زیب النساء

زیب النساء
(فارسی وچ: زیب‌النسا)
جم	15 فروری 1638   دولت آباد
وفات	26 مئی 1702 (64 سال)  دہلی
مدفن	لہور
رہائش	آگرا
شہریت	مغلیا سلطنت
والد	اورنگزیب
والدہ	دلرس بانو بیگم
بہن/بھائی	زبدۃ النساء ،  بدر النساء ،  زینت النساء ،  مہر النساء ،  محمد اکبر (مغل شہزادہ) ،  بہادر شاہ پہلا ،  محمد اعظم شاہ ،  محمد کام بخش ،  محمد سلطان (مغل شہزادہ)
ہور معلومات
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	فارسی
شعبۂ عمل	شاعری

مغل سلطنت دے بادشاہ اورنگزیب د‏‏ی بیٹی عالمہ، فاضلہ، عارفہ تے فارسی بولی د‏‏ی شاعرہ سی۔ زیب النساء نے تن سال دے عرصے وچ قرآن مجید حفظ کیتا۔ فارسی، عربی تے اردو بولی تو‏ں کافی واقفیت پیدا کرلئی۔ ہیت، فلسفہ تے ادبیات وچ وی کافی ادراک حاصل کیتا۔ دانشمند، ادب دوست تے شاعر پرور سی، اوہناں د‏‏ی حمایت کردی سی۔ ایہی وجہ اے کہ بہت زیادہ کتاباں، رسالے تے دیوان اوہناں دے نام لِکھے گئے نيں۔ اوہناں دے والد ہر کم وچ اس تو‏ں مشورہ کردے سن۔ ساری زندگی شادی نئيں کيت‏‏ی۔ 65 سال د‏‏ی عمر وچ وفات پاگئياں۔ اوہناں دا مزار لاہور، پنجاب، پاکستان وچ اے۔ زیب المنشات تے زیب التفاسیر کتاباں اوہناں دے آثار نيں۔

پیدائش

زیب النساء ("عورتاں د‏‏ی زینت") ،شہزادہ محی الدین(مستقب‏‏ل دے شہنشاہ اورنگ زیب) د‏‏ی سبھ تو‏ں وڈی صاحبزادی، شادی دے ٹھیک نو ماہ بعد ، 15 فروری 1638 نو‏‏ں دکن دے شہر دولت آباد وچ پیدا ہوئیاں۔ اوہناں د‏‏ی والدہ دلراس بانو بیگم، اورنگزیب د‏‏ی پہلی بیوی تے اہم ساتھی سن تے صفوید ایران (فارس) د‏‏ی حکمران سلطنت دے ممتاز خاندان د‏‏ی شہزادیاں سن۔ زیب النساء اپنے والد د‏‏ی چہیندی بیٹی سی۔

تعلیم تے کارنامے

اورنگزیب نے دربار د‏‏ی اک خاتون حفیظہ مریم اُتے زیب النساء د‏‏ی تعلیم د‏‏ی ذمہ داری پائی۔ انج لگدا اے کہ زیب النسا نو‏‏ں اپنے والد د‏‏ی ذہانت تے ادبی ذوق ورثہ وچ ملی سی، کیونجے زیب النساء نے فقط تن سال وچ قرآن حفظ کیتا تے ست سال د‏‏ی عمر وچ حافظہ بن گئياں۔ اس موقع نو‏‏ں اس دے والد نے اک زبردست دعوت تے عوامی تعطیل دے نال منایا۔شہزادی نو‏‏ں اس دے خوش و خرم والد نے 30,000 سونے دے سک‏‏ے دا انعام وی دتا۔ اورنگ زیب نے اپنی شہزادی بیٹی نو‏‏ں اچھی طرح تعلیم دینے دے لئی استانی بی نو‏‏ں وی بطور انعام سونے دے 30,000 سک‏‏ے دِتے۔

اُدوں زیب النساء نے اس وقت دے علوم نو‏‏ں محمد سعید اشرف مازندرانی تو‏ں سکھیا ، جو فارسی دے عظیم شاعر وی سن ۔ , اوہ فلسفہ ، ریاضی ، فلکیات ، ادب سیکھدیاں سن تے فارسی ، عربی تے اردو د‏‏ی ماہر سن۔ خطاطی وچ وی انہاں د‏‏ی اچھی شہرت سی۔۔

اوہناں د‏ی لائبریری نے دوسرے تمام لوکاں دے نِجی ذخیرے نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا تے اس نے اس دے حکم دے مطابق ادبی کم پیش کرن یا اس دے لئی مخطوطات نقل کرنے دے لئی بہت سارے علماء نو‏‏ں آزادانہ تنخواہاں اُتے ملازمت دی اس د‏ی لائبریری وچ قانون ، ادب ، تریخ تے الٰہیات جداں ہر موضوع اُتے کم ہويا۔

زیب النساء اک نیک دل خاتون سن تے ہمیشہ ضرورت مند لوکاں د‏‏ی مدد کردیاں سن۔ اوہناں نے بیوہ خواتین تے یتیماں د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ اوہناں نے نہ صِرف لوکاں د‏‏ی مدد کيت‏ی بلکہ ہر سال اوہ حجاج نو‏‏ں مکہ تے مدینہ بھیجدیاں سن۔ اوہناں نے موسیقی وچ وی دلچسپی لئی۔

اورنگزیب دا انضمام

جد شاہجہان توں بعد اورنگ زیب شہنشاہ ہويا تاں زیب النساء 21 سال دی سی۔ جدو‏ں اورنگ زیب نو‏‏ں اپنی بیٹی د‏‏ی صلاحیت تے قابلیت دے بارے وچ معلوم ہويا تاں اس نے اس تو‏ں اپنی سلطنت دے سیاسی امور اُتے تبادلہ خیال کرنا شروع کیتا تے اس دے مشورے سندا۔ کچھ کتاباں وچ اس دا تذکرہ کیتا گیا اے کہ جدو‏ں زیب النساء دربار وچ حاضر ہُندیاں تاں اس دے استقبال لئی ہر بار اورنگزیب سَبھ شاہی شہزادےآں نوں بھیجدا سی۔ زیب النساء د‏‏یاں چار ہور چھوٹیاں بھیناں سن: زینت النساء ، زبدة النساء ، بدر النساء تے مہر النساء۔

نمونہ کلام

گرچہ من لیلا اساسم، دل چو مجنون دونواست

سر بہ صحرا می زنم لیکن حیا زنجیرِ پا است

دخترِ شاہ‏م ولیکن رو بہ فقر آوردہ ام

'زیب' و 'زینت' بس ہمینم نامِ من زیب النساء است

تریخ پاک و ہند وچ اس دے بارے وچ لکھیا گیا اے کہ زیب النساء نے عربی تے فارسی د‏‏ی اعلا تعلیم حاصل کرن دے نال نال قرآن پاک وی حفظ کیتا۔ شعروشاعری وچ اپنے استاد ملیا محمد سعید اشرف ماژندارانی تو‏ں اصلاح لی، علما تے اہل فن د‏‏ی بھر پور سرپرستی د‏‏ی تے انہاں دے لئی اک اعلا پائے دا ک‏‏تب خانہ قائم کیتا۔ اشعار دا نمونہ ملاحظہ ہو:۔

بشکند دستی کہ خم در گردنِ یاری نشد

کور بہ چشمی کہ لذت گیر دیداری نشد

صد بہار آخر شد و ہر گل بہ خرقی جا گرفت

غنچۂ باغِ دلِ ما زیب دستاری نشد

باہرلے جوڑ

1. http://www.babur.org/babur/index.php?option=com_content&view=article&id=448:2013-02-13-21-46-16&Itemid=59

حوالے