ابن زہر
| جم | 1094 اشبیلیہ |
|---|---|
| وفات | 1162 اشبیلیہ |
| دور | قرون وسطی دی اسلامی رہتل |
| علاقہ | اندلس |
ذکر جوگ کم | کتابِ التيزير في المدوات والتدبير |
مؤثر
| |
متاثر
| |
ابن زھر (پیدائش: 1091ء— وفات: 1162ء) خاندان طب وادب، شعر وسیاست وچ اندلس دے نابغۂ روزگار خانداناں وچوں اک اے، ایہ خاندان ابتدا وچ جفن شاطبہ دے جنوب مشرقی علاقے وچ رہیا تے اوتھے توں مختلف علاقےآں وچ پھیل گیا، اس خاندان دے لوک مختلف ادوار وچ طب، فقہ، شعر، ادب، ادارت تے وزارت دے اعلیٰ مراتب اُتے فائز رہے، ذیل وچ اسيں اس خاندان دے انہاں لوکاں نوں زیرِ قلم لائاں گے جنہاں نے طب دے شعبہ وچ دا رہائے نمایاں سر انجام دتا۔
عبد اللہ بن زہر سودھو
ان دا پورا ناں “مروان عبد الملک بن ابی بکر محمد بن زہر الایادی” اے، اپنے والد دی طرح فقیہ سن، مگر طب وچ شہرت پائی، پنجويں صدی ہجری وچ بغداد، مصر تے قیروان وچ اطباء دی سربراہی کی، فیر اپنے ملک واپس پرت گئے تے امیر مجاہد دے دور وچ دانیہ منتقل ہوئے گئے جتھے امیر مجاہد نے انہاں دا خوب اکرام کیتا تے ایتھے توں انہاں دی شہرت اندلس تے مغرب وچ پھیلی، ابن داحیہ “المطرب” تے ابن خلکان “وفیات الاعیان” وچ لکھدے نيں کہ دانیہ وچ انہاں نے خوب جاہ وجلال، شہرت وعزت تے بہرپور دولت کمائی تے اوتھے اُتے انہاں دا انتقال ہويا، جدوں کہ ابن ابی اصیبعہ لکھدے نيں کہ اوہ دانیہ چھڈ کے اشبیلیہ آ گئے سن جتھے انہاں دا انتقال ہويا۔
زہر بن زہر سودھو
ان دا ناں “ابو العلاء زہر بن ابی مروان عبد الملک” اے، ایہ مندرجہ بالا دے بیٹے نيں، ابی العلاء زہر دے ناں توں معروف نيں، یورپ توں دریافت ہونے والے بوہت سارے مختلف الاشکال آثارِ قدیمہ وچ لاطینی بولی وچ انہاں دا ناں کندہ پایا گیا اے جس توں اس زمانے وچ یورپ دے طبی حلفےآں وچ انہاں دی شہرت دا اندازہ لگایا جاسکدا اے، ایہ فن انہاں نے اپنے والد توں سکھیا، انہاں دی دسترس فلسفہ تے منطق اُتے وی سی، جدوں کہ ادب تے فنِ حدیث قرطبہ دے شیوخ توں حاصل کيتا، طب دی نظری تے عملی تعلیم دتی تے بہت سارے تلامذہ انہاں توں فارغ التحصیل ہوئے، امراض دی درست تشخیص دے حوالے توں مشہور سن، انہاں دی اس شہرت دی خبر اشبیلیہ دے امیر المعتمد بن عباد نوں ہوئی تاں انہاں نے انہاں نوں بلیا کے اپنے دربار توں منسلک کر ليا، 484 ہجری نوں جدوں مرابطین نے اشبیلیہ اُتے حملہ کرکے اس دے امیر نوں قید کر ليا تب تک اوہ اوتھے سن، فیر سلطان یوسف بن تاشفین المرابطی نے انہاں نوں اپنے دربار توں منسلک کر ليا تے وزارت دے منصب اُتے فائز کيتا، ابن الابار تے ابن دحیہ دے مطابق انہاں دی وفات 525 ہجری نوں کندھے دے درمیان اک پھوڑے دی وجہ توں ہوئی تے انہاں دی لاش اشبیلیہ لے جائی گئی، مگر ابن ابی اصیبعہ کہندے نيں کہ انہاں دی وفات اشبیلیہ وچ ہی ہوئی سی۔
عبد الملک بن ابی العلاء بن زہر سودھو
ان دا ناں “ابو مروان عبد الملک بن ابی العلاء زہر” اے، مندرجہ بالا دے بیٹے نيں تے اس خاندان دے مشہور ترین فرد نيں، اشبیلیہ وچ پیدا ہوئے مگر مترجمین نے انہاں دے سالِ پیدائش دا ذکر نئيں کيتا، انہاں دا سالِ پیدائش 484 تے 487 ہجری دے درمیان دا کوئی سال ہوئے سکدا اے، اندلس وچ اپنے زمانے دے مشہور ترین طبیب سن، طب دی تریخ انہاں دے خطرناک تجربات تے طب وچ جملہ اضافاں تے دریافتاں دا تذکرہ سنہرے حروف وچ کردی اے، اوہ پہلے (عربی) طبیب سن جنہاں نے حلق یا شرج توں مصنوعی غذائیت دا طریقہ دریافت کیتا۔ . ایہ تے اس قسم دے دوسرے تجربات تے دریافتاں اُتے بحث انہاں نے اپنی طبی لکھتاں وچ وی دی اے جنہاں وچ قابلِ ذکر: کتاب التیسیر فی المداواہ والتدبیر جو کئی زباناں وچ ترجمہ ہوکے شائع ہوچکی اے، کتاب الاقتصاد فی اصلاح النفس والاجساد، کتاب الاغذیہ، کتاب الجامع۔
ان دے بیٹے ابو بکر وی طبیب سن تے نال وچ شاعر وی سن تے اک بیٹی وی طبیبہ سن، 557 ہجری نوں وفاندی پائی، حیرت دی گل ایہ اے کہ انہاں دی وفات وی اپنے والد دی طرح اک پھوڑے دی وجہ توں ہوئی سی۔
محمد بن زہر سودھو
ان دا ناں “ابو بکر محمد بن ابی مروان” اے، مندرجہ بالا دے بیٹے نيں، الحفید بن زہر دے ناں توں مشہور نيں، اشبیلیہ وچ 507 ہجری نوں پیدا ہوئے، عملی طبیب سن، حسنِ معالجہ تے حسنِ تدبیر وچ انہاں دا کوئی ثانی نئيں سی، انہاں دیاں لکھتاں وچ صرف طبِ عیون (اکھاں دا طب) اُتے اک مقالہ مذکور اے، ابن زہر دے نال انہاں دی بھانجی وی انہاں توں طب دی تعلیم حاصل کردیاں سن تے فنِ تولید (پیدائش) تے عورتاں دے امراض دی ماہر سن .
ابی بکر بن زہر دی شہرت دی وجہ صرف طب دے شعبہ وچ انہاں دے دا رہائے نمایاں دی وجہ توں نہ سی، بلکہ اوہ اک با کمال شاعر وی سن، انہاں دی فقہی، لغوی تے ادبی سبھیاچار بہت گہری سی جس اُتے کِسے نوں کلام نئيں سی، انہاں دی اک نظم “ایہا الساقی” (اے ساقی) مشرق ومغرب وچ بہت مشہور اے۔
شاہ دے دونے اُتے بے پناہ اکرام نے وزیر ابی زید عبد الرحمن نوں حسد وچ مبتلیا کے دتا تے اس نے اک سازش کرکے دوناں نوں زہر دلوادتا جس توں متاثر ہوکے دونے ماما بھانجی 595 ہجری نوں انتقال کر گئے .
عبد اللہ بن زہر سودھو
ان دا ناں “محمد عبد اللہ بن ابی بکر” اے، ایہ وی مندرجہ بالا دے بیٹے نيں، اشبیلیہ وچ 577 ہجری نوں پیدا ہوئے، انہاں دے والد بُڈھے ہوچکے سن چنانچہ انہاں دا بہت سخت خیال رکھیا تے انہاں توں فنِ طب تے ادب لیا، جوان ہُندے ہی انہاں دے والد نے انہاں نوں شاہ منصور الموحدی دی خدمت وچ دے دتا، فیر انہاں دے خلیفہ شاہ محمد الناصر دی خدمت وچ رہے تے اپنے مرکز اُتے فائز رہے، جلد ہی عملی طب دے میدان وچ مشہور ہوئے، اپنے والد دی طرح انہاں نوں وی 602 ہجری نوں رباط الفتح توں مراکش جاندے ہوئے راستے وچ زہر دے دتا گیا، اس وقت انہاں دی عمر پچیس سال سی، انہاں دے دو بیٹے وی نيں پہلے دا ناں ابا مروان عبد الملک اے تے دوسرے دا ناں ابا العلاء محمد اے جو ایہ وی اک مشہور طبیب گزرے نيں .