درویش محمد

درویش محمد
تاریخ پیدائش	6 فروری 1444
تاریخ وفات	4 نومبر 1562 (118 سال)
عملی زندگی
استاذ	زاہد وخشی

خواجہ درویش محمد نقشبندیہ سلسلہ دے معروف اکابرین وچ شامل نيں انہاں نو‏ں خواجہ ڈنہ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

ولادت

درویش محمد دے بچپن دے حالات پردہ اخفا وچ نيں۔ صرف ايس‏ے قدر پتہ چلدا اے کہ آپ 16 شوال 846ھ بمطابق 6 فروری 1444ء نو‏‏ں اسقرار (ترکی دے اک پنڈ) وچ پیدا ہوئے۔ آپ د‏‏ی والدہ ماجدہ نہایت بزرگ خاتون تے ولی کامل عارف باللہ محمد زاہد د‏‏ی بہن سن۔ ايس‏ے نسبت تو‏ں آپ د‏‏ی تربیت اُتے خاص توجہ دتی گئی۔

ولی کامل د‏‏ی پیشین گوئی

آپ نہایت ہی عظیم المرتبت تے صاحب فضیلت بزرگ مندے جاندے سن لیکن مخلوق د‏‏ی کثرت تو‏ں بچنے دے لئی آپ نے بچےآں نو‏‏ں تعلیم و تدریس دینی شروع کردتی سی۔ ايس‏ے لئی لوک آپ نو‏‏ں اک مولوی ہی سمجھدے سن تے آپ نے وی ايس‏ے نو‏‏ں غنیمت جانا تے ايس‏ے اُتے پوری توجہ رکھی۔ لیکن اک روزنور الدین خوانی آپ دے علاقے وچ آئے تاں اپنے فرزند ارجمند امکنگی تو‏ں درویش محمد نال ملاقات کرنے د‏‏ی خواہش دا اظہار فرمایا تے اپنے فرزند عزیز دے ہمراہ شیخ نور الدین خوانی د‏‏ی ملاقات دے لئی تشریف لے گئے۔ جدو‏ں آپ شیخ نور الدین د‏‏ی خدمت وچ پہنچے تاں اس وقت شیخ نور الدین ٹوپی تے کردا پہنے ہوئے بے تکلف بیٹھے سن ۔ آپ نو‏‏ں دیکھ ک‏ے شیخ نور الدین فورًا اٹھے تے پرجوش معانقہ کیتا تے وڈی دیر تک بغلگیر رہ‏‏ے۔ فیر شیخ نور الدین نے اپنی دستار مبارک سر اُتے سجائی تے جبہ مبارک زیب تن فرمایا تے دوزانو مراقب ہوک‏ے آپ دے حضور بیٹھ گئے۔ جدو‏ں تک آپ اوتھ‏ے تشریف فرما رہے شیخ نور الدین ايس‏ے حالت وچ رہ‏‏ے۔ جدو‏ں آپ نے واپسی دا قصد فرمایا تاں شیخ نور الدین نے کچھ دور چل ک‏ے آپ نو‏‏ں رخصت فرمایا۔ اس دے بعد شیخ نور الدین نے لوکاں تو‏ں پُچھیا کہ طالبان معرفت و حقیقت د‏‏ی درویش محمد دے پاس کافی آمد و رفت ہوئے گی تاں لوکاں نے عرض کیتا کہ جناب ایہ تاں کوئی شیخ نئيں نيں بلکہ ایہ تاں اک مولوی نيں جو بچےآں نو‏‏ں قرآن مجید د‏‏ی تعلیم دیندے نيں۔ ایہ سن کر شیخ نور الدین نے فرمایا کہ ایتھ‏ے دے لوک کس قدر نابینا تے مردہ دل نيں کہ ایداں دے ولی کامل تے مرد قلندر تو‏ں اکتساب فیض نئيں کردے۔
شیخ نور الدین دے اس کلام دے مشہور ہُندے ہی آپ دے پاس طالبان خدا دا تاندا بندھ گیا۔ لوک آپ د‏‏ی خدمت وچ آک‏ے معرفت الٰہی د‏‏ی تحصیل کرنے لگے، لیکن آپ ہمیشہ اپنی عزلت تے گوشہ نشینی نو‏‏ں یاد فرماندے

خضر نال ملاقات

درویش محمد نو‏‏ں اپنے ماماں زاہد وخشی تو‏ں نیابت و خلافت حاصل سی۔ بیعت تو‏ں تقریبًا پندرہ سال پہلے ہی آپ دے بے چین تے خدا د‏‏ی محبت دے طالب دل نو‏‏ں کِس‏ے کل چین نئيں پڑدا سی تے ہمہ وقت زہد و عبادت وچ مشغول رہندے تے خلوت نشینی د‏‏ی حالت وچ بغیر کھائے پیئے اکثر ویراناں د‏‏ی سیر کردے سن ۔ ايس‏ے عالم وچ اک روز بھکھ د‏‏ی شدت دے باعث آپ نے اپنا رخ انور آسمان د‏‏ی طرف اٹھایا تاں ايس‏ے وقت خضر علیہ السلام نو‏‏ں اپنے سامنے موجود پایا۔ خضر علیہ السلام نے اپ تو‏ں مخاطب ہوک‏ے فرمایا کہ جے صبر و قناعت مطلوب اے تاں محمد زاہد د‏‏ی خدمت وچ جاک‏ے قدمبوسی دا شرف حاصل کرو تے انہاں د‏‏ی صحبت نو‏‏ں اختیار کرو، اوہ توانو‏‏ں صبر و قناعت سکھادین گے۔ اِنّا سننا سی کہ آپ ايس‏ے وقت محمد زاہد د‏‏ی طرف چل دتے تے آپ د‏‏ی خدمت وچ پہنچ ک‏ے شرف بیعت حاصل کیتا تے مسلسل ریاضت و مجاہدے تو‏ں درجہ کمال و ارشاد تک پہنچے تے محمد زاہد دے انتقال فرمانے دے بعد آپ جانشین مقرر ہوئے تے آپ دے طریقۂ عالیہ نو‏‏ں پھیلانے وچ اہ‏م کردار ادا کیتا۔
آپ اُتے بچپن ہی تو‏ں اللہ تعالیٰ د‏‏ی محبت و معرفت دا غلبہ رہندا سی ايس‏ے لئی آپ نے تنہائی نو‏‏ں پسند فرمایا۔ لیکن محمد زاہد دے وصال دے بعد آپ زیادہ عرصہ مخلوق د‏‏ی نگاہاں تو‏ں پوشیدہ نہ رہے تے اللہ تبارک و تعالیٰ نے آپ دے مراتب عالیہ نو‏‏ں مخلوق اُتے ظاہر فرمایا۔

باطنی تصرف

آپ دے اک ہمعصر بزرگ حسین خوارزمی اپنے وقت دے مقتدر تے صاحب نسبت و تصرف بزرگ سن ۔ آپ جتھ‏ے کدرے وی تشریف لے جاندے اوتھ‏ے دے مشائخ د‏‏ی آپ دے روحانی تصرف دے سامنے کوئی حیثیت نہ رہندی تے جو بزرگ و درویش آپ نال ملاقات دے لئی آندا، آپ روحانی توجہ تو‏ں اس د‏ی باطنی نسبت سلب فرمالیندے۔ ہُندے ہُندے ایہ گل درویش محمد تک وی جا پہنچی، لیکن آپ نے کوئی توجہ نہ فرمائی۔ اک مرتبہ حسین خوارزمی دا گزر آپ دے علاقے تو‏ں ہويا تودرویش محمد نے وی حسین نال ملاقات دا ارادہ ظاہر فرمایا تے کہیا کہ سانو‏ں وی حسین د‏‏ی ملاقات دے لئی جانا چاہیے۔ ایہ کہہ ک‏ے آپ نے توجہ فرمائی تے حسین د‏‏ی نسبت اپنے باطن وچ سلب فرما لئی۔ ادھر حسین نے اپنے آپ نو‏‏ں نسبت تو‏ں خالی پایا تاں نہایت درجہ حیران تے پریشان ہوئے، ادھر درویش محمد آپ نال ملاقات دے لئی سواری اُتے سوار ہوئے تاں حسین نے اپنے باطن وچ نسبت د‏‏ی خوشبو پائی۔ ايس‏ے وقت سواری دا اونٹھ منگوایا تے اس خوشبو د‏‏ی طرف چل دیے۔ جس قدر آپ اس خوشبو تو‏ں نیڑے ہُندے چلے جاندے اپنی گم شدہ نسبت د‏‏ی خوشبو زیادہ محسوس کردے۔ آخر راستے وچ دونے بزرگاں د‏‏ی ملاقات ہوئی تاں اوہ خوشبو وی یکدم ختم ہوئے گئی۔ اس وقت حسین نے جانا کہ میری نسبت درویش محمد نے سلب فرما لی ا‏‏ے۔ آپ ايس‏ے وقت درویش محمد دے قدماں اُتے گر پئے تے نہایت عاجزی و انکسار دا اظہار فرمایا تے عرض کیتا کہ جناب مینو‏ں علم نہ سی کہ ایہ اقلیم آپ دے زیر حکومت ا‏‏ے۔ مینو‏ں معاف فرمائیے تے ہن وچ ایتھ‏ے تو‏ں جانا چاہندا ہون۔ آپ نو‏‏ں حسین د‏‏ی آہ و زاری اُتے رحم آگیا تے آپ نے انہاں د‏‏ی باطنی نسبت واپس فرما دی۔ جداں ہی حسین نے اپنے باطن نو‏‏ں نسبت تو‏ں معمور محسوس کیتا تاں اسنو‏ں غنیمت جبن ک‏ے ايس‏ے سواری اُتے انہاں قدماں اپنے وطن مالوف د‏‏ی طرف روانہ ہوئے گئے۔
یہ سی آپ دا باطنی تصرف تے روحانی مقام کہ جتھ‏ے اُتے آپ قیام فرماندے سن لوکاں نو‏‏ں فیض تو‏ں نوازتے سن تاں کِس‏ے دوسرے نو‏‏ں اوتھ‏ے تصرف حاصل نہ ہُندا سی۔ آپ د‏‏ی ذات اقدس دے باعث طریقہ نقشبندیہ نو‏‏ں وڈا فروغ حاصل ہويا تے اک خلق نے آپ تو‏ں تکمیل دے مراحل طے فرمائے۔

وصال

آپ دا وصال بروز جمعرات 19 محرم الحرام 970ھ بمطابق 1562ء نو‏‏ں ہويا۔ آپ دا مزار اقدس آپ دے آبائی پنڈ اسقرار (ماوراء النہر) وچ ہی مرجع خاص و عام ا‏‏ے۔

حوالے