"<span lang="ur">سلطنت سامانیہ</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا
Content deleted Content added
گروہ گٹھ بندی: کاپی گٹھ :سلطنتاں توں گٹھ :وڈیاں سلطنتاں |
No edit summary |
||
لیک ۶۷ –
دولت سامانیہ دی حکومت [[خلافت عباسیہ]] دے دور ہی وچ 874ء وچ [[ماوراء النہر]] وچ قائم ہوئی۔( ماوراء النہر وسط ایشیا دے اک علاقے نوں کہیا جاندا اے جس وچ موجودہ ازبکستان، تاجکستان تے جنوب مغربی قازقستان شامل نيں۔ جغرافیائی طور اُتے اس دا مطلب [[آمو دریا]] تے [[سر دریا|سیر دریا]] دے درمیان دا علاقہ اے ايسے وچ بلخ تے بخار، سمر قند ا شامل نيں۔)
اپنے مورث اعلیٰ اسد بن سامان دے ناں اُتے ایہ خاندان سامانی کہلاندا اے ۔ نصر بن احمد بن اسد سامانیاں دی آزاد حکومت دا پہلا حکمران سی۔ ماوراء النہر دے علاوہ موجودہ افغانستان تے خراسان وی اس دی حکومت وچ شامل سن ۔ اس دا راجگڑھ بخارا سی۔ سامانیاں نے 1005ء تک (یعنی کل 134 سال) حکومت کیتی۔ اس عرصے وچ انہاں دے دس حکمران ہوئے۔
سامانیاں دے جد امجد دا ناں سامان سی بعض راویات دے مطابق اصل ناں کچھ تے سی ۔ سامان سمر قند دے نواح وچوں اک ضلع دا ناں اے۔ ایہ سامان اس علاقے دا رئیس سی اس لئی اسنوں "سامان خداہ" رئیسِ سامان کہندے سن ۔
سامان بہرام چوباں دی اولاد وچوں سی تے بہرام چوباں ایران وچ اس وقت اقتدار وچ آیا جدوں نوشیروان فوت ہويا ۔ کیونجے نوشیروان شاہی خاندانہاں وچوں نئيں سی تے فقط اقتدار اُتے قابض تھا۔خسرو پرویز نے بہرام چوباں نال مل کے کھوئی ہوئی سلطنت حاصل کيتی بہرام دا اقتدار 590ء توں لےکے 596ء تک قائم رہیا۔
*بہرام چوباں
*طمعان
*نوشاک
*نیسیار
*جبار
*سامان
*اسد
*نوح احمد الیاس یحیی عابدہ بنتِ اَسد بن سامان
سامان دے اک بیٹا ہويا جس دا ناں اسد رکھیا اسد دے چار بیٹے تے اک بیٹی سی ۔سامان اک ایرانی سردار سی ۔بنو امیہ دے دور ِ خلافت دے بعد جدوں بنو عباس وچوں خلیفہ مامون رشید خلیفہ بنا تاں اس نے خراسان دا گورنر اسد بن عبداللہ نوں مقرر کيتا حالانکہ عباسی خلفاء دا اثر خراسان اُتے کم ہُندا جا رہیا سی۔ ايسے اسد بن عبداللہ دی تلقین اُتے سامان نے زرتشتی مذہب چھڈیا تے جدوں اس دا بیٹا پیدا ہويا تاں اس نے اپنے بیٹے دا ناں اسد رکھیا۔
انہاں اہم خدمات تے عباسی خلفاء توں وفاداری دی بنیاد اُتے مامون عباسی دے حکم توں اسد دے بیٹےآں نوں ایران دے مختلف صوبےآں اُتے گورنری ملی۔
#نوح نوں سمرقند
#احمد نوں فرغانہ،کاشغر، ترکستان،چین
#الیاس نوں ہرات
#یحیی نوں تاشقند دی حکومت ملی
اسی طرح بلخ بخارا اُتے اسد خود حکومت کردا رہیا تے بعد وچ اپنے دھوہندے نوں ایہ منسب دے دتا۔ اسد سامانی دا نواسہ عابدہ تے ابراہیم بن ناصر لقب ادھم توں سی۔
اسدر دے چاراں بیٹےآں دے پاس حکومت سی اس لئی اوہ سید ابراہیم بن ناصر لقب ادھم قلندر دی حکومت توں پریشان نئيں ہوئے تے اوداں وی آپ نے اوہ حکومت بہت تھوڑا عرصہ دی تے سلطان التارکین دا لقب حاصل ہويا۔
جدوں سید ابراہیم بن ناصر لقب ادھم نے اماراتِ بلخ چھڈ کے درویشی اختیار کيتی تاں حکومت نصر بن احمد بن اسد بن سامانی نے سنبھال لی۔
261 ھ وچ 874 ء نوں اس نے اقتدار سنبھالہ جو 875ء اُتے ختم وی ہوئے گیا۔
سلطنت غزنویہ 976ء 365 ھ وچ قائم ہونے والی حکومت سی جس دا راجگڑھ غزنی سی جدوں سامانی حکومت کمزور ہوئی تاں انہاں دے اک صوبہ دار سبتگین نے افغانستان دے راجگڑھ کابل دے جنوب وچ واقع اک شہر غزنی وچ 366 ھ 976ء وچ آزاد حکومت قائم کيتی جو دولت غزنویہ او آلِ سبتگین دے ناں توں مشہور ہوئی۔
== ثقافت تے مذہب ==
Line ۷۲ ⟶ ۱۰۴:
تریخ داناں موجب سامانی حکمراناں دے [[اسلام]] دی تبلیغ راہیں ، [[ترک|ترکاں]] دے 30،000 خیمے [[اسلام]] دے دائرے چ آ گئے ، بعد چ [[سلطنت غزنویہ]] دے دور چ ہور 55،000 [[ترک]] گھرانےآں (خیمےآں) نے اسلام قبول کیتا ۔ [[ترک|ترکاں]] دے وڈی گنتی چ [[اسلام]] قبول کرن نال [[سلطنت غزنویہ|غزنویاں]] دے اثر تے رسوخ چ بوہت وادھا ہویا ، جنہاں دے بعد چ علاقے تے حکومت کیتی ۔
== علم تے ادب دی سرپرستی ==
سامانی عہد وچ علم تے ادب دی دل کھول کر سرپرستی کيتی گئی۔ اس دور دی وڈی خصوصی [[فارسی زبان]] دی ترقی اے۔ اس توں پہلے تک مسلمان جس قدر کتاباں لکھدے سن اوہ [[عربی زبان]] وچ ہودیاں سن، حتیٰ کہ جو لوک عرب نئيں سن (مثلاً [[ایرانی]] تے [[ترک]]) اوہ وی عربی ہی پڑھدے تے لکھدے سن ۔ ایہ لوک فارسی تے ترکی دی بجائے شاعری وی عربی وچ ہی کردے سن ۔ سامانی بادشاہاں نے ہن فارسی بولی دی سرپرستی شروع کردتی، کیونجے اوہ خود وی فارسی بولدے سن ۔ چنانچہ فارسی دا پہلا وڈا شاعر [[رودکی]]، اسماعیل دے پوتے [[نصر]] (913ء توں 942ء) دے دربار دا شاعر سی۔ ايسے زمانے وچ امام [[طبری]] دی مشہور تریخ تے تفسیر دا فارسی وچ ترجمہ کيتا گیا۔ مشہور فلسفی [[فارابی]] تے [[ابن سینا]] دا ابتدائی تعلق سامانی دربار توں سی۔ علما وچ [[علم الکلام]] دے ماہر [[امام منصور ماتریدی]] متوفی 330ھ تے صوفیاں وچ [[ابو نصر سراج]] متوفی 378ھ وی ايسے دور نال تعلق رکھدے نيں۔
== معیشت ==
Line ۸۲ ⟶ ۱۱۹:
سلطنت سامانیہ دا خاتمہ 999ء چ [[خانان کاراخانی]] دے ہتھوں ہویا ۔
آخری دور وچ سامانی حکومت وی عباسیاں دی طرح کمزور ہُندی چلی گئی۔ مختلف گورنراں نے بغاوت دا اعلان کر دتا۔ [[خراسان]] تے [[غزنی]] دے علاقےآں وچ انہاں دے اک سپہ سالار [[سبکتگین]] نے اپنی آزاد حکومت قائم کرلئی- ايسے طرح [[بخارا]] تے [[سمرقند]] اُتے [[کاشغر]] دے بادشاہ [[ایلک خان]] نے قبضہ کرکے سامانی حکومت دا خاتمہ کر دتا۔
== مشہور حکمران ==
| |||