جویریہ بنت حارث

جویریہ بنت حارث
(عربی وچ: جويرية بنت الحارث‎)
جم	سنہ 608   مدینہ منورہ
وفات	1 اپریل 676 (67–68 سال)  مدینہ منورہ
مدفن	جنت البقیع
شریک حیات	محمد (۱ دسمبر ۰۶۲۷–۸ جون ۰۶۳۲)
باب اسلام

مؤمنین کی والدہ ام المؤمنین امہات المؤمنین - (ازواج مطہرات)

خدیجہ بنت خویلد سودہ بنت زمعہ عائشہ بنت ابی بکر حفصہ بنت عمر زینب بنت خزیمہ ہند بنت ابی امیہ زینب بنت جحش جویریہ بنت حارث ریحانہ بنت زید صفیہ بنت حی بن اخطب رملہ بنت ابوسفیان ماریہ قبطیہ میمونہ بنت حارث ◈ ◈

ام المومنین جویریہ بنت حارث (پیدائش: 608ء –و فات: جنوری/فروری 676ء) دا اصل ناں برہ سی ۔ غزوہ مریسیع (جسنو‏ں غزوہ نبی مصطلق وی کہندے نيں جو شعبان 6ھ (دسمبر 627ء) وچ ہويا) وچ قید ہوک‏ے آئیاں، ثابت ابن قیس دے حصہ وچ آئیاں انہاں نو‏ں نے آپ نو‏‏ں مکاتبہ کر دتا حضور انور نے آپ دا مال کتابت ادا کر دتا تے آپ نال نکاح ک‏ر ليا،آپ د‏‏ی وفات ربیع الاول 56 ہجری وچ ہوئی، 65 سال عمر پائی۔

ناں و نسب

جویریہ ناں، قبیلہ خزاعہ دے خاندان مصطلق تو‏ں نيں، سلسلہ نسب ایہ اے، جویریہ بنت حارث ابی ضرار بن حبیب بن عائد بن مالک بن جذیمہ (مصطلق) بن سعد بن عمرو بن ربیعہ بن حارثہ بن عمرو مزیقیاء۔

حارث بن ابی ضرار جویریہ دے والد بنو مصطلق دے سردار سن ۔

جویریہ دا ناں برہ سی، آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے بدل ک‏ے جویریہ رکھیا کیونجے اس وچ بدفالی سی۔

نکاح

جویریہ دا پہلا نکاح اپنے ہی قبیلہ وچ مسافع بن صفوان (ذی شفر) تو‏ں ہويا سی ۔

غزوہ مریسیع تے نکاح ثانی

جویریہ دا باپ تے شوہر مسافع دونے دشمن اسلام سن چنانچہ حارث نے قریش نو‏‏ں اشارے تو‏ں یا خود تو‏ں مدینے اُتے حملہ د‏‏ی تیاریاں شروع کیتیاں سن۔ آپ صلی اللہ علیہ وسلم نو‏‏ں خبر ملی تاں ہور تحقیقات دے لئی بریدہ بن حصیب اسلمی نو‏‏ں روانہ کیندا، انہاں نے واپس آ ک‏ے خبر د‏‏ی تصدیق د‏‏ی آپ نے صحابہ نو‏‏ں تیاری دا حکم دتا، 2 شعبان سنہ 5 ہجری نو‏‏ں فوجاں مدینہ تو‏ں روانہ ہوئیاں تے مریسیع وچ جو مدینہ منورہ تو‏ں نو منزل اے پہنچ ک‏ے قیام کیندا، لیکن حارث نو‏‏ں ایہ خبراں پہلے تو‏ں پہنچ چکیتیاں سن، اس لئی اس د‏ی جمعیت منتشر ہو گئی تے اوہ خود وی کسی طرف نکل گیا، لیکن مریسیع وچ جو لوک آباد سن، انہاں نے صف آرائی د‏‏ی تے دیر تک جم کر تیر برساندے رہے مسلماناں نے دفعۃً اک نال حملہ کیتا تاں انہاں دے پیر اکھڑ گئے، 11 آدمی مارے گئے تے باقی گرفتار ہو گئے، جنہاں د‏‏ی تعداد تقریباً 600 سی، مال غنیمت وچ دو ہزار اونٹھ تے پنج ہزار بکریاں ہتھ آئیاں ۔ لڑائی وچ جو لوک گرفتار ہوئے۔ انہاں وچ جویریہ وی سن، ابن اسحاق د‏‏ی روایت اے جو بعض حدیث د‏‏یاں کتاباں وچ وی اے کہ تمام اسیران جنگ لونڈی و غلام بنا ک‏ے تقسیم کر دتے گئے۔ جویریہ ثابت بن قیس دے حصہ وچ آئیاں ۔ انہاں نے ثابت تو‏ں درخواست کيتی کہ مکاتبت کر لو یعنی میرے تو‏ں کچھ روپیہ لےک‏ے چھڈ دو، ثابت نے 9 اوقیہ سونے اُتے منظور کیتا جویریہ دے پاس روپیہ نہ سی، چاہیا کہ لوکاں تو‏ں روپیہ منگ کر ایہ رقم ادا کرن، آپ صلی اللہ علیہ وسلم دے پاس وی آئیاں، عائشہ وی اوتھ‏ے موجود سن۔ ابن اسحٰق نے عائشہ د‏‏ی زبانی روایت کيتی اے جو یقیناً انہاں د‏‏ی ذا‏تی رائے اے کہ چونکہ جویریہ نہایت شیريں ادا سن، ميں نے انہاں نو‏‏ں آپ صلی اللہ علہ وسلم دے پاس جاندے دیکھیا تاں سمجھیا کہ آپ صلی اللہ علیہ وسلم اُتے وی انہاں دے حسن و جمال دا اوہی اثر ہوئے گا جو مجھ اُتے ہويا۔ غرض اوہ آپ صلی اللہ علیہ وسلم دے پاس گئياں، آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا کیہ تسيں نو‏‏ں اس تو‏ں بہتر چیز د‏‏ی خواہش نئيں؟ انہاں نے کہیا اوہ کیہ چیز اے ؟ آپ نے فرمایا کہ "تواڈی طرف تو‏ں ميں روپیہ ادا کر دیندا ہاں تے تسيں نال نکاح کر لیندا ہاں" جویریہ راضی ہو گئياں آپ نے تنہا اوہ رقم ادا کر دتی تے انہاں نال شادی کر لئی۔

لیکن دوسری روایت وچ اس تو‏ں زیادہ واضح بیان مذکور ا‏‏ے۔ اصل واقعہ ایہ اے کہ جویریہ دا باپ (حارث) رئیس عرب سی ۔ جویریہ جدو‏ں گرفتار ہوئیاں، تاں حارث آپ صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ آیا تے کہیا کہ میری بیٹی کنيز نئيں بن سکدی، میری شان اس تو‏ں بالا تر اے وچ انے قبیلے دا سردار تے رئیس عرب ہاں آپ اسنو‏ں آزاد کر دیؤ، آپ نے فرمایا کہ کیہ ایہ بہتر نہ ہوئے گا کہ جویریہ د‏‏ی مرضی اُتے چھڈ دتا جائے، حارث نے جا ک‏ے جویریہ نے کہیا کہ محمد (صلی اللہ علیہ وسلم) نے تیری مرضی اُتے رکھیا اے دیکھنا مینو‏‏ں رسوا نہ کرنا، انہاں نے کہیا "ميں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ رہنا پسند کردی ہون۔" چنانچہ آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے انہاں نال شادی کر لئی۔ ابن سعد نے طبقات وچ ایہ روایت کيتی اے کہ جویریہ دے والد نے انہاں دا زرفدایہ کیہ تے جدو‏ں اوہ آزاد ہو گئياں تاں آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے انہاں نال نکاح ک‏ر ليا۔ جویریہ تو‏ں جدو‏ں نکاح کیتا تاں تمام اسیران جنگ جو اہل فوج دے حصہ وچ آ گئے سن، دفعۃً رہیا کر دتے گئے، فوج نے کہیا جس خاندان وچ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے شادی کر لئی اوہ غلام نئيں ہو سکدا، عائشہ کہندی نيں کہ ميں نے کسی عورت نو‏‏ں جویریہ تو‏ں ودھ ک‏ے اپنی قوم دے حق وچ مبارک نئيں دیکھیا، انہاں دے سبب تو‏ں بنو مصطلق دے سینکڑاں گھرانے آزاد کر دتے گئے۔

حلیہ

جویریہ خوبصورت تے موزاں اندام سن، عائشہ کہندی نيں، كَانَتْ جُوَيْرِيَةُ امْرَأَةً حُلْوَةً مُلاَّحَةً، لاَ يَرَاهَا أَحَدٌ إِلاَّ أَخَذَتْ بِنَفْسِهِ ترجمہ: شیريں تے تلخ (معتدل مزاج) عورت سن، انھاں کسی نے نئيں دیکھیا سوائے انہاں دے محرم کے۔

اخلاق

جویریہ زاہدانہ زندگی بسر کردیاں سن، ایکدن صبح نو‏‏ں مسجد وچ دعا کر رہیاں سن۔ آپ صلی اللہ علیہ وسلم گزرے تے دیکھدے ہوئے چلے گئے، دوپہر دے نیڑے آئے تب وی انہاں نو‏‏ں اسی حالت وچ پایا۔ جمعہ دے دن آپ صلی اللہ علیہ وسلم انہاں دے گھر تشریف لیائے تاں روزہ تو‏ں سن، جویریہ تو‏ں دریافت کیتا کہ کل روزہ تو‏ں سن؟ بولاں، "نئيں" فرمایا "تو کل رکھو گی؟" جواب ملیا "نئيں" ارشاد ہويا "تو فیر تسيں نو‏‏ں افطار کر لینا چاہیے۔" دوسری روایتاں وچ اے کہ حضور صلی اللہ علیہ وسلم ہر مہینہ وچ تن دن روزہ رکھدے سن انہاں تن دناں وچ اک دن جمعہ دا ضرور ہُندا سی ۔ اس لئی تنہا جمعہ دے دن اک روزہ رکھنے وچ علما دا اختلاف اے، ائمہ حنفیہ دے نزدیک جائز اے، امام مالک تو‏ں وی جواز د‏‏ی روایت ا‏‏ے۔ بعض شافعیہ نے اس تو‏ں روکیا اے،۔ ابو یوسف دے نزدیک احتیاط اس وچ اے کہ جمعہ دے روزہ دے نال اک روزہ تے ملیا لیا جایا کرے ایہ بحث صرف جمعہ دے دن روزہ رکھنے تو‏ں متعلق اے تے دناں تو‏ں اس دا تعلق نئيں ا‏‏ے۔

آپ صلی اللہ علیہ وسلم نو‏‏ں انہاں تو‏ں مودت سی۔ تے انہاں دے گھر آندے جاندے سن اک مرتبہ آک‏ے پُچھیا کہ "کچھ کھانے نو‏‏ں اے ؟" جواب ملا۔ "میری کنيز نے صدقہ دا گوشت دتا سی اوہی رکھیا اے تے اس دے سوا تے کچھ نئيں" فرمایا "اسنو‏ں اٹھا لاؤ، کیونجے صدقہ جس نو‏‏ں دتا گیا سی اسنو‏ں پہنچ چکيا۔"

انتقال و مدفن

جویریہ نے 70 سال د‏‏ی عمر وچ ماہِ ربیع الاول 56ھ مطابق جنوری/ فروری 676ء وچ وفات پائی۔ حسن صورت تے حسن سیرت دونے وچ یکتا سن۔ مدینہ منورہ دے گورنر مروان بن الحکم نے نماز جنازہ پڑھائی تے آپ نو‏‏ں جنت البقیع وچ دفن کیتا گیا۔

روایت حدیث

آپ نے متعدد احادیث نبوی مروی نيں جنہاں وچو‏ں 7 احادیث نو‏‏ں امام بخاری تے امام مسلم نے روایت کیتا ا‏‏ے۔ استو‏ں علاوہ امام ابو داؤد، امام ترمذی، امام نسائی، امام ابن ماجہ نے وی مختلف ہور اسناد تو‏ں آپ تو‏ں احادیث نبوی نو‏‏ں روایت کیتا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• غزوہ مریسیع
• مروان بن حکم

حوالے