بنیادی ڈھانچا

بنیادی ڈھانچہ (infrastructure) اصطلاح تو‏ں مراد، جدید تے معیار زندگی تو‏ں مطابقت رکھنے والی ایسی سہولیات د‏‏ی فراہمی اے جو کیفیت حیات نو‏‏ں بلند کرنے تے برقرار رکھنے دے لئی ضروری ہون۔

اک معیاری (کامیاب) بنیادی ڈھانچے د‏‏ی مثال؛ جتھے آوا جائی دا نظم و ضبط وی برقرار اے تے سڑک دھواں غبار تے گندگی تو‏ں وی پاک ا‏‏ے۔ ہور ایہ کہ باقاعدہ پیادہ رو افراد دے چلنے د‏‏ی جگہ وی موجود اے تے دوچرخے (bicycles) وی اپنے لئی مخصوص راستہ رکھدی نيں۔

آوا جائی

گلیاں، سڑکاں، شاہراہاں، راہ آہن تے آبراہاں (waterways) وغیرہ نو‏‏ں کسی وی شہر یا ملک دے بنیادی ڈھانچے موجود شاہ رگ وچ شمار کيتا جاندا ا‏‏ے۔ یعنی ہر اوہ ذریعۂ نقل یا راستہ جو جدید دور وچ اختیار کيتا جاسکدا ہوئے بنیادی ڈھانچہ دا لازم جزء ہُندا اے تاکہ معاشرے دے کارآمد ارکان (افراد) نو‏‏ں اپنی صلاحیت تو‏ں نا صرف اپنے لئی بلکہ اپنے معاشرے دے لئی وی مکمل تے اُتے سہولت انداز وچ فعال کيتا جاسک‏‏ے۔

گلیاں

گلی د‏‏ی اک مثال جتھے اس تو‏ں براہ راست گھر منسلک ہُندے نيں؛ اس مثال وچ گلی نو‏‏ں پختہ دیکھیا جاسکدا اے تے سبزہ (پودے) وی نظر آ رہے نيں۔ گلی وچ گرد و غبار دا منبع ناپید اے تے اس وچ جگہ جگہ گندا پانی وی ٹہریا ہويا نظر نئيں آ رہیا تے نا ہی اس دا پختہ فرش جگہ جگہ تو‏ں پھٹا ہويا اے

گلی نو‏‏ں عام طور اُتے اک ایسا راستہ کہیا جاسکدا اے جس تو‏ں براہ راست رائشی عمارتاں (گھر) منسلک ہُندے ہاں تے عام طور اُتے گڈیاں (گھٹ تو‏ں گھٹ وڈی گڈیاں) د‏‏ی بجائے پیادہ رو افراد دے لئی زیادہ استعمال ہُندی ہو؛ ایداں دے راستے دے تصور نو‏‏ں انگریزی وچ عموماً street کہیا جاندا اے لیکن اردو وچ ایہی ناں ہر چھوٹی وڈی سڑک یا شاہراہ دے لئی وی آندا ا‏‏ے۔ کسی وی معاشرے وچ آوا جائی د‏‏ی ابتدا گھر دے سامنے گلی تو‏ں ہويا کردی اے کیونجے زیادہ تر گھر تو‏ں پہلا قدم گلی وچ ہی آندا اے تے نسبتاً کم ایسا ہُندا اے کہ گھر تو‏ں پہلا قدم براہ راست کسی وڈی شاہراہ اُتے یا کسی بہت عالیشان رہائش دے سامنے بنائے گئے خصوصی باغ وغیرہ وچ نکلدا ہو؛ بہرحال جو وی صورت حال ہوئے گلی تو‏ں ایتھ‏ے اوہی مراد لی جائے گی کہ جتھے گھر دے دروازے تو‏ں پہلا قدم نکلے۔ اپنے گھر تو‏ں روزگار اُتے نکلنے والے معاشرے دے ارکان نو‏‏ں گھر دے سکو‏ن تو‏ں کسی بے سکونی وچ نکل آنے دا نفسیاتی احساس کم تو‏ں کم ہونا چاہیے تے اس سلسلے وچ گلی نو‏‏ں ہی پہلا مرحلہ کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔

1. گلیاں نو‏‏ں ممکنہ حد تک صاف تے پختہ ہونا چاہیے تاکہ دھول اڑان دے باعث، گھر تو‏ں چمکدار تے صاف جوندے و کپڑ‏ے پہن کر نلکنے والے لوک نو‏‏ں غبارِ کارواں د‏‏ی یاد نا آجائے
2. گلیاں وچ ٹہرے پانی نو‏‏ں نکالنے دا نکاس درست ہونا چاہیے تاکہ بارش دے بعد یا کسی نالے تو‏ں بہہ کر نلکنے والا پانی نا ٹہریا ہويا ہوئے تے پانی وچ چلنے د‏‏ی خواہش رکھنے والےآں نو‏‏ں اپنی خواہش د‏‏ی تکمیل دے لئی ساحل تک جانا پئے، جس دا انہاں د‏‏ی صحت اُتے وی چنگا اثر پئے گا تے اوہ معاشرے وچ زیادہ صحتمند تے کم کرنے والے رکن بن سکن گے
3. گلی پختہ ہونے د‏‏ی لوازمہ اُتے پوری اترنے دے بعد وی جے پختگی دے سجے کھبے کچی زمین رہ گئی ہوئے تاں اسنو‏ں یا تاں گھاہ نما پودےآں تو‏ں یا گملے وغیرہ رکھ دے ڈھانپنا ضروری اے تاکہ دھول دا منبع ہی ناپید ہوئے جاوے۔ ایسا کرنے دے بعد گلی تو‏ں ملحقہ گھر والےآں د‏‏ی ذمہ داری اے کہ اپنے اپنے حصے د‏‏ی جگہ گھاہ یا پودےآں نو‏‏ں پانی تے کھاد مہیا کردے رہیاں؛ جے کسی وجہ تو‏ں کچی زمین ناپید کرنے د‏‏ی ایہ نظامت (management) جاری رکھنا مشکل محسوس ہُندا ہوئے تاں فیر واحد راستہ ایہی ہوئے گا کہ اِٹاں تو‏ں یا سڑک بنا ک‏ے پختہ کيتی گئی گلی وچ باقی رہ جانے والے تمام کچے تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں وی پختہ کر دتا جائے؛ گو کہ اس طریقے تو‏ں سبزہ تے پودےآں د‏‏ی افراط نہ ہوئے سک‏‏ے گی جو صحت دے لئی لازمی اے

سڑکاں

تفصیلی لی لئی ویکھو: بنیادی ڈھانچا
سڑک سڑکاں موجودہ زمانے وچ کِسے وی شہر یا ملک دے بنیادی ڈھانچے وچ ریڑھ د‏‏ی ہڈی د‏‏ی مانند تصور د‏‏ی جاندیاں نيں؛ گویا بنیادی ڈھانچہ جے کسی ملک د‏‏ی معیشت نو‏‏ں بہتر بنانے تے ترقی دینے دا لازمی جزء اے تاں سڑکاں اس بنیادی ڈھانچے دا لازمی جزء ہُندیاں نيں۔ تمام سڑکاں نو‏‏ں اپنا اہ‏م ترین فریضہ یعنی مدت سفر، بہترین انداز وچ ادا کرنے دے قابل ہونا چاہیے؛ بہترین انداز (یا عالمی معیار) تو‏ں ایتھ‏ے مراد مسافت وچ وادھا تے مدت یا وقت وچ کمی (کم تو‏ں کم وقت وچ زیادہ تو‏ں زیادہ مسافت) تے دوران مسافت مسافر تے اس د‏ی گڈی د‏‏ی بہ حفاظت منزل تک رسائی لی جاندی اے ؛ اس دے نال نال سڑک کسی وی دوسری قسم د‏‏ی آوا جائی (جداں قطار، دوچرخہ یا پیدل وغیرہ) وچ دشواری نا پیدا کردی ہوئے ۔

1. اک معیاری بنیادی ڈھانچہ وچ کوئی سڑک چھوٹی یا وڈی نئيں بلکہ تمام یکساں اہمیت د‏‏ی حامل ہُندیاں نيں؛ تمام سڑکاں د‏‏ی ساخت وچ یکسانی، بنیادی ڈھانچہ د‏‏ی خوبی د‏‏ی شہادت ہُندی ا‏‏ے۔
2. تمام سڑکاں عالمی منتخب کردہ معیار دے مطابق تیار کيتی ہاں تے انہاں د‏‏ی ساخت ڈھالدے وقت، جدید پیشہ ورانہ صلاحیتاں نو‏‏ں دیانتداری تو‏ں استعمال کيتا جانا چاہیے۔
3. سڑکاں اُتے استعمال ہونے والے نشانات راہنمائی، اشارات تے علامات تمام تر سڑکاں اُتے یکساں (اک جداں) ہونا چاہن؛ تاکہ انہاں د‏‏ی پہچان تے یاداشت سہل ہوئے سک‏‏ے۔

آبراہاں

زورقین تے آبی حافلات (water buses)