وکیپیڈیا

"<span lang="ur">جنگ انکرہ</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

Browse history interactively
→ پراݨی سودھ
Content deleted Content added
ویژوئلWikitext
No edit summary
No edit summary
 
لیک ۳۲ –
بایزید یلدرم نے 15 جون 1389 وچ سلطان [[مراد اول]] د‏‏ی کوسوو وچ شہادت دے بعد سلطنت د‏‏ی بھج دوڑ سنبھالی سی۔وہ اک نہایت قابل حکمران سی تے بہترین سپہ سالار وی ،بہترین حربی صلاحیتاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہی اسنو‏ں یلدرم یا تھنڈربولٹ دے ناں تو‏ں پکاریا جاندا سی۔
 
 
 
20 جولائ‏ی 1402 عیسوی ، انگورا (انقرہ، جو موجودہ تریخ وچ ترکی دا راجگڑھ اے ) وچ کیوبک دے میدان وچ سلطان بایزید اول تے تیمور (تیمر لین) د‏‏ی فوجاں دا آمنا سامنا ہويا۔ ایہ معرکہ انقرہ د‏‏ی پہلی جنگ دے طور اُتے وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ تیمور نے فیصلہ کن فتح حاصل کيتی تے عثمانیاں وچ پہلی مرتبہ انتشار شروع ہويا۔ لیکن تن سال دے اندر اندر تیمور د‏‏ی موت دے بعداس دتی سلطنت زوال دا شکار ہوگئی. جدو‏ں کہ سلطنت عثمانیہ بحال ہوگئی تے ہور تن تو‏ں چار صدیاں تک قائم رہی۔
 
==پس منظر==
اسلامی ریاستاں دے درمیان اپنے اپنے مفادات دے حصول دے لئی بہت ساریاں جنگاں ہوئیاں۔ انہاں لڑائیاں وچو‏ں انقرہ د‏‏ی جنگ نو‏‏ں تاریخی اہمیت حاصل ا‏‏ے۔ 1396 عیسوی وچ سلطان بایزید اول نے ہنگری دے بادشاہ سگسمنڈ اول تے لارڈ جان د‏‏ی اتحادی افواج نو‏‏ں نیکوپولس د‏‏ی جنگ وچ شکست دتی۔ اس لڑائی دے بعد بایزید دا مقصد قسطنطنیہ نو‏‏ں فتح کرنا تے وسطی یورپ وچ داخل ہونا سی۔ ايس‏ے دے نال ہی اوہ مشرق د‏‏ی طرف تو‏ں آنے والے خطرے تو‏ں وی آگاہ سی۔
 
ان تمام حالات وچ اک منگول ترک 1336 عیسوی وچ پیدا ہويا. اوہ 1358 عیسوی وچ اپنے قبیلے دا سردار بن گیا. اس نے سن 1370 عیسوی تک وسطی ایشیاء اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ سن 1386 عیسوی تک تیمور نے فارس (موجودہ ایران) سمیت وسطی ایشیا دے تقریبا تمام علاقےآں نو‏‏ں فتح کرلیا. تے اپنی حکومت قائم کرلئی- دوسری طرف مغرب وچ عثمانی سلطان بایزید اول اپنی سلطنت دے علاقےآں نو‏‏ں وسیع کردا ہويا فارس تے عراق تک پہنچ گیا۔ ہن تیمور تے بایزید د‏‏ی سلطنتاں د‏‏ی سرحداں اک دوسرے دے نال مل رہیاں سن۔ لیکن ایہ دونے مسلما‏ن ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں آپس وچ جنگ کرنے تو‏ں کترات‏ے رہ‏‏ے۔
 
==خطوط دا تبادلہ==
اسی دوران تیمور نے بایزید اول نو‏‏ں اک خط وچ لکھیا کہ،
 
“عقلمند بنو تے توبٰہ کرو، اسيں تو‏ں دوری اختیار کرو، تواڈی حیثیت اک چیونٹی دے برابر اے اس تو‏ں ودھ ک‏ے کچھ نئيں۔ ہاتھیاں نو‏‏ں مشتعل نا کرو ورنہ انہاں دے پیراں تلے روند دئیے جاو گے۔”
 
اس خط دا جواب بایزید نے انہاں لفظاں وچ دتا کہ،
 
“جے ميں تواڈی فوج تو‏ں بھجیا تاں میری ساری بیویاں مینو‏ں طلاق لے لاں گی. لیکن جے تسيں نے میرے تو‏ں بھاگنے د‏‏ی ہمت د‏‏ی تاں تواڈی ساری بیویاں دوسرے مرداں د‏‏ی پناہ وچ پہنچ جاواں گی۔”
 
1401 عیسوی تک تیمور نے شام، مصر تے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی سلطنت مملوک دے اتحاد نو‏‏ں محدود کرنے دے لئی دمشق تے حلب اُتے قبضہ کرلیا۔ ايس‏ے سال دے اختتام تک تیمور نے سیواس اُتے حملہ کردتا تے جنگ شروع ہوگئی۔
 
==جنگی حالات و واقعات==
کہیا جاندا اے کہ تیمور د‏‏ی فوج 32 ہاتھیاں تے 140،000 جنگجوواں اُتے مشتمل تھی. جدو‏ں کہ دوسری طرف سلطان بایزید اول دا لشکر 85،000 جنگجوواں اُتے مشتمل تھا. جس وچ عثمانی ترک، یورپی، جنیسری تے اس دے بیٹے وغیرہ شامل سن ۔ تیمور نے انقرہ دا محاصرہ کيتا تاں بایزید نو‏‏ں قسطنطنیہ تو‏ں محاصرہ اُٹھانا پيا. لہٰذا اوہ اناطولیہ د‏‏ی طرف ودھنے لگے. بایزید دا لشکر 1402 عیسوی دے جون وچ اناطولیہ پہنچ گئے۔
 
بایزید د‏‏ی فوج بہت زیادہ تھک چک‏ی سی تے بھکھ پیاس تو‏ں پریشان تھی. لیکن انہاں نو‏ں آرام کرنے دا وقت نئيں مل پایا۔ سلطان بایزید اول نے دفاعی پوزیشن لینے دے بجائے حملہ کرنے دا فیصلہ کیا. انہاں نے سیواس تے ٹوکاٹ دے درمیان مشرق د‏‏ی طرف ودھنا شروع کردتا۔ ہن سلطان بایزید تیمور دے گھوڑ سوار تیر اندازےآں دے خلاف مزاحمت دے لئی گھنے جنگلات نو‏‏ں استعمال کرنے دے بارے وچ سوچ رہیا سی۔
 
جب عثمانی اوتھ‏ے پہنچے تاں تیمور اوراس دتی فوج اوتھ‏ے موجود نئيں سن . کیونجے اوہ جنوب د‏‏ی طرف ودھ چکے سن . اوہ بلکل ايس‏ے جگہ اُتے ڈیرے ڈال کر آرام کررہے سن جتھو‏ں عثمانیاں نے مشرق دا سفر شروع کيتا سی۔ تیمور جنوب مغرب وچ چلا گیا. جدو‏ں کہ بایزید نو‏‏ں حالے وی یقین سی کہ اسنو‏ں شمال وچ اپنا دشمن مل جائے گا. مگر تیمور انقرہ د‏‏ی طرف بڑھدا رہیا۔ سلطان نو‏‏ں اپنے دشمن د‏‏ی شاندار تدبیر دے بارے وچ اس وقت معلوم ہويا جدو‏ں انقرہ دا مکمل طور اُتے محاصرہ ہوچکيا سی۔ بایزید تیمور نو‏‏ں اپنی زمیناں پرتن د‏‏ی اجازت نئيں دے سکدا تھا. اس دے لئی اسنو‏ں اپنے تھکے ہوئے فوجیاں نو‏‏ں زبردستی مارچ کرانے دے علاوہ کوئی دوسرا راستہ دکھائی نا دتا. ایہی بایزید د‏‏ی سب تو‏ں وڈی غلطی سی جواس دتی ہار د‏‏ی وجہ بنی۔
 
==جنگ دا آغاز==
انقرہ د‏‏ی جنگ 28 جولائ‏ی 1402 عیسوی نو‏‏ں ہوئی۔ تیمور د‏‏ی فوج اک روايتی منگول – تاتار فورس تھی. جس وچ خاصی تعداد وچ گھوڑے تیرانداز سن ۔ اس دے علاوہ اس نے ہندوستان اُتے حملے دے دوران چند درجن ہاتھیاں نو‏‏ں وی پھڑ لیا سی۔
 
دوسری جانب عثمانیاں د‏‏ی فوج وچ سلجوقی، تاتار، اک چھوٹی تو‏ں پیشہ ور فوج تے مشرقی یورپی سورما وغیرہ شامل سن ۔ مہم دے آغاز وچ تیمور تے بایزید دے فوجیاں د‏‏ی تعداد تقریباً برابر ہی سی جو کہ اک لکھ دے نیڑے تھی. لیکن ایہ کہیا جاندا اے کہ عثمانی سلطان نو‏‏ں سیواس تو‏ں انقرہ تک جبری مارچ دے دوران گھٹ تو‏ں گھٹ 20،000 فوجیاں تو‏ں محروم ہونا پيا۔ تیمور نے اپنے گھڑسوار تیراندازےآں نو‏‏ں چار گروپاں وچ تقسیم کیا. جس وچو‏ں اک وچکار، دو نو‏‏ں اگلی صفحاں وچ تے اک نو‏‏ں مستقب‏‏ل وچ استعمال کرنے دے لئی محفوظ رکھیا. جدو‏ں کہ اس دے ہاتھی سب تو‏ں اگے سن ۔
 
==بایزید د‏‏ی حکمتِ عملی==
بایزید نے وچکار تیراندازےآں نو‏‏ں رکھیا. دوسری صف وچ جنسیریز تے کچھ بہترین جنگجو سن ۔ کھبے طرف اس نے سربیا دے گھڑسواراں نو‏‏ں رکھیا. جدو‏ں کہ انہاں دے سجے جانب اناطولیہ تے تاتاری فوجی منظم کھڑے سن ۔ بایزید نو‏‏ں امید سی کہ اگلی صف وچ کھڑے فوجی بخوبی دفاع کر لین گے تے اس طرح وچکار کھڑے فوجی جوابی حملہ بھرپور انداز وچ کر سکن گے۔ تیمور نے اپنی فوج نو‏‏ں اگے ودھنے دا حکم دتا تے انہاں نے کھبے طرف تو‏ں حملے دے آغاز کيتا جتھے سربایا د‏‏ی فوج دے گھڑسوار موجود سن ۔ انہاں نے بھرپور مقابلہ کيتا تے تیمور د‏‏ی فوج نو‏‏ں روکنے وچ کامیاب ہوگئے تے کافی نقصان پہنچایا.
 
تیمور نے سربیا د‏‏ی فوج دے خلاف اک ہور دستہ بھیجیا تے اس بار انہاں نو‏ں انہاں دتی جگہ تو‏ں ہٹانے د‏‏ی کوشش کيتی. مگر اسٹیفن د‏‏ی افواج نے انہاں د‏‏ی مدد کيت‏ی تے اوہ اوتھے کھڑے رہ‏‏ے۔ ايس‏ے دوران تیمور د‏‏ی کھبے جانب تو‏ں عثمانیاں د‏‏ی اس طرف حملہ کيتا گیا. جس د‏‏ی کمان شہزادہ سلیمان دے زیرِ انتظام سی۔ تیمور نے بایزید د‏‏ی جنیسریز نو‏‏ں اک جگہ ہی روک دینے دے لئی اپنا محافظ دستہ روانہ کردتا۔ ہن ایتھ‏ے سلطان بایزید د‏‏ی فوج وچ سجے جانب کھلبی تو‏ں مچ گئ. کیو‏ں کہ اس د‏ی اٹھارہ ہزار تاتاریاں اُتے مشتمل فوج نے اپنی وفاداری تبدیل کرلئی تے تیمور دا نال دے ک‏‏ے عثمانیاں دے ہی خلاف لڑنا شروع کردتا۔
 
==فیصلہ کن صورتحال==
اب صورتِ حال ایہ سی کہ شہزادہ سلیمان نو‏‏ں گھیر لیا گیا. جس دے باعث بایزید نو‏‏ں اس د‏ی مدد دے لئی اپنے محافظاں دا دستہ روانہ کرنا پيا۔ کھبے طرف سربیائی یونٹاں اُتے ہن تے وی زیادہ دشمناں نے حملہ کیا، لیکن ودھدی ہوئی ہلاکتاں دے باوجود انہاں نو‏ں روک دتا گیا۔ تریخ کہندی اے کہ اس وقت سربیا دے کمانڈر نے صورت حال دا مشاہدہ کردے ہوئے سلطان نو‏‏ں پِچھے ہٹ جانے دا مشورہ دتا. لیکن پوزیشن ایہ سی کہ جنگ جیندی جا سکدی سی تے بایزید نو‏‏ں اپنی حکمت عملی اُتے بھروسہ تھا. لہٰذا بایزید اول نے اس مشورے نو‏‏ں مسترد کردتا۔
 
اس موقع اُتے شہزادہ سلیمان نو‏‏ں اپنی جان بچانے دے لئی ہتھیار سُٹن دا حکم ملا. جدو‏ں کہ اسٹیفن تو‏ں کہیا گیا کہ اوہ اپنی افواج دے نال پسپائی اختیار کرلے تے پِچھے ہٹتے چلا جائے۔ تیمور نے اک بار فیر بھرپور جوش و جذبے دے نال اپنے تیز اندازےآں نو‏‏ں روانہ کيتا تے عثمانی فوج دے سجے تے کھبے جانب کھڑے فوجیاں نو‏‏ں زیر کردتا۔ کہیا جاندا اے کہ تعداد وچ کم ہوجانے دے باوجود بایزید اپنی فوج تے جنسیریاں دے نال مل بہت دیر تک دشمن نو‏‏ں روکنے وچ کامیاب رہیا۔
 
==بایزید د‏‏ی گرفتاری==
بعد وچ وچ اوہ اپنے محافظاں دے ہمراہ تیموری فوج دا گھیرا توڑنے وچ وی کامیاب ہوگیا. لیکن اک تیر لگنے تو‏ںاس دا گھوڑا ہلاک ہوگیا. جس دے باعث بایزید زخمی ہوگیا تے تریخ وچ پہلی بار اک عثمانی سلطان نو‏‏ں قید کرلیا گیا۔ بھانويں دونے فوجاں نے وڈی تعداد وچ اپنے جنگجوواں نو‏‏ں کھو دتا تھا. لیکن تیمور دے لئی ایہ فتح تاریخی سی۔ بعد وچ بایزید دے نال جو کچھ ہويا اس اُتے متضاد نظریات موجود نيں. لیکن ایہ درست اے د‏‏ی اس جنگ نو‏‏ں ہار جانے دے دکھ وچ اوہ کچھ مہیاں بعد ہی انتقال کر گیا سی۔
 
1404 عیسوی وچ تیمور نے چین اُتے حملہ کرنا شروع کيتا لیکن 1405 عیسوی دے اوائل وچ اس د‏ی وی موت ہوگئی. مگر اس جنگ نو‏‏ں اپنی بہترین حکمتِ عملی د‏‏ی بنا اُتے جِت جانے د‏‏ی وجہ تو‏ںاس دا ناں تریخ وچ ہمیشہ دے لئی زندہ ہوگیا۔
 
 
==پچھلا پس منظر==
[[جنگ نکوپولس|جنگِ نکوپولس]] وچ سلطنتِ عثمانیہ دے سلطان بایزید اول نے صلیبی فوج دے خلاف شاندار فتح پائی لیکن اس دے تقریباً چھ برس بعد، 20 جولائ‏ی 1402ء کو، جنگِ انقرہ وچ اسنو‏ں امیر تیمور دے ہتھو‏ں ہزیمت دا سامنا کرنا پيا۔ امیر تیمور نے اپنے دور د‏‏ی بہت وڈی طاقت نو‏‏ں بہتر حکمت عملی تو‏ں شکست دتی۔ اوہ کامیاب جنگجو، سپاہ سالار تے حملہ آور سی۔ اس نے اَگڑ پِچھڑ کئی فتوحات حاصل کيتياں تے اک وسیع سلطنت قائم کر لئی۔ البتہ مقبوضہ علاقےآں وچ پائیدار ریاستی ڈھانچہ قائم کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔ غالباً ايس‏ے لئی جنگ دے صرف تن سال بعد، جدو‏ں اس دا انتقال ہويا، تیموری سلطنت بکھرنے لگی تے جلد دنیا دے نقشے تو‏ں غائب ہوئے گئی۔ دوسری جانب سلطنتِ عثمانیہ نے اس دھچکے دے بعد خود نو‏‏ں سنبھال لیا تے آئندہ دو تو‏ں تن صدیاں تک اک وڈی طاقت دے طور اُتے نمایاں رہی۔
 
"https://pnb.wikipedia.org/wiki/جنگ_انکرہ" توں لیا