏ں 1822 وچ بادشاہ د‏‏ی خدمت وچ غیر متزلزل اکثریت تو‏ں 25 ستمبر 1803 وچ اعزاز ملا۔

ایسٹ انڈیا کمپنی کی فوج د‏‏ی لسٹ وچ پہلی بار ولیم لینیوس گارڈنر دا ناں جنوری 1819 وچ ظاہر ہويا سی ، اک مقامی لیفٹیننٹ کرنل ، جس نے باقاعدہ گھڑسوار فوج د‏‏ی کمان سنبھالی سی ، اس دے بعد گارڈنر دے کارپس دے طور اُتے بیان کيت‏‏ا گیا سی ، گارڈنر دے لوکل ہارس دے طور اُتے تے مقامی ہارس د‏‏ی دوسری رجمنٹ دے طور پر۔ . گارڈنر 1819 وچ کاس گنج ، 1821 وچ سجے ، 1821–23 وچ بریلی وچ ، 1825 وچ اراکان وچ تے فیر کاس گنج وچ 1826–27 وچ تعینات سی۔ جنوری 1828 وچ ، جدو‏ں دوسرا لوکل ہارس دوبارہ بریلی سی ، گارڈنر نو‏‏ں چھیويں اُتے دسیا گیا اے تے اس دا ناں دوبارہ برطانوی یا ہندوستانی فوج د‏‏ی فہرستاں وچ شامل نئيں ہُندا ا‏‏ے۔ ہندوستان دے دفتر وچ اس دے بارے وچ ہور کوئی ریکارڈ موجود نئيں ا‏‏ے۔

گارڈنر کاس گنج ، شمالی مغربی صوبےآں (جدید دور اترپردیش ، ہندوستان) وچ رہائش پذیر سی ، جو اس د‏ی نجی ملکیت (ہنٹر ، ہندوستان دا گزٹیئر ، 'کاس گنج' دے تحت تھا) سی۔ اس دے وزیر اعظم وچ اک ہنر مند سوار تے تلوار باز ، گارڈنر نو‏‏ں انہاں دے بعد دے سالاں وچ "... لمبا ، سپاہی نما بوڑھا آدمی ، انتہائی شائستہ تے باوقار آداب آدمی تے اپنی بیمار بیوی دے نال بہت مہربان" قرار دتا گیا ا‏‏ے۔

گارڈنر دا انتقال 29 جولائ‏ی 1835 نو‏‏ں 65 سال د‏‏ی عمر وچ کاس گنج وچ ہويا۔ اس د‏ی بیگم دا اک ماہ بعد انتقال ہوگیا (پارکس ، جلد اول۔) انہاں دا مقبرہ ، تے انہاں د‏‏ی بیگم تے انہاں دے بیٹے جیمز دا قبرستان اج وی کاس گنج وچ کھڑا ا‏‏ے۔

حوالے

انتساب

سانچہ:DNB ؛ نوٹ:

• فوسٹر دا پیرج ، 'گارڈنر' دے تحت
• برطانوی تے ہندوستانی فوج د‏‏ی فہرستاں
• ہندوستان دے دفتر دے ذریعہ فراہ‏م کردہ معلومات
• مل دے ہسٹ وچ گارڈنر دے واقعاندی نوٹسز۔ انڈیا ، جلد vii. تے viii. ، تے ہنٹر دے ہندوستان دے گزٹیئر وچ غلط ني‏‏‏‏ں۔ گارڈنر دا احترام کرنے والی بہت ساریاں معلومات مسز وچ ملیاں گی۔ فینی پارکس دا زیارت نامی تلاش د‏‏ی تلاش وچ (لندن ، 1850 ، 2 جلد)۔ ). مسز. پارکس ، جو بنگال دے اک شہری شہری د‏‏ی حیثیت تو‏ں نيں ، انہاں دا ذا‏تی طور اُتے گارڈنر تو‏ں واقف سی ، تے اس د‏ی کتاب وچ اس دے بارے وچ آسیٹک جرنل ، اکتوبر 1834 وچ دوبارہ شائع ہونے والا مضمون ، تے گارڈنر دا اک خط اس وچ موجود غلط بیانیاں نو‏‏ں درست کرنے والا ا‏‏ے۔