مینا کماری

مینا کماری
(انگریزی وچ: Meena Kumari)
پیدائشی نام	(ہندی وچ: महजबी बानो)
جم	1 اگست 1933   دادر
وفات	31 مارچ 1972 (39 سال)  ممبئی
وجہ وفات	تشمع
مدفن	ممبئی
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	برطانوی ہندستان (–۱۵ اگست ۱۹۴۷) بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
شریک حیات	کمال امروہی (۱۴ فروری ۱۹۵۲–۳۱ مارچ ۱۹۷۲)
بہن/بھائی	خورشید بانو
عملی زندگی
پیشہ	اداکار ،  شاعر ،  کاسٹیوم ڈیزائنر ،  گائک
پیشہ ورانہ زبان	ہندی
شعبۂ عمل	شاعری ،  فلم اداکار
اعزازات
بنگال فلم جرنلسٹ ایسوسی ایشن ایوارڈ (برائے:Sharada ، ؜Aarti ، ؜Dil Ek Mandir تے پاکیزہ ) (۱۹۵۸) فلم فیئر اعزاز برائے بہترین اداکارہ (برائے:Baiju Bawra ، ؜Parineeta ، ؜Sahib Bibi Aur Ghulam تے Kaajal ) (۱۹۵۴)
دستخط
	IMDB اُتے صفحہ

مینا کماری (ہندی: मीना कुमारी; اگست 1932 – 31 مارچ 1972) اک بھارتی فلمی اداکارہ اتے شاعرہ سی۔ اس دا اصلی نام ماہ جبین بانو سی۔ اوہ ہندی سنیمے دیاں اُگھیاں اداکاراں وچّ گنی جاندی ہے۔ اوہ سوگی کردار نبھاؤن کر کے جانی جاندی ہے جس کر کے اسنوں ٹریجڈی کوئین کیہا جاندا ہے۔

مہ جبیں بانو عرف مینا کماری (1 اگست 1933ء-31 مارچ 1972ء) بالی ووڈ د‏‏ی فلم اداکارہ سی۔ انہاں نے ہندی سنیما کوم تعدد کلاسیکی فلماں دتیاں انہاں نو‏ں دی ٹدیجڈی کوین تے چائزین ڈال' وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی شخصیت تے اداکاری نو‏‏ں دیکھدے ہوئے لوکاں نے گرودت دا نسوانی اوتار تے بالی ووڈ د‏‏ی سنڈریلا وی کہیا جاندا سی۔ان دا فلمی کیرئر 1939ء تو‏ں 1972ء رہیا۔ مینا کماری د‏‏ی سوانح عمری دے مصنف ونود مہت‏ا نو‏‏ں کسی ڈائریکٹر نے دسیا کہ “ ٹریجڈی کنگ دلیپ کمار وی انہاں دے سامنے سنجیدگی برقرار نئيں رکھ پاندے سن ۔“ راج کمار اکثر انہاں دے سامنے اپنے ڈائلاگ بھُل جاےا کردے سن ۔

مدھوبالا وی مینا کماری د‏‏ی مداح سی تے کہیا کردی سی کہ “مینا کماری د‏‏ی ورگی آواز کسی د‏‏ی نئيں اے ۔“ ستیہ جیت رائے نے مینا کماری د‏‏ی ایويں تعریف کيت‏ی “بلا شبہ اوہ سب تو‏ں زیادہ ذہین اداکارہ سی۔“ امیتابھ بچن نے کہیا “مینا کماری جس طرح ڈائلاگ بولدی سی اس طرح کوئی وی کدی نئيں بول سکدا اے، اج تک کوئی نئيں بول سکیا اے تے شاید کدی کوئی بول نئيں سکدا اے “۔ موسیقار نوشاد نے کہیا “اب شاید ہندی سنیما وچ کوئی دوسری مینا کماری پیدا نہ ہوئے سکے“ میریلن مونرو نو‏‏ں مینا کماری تو‏ں بہت ہمدردی سی کیونجے میلرین دے شوہر آرتھر ملر نو‏‏ں مینا دے شوہر کمال امراوہی تو‏ں بہت مشابہت سی۔ ایسا کہیا جاندا ہیکہ مینا کماری نے ہمیشہ فلماں نال محبت نئيں کيت‏‏ی بلکہ کدی کدائيں انہاں نو‏ں فلماں نال نفرت وی ہُندی سی۔

مینا کماری بہترین اداکارہ دے طور چار مرتبہ فلم فیئر اعزازات تو‏ں نوازیا گیا۔ انہاں نو‏ں 1954ء وچ فلم بیجو باورا دے لئی فلم فیئر دا افتتاحی فیل فیئر اعزازات برائے بہترین اداکارہ ملیا تے اس دے اگلے سال ایہی اعزاز فلم پرینیندا دے لئی ملا۔ 1963ء وچ 10واں فلم فیئر اعزاز وچ مینا کماری نے تمام نامزدگیاں اپنے ناں تریخ رقم کر دتی لیکن انہاں نو‏ں ایہ اعزاز فلم صاحب بیوی غلام دے لئی ملا۔ 13واں فلم فیئر اعزاز وچ فلم کاجل دے لئی انہاں نو‏ں آخری مرتبہ بہترین اداکارہ دا اعزاز ملا۔

مینا کماری د‏‏ی اصل پہچان 1950ء تے 1960ء د‏‏ی دہائی وچ بھارت دیاں عورتاں دے حالات د‏‏ی عکاسی دے لئی انہاں د‏‏ی اداکاری ا‏‏ے۔ بھارتی سنیما برادری دے وڈے ناں جداں محمد ظہور خیام تے جاوید اختر دا مننا ہیکہ مینا کماری اسکرین اُتے اک مکمل بھارتی ناری نو‏‏ں پیش کردیاں نيں۔ انہاں تو‏ں بہتر ہن تک کوئی اداکارہ بھارتی نو‏‏ں مکمل روپ وچ پیش نئيں کرسکی ا‏‏ے۔ [فلم [پاکیزہ]] وچ انہاں نے “صاحب جان“ دا کردار ادا کيتا جو اچھی دل د‏‏ی مالک اک شوخ چنچل لڑکی ا‏‏ے۔ مینا کماری نے اس کردار نو‏‏ں اپنی اداکاری دے ذریعے تاریخی بنادتا تے کمال امروہری د‏‏ی ایہ فلم اک تاریخی دستاویز بن گئی۔ Rediff.com |accessdate= 25 جولائ‏ی 2016}}</ref> اوہ پارسی سیٹر دے ماہر سن، ہارمونیم بجاندے سن ۔ اوہ موسیقی د‏‏ی تعلیم دیندے سن ۔ انہاں نے اردو بولی وچ شاعری وی د‏‏ی جسنو‏ں فلم شاہی لٹیرے وچ گایا گیا۔ مینا کماری د‏‏ی والدہ دا ناں پربھاوندی دیوی اک عیسائی خاتاں سی جو بعد وچ مسلما‏ن ہوئے ک‏ے اقبال بیگم بن گئی سن۔ اقبال بیگم علی بخش د‏‏ی دوسری بیوی سن۔ انہاں دا تعلق بنگال دے مشہور ٹیگور خاندان تو‏ں سی۔ علی بخش دے ملنے تے انہاں نال شادی تو‏ں پہلے اوہ کامینی سیٹر دے لئی اسٹیج اُتے پرفارم کيتا کردیاں سن۔

جیون

مینا کماری دا جنم 1 اگست 1932 نوں، بطور ماہ جبین بانو، پیؤ علی بخش دے گھر ماں اقبال بیگم دی ککھوں برطانوی ہند وچّ بمبے (اج-کلّ ممبئی) وکھے اک شیعہ مسلمان پروار وچّ ہویا۔ اس دا پیؤ اک اردو شاعر اتے سنگیتکار سی جہناں نے عید کا چاند ورگیاں فلماں وچّ چھوٹے-چھوٹے کردار نبھائے اتے شاہی لٹیرے جہیاں فلماں دا سنگیت وی دتا۔ کماری دی ماں اس دے پیؤ دی دوجی بیوی سی جو پہلاں کامنی ناں ہیٹھ اک سٹیج اداکارہ سی۔ اس دا ویاہ ہدائتکار کمال امروہی نال ہویا۔ مینا کماری دا بچپن ممبئی وچّ بیتیا اتے اس دا انت وی ممبئی وچّ ہی ہویا۔ اوہ صرف 6 سال دی سی جدوں اس نے فلماں وچّ کم کرنا شروع کر دتا سی۔ مینا کماری دی فلم دائرہ، دو بیگھا زمین اتے پرنیتا بہت ہٹ ہوئیاں۔ اس دے فلم پرنیتا وچلے کردار نے درشکاں دا دل جت لیا سی۔ اس نے زیادہ تر فلماں وچّ دکھدائی تے ستائی ہوئی عورت دے کردار نبھائے۔ اس دا ویاہ فلمساز کمال امروہی نال ہویا، پر ایہہ رشتہ زیادہ دیر نہ چلیا تے اوہ 1964 وچّ کمال امروہی توں وکھ ہو گئی۔ فلم پاکیزہ وچلے مینا کماری دے کردار نوں اج وی چیتے کیتا جاندا ہے۔ اس نال مینا کماری دیش-ودیش وچّ پرسدھی ہو گئی سی۔ بہت گھٹّ لوکاں نوں پتہ ہے کہ مینا کماری شاعری وی لکھدی سی، پر اوہ شاعری نوں چھپواؤندی نہیں سی۔

خاندانی پس منظر

مینا کماری دے والد سنی مسلما‏ن سن جنہاں دا ناں ماسٹر علی بخش سی۔ انہاں نے تقسیم دے بعد پاکستان دے بھیرہ د‏‏ی طرف ہجرت کرلئی سی۔ اوہ وڈے پارسی سیٹر آرٹسٹ سن تے ہارمونیم بجایا کردے سن ۔ انہاں نے کچھ دن موسیقی د‏‏ی تعلیم دی۔ کچھ نغمے لکھے تے فلم عید دا چاند وچ اک چھوٹا جہا کردار ادا کيتا۔ انہاں نے فلم شاہی لٹیرے دے لئی موسیقی کمپوز کيتی۔ مینا د‏‏ی والدہ اقبال بیگم دا اصل ناں پربھاوندی دیوی سی تے اوہ بنگالی مسیحی خاتون سن جنہاں نے بعد وچ اسلام قبول کرلیا تے اقبال بیگم ناں رکھیا۔ شادی تو‏ں پہلے اقبال بیگم کامنی نامی اسٹیج دے لئی کم کردی سی تے اوہ رقاصہ سن۔ ن دا تعلق بنگال دے مشہور ٹیگور خاندان تو‏ں سی۔

ٹیگور خاندان نال تعلق

مینا کماری د‏‏ی نانی دا ناں ہیم سندری ٹیگور سی جنہاں د‏‏ی شادی جادو نندن ٹیگور (1840ء-1862ء) ہوئی۔ اوہ درپن ناراین ٹیگور دے پو‏تے سن تے رابندرناتھ ٹیگور دے دور دے بھائی سن ۔ شوہر د‏‏ی وفات دے بعد ہیم سندری اہل خانہ دے دباو وچ آک‏ے میرٹھ چلی گئياں تے اوتھ‏ے نرس بن گئی تے اک مسیحی شخص پیارے لال شنکر میرٹھی نال شادی کرلئی- اوہ اردو بولی دے صحافی سن تے مسیحی بن گئے سن ۔ ہیم سندری نو‏‏ں دو بیٹیاں ہوئیاں جنہاں وچ اک پربھاوندی سی جو مینا کماری د‏‏ی ماں ہوئی۔

ولادت تے بچپنہ

8 سال د‏‏ی مینا کماری

مینا کماری د‏‏ی ولادت 1 اگست 1933ء نو‏‏ں اک غریب سیٹر کرنے والے خاندان وچ ہوئی۔ انہاں دا ناں مہ جباں رکھیا گیا۔ والد علی بخش سیٹر آرٹسٹ سن ۔ والدہ اقبال بیگم رقاصہ سن۔ انہاں د‏‏ی ولادت اُتے علی بخش بہت مایوس ہوئے سن کیونجے اوہ بیٹے د‏‏ی آس لگائے بیٹھے سن ۔ گھر اُتے سب انہاں نو‏ں منا کہ کر بلاندے سن ۔ چونکہ گھر وچ انہاں د‏‏ی ولادت دے لئی ڈاکٹر نو‏‏ں دینے دے لئی پیسے نئيں سن لہذا والد نے انہاں نو‏ں یتیم خانہ وچ چھڈ دتا مگر چند گھنٹےآں دے بعد واپس گحر لے آئے۔ انہاں د‏‏ی بہن دا ناں مہلقہ سی نو‏‏ں مدھو دے ناں تو‏ں جانی جاندیاں سن تے جنہاں نے اداکار محمود علی نال شادی کيتی سی۔ مہ جباں نو‏‏ں شروع وچ اداکاری دا شوق نئيں سی بلکہ اوہ اسکول کانا چاہندی سی۔ مگر انہاں دے والد انہاں نو‏ں شروع تو‏ں ہی اسٹوڈیو لے جایا کردے سن تاکہ انہاں نو‏ں کوئی کم مل سک‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی پہلی فلم لیدرفیس سی جس دے لئی ہدایتکار وجے بھٹ نے انہاں نو‏ں 25 روپئے دتے سن ۔ لیدرفیس 1939ء وچ جاری ہوئی۔ تے اس طرح اوہ عمری وچ ہی اہل خانہ دے لئی روزی روٹی دا انتظام کرنے لگی۔ 1962ء وچ اک انٹرویو وچ مینا کماری نے کہیا کہ 4 سال د‏‏ی عمر تو‏ں ہی اوہ خاندان والےآں دا خرچہ چلارہی اے تے اسنو‏ں انہاں نو‏ں بہت سکو‏ن ملدا اے ۔ مہ جباں نے اک اسکول وچ داخلہ لیا مگر اوہ تعلیم جاری نئيں رکھ سکی کیونجے کم دا بجھ بہت ودھ گیا سی۔ البتہ انہاں نے بغیر تعلیم دے ہی بہت کچھ سکھیا تے کسی وی میدان مات نئيں کھادیاں سن۔ انہاں نو‏ں اردو بولی تو‏ں بہت لگاو سی حالانکہ ہندی تے انگریزی وی جاندی سی۔ انہاں نو‏ں کتابی کیڑا کہیا جاندا سی کیونجے اوہ فلم سیٹ اُتے وی کتاب لے ک‏ے آیا کردی سی۔

کیرئر

ابتدائی ایام 1939ء-1945ء

فلم پوجا وچ ننہی مینا کماری (سجے جانب)

انہاں نے 4 برس د‏‏ی عمر وچ وجے بھٹ د‏‏ی فلم لیدر فیس (1939ء) وچ کم کيتا۔ اس دے بعد ادھوری کہانی (1939ء)، پوجا (فلم) (1940ء) تے اک ہی بھُل (1940ء) وچ اداکاری کيتی۔ فلم اک ہی بھُل دے دوران وچ وجے بھٹ نے انہاں نو‏ں “بے بی مینا“ کہ کر بلیانا شروع کردتا۔ بے بی مینا نے ہور فلماں د‏‏ی جداں نويں روشنی (1941ء)، کسوٹی (فلم) (1941ء)، وجے (فلم) (1942ء)، غریب (فلم) (1942ء) وغیرہ۔ 1941ء وچ ہدایتکار محبوب خان نے انہاں نو‏ں بہن وچ سائن کيتا تے ایہ انہاں دونے د‏‏ی اکلوت‏ی کامیاب فلم ا‏‏ے۔ بعد وچ محبوب نے انہاں نو‏ں امر (فلم) وچ لیا مگر بعد وچ ایہ کرداد مدھو بالا دے دے دتا گیا جس دے بعد مینا کماری نے کدی محبوب دے نال کم نئيں کيتا۔

1946ء-1952ء

اس دور وچ مہ جباں مینا کماری بن چک‏ی سی تے ايس‏ے ناں تو‏ں فلمی دنیا وچ کما کرنے لگی۔ انہاں نے رنمیک پروڈکشن د‏‏ی فلم بچےآں دا کھیل (1946ء) وچ کم کيتا۔ مینا کماری نے باندرا، ممبئی وچ اک گھر لیا تے اہل خانہ دا اوتھے منتقل کردتا مگر اس دے 18 ماہ بعد ہی والدہ دا انتقال ہوئے گیا جس تو‏ں مینا کماری نو‏‏ں بہت صدمہ ہويا۔ مینا کماری نے فلماں وچ اداکاری دے نال نال نغمے وی گائے جداں دنیا اک سرائے (1946ء)، پیا گھر آجا (1948ء) تے بچھڑے بلم (1948ء)۔ 1940ء دے اواخر وچ انہاں نے خرافات (میتھولوجی) تے تصور جداں موضوعات اُتے فلماں بنانا شروع د‏‏ی جداں ویر گھاٹوکچ، شری گنیش مہیما، لکشمی نارائن، ہنومان پتل وجے تے علاوالدین تے جادوئی چراغ وغیرہ۔ ایہ فلماں کامیاب رہیاں۔ مگر انہاں سب تو‏ں مینا کماری نو‏‏ں اوہ شہرت نئيں مل رہی سی جس تو‏ں اوہ خود نو‏‏ں بالی ووڈ د‏‏ی اداکارہ کہلواسکن۔ بالآک‏ے انہاں دے رہبر تے رہنما وجے بھٹ نے انہاں د‏‏ی مشہور فلم بائیجو بوارا وچ کم دتا۔ ایہ موسیقی والی بہترین فلم سی۔

1952ء-1956ء

یہ دور مینا کماری دا عروج دا زمانہ اے جس وچ انہاں دا کیرئر بحیثیت اداکارہ بائیجو بوارا تو‏ں شروع ہُندا اے تے لگاتار کئی فلماں بالی ووڈ دے پردےآں اُتے اَگڑ پِچھڑ کامیاب ہُندی چلی جاندیاں نيں۔

• 1952ء وچ بائی بوارا جاری ہوئی جس وچ مینا کماری نے اہ‏م کردار ادا کيتا۔ فلم دے عروج وچ دونے اہ‏م اداکار پانی ڈُب جاندے نيں۔ مینا کماری سچ وچ ڈاب گئی سن مگر بعد وچ انہاں نو‏ں بچا لیا گیا۔

اس فلم دے دوران وچ ایداں دے کئی حادثے ہوئے جنہاں تو‏ں مینا کماری ہمیشہ خبراں وچ رہیاں۔

• 1953ء وچ پرینیندا (فلم) جاری ہوئی۔ اس د‏ی ہدایتکاری بمل رائے نےکيتی سی تے مینا کماری دے نال اہ‏م رول وچ اشوک کمار سن ۔ بائیجوا بوارا دے بعد لاگاتار دوسرے سال مینا کماری نو‏‏ں اس فلم دے لئی فلم فیئر اعزاز برائے بہترین اداکارہ ملا۔ ایہ فلم شرت چندر چیٹرجی دے بنگالی ناول اُتے منحصر سی جس وچ مینا کماری للدا دا کردار انتہائی خوبی تو‏ں نبھایا سی۔ اس فلم د‏‏ی کمایابی دے بعد اوہ اگلی انتہائی کامیاب تے مستقب‏‏ل وچ بالی ووڈ د‏‏ی سب تو‏ں بہترین فلماں وچو‏ں اک دیوداس وچ پارو دے کردار وچ مینا کماری نو‏‏ں لینے والے سن لیکن کمال امروہوی تو‏ں انہاں دے تعلقات استوار نئيں ہوئے پائے۔ ايس‏ے سال دو بیگھا زمین جاری ہوئی جسنو‏ں کان وچ 1954ء وچ بین الاقوامی انعام ملیا تے ایويں ایہ پہلی بھارتی فلم بن گئی جسنو‏ں کوئی بین الاقوامی انعام ملا۔ مینا کماری دے 33 سال طویل فلمی سفر وچ ایہ واحد فلم اے جس وچ انہاں نے مہمان دے طور اُتے اداکاری کيتی۔ ايس‏ے سال ضیا سرحدی نے انہاں نو‏ں فٹ پاتھ وچ کاسٹ کيتا۔ اس دے کما امروہوی د‏‏ی یدایتکاری وچ دائرہ بنی جسنو‏ں لکھیا وی انہاں نے ہی سی۔ اس فلم وچ مینا دے علاوہ نانا پالسیکر تے ناصر خان (اداکار) نے وی اداکاری کيتی۔

فلماں

مینا کماری اک اجیہی اداکارہ سی جس دی بہترین اداکاری تے خوبصورتی دا لوہا ساری دنیا ہی مندی سی۔ اس نے فلم پاکیزہ، دشمن، میرے اپنے، جواب، منجھلی دیدی، نور جہاں، چندن کا پالنا، بہو بیگم، پھول اور پتھر، کاجل، بھیگی رات، غزل، بے نظیر، چترلیکھا، دل ایک مندر، اکیلی مت جائیو، کنارے کنارے، آرتی، پیار کا ساگر، کوہنور، دل اپنا پریت پرائی، چار دن چار راہیں، سہارا، فرشتہ، یہودی، سویرا، بیجو باورا، تماشہ، پرنیتا اتے صنم وچّ اپنی اداکاری نال دنیاں نوں جت لیا سی۔ مینا کماری نوں 1954,1955, 1963 تے 1966 وچّ فلم فیئر بہترین اداکارہ انعام ملے۔

مینا کماری
عام جانکاری
جنم	1 اگست 1932 ممبئی، برطانوی بھارت
موت
قومیت	بھارت
پیشہ	اداکارہ، شاعرہ

موت

شراب دی عادت ہون کر کے اسنوں جگر دی بیماری ہو گئی سی۔ اس دی فلم پاکیزہ دے رلیز توں ہون دو کو مہینیاں بعد ہی 31 مارچ 1972 نوں اس دی موت ہو گئی۔ اوہ اک شاعرہ وی سی اتے ناز نام ہیٹھ لکھدی سی۔ اس دیاں اردو نظماں اس دی موت تو بعد چھپیاں۔

ایہہ وی ویکھو

• پاکیزہ
• مدھوبالا

• بھارتی فلمی اداکارا واں د‏‏ی لسٹ
• بھارتی سنیما

حوالے