مذکر تے مونث

مذکر: نر اسم ہُندا اے جداں مرد، باپ، بیل، پُتر جدو‏ں کہ مونث: مادہ اسم ہُندا اے جداں عورت، ماں، گاں، دھی ، بے جان اسماء وچ نر تے مادہ دا کوئی فرق نئيں ہُندا اس لئی انہاں د‏‏ی تذکیر و تانیث دا تمام تر درارومدار اہل بولی اُتے ہُندا اے جداں قلم نو‏‏ں اہل بولی مذکر بولدے نيں تے گیند نو‏‏ں مونث ايس‏ے لئی ایداں دے اسماء د‏‏ی تذکیر و تانیث نو‏‏ں غیر حقیقی تذکیر و تانیث کہیا جاندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ حقیقی تذکیر و تانیث اوہ ہُندی اے جس وچ نر دے مقابلے وچ مادہ تے مادہ دے مقابلے وچ نر ہوئے جانداراں وچ کیونکہ قدرتی طور اُتے نر تے مادہ دا فرق موجود ہُندا اے اس لئی اس لئی انہاں د‏‏ی تذکیرو تانیث حقیقی ہُندی اے جداں مرد، عورت۔ بیل، گائے وغیرہ ۔

مذکر تے مونث

مذکر دا مفہوم

مذک‏ر د‏ے اظہار لئی استعمال کیتا جاݨ والا قدیم رومی نشان، کہندے نيں کہ ایہ رومن دیوت‏ا مارس د‏‏ی ڈھال سی

مُذکّر (Male) اک اصطلاح اے جو نَر جنس (مادہ د‏‏ی ضد) لئی استعمال کیتا جاندا ا‏‏ے۔ ہر اوہ چیز جو مردانہ جنس د‏‏ی حامل ہوئے مُذکّر کہلاندی ا‏‏ے۔

گریمر وچ مذکر اُس لفظ (فاعل، مفعول یا فعل) نو‏‏ں کہیا جاندا اے جیہدا استعمال بصورتِ تذکیر ہووے یا جیہدے وچ تذکیر دا صیغہ استعمال ہووے ۔ مثلن ‘‘کم’’ یعنی نر اسماء نو‏‏ں مذکر کہیا جاندا اے ۔

مذکر د‏‏یاں مثالاں

• باپ
• ابا
• وچھا
• پُت

مونث دا مفہوم

مونث د‏‏ی نمائندگی کرن والا نشان، جیہدے متعلق کہیا جاندا اے کہ رومن دیوی وینس دا آئینا تے کنگھا سی

مُؤنّث، عربی زبان دا لفظ اے جو مادہ جنس (نَر د‏‏ی ضد) لئی استعمال کیتا جاندا ا‏‏ے۔ ہر اوہ چیز جو مادہ جنس د‏‏ی حامل ہووے مونث کہلوندی ا‏‏ے ۔

گریمر وچ مونث اُس لفظ (فاعل، مفعول یا فعل) نو‏‏ں کہیا جاندا اے جیہدا استعمال بصورتِ تانیث ہووے یا جیہدے وچ تانیث یا مادہ جنس دا صیغا استعمال ہووے ۔ مثللن لفظ ‘‘محنت’’. یعنی مادہ اسماء نوں مونث کہیا جاندا ا‏‏ے ۔

• ماں
• اماں
• گاں
• دھی

اسم مشترک

اسم مشترک اس اسم نو‏‏ں کہندے نيں جو مذکر تے مونث دوناں لئی بولیا جاندا اے جداں یتیم، مسافر، کھلاڑی، بچہ، سس، مہمان، صدر، وزیر اعظم، وزیر، دوست، دشمن وغیرا ۔

تذکیر و تانیث

غیر حقیقی تذکیر و تانیث

بے جان اسماء وچ نر تے مادہ دا کوئی فرق نئيں ہُندا اس لئی انہاں د‏‏ی تذکیر و تانیث دا تمام تر درارومدار اہل بولی اُتے ہُندا اے جداں قلم نو‏‏ں اہل بولی مذکر بولدے نيں تے گیند نو‏‏ں مونث ايس‏ے لئی ایداں دے اسماء د‏‏ی تذکیر و تانیث کوغیرحقیقی تذکیر و تانیث کہیا جاندا اے ۔

حقیقی تذکیر و تانیث

حقیقی تذکیر و تانیث اوہ ہُندی اے جیہدے وچ نر دے مقابلے وچ مادہ تے مادہ دے مقابلے وچ نر ہووے ۔ جانداراں وچ کیونکہے قدرتی طور تے نر تے مادہ دا فرق موجود ہُندا اے اس لئی انہاں د‏‏ی تذکیر و تانیث حقیقی ہُندی ا‏‏ے ۔ جداں مرد، عورت۔ وچھا، گاں وغیرا ۔

مذکر تے مونث دے بنیادی اصول

1. سارے دناں تے مہینےآں دے ناں مذکر نيں لیکن جمعیرات مونث ا‏‏ے ۔
2. ساریاں آوازاں مونث نيں جداں ساںس ساں، کاں کاں تے مَاں مَاں وغیرا ۔
3. زباناں دے ناں ہمیشا مونث بولے جاندے نيں جداں پنجابی، عربی، فارسی، انگریزی، فرانسیسی، اردو، بنگالی، جرمن تے لاطینی وغیرا ۔
4. ساریاں نمازاں دے ناں مونث نيں جداں فجر، ظہر، عصر، مغرب، عشاء، نماز جنازہ تے نماز قضا وغیرہ۔
5. دھاتاں تے جواہرات دے ناں مذکر نيں جداں سونا، لوہا، تانبا، پِتل تے ہیرا لیکن چاندی تے قلعی ، کانسی مونث نيں۔
6. سارے سیارےآں دے ناں مذکر نيں جداں مریخ، عطارد، زحل تے مشتری لیکن زمین مونث ا‏‏ے ۔
7. سارے پہاڑاں، سمندراں تے دریاواں دے ناں مذکر نیں لیکن گنگا، جمنا تے راوی مونث نيں ۔
8. سارے دیساں، شہراں تے براعظماں دے ناں مذکر نيں جداں پاکستان، لہور تے ایشیا ۔ البتا دلی نو‏‏ں مونث بولیا جاندا اے لیکن دہلی نو‏‏ں مذکر ای بولیا جاندا اے ۔

مذکر مونث د‏‏یاں مثالاں

رشتےآں د‏‏ی تذکیر و تانیث

مذکر	مونث	مذکر	مونث	مذکر	مونث
ابا	اماں	باپ	ماں	بادشاہ	ملکہ
بندہ	بندی	بھائی	بھرجائی	خاوند	بیوی
آدمی	خاتون	رنڈا	رنڈی، بیوہ	سورھا	سَس
تایا	تائی	ماموں	مامی	مرد	عورت
میاں	بیوی	نواب	بیگم	چاچو	چچی

جے مذک‏ر د‏ے آخر وچ ”ا“ یا ”ہ“ ہووے تاں اوہنو‏ں ”ی“ وچ بدل دتا جاندا اے ۔

مذکر	مونث	مذکر	مونث	مذکر	مونث
بچہ	بچی	بیٹا	بیٹی	بھانجا	بھانجی
بھتیجا	بھتیجی	گندا	گندی	پوت‏ا	پو‏تی
پھُپھا	پھُپھی	چچا	چچی	دادا	دادی
نانا	نانی	ہمسایا	ہمسائی	شہزادہ	شہزادی
صاحبزادہ	صاحبزادی	کوارا	کواری	دوہتا	دوہتی

مذک‏ر د‏ے آخر وچ ”ا“ یا ”ی“ ہووے تاں ایہنو‏ں ”ݨ“ نال بدل دیندے نيں تے بعض دفعہ ”ݨ“ ودھا دیݨ نال مونث بݨ جاندی اے

مذکر	مونث	مذکر	مونث	مذکر	مونث
فوجی	فوجݨ	بنگالی	بنگالݨ	بھکاری	بھکارݨ
بھنگی	بھنگݨ	پارسی	پارسݨ	پجاری	پجارݨ
گوانڈھی	گوانڈھݨ	پنجابی	پنجابݨ	تیلی	تیلݨ
ٹھٹھیرا	ٹھٹھیرݨ	جوگی	جوگݨ	چوھدری	چودھراݨی
حلوائی	حلوائن	دلہا	دلہݨ	دھوبی	دھوبݨ
سقا	سقݨ	سمدھی	سمدھݨ	سنیارا	سنیارݨ
فرنگی	فرنگن	قصائی	قصائݨ	کنجڑا	کنجڑن
گرہستی	گرہستݨ	دوجھی	دوجھݨ	گھوسی	گھوسݨ
گویا	گوائݨ	لوہار	لوہارݨ	مراثی	مراثݨ
مصلی	مصلݨ	موچی	موچݨ	مالی	مالݨ
ناگ	ناگݨ	نائی	نائݨ	یہودی	یہودݨ

مذکر دا آخری حرف حذف ک‏ر ک‏ے یا حذف کیتے بغیر ”نی“ یا ”انی” لا دیندے نيں۔

مذکر	مونث	مذکر	مونث	مذکر	مونث
استاد	استانی	پنڈت	پنڈتاݨی	ٹھگ	ٹھگݨی
جادوگر	جادوگرنی	مغل	مغلاݨی	مہاراجا	مہاراݨی
جیٹھ	جٹھاݨی	دیر	دیراݨی	ڈاکٹر	ڈاکٹرنی
راجا	راݨی	مہتر	مہتراݨی	نٹ	نٹݨی
سکھ	سکھݨی	سید	سیداݨی	شیخ	شیخݨی
فقیر	فقیرنی	نوکر	نوکراݨی	ہندو	ہندݨی

عربی لفظاں د‏‏ی تذکیر و تانیث

عربی لفظاں نو‏‏ں مونث بݨوݨ لئی مذک‏ر دے آخر وچ ”ہ“ ودھا دتا جاندا اے ۔

مذکر	مونث	مذکر	مونث	مذکر	مونث
سلطان	سلطانہ	شاعر	شاعرہ	صاحب	صاحبہ
ضعیف	ضعیفہ	طالب	طالبہ	عزیز	عزیزہ
عالم	عالمہ	مالک	مالکہ	محبوب	محبوبہ
مریض	مریضہ	معلم	معلمہ	مکرم	مکرمہ
ملک	ملکہ	وارث	وارثہ	والد	والدہ

حیوانات د‏‏ی تذکیر وتانیث

مذکر	مونث	مذکر	مونث	مذکر	مونث
اونٹھ	اونٹھݨی	کٹا	کٹی	باندر	باندری
وچھا	گاں	بھوت	بھوتنی	جھوٹا	مجھ
چڑا	چڑی	چوہا	چوہی	کیڑا	کیڑی
شیر	شیرنی	کتا	کتی	کھوتا	کھوتی
مرغا	مرغی	مور	مورنی	ڈڈو	ڈڈنی
بھیڈو	بھیڈ	ناگ	ناگن	ہاتھی	ہتھنی