بائیو بالن
پرالی وغیرہ کھیتی توں حاصل گھاسپھوس توں تیار کیتے بالن نوں بائیو بالن دے ناں نال جانیا جاندا ہے ۔امریکہ وچّ مکی دی ورتوں ایتھانول یا ڈیزل وغیرہ بالن بناؤن وچّ بہت ودھ گئی ہے ۔ تانہی تاں مکی دی کھپت بہت ودھ گئی ہے ۔
پچھلے کجھ سمیں دوران امریکہ، فرانس، جرمنی، برطانیہ، چین، ہندوستان، کینیڈا وغیرہ دیساں نے بائیؤ-فیولاں دی ورتوں نوں ودھاوا دین لئی کئی قدم چکے ہن۔ اداہرن لئی امریکہ نے مکی اگاؤن لئی کھیتی-کرن والےآں نوں ارباں ڈالراں دیاں سبسڈیاں دتیاں ہن تاں کہ مکی نوں ایتھنول بناؤن لئی ورتیا جا سکے۔ اس دے نال ہی کھنج سروتاں توں کڈھے پیٹرول اتے ڈیزل وچّ اک نسنچت حد تکّ بائیو-پھیولو ملاؤنا قانونی طور اتے ضروری کر دتا ہے۔ اپریل 2008 وچّ یو. کے. دی سرکار نے ایہہ ضروری بنا دتا ہے کہ اتھے وکن والے پیٹرول اتے ڈیزل وچّ 2.5 فیصدی بائیو-پھیولو (ایتھنول اتے بائیو ڈیزل) ملے ہوئے ہونے چاہیدے ہن۔ 28 مئی 2008 نوں کینیڈا دے ہاؤس آف کامنز نے اک بلّ پاس کیتا ہے کہ سنّ 2010 تکّ کینیڈا وچّ وکن والے پیٹرول وچّ 5 فیصدی ایتھنول دا ملی ہونا ضروری ہے اتے 2012 تکّ کینیڈا وچّ وکن والے ڈیزل وچّ 2 فیصدی بائیو-ڈیزل ملیا ہونا ضروری ہے۔
سنّ 2007 وچّ امریکہ دے صدر جارج بشّ نے لاطینی امریکی اتے کیریبیئن ملکاں دے اپنے دورے دوران اتھوں دے کئی دیساں نوں ایتھنول بناؤن لئی گنا اگاؤن لئی اتشاہت کرن لئی مالی اتے وپاری سہولتاں دین دی گلّ چلائی سی۔ صدر بشّ دا مقصد ایہہ ہے کہ ایہہ ملک امریکہ نوں ایتھنول مہیا کرن والے دیسں بن جان تاں کہ امریکہ دیاں توانائی ضرورتاں پوریاں ہو سکن۔ اس طرحاں ہی مارچ 2007 وچّ امریکہ، چین، ہندوستان، برازیلساؤتھ افریقہ اتے یورپین کمیشن نے عالمی -پدھر اتے بائیو-فیول دی پیداوار اتے ورتوں ودھاؤن لئی انٹرنیشنل بائیوفیولز فورم قایم کرن دا اعلان کیتا سی۔ اس سمیں ہندوستان دنیا وچّ ایتھنول پیدا کرن والے دیساں وچوں چوتھے نمبر اتے آؤندا ہے اتے ہندوستان سرکار دی نیڑ بَھوِکھ وچّ اپنی اس اہلیت نوں ودھاؤن دی سکیم ہے۔
بائیو ڈیزل سودھو
بائیو ڈیزل پیدا کرن والا پودا جیٹروفا
لکھاں سال پہلاں دھرتی دے گربھ وچّ سمائے ہوئے جنگل، جیت-جنتو، جو ہن پتھراٹ دا روپ دھارن کر چکے ہن-اوہناں وچوں پرمکھ ہے ڈیزل اتے پیٹرول۔ جنگلی انسان توں لے کے جدید انسان تکّ منُکھ نے بہت ترقی کیتی ہے۔ جنگلاں وچّ پتھر نال پتھر رگڑ کے اگّ بالن توں لے کے اج دے الیکٹرونک دور تکّ منُکھ (انسان) نے بہت ساریاں نویاں تکنیکاں، نویں آلےآں دی کھوج کیتی ہے، جس کارن منکھ اج دھرتی دا بادشاہ بن بیٹھا ہے۔ اک تھاں توں دوجی تھاں جان لئی گڈیاں توں لے کے ہن اتی-آدھونک ارامدائک اک توں اک ودھیا قسماں دے واہن تیار ہن، بس لوڑ ہے اوہناں دے انجن دی ٹینکی پیٹرول جاں ڈیزل نال بھرن دی۔ اس ترقی دی دوڑ وچّ وگیانیاں نے سوچنا شروع کر دتا ہے کہ کدے نہ کدے تاں ایہہ پتھراٹ روپی اورجا، جو اج اسیں ڈیزل تے پیٹرول دے روپ وچّ ورت رہے ہاں، ختم ہو جاوے گی تاں اسدا بدل کی ہووےگا؟ اپنی محنت دے صدقے سائنسداناں نے کجھ اجہیاں نویاں ودھیاں وکست کیتیاں ہن، جنہاں وچّ کجھ خاص پودیاں نوں ورت کے بائیوڈیزل بھاوَ پودیاں توں ڈیزل تیار کیتا جا سکیگا۔
بائیوڈیزل دی گلّ اصل وچّ اینی نویں وی نہیں ہے، سگوں 1885 وچّ ڈاکٹر رڈولف ڈیزل نے جو پہلاں ڈیزل انجن بنایا سی، وچّ توانائی دا مکھ سروت بنسپتی تیل ہی سی۔
بھارتی سائنسداناں نے اک نویں ہی کھوج کیتی ہے-بھارت وچّ پائے جاندے 'جیٹروفا‘ ناں دے پودے توں بائیوڈیزل بنا کے۔ جیٹروفا اک بہت ہی ملوان پودا ہے۔ اسنوں اگاؤنا سوکھا ہی نہیں، سگوں وادھو پئی بنجر زمین ‘تے وی اسنوں اسانی نال اگایا جا سکدا ہے۔ اسدا بیج وی کوئی مہنگا نہیں ملدا۔ اس توں تیار کیتا بائیوڈیزل واتاورن انوکول ہے۔ ایہہ کاربنڈائیاکسائیڈ نہ ماتر ہی پیدا کردا ہے۔ بائیوڈیزل پردوشن کناں نوں 40-60 فیصدی، ان-جلے ہائیڈروکاربناں نوں 68 فیصدی، کاربن مونوآکسائیڈ نوں 44-50 فیصدی، سلفیٹ نوں 100 فیصدی اتے کینسر پیدا کرن والے نائیٹریٹاں نوں 90 فیصدی تکّ گھٹا دندا ہے۔ اس طرحاں ایہہ بائیوڈیزل پردوشن نوں گھٹّ کرن ‘چ سہائتا کریگا۔
جیٹروفا پودے دے دوجے حصے وی ضائع نہیں جاندے، سگوں اس پودے دی باہرلی پرط توں گوڑھے نیلے رنگ دی ڈائی اتے ویکس بنائے جا سکدے ہن۔ اسدے تنے توں لکڑ پراپت کیتی جا سکدی ہے تے جڑھاں توں پیلے رنگ دی ڈائی بنائی جا سکدی ہے۔ اس پودے دے پھلّ کئی بیماریاں دے علاج لئی ورتے جاندے ہن۔ اسدے پتیاں نوں زخماں ‘تے بنھیا جا سکدا ہے۔
بھارت دا موسم اتے مٹی جیٹروفا نوں اگاؤن لئی بالکل صحیح ہن۔ بس لوڑ ہے بائیوڈیزل پیدا کرن والیاں تکنیکاں نوں ہور وکست کرن دی اتے کسان بھراواں نوں اس طرحاں دیاں فصلاں اگاؤن دی ہلا شیریل دین دی تاں کہ دیس دے کسان وی خوش حال ہون اتے توانائی دے پکھ توں دیس وی خوش حال ہووے۔
ڈیون آئل دی بائیو ڈیزل پلانٹ جیٹروفا وچّ سرمایہ کاری سودھو
بائیو ڈیزل اتپادک ڈی ون آئلز نے دیس وچّ اپنے وستھار دی سکیم دے تحت اگلے سال تکّ 40 کروڑ روپئے دی سرمایہ کاری کرن دی سکیم بنائی ہے.
وستھار سکیم دے تحت اپروکت کمپنی تیل رفائنری قایم کرن دے علاوہ جیتروفا دے بیجاں نوں حاصل کریگی. پریوجناواں دے مطابق برٹین دی کمپنی 10000-20000 ٹن جیتروفا آئل دی پیداوار کریگی.
جسدے نال فاسل فیوئل وچّ ملاکے جلاؤن والے ایندھن دے طور تے استعمال کیتا جاویگا.
ڈی ون آئلس انڈیا پرائویٹ لمٹیڈ دے پردھان اتے پربندھ ندیشک سرجو سنگھ نے پیٹیائی نوں دسیا کمپنی اگلے سال رفائنری قایم کرن دے علاوہ کساناں توں جیتروفا دے بیجاں نوں خریدن دا کم شروع کریگی.
اس وچّ 40 کروڑ روپئے دی سرمایہ کاری کرن دی سکیم بنائی ہے. سنگھ نے کیہا اس سال کمپنی نے اک لکھ ہیکٹیئر زمین اتے کھیتی کرن دی سکیم بنائی ہے.
برٹش پیٹرولیئم تے ڈی ون آئلز لِ: دے سنگٹھن نے پوری دنیا وچّ 1 ملیان ہیکٹیئر کھیتر وچّ جیٹروفاں پودے اگاؤنا نردھارت کیتا ہے جس وچوں 30٪ علاقہ بھارت وچّ نردھارت ہے۔ایہہ علاقہ اتر پوربی تے دکھنی بھارت وچّ ولیئمسن میگور چاہ کمپنی تے موہن بریوریز دے سنگٹھن نال نردھارت ہوئے ہن۔
قومی توانائی سودھو
13 دسمبر 2008 نوں لوک سبھا وچّ دتے راج منتری ،نویاؤن یوگ اورجا ،وزارت مطابق بھارت دے پنجاب صوبے وچّ کپورتھلے وکھے اک قومی توانائی ادارہ قایم کرن دی منظوری بھارت دی مرکز سرکار نے دتی ہے تے اس لئی 37.79 کروڑ روپئے دی گرانٹ منظور کیتی ہے۔
ایہہ ادارہ بائیو گیس ،بائیؤ ڈیزل ورگے بائیو توانائی دے میدان وچّ ترقی ،ٹیسٹنگ اتے مانکیکرن گتیودھیاں وچّ گتی شیل ہووےگا۔