تاسوعہ
ہور ايسے دن شمر حضرت عباس علیہ السلام(ع) تے ام البنین دے دوسرے بیٹےآں دے لئی امان نامہ لے کے آیا لیکن عباس بن علی(ع) نے امان نامہ قبول نئيں کيتا۔ ايسے بنا اُتے ایہ دن شیعیان اہل بیت(ع) دے نزدیک بہت زیادہ مذہبی اہمیت دا حامل اے۔ شیعیان اہل بیت(ع) تاسوعہ نوں یوم عباس بن علی(ع) دے طور اُتے مناندے نيں تے اسنوں روز عاشورہ دی مانند تعظیم تے تکریم تے احترام تے عقیدت توں مناندے نيں تے اس دن عباس علمدار(ع) دے فضائل بیان کردے نيں تے انہاں دی عزاداری کردے نيں۔ اس دن ایران وچ ، عاشورہ دی مانند سرکاری چھٹی ہُندی اے۔
تاسوعہ دے معنی سودھو
محرم الحرام دے نويں دن نوں "تاسوعہ" کہیا جاندا اے۔ تاسوعہ عربی دے لفظ "تسع" ـ بمعنی 9 یا نويں توں ماخوذ اے لیکن اس دی شہرت دا سب واقعات نيں جو محرم الحرام سنہ 61 ھ نوں کربلا دی زمین اُتے رونما ہوئے نيں۔
واقعات سودھو
تاسوعہ دا دن اوہ آخری دن اے جس دن دی امام حسین(ع) تے آپ(ع) دے اصحاب نے رات وی دیکھی تے ایہ دن واقعہ کربلا دی شب توں منسلک اے جسنوں شب عاشور کہیا جاندا اے۔ عاشور دی شب دے بوہت سارے واقعات نيں جو اک مستقل مضمون دے متقاضی نيں۔
کربلا وچ شمر دی آمد سودھو
9 محرم ـ تاسوعہ ـ دے دن دوپہر توں پہلے شمر بن ذی الجوشن چار ہزار سپاہی لے کے کربلا وچ داخل ہويا۔،[۱][۲] اوہ عمر بن سعد دے لئی عبیداللہ بن زیاد دا خط لے کے آیا سی چنانچہ کربلا پہنچدے ہی اس نے خط ابن سعد دے سپرد کيتا۔ اس خط وچ ابن زياد نے ابن سعد نوں حکم دتا سی کہ یا تاں امام حسین(ع) نوں بیعت اُتے مجبور کرے یا فیر آپ(ع) دے خلاف لڑائی چھیڑ دے۔
عبید اللہ نے اس خط دے ضمن وچ عمر بن سعد نوں دھمکی آمیز انداز توں لکھیا سی کہ جے اوہ اس دے احکامات دی مکمل تعمیل نہ کرے تاں اسنوں لشکر توں کنارہ کشی کرکے اس دی سربراہی دا عہدہ شمر دے سپرد کرنا پئے گا۔[۳].[۴][۲].[۵][۶].[۷][۸]
لیکن ابن سعد نے شمر توں کہیا: "ميں لشکر دی امارت تواڈے حوالے نئيں کراں گا تے وچ تیرے وجود وچ اس کم دی اہلیت نئيں دیکھ رہیا ہاں چنانچہ وچ اس کم نوں خود ہی انجام تک پہنچیا داں گا؛ تسيں صرف پیدل دستےآں دے سالار رہو"۔[۹].[۱۰][۱۱].[۱۲][۱۳].[۱۴]
ام البنین دے بیٹےآں دا امان نامہ سودھو
(کوفہ وچ ) شمر نے عمر سعد دے لئی عبید اللہ دا خط لینا چاہیا تاں اس نے ام البنین(س) دے بھتیجے عبداللہ بن ابی المحل دے نال مل کے اپنے بھانجاں دے لئی امان نامہ دینے دی درخواست کيتی۔ عبید اللہ نے اس تجویز نوں پسند کيتا۔[۱۵].[۱۶][۱۷]
عبد اللہ بن ابی المحل نے مذکورہ امان نامہ اپنے غلام "کزمان یا عرفان" دے ہتھوں کربلا ارسال کيتا تے کربلا پہنچنے دے بعد امان نامے دا متن ام البنین(س) دے فرزنداں دے لئی پڑھیا۔ لیکن انھاں نے امان نامہ مسترد کر دتا۔[۱۸].[۱۹][۲۰].[۱۳]
دوسری روایت دے مطابق شمر خود ہی امان نامہ لے کے کربلا وچ عباس بن علی(ع) تے انہاں دے بھائیاں عبداللہ، جعفر تے عثمان نوں پہنچایا۔[۲۱].[۲۲]
عباس(ع) تے انہاں دے بھائی ابا عبداللہ الحسین(ع) دے پاس بیٹھے سن تے شمر دا جواب دے رہے سن ۔ امام(ع) نے بھائی عباس(ع) توں فرمایا: "گو کہ اوہ فاسق اے لیکن اس دا جواب دے دو، بے شک اوہ تواڈے مامؤاں وچوں اے ". عباس، عبداللہ، جعفر تے عثمان علیہم السلام باہر آئے تے شمر توں کہیا: "کیہ چاہندے ہو؟" شمر نے انہاں توں کہیا: "اے میرے بھانجو! تسيں امان وچ ہو؛ ميں نے تواڈے لئی عبید اللہ بن زیاد توں امان نامہ حاصل کيتا اے ". لیکن عباس تے انہاں دے بھائیاں نے مل کے کہیا: "خدا تسيں اُتے تے تواڈے امان نامے اُتے لعنت کرے؛ ایہ کِداں ہوئے سکدا اے کہ اسيں امان وچ ہاں تے بنت پیغمبر دی اولاد (ص) امان وچ نہ ہاں"۔[۲۳].[۲۴][۲۵].[۲۶][۲۷]
ام البنین سلام اللہ علیہا(س) دے بیٹےآں دی طرف توں ابن زیاد دا امان نامہ مسترد ہونے دے بعد عمر بن سعد نے لشکر نوں حکم دتا گیا کہ جنگ کيتی تیاری کرن؛ چنانچہ سب سوار ہوئے تے جمعرات 9 محرم بوقت عصر امام حسین(ع) تے آپ(ع) دے اصحاب تے خاندان دے خلاف جنگ دے لئی تیار ہوئے۔[۲۸].[۲۴][۲۹].[۳۰][۱۴]
جنگ کيتی تیاری سودھو
9 محرم بوقت عصر صحرائے کربلا وچ عمر بن سعد دی سپاہ دی نقل تے حرکت ودھ گئی تے عمر سعد امام حسین(ع) دے خلاف جنگ دے لئی تیار ہويا تے اپنی سپاہ نوں وی جنگ دے لئی تیار ہونے دا حکم دتا۔ اس نے اپنی سپاہ وچ منادی کرا دتی کہ
- "يا خيل اللہ ارکبی تے بالجنۃ ابشري، اے خدا دے لشکریو! سوار ہوجاؤ کہ وچ توانوں جنت دی بشارت دیندا ہاں!"۔
کوفی سب سوار ہوئے تے جنگ دے لئی تیار۔[۳۱].[۲۴][۲۹].[۳۰][۱۴]
لشکر وچ شور تے ہنگامہ بپا ہويا، امام(ع) اپنے خیمے دے سامنے اپنی تلوار اُتے ٹیک لگائے بیٹھے سن ۔ انہاں دی بہن حضرت زینب(س) کوفیاں دے لشکر دا شور تے غل سن کر بھائی دے نیڑے آئیاں تے کہیا: "بھائی جان! کیہ تسيں نیڑے تر آنے والی صسجے سن رہے نيں؟"۔ امام حسین(ع) نے سر اٹھا کے فرمایا: "ميں نے نانا رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نوں خواب وچ دیکھیا تے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے میرے توں مخاطب ہوکے فرمایا: "بہت جلد ساڈے پاس آؤگے"۔ امام حسین(ع) نے عباس بن علی(ع) نوں فرمایا: "اے عباس! میری جان فدا ہوئے تسيں پر، اپنے گھوڑے اُتے سوار ہوجاؤ تے انہاں دے پاس جاؤ تے پُچھو کہ اوہ کیہ چاہندے نيں تے کس لئی اگے ودھ آئے نيں؟"۔
حضرت عباس(ع) زہیر بن قین تے حبیب بن مظاہر سمیت 20 سواراں دے ہمراہ دشمن دی طرف گئے تے اور انہاں توں پُچھیا: "کیہ ہویا اے ؟ تے تسيں چاہندے کيتا ہو؟" انہاں نے کہیا: "امیر دا حکم اے کہ اسيں آپ توں کہہ داں کہ یا بیعت کرو یا جنگ دے لئی تیار ہوجاؤ"۔ حضرت عباس علیہ السلام نے کہیا: "اپنی جگہ توں نہ بڑھو جدوں تک وچ ابا عبداللہ (ع) دے پاس جا کے تواڈا جواب نہ لے آؤں"۔ اوہ مان گئے چنانچہ حضرت عباس(ع) اکیلے امام حسین(ع) دی خدمت وچ حاضر ہوئے توں کہ انہاں نوں پیش آمدہ صورت حال توں آگاہ کرن۔[۳۲].[۳۳][۳۴].[۳۵][۳۶].[۳۷]
امام حسین(ع) نے حضرت عباس(ع) توں فرمایا: "اگر تواڈے لئی ممکن ہوئے تاں انہاں نوں راضی کرو کہ جنگ نوں کل تک ملتوی کرن تے اج رات نوں سانوں مہلت داں توں کہ اپنے پروردگار دے نال راز تے نیاز کرن تے اس دی درگاہ وچ نماز بجا لاواں؛ خدا جاندا اے کہ وچ اس دی بارگاہ وچ نماز تے اس دی کتاب دی تلاوت نوں بہت زیادہ دوست رکھدا ہون۔[۳۸].[۳۹][۴۰]
جب تک عباس(ع) امام حسین(ع) دے نال گفتگو کر رہے سن، انہاں دے ساتھیاں حبیب بن مظاہر تے زہیر بن قین نے وی موقع توں فائدہ اٹھا کے ابن سعد دی سپاہ دے نال گفتگو دی تے انہاں نوں امام حسین(ع) دے نال جنگ توں باز رکھنے دی کوشش کيتی جدوں کہ ايسے حال وچ اوہ ابن سعد دے سپاہیاں نوں پیشقدمی توں وی روکے ہوئے سن ۔[۴۱].[۴۲][۴۳].[۴۴]
ابوالفضل العباس(ع) دشمن دے سپاہیاں دی طرف واپس آئے تے امام حسین(ع) دی جانب توں اک رات دی مہلت دا مطالبہ انہاں تک پہنچایا تے ايسے رات تاسوعہ دی انہاں توں مہلت منگی۔ ابن سعد نے امام حسین(ع) تے آپ(ع) دے اصحاب نوں اک رات دی مہلت دی دے دی۔[۳۸].[۴۲][۴۰] اس دن امام حسین(ع) تے آپ(ع) دے خاندان تے اصحاب تے انصار دے خیام دا محاصرہ کيتا گیا۔
امام صادق(ع) دی حدیث سودھو
امام جعفر صادق علیہ السلام نے اک حدیث دے ضمن وچ اس روز دی توصیف کردے ہوئے فرمایا:
- تاسوعہ یوم حوصر فیہ الحسین(ع) واصحابہ بکربلاء واجتمع علیہ خیل اہل الشام واناخوا علیہ وفرح ابن مرجانۃ وعمر بن سعد بتواتر الخیل وکثرتہا واستضعفوا فیہ الحسین(ع) واصحابہ وایقنوا انہ لا یأتی الحسین(ع) ناصر ولا یمدہ اہل العراق
- ترجمہ: تاسوعہ اوہ دن اے جس دن حسین(ع) تے اصحاب حسین کربلا وچ محصور ہوئے تے شامی سپاہ انہاں دے خلاف اکٹھی ہوئی۔ ابن مرجانہ / ابن زیاد تے عمر سعد اِنّا وڈا لشکر فراہم ہونے اُتے خوش ہوئے تے اس دن حسین(ع) تے آپ(ع) دے اصحاب نوں کمزور سمجھیا تے انھاں نے یقین کر ليا کہ حسین(ع) دے لئی کوئی مددگار نئيں آئے گا تے عراقی وی آپ(ع) دی مدد نئيں کرن گے۔[۴۵].[۴۶][۴۷]
اہل تشیع دے ہاں اس دن دی اہمیت سودھو
اس دن رونما ہونے والے واقعات دی بنا اُتے ایہ دن شیعاں دے نزدیک بہت زیادہ اہمیت رکھدا اے۔ شیعیان اہل بیت(ع) تاسوعہ نوں قمر بنی ہاشم عباس(ع) توں منسوب کردے نيں؛ تے اسنوں روز عاشورہ دی مانند احترام تے عقیدت توں مناندے نيں تے اس دن عباس علمدار(ع) دے فضائل تے مصائب بیان کردے نيں تے انہاں دی عزاداری کردے نيں۔
اس دن ایران تے بعض شیعہ اکثریتی ملکاں وچ عاشورہ دی مانند سرکاری چھٹی ہُندی اے ؛ اس دن وی عزاداری دے عظیم اجتماعات کیتے جاندے نيں تے عزادارےآں دے دستے تے جلوس کڈے جاندے نيں تے لوک زنجیر زنی تے ماتم کردے نيں۔
ہور ویکھو سودھو
حوالے سودھو
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج5، ص94.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ابن شہرآشوب، مناقب ج4، ص98.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، جلد پنجم، ص466.
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص94.
- ↑ طبری، تریخ الأمم تے الملوک (تریخ الطبری)، ج5، صص414-415.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص88.
- ↑ مسکویہ، ابوعلی، تجارب الامم، ج2، صص72-73.
- ↑ ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التریخ، ج4، ص55.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ص183.
- ↑ طبری، تریخ الأمم و۔..، ج5، ص415.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص89.
- ↑ مسکویہ، تجارب الامم، ص73.
- ↑ ۱۳.۰ ۱۳.۱ ابن اثیر، الکامل۔..، ص56.
- ↑ ۱۴.۰ ۱۴.۱ ۱۴.۲ طبرسی، اعلام الوری ...، ج1، ص454.
- ↑ طبری، تریخ الأمم و۔..، ج5، ص415
- ↑ الخوارزمی،مقتل الحسین(ع)، ص246
- ↑ ابن اثیر،الکامل۔..، ص56۔
- ↑ طبری، تریخ الأمم و۔..،ج5، ص415
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج5، صص93-94
- ↑ خوارزمی،مقتل الحسین(ع)، ص246
- ↑ حسنی، ابن عنبہ، عمدۃ الطالب فی ...، ص327
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ص246.
- ↑ البلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف ج3، ص184
- ↑ ۲۴.۰ ۲۴.۱ ۲۴.۲ طبری، تریخ الأمم و۔..، ج5، ص416
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص89
- ↑ الخوارزمی،مقتل الحسین(ع)، ج1، ص246
- ↑ ابن اثیر، الکامل۔..، ج4، ص56.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ص184
- ↑ ۲۹.۰ ۲۹.۱ شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص89
- ↑ ۳۰.۰ ۳۰.۱ خوارزمی،مقتل الحسین(ع)، ج1، ص249
- ↑ البلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ص184
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، صص184-185
- ↑ طبری، تریخ الأمم و۔..، ج5، صص416-418
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج5، صص97- 98
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص90
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین (ع)، ج1، صص249-250
- ↑ مسکویہ، تجارب الامم، صص73- 74.
- ↑ ۳۸.۰ ۳۸.۱ طبری، تریخ الأمم تے الملوک (تریخ الطبری)، ج5، ص417
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص91
- ↑ ۴۰.۰ ۴۰.۱ ابن اثیر،الکامل۔..، ص57.
- ↑ طبری، تریخ الأمم تے الملوک (تریخ الطبری)، ج5، صص416-417
- ↑ ۴۲.۰ ۴۲.۱ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص98
- ↑ خوارزمی،مقتل الحسین(ع)، ص249-250
- ↑ تھوڑے جہے اختلاف دے نال "بلاذری، احمد بن یحیی"، انساب الاشراف، ص184.
- ↑ الکلینی، الکافی، ج4، ص147
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج45، ص95
- ↑ عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعہ، ج10، ص460.
مآخذ سودھو
- الکوفی، ابن اعثم
- الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ص1991
- ابن سعد، الطبقات الکبری، الطبقات الکبری، تحقیق محمد بن صامل السلمی، طائف، مکتبۃ الصدیق، چاپ اول، 1993، خامسہ1
- ابن شہرآشوب، مناقب آل ابیطالب، قم، علامہ، 1379ق
- ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التریخ، بیروت، دارصادر-داربیروت، 1965
- البلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق احسان عباس، بیروت، جمیعۃ المتشرقین الامانیہ، 1979
- الخوارزمی، الموفق بن احمد، مقتل الحسین(ع)، تحقیق تے تعلیق محمد السماوی، قم، مکتبۃ المفید، بیتا
- طبری، تریخ الأمم و۔..، تحقیق محمد ابوالفضل ابراہیم، بیروت، دارالتراث
- حسنی، ابن عنبہ، عمدۃ الطالب فی انساب آل ابیطالب، قم، انصاریان، 1417
- شیخ مفید، الارشاد، قم، کنگرہ شیخ مفید، 1413
- عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعہ، قم، آل البیت(ع)، 1409
- طبرسی،اعلام الوری بأعلام الہدی، تہران، اسلامیہ، چاپ سوم، 1390ق
- کلینی، الکافی، تہران، دارالکتب الاسلامیہ، 1365ش
- مسکویہ، ابوعلی، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم امامی، تہران، سروش، چاپ دوم، 1379ش
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار الجامعۃ لدرر اخبار الائمۃ الاطہار، تہران، اسلامیہ، بیتا
بیرونی ربط سودھو
یوم تاسوعہ دے واقعات Archived 2016-03-07 at the وے بیک مشین