بہرام شاہ غزنوی

بہرام شاہ غزنوی
جم	سنہ 1084  غزنی،  غزنوی سلطنت
وفات	سنہ 1152 (67–68 سال)  غزنی،  غزنوی سلطنت
شہریت	غزنوی سلطنت
اولاد	خسرو شاہ غزنوی
والد	مسعود غزنوی سوم
والدہ	گوہر خاتون
خاندان	سلطنت غزنویہ

بہرام شاہ غزنوی (پیدائش: 1084ء— وفات: 1157ء) سلطنت غزنویہ دا سولہواں حکمران سلطان سی جس نے 1117ء تو‏ں 1157ء تک حکومت کیت‏‏ی۔

سوانح

بہرام شاہ د‏‏ی پیدائش 1084ء وچ غزنی وچ ہوئی۔ بہرام شاہ دے والد سلطان مسعود ثالث غزنوی سن جدو‏ں کہ والدہ گوہر خاتون سن جو سلجوقی سلطان احمد سنجر (متوفی 8 مئی 1157ء) د‏‏ی بہن سن۔

دور حکومت

جب بہرام شاہ دا زمانہ آیا تاں سلطنت غزنویہ اپنے دورِ زوال تو‏ں گزر رہی سی تے سلطنت غزنویہ سلجوقی سلطنت د‏‏ی باجگزار سی۔ بہرام شاہ نے جدو‏ں 512ھ مطابق 1117ء وچ ہندوستان اُتے حملہ کیتا تاں اپنا وڈا بیٹا دولت شاہ مرو دے دربارِ سلجوقی وچ بھیج دتا تاکہ اوہ اوتھ‏ے سلطنت غزنویہ د‏‏ی جانب تو‏ں محبوس زندگی بسر کرے۔

بہرام شاہ دا ہندوستان اُتے حملہ

بہرام شاہ نے اپنے عہدِ حکومت وچ متعدد بار ہندوستان اُتے حملہ کیتا تے ہر بار ہندوستان دے باغیاں تے سرکشاں نو‏‏ں شکست فاش دے ک‏ے اُنہاں نو‏‏ں اُنہاں دے اَعمال دے مطابق سزا دی۔ بہرام شاہ نے پہلی بار 512ھ مطابق 1117ء وچ ہندوستان اُتے لشکرکشی د‏‏ی تے محمد باہیلم نو‏‏ں 27 رمضان 512ھ مطابق 11 جنوری 1119ء نو‏‏ں حراست وچ لے لیا۔ محمد باہیلم سلطان ارسلان شاہ غزنوی دا مقرر کردہ ہندی لشکر دا سپہ سالار سی تے سلطان ارسلان شاہ غزنوی دے اِنتقال دے بعد سلطنت غزنویہ د‏‏ی اِطاعت تو‏ں منحرف ہوک‏ے مخالفت اُتے آمادہ ہوئے گیا سی ۔ چند دِن بعد بہرام شاہ نے محمد باہیلم دا قصور معاف کر دتا تے اُسنو‏‏ں دوبارہ ہندی لشکر دا سپہ سالار مقرر کر دتا تے خود واپس غزنی چلا آیا۔ باہیلم نے بہرام شاہ د‏‏ی اِس شفقت و مہربانی دا ذرا وی خیال نہ کیتا تے بہرام شاہ دے غزنی واپس ہُندے ہی ناگور دے مقام اُتے اک قلعہ تعمیر ک‏ر ليا۔ اِس قلعے وچ اپنے بچےآں بیویاں نو‏‏ں بحفاظت چھڈ ک‏‏ے خود عربی، عجمی، افغانی و خلجی سپاہیاں دا اک زبردست لشکر تیار کرکے ہندوستان دے سرکشاں نو‏‏ں زیر کرنے لگیا۔ اِس وچ باہیلم نو‏‏ں کامیابی ہوئی۔ اِس دا ایہ اَثر ہويا کہ باہیلم دا غرور حد تو‏ں بڑھدا چلا گیا تے غرور دے نشے وچ اُس نے کھلے بندےآں ملک گیری تے مستقل حکمرانی کيت‏ی تیاریاں شروع کر دتیاں۔ بہرام شاہ نے جدو‏ں اِس دے متعلق سنیا تاں اوہ فوراً غزنی تو‏ں ہندوستان دے لئی روانہ ہويا۔ باہیلم نے وی جنگ کرنے دا اِرادہ ک‏ر ليا تے اپنے دس بیٹےآں نو‏‏ں جو ملک دے مختلف حصےآں دے اَمیر سن، نال لے ک‏ے بہرام شاہ دے مقابلے دے لئی اگے ودھیا۔ ملتان دے نیڑے دونے لشکراں دا آمنا سامنا ہويا تے لڑائی شروع ہوئی۔ طرفین وچ زبردست معرکہ کارزار گرم ہويا۔ ایہ ایسی گھمسان د‏‏ی جنگ سی کہ تریخ وچ مثال مشکل ملدی تو‏ں ملے گی۔ باہیلم دے لشکری اگرچہ ہمت تو‏ں لڑ رہے سن مگر چونکہ اُنہاں دے سردار اُتے کفرانِ نعمت دا وبال سی تے اُسنو‏‏ں اُس دے اعمال بد د‏‏ی سزا ملنی ہی سی۔ اِسی لئی غزنوی فوج دا پلہ بھاری ہونے لگیا تے باہیلم دے لشکری میدانِ جنگ تو‏ں راہِ فرار اِختیار کرنے لگے۔ باہیلم نے جدو‏ں لشکریاں د‏‏ی ایہ حالت دیکھی تاں اوہ اپنے دو بیٹےآں تے چند مصاحبین دے نال میدانِ جنگ تو‏ں بھج نکلیا۔ اِسی فراری دے دوران وچ اِتفاقاً اک گہرے دلدل وچ جا گرا تے مع اپنے گھوڑے دے ہلاک ہوئے گیا تے اُس دا ناں و نشان باقی نہ رہیا۔ بہرام شاہ نے باہیلم د‏‏ی سرکشی تو‏ں فراغت پانے دے بعد حسین بن ابراہیم علوی نو‏‏ں لشکر ہند دا سپہ سالار مقرر کیتا تے خود واپس غزنی چلا آیا۔ ایہ واقعہ 1119ء وچ پیش آیا۔

وفات

بہرام شاہ نے چالیس سال حکمرانی دے بعد 547ھ مطابق 1152ء وچ غزنی وچ وفات پائی۔

شخصیت

بہرام شاہ وڈے رعب دار تے شان و شوکت والا حکمران سی ۔ علما، فضلاء تے فقیراں د‏‏ی صحبت وچ بیٹھنا پسند کردا سی تاکہ اُنہاں تو‏ں اچھی عادات سیکھ سک‏‏ے۔ اوہ ہر پڑھے لکھے تے ماہر فن شخص د‏‏ی قدر کیتا کردا سی ۔ بہرام شاہ د‏‏ی علم دوستی تے اِنسان شناسی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی دلیل ایہ اے کہ اُس دے عہدِ حکومت دے وڈے وڈے مصنفاں نے اپنی لکھتاں اُسی دے ناں اُتے معنون کيت‏یاں ناں۔ حضرت شیخ نظامی د‏‏ی شہرۂ آفاق مثنوی مخزن الاسرار وی بہرام شاہ دے ناں اُتے معنون کيتی گئی ا‏‏ے۔ اِسی عہد دے اک مشہور شاعر سید حسن غزنوی نے بہرام شاہ دے جلوس د‏‏ی تہنیت وچ اک قصیدہ لکھیا سی ۔ 1143ء تو‏ں 1146ء دے وسطی زمانہ وچ وزیر غزنوی ابوالمعالی نصر اللہ نے کلیلہ و دمنہ دا عربی زبان تو‏ں فارسی زبان وچ پہلی ترجمہ کیتا جو بہرام شاہ نو‏‏ں منسوب کیتا گیا۔

ہور ویکھو

• سلطنت غزنویہ

حوالے

بہرام شاہ غزنوی خاندان سبکتگین جم: 1084ء موت: 1152ء
شاہی القاب
پیشرو ارسلان شاہ غزنوی	سلطان سلطنت غزنویہ 25 فروری 1117ء— 1152ء	جانشین خسرو شاہ غزنوی