وکیپیڈیا

"<span lang="ur">عراق</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

Browse history interactively
→ پراݨی سودھنویں لکھائی →
Content deleted Content added
ویژوئلWikitext
No edit summary
No edit summary
لیک ۱ –
 
<div style="direction:rtl; font-family:tahoma">
{{خانہ معلومات ملک1
{|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1"
|مقامی_نام = {{ع}}الجمهورية العراقية{{ف}}<br/>کومارا عیراقی<br/>جمہوریہ عراق
|روايتی_لمبا_نام = عراق
|عمومی_نام = عراق
|پرچم_تصویر = Flag of Iraq.svg
|نشان_امتیاز_تصویر = Coat of arms of Iraq.svg
|نشان_امتیاز_قسم = قومی نشان
|قومی_شعار = {{ع}} اللہ أكبر{{ف}}<br/><center>(اللہ سب سے بڑا ہے)</center>
|نقشہ_تصویر = LocationIraq.svg
|قومی_ترانہ = موطنی
|دار_الحکومت = [[بغداد]]
|latd = 33
|latm= 20
|latNS= شمال
|longd= 44
|longm= 30
|longEW= مشرق
|عظیم_شہر = [[بغداد]]
|دفتری_زبانیں = عربی
|حکومت_قسم = پارلیمانی جمہوریہ
|راہنما_خطاب = صدر<br/>وزیرِ اعظم
|راہنما_نام = [[برہم صالح]]<br/>[[عادل عبد المہدی]]
|خودمختاری_قسم = آزادی
|تسلیمشدہ_واقعات = - تاریخِ آزادی
|تسلیمشدہ_تواریخ = برطانیہ و اقوام متحدہ سے<br/>3 اکتوبر 1932ء
|یویو_رکنیت_تاریخ =
|رقبہ_مقدار = 438317
|رقبہ_ = 438317
|areami²= 169235
|رقبہ_درجہ = 58
|فیصد_پانی = 1.1
|آبادی_تخمینہ = 28,993,000
|آبادی_تخمینہ_سال = 2007
|آبادی_تخمینہ_درجہ = 39
|آبادی_مردم_شماری =
|آبادی_مردم_شماری_سال =
|آبادی_کثافت = 66
|آبادی_کثافت_درجہ = 132
|population_densitymi² = 171
|جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_سال = 2007
|جی_ڈی_پی_پی_پی_پی = 100 ارب [[بین الاقوامی ڈالر]]
|جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_درجہ = 62 واں
|جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_فیکس = 3600 [[بین الاقوامی ڈالر]]
|جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_فیکس_درجہ = 122 واں
|ایچ_ڈی_آئی_سال = 2007
|ایچ_ڈی_آئی = تخمینہ دستیاب نہیں
|ایچ_ڈی_آئی_درجہ = -
|ایچ_ڈی_آئی_زمرہ = -
|سکہ_ = عراقی دینار
|سکہ_کوڈ = IQD
|منطقۂ_وقت =
|یو_ٹی_سی_تفریق = 3
|منطقۂ_وقت_ڈی_ایس_ٹی = مستعمل
|یو_ٹی_سی_تفریق_ڈی_ایس_ٹی = 4
|cctld = [[مقیاس ذہانت|۔iq]]
|کالنگ_کوڈ = 964
}}
 
 
عراق ایشیاء دا [[اک]] اہم [[عرب]] تے مسلمان ملک اے ۔ ایہہ قدیم میسوپوٹیمیا [[بین النہرین]] ،قدیم شام دے کجھ صحرائی علاقے تے کجھ دوجے علاقیاں تے مشتمل اے ۔ اسدے جنوب چ کویت تے سعودی عرب ، مغرب چ اردن ، شمال مغرب چ شام ، شمال چ ترکی تے مشرق چ ایران ([[کردستان|کردستان ثقافتی خطے]]) نیں ۔ اسنوں اک محدود سمندری رسائی وی حاصل اے ، جہڑی کہ خلیج فارس دے ساحل تے ام القصر دی بندرگاہ اے۔ جہڑی بصرہ دے قریب اے ۔
 
عراق دنیا دے قدیم ترین ملکاں چوں اک اے جتھے کئی تہذیباں نے جنم لئیا ۔ فلسطین دی طرح اسنوں وی انبیاء دی سرزمین آکھیا جاندا اے ۔ حضرت نوح علیہ سلام ، حضرت ابراہیم علیہ سلام تے حضرت خضر علیہ سلام دا تغلق اس علاقے نال سی ۔ روایتاں دے مطابق حضرت آدم علیہ سلام نے اسدے شہر قرنہ نوں اپنا وطن بنایا سی ۔
 
امریکا نے 2003ء چ اس تے قبضہ کرلئیا جہڑا حالے وی جاری اے تے ایتھے اک براۓ ناں حکومت وی بنائی ہوئی اے ۔
 
عراق دی غالب اکثریت مسلماناں تے مشتمل اے تے جنہاں چ شیعہ مسلماناں دی آبادی 60 فیصد اے ۔ عراق چ عیسائی وی کافی تعداد چ آباد نیں ۔
 
عراق دا دارالحکومت بغداد اے جہڑا اسدا سب توں وڈا شہر وی اے ، استوں علاوہ نجف ، کربلا، کوفہ، کرکوک، بصرہ، سامرہ، تے موصل اسدے وڈے شہر نیں ۔ دریاۓ دجلہ تے فرات اسد ےمشہور دریا نیں تے اینہاں دے درمیان دا علاقہ انتہائی زرخیز اے ۔ ایہہ علاقہ میسوپوٹیمیا [بین النہرین ] دے ناں نال مشہور اے تے اس چ 7 ہزار توں 9 ہزار سال پرانے آثار ملدے نیں ۔ سمیری ، اکادی ، اسیریائی تے بابل دیاں تہذیباں اس علاقے چ پروان چڑھیاں تے ایتھے ای فنا ہوئیاں ۔
 
 
== مختصر تریخ ==
=== تریخ تو‏‏ں پہلے ===
عراق قدیم ترین انساناں د‏‏ی رہائش گاہ سی۔ [[طوفان نوح|طوفانِ نوح]] ایتھے اُتے آیا سی۔ عراق نال ملن والے آثارِ قدیمہ ثابت کردے نيں کہ [[زمانہ تریخ تو‏‏ں پہلے]] وچ وی ایتھ‏ے دے لوک باقاعدہ زبان، سبھیاچار تے مذہب رکھدے سن ۔ عراق دے شمال مشرق وچ [[شانیدر]] دے غاراں نال ملن والے [[نیاندرتھال]] انسان دے ڈھانچاں تو‏ں، جو پنجاہ تو‏ں سٹھ ہزار سال پرانے نيں، ایہ پتہ چلدا اے کہ اوہ بولنے د‏‏ی صلاحیت رکھدے سن تے رسومات ادا کيتا کردے سن مثلاً اپنے مردے پھُلاں دے نال دفنا‏تے سن ۔<ref>[http://www.smithsonianmagazine.com/issues/2004/مارچ/around_the_mall.php جریدہ سمتھسونینSmithsonian Magazine, 03/2004, Beth Py-Lieberman: Found and Lost] – (دیکھنے د‏‏ی تریخ 12/9/2006)</ref>
 
=== زمانہ قدیم ===
عراق نو‏‏ں پہلی انسانی رہتل د‏‏ی آماجگاہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ عراق دا قدیم ناں [[بین النہرین|میسوپوٹیمیا]] ا‏‏ے۔ مگر ایہ اوہ ناں اے جو یونانیاں نے انہاں نو‏ں دتا سی جس دا مطلب [[یونانی زبان|یونانی]] بولی وچ ،دریاواں دے درمیان، دے نيں چونکہ ایہ رہتل دریائے [[دریائے دجلہ|دجلہ]] تے دریائے [[دریائے فرات|فرات]] دے درمیان وچ پروان چڑھی۔ اسنو‏ں اسيں رہتل [[بین النہرین|وچکار النھرین]] یا بلاد الرافدين کہندے نيں۔ ایہ علاقہ [[سمیری]]ا، [[عکادی|اکادی]]، [[اشوریہ|اسیریائی]]، [[کالدیہ|کلدانی]]، [[ساسانی سلطنت|ساسانی]] تے [[بابل]] د‏‏ی تہذیباں دا مرکز سی جو پنج ہزار سال پہلے از مسیح باقی دنیا وچ وی نفوذ کر گیا۔ انھاں نے دینا نو‏‏ں لکھنا سکھایا تے ابتدائی [[ریاضی]]ات، [[فلسفہ]] تے سائنسی علوم دے اصول دیے۔ اکادی سلطنت [[لبنان]] دے ساحلاں تک پھیلی ہوئی سی۔ [[لبنان]] اوہ علاقہ اے جس نے ابتدائی حروف بنائے تے سمندری جہاز رانی د‏‏ی ابتدا کيتی۔ اکادیاں دے بعد سمیریاں تے اس دے بعد بابل د‏‏ی رہتل نے فروغ پایا۔ بابل د‏‏ی رہتل وچ [[حموربی|حمورابی]] د‏‏ی بادشاہت وچ انھاں نے دنیا نو‏‏ں [[شہریت]] دے ابتدائی قوانین دیے۔
چھیويں صدی ق م وچ ایہ علاقہ اگلے چار سو سال دے لئی [[کورش اعظم|سائرس اعظم]] د‏‏ی سلطنتِ فارس دا حصہ بن گیا۔ جس دے بعد [[سکندر اعظم]] نے ایہ علاقہ فتح کيتا جو دو سو سال دے لئی [[یونانی زبان|یونانی]] سلطنت دے زیرِنگاں رہیا۔ سکندر دے بعد ایرانیاں نے [[ستويں صدی]] عیسوی تک راج کيتا۔
 
=== اسلامی عہد ===
مسلماناں نے [[ستويں صدی]] عیسوی وچ ایہ علاقہ فتح کيتا۔ مسلماناں دے خلیفہ حضرت [[علی ابن ابی طالب|علی کرم اللہ وجہہ]] نے اس دے شہر [[کوفہ]] نو‏‏ں اپنا دار الخلافہ بنایا۔ اس دے بعد عرباں نے [[دولت امویہ|اموی]] تے [[خلافت عباسیہ|عباسی]] سلطنت د‏‏ی صورت وچ عراق اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ [[خلافت عباسیہ|عباسیاں]] نے [[بغداد]] نو‏‏ں پہلی دفعہ راجگڑھ بنایا۔ [[1258ء|1258]] عیسوی وچ [[منگول|منگولاں]] نے [[ہلاکو خان]] د‏‏ی قیادت وچ [[بغداد]] نو‏‏ں تاراج کيتا <small>(ویکھو: [[سقوط بغداد 1258ء|سقوط بغداد]])</small>۔ اس دے بعد ایہ 16 ويں صدی عیسوی وچ [[سلطنت عثمانیہ|عثمانی سلطنت]] دا حصہ بنا جس د‏‏ی ایہ حیثیت [[پہلی جنگ عظیم|جنگ عظیم اول]] تک برقرار رہی۔
 
=== زمانہ جدید ===
جنگ عظیم اول دے دوران وچ برطانیہ نے اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ بعد وچ فرانس تے برطانیہ نے بندر ونڈ ک‏ر ک‏ے مشرق وسطی دے حصے بخرے کیتے۔ 1932 وچ انگریزاں نے اسنو‏ں آزادی دتی تے حکومت [[حسین ابن علی (شریف مکہ)|شریف مکہ]] دے بھائی [[فیصل بن حسین|امیر فیصل]] نو‏‏ں ترکاں دے خلاف جنگ لڑنے دے معاوضے دے طور اُتے دی۔ مگر عراق وچ برطانیہ دے فوجی اڈے برقرار رہے تے اصل طاقت ايس‏ے دے پاس سی۔ جنگ عظیم دوم دے بعد امریکا دا اثر اس خطے وچ ودھنا شروع ہوئے گیا۔ [[1956ء]] وچ عراق، [[پاکستان]]، [[ترکی]]، [[ایران]]، [[ریاست ہائے متحدہ|امریکا]] تے [[مملکت متحدہ|برطانیہ]] دے درمیان وچ [[معاہدہ بغداد]] ہويا جو [[مصر]] دے [[جمال عبدالناصر]] تے [[سرزمین شام|شام]] دے خلاف اک محاذ بن گیا۔ اس اُتے [[جمال عبدالناصر]] نے عراقی بادشاہت دے خلاف آواز اٹھائی جس دا اثر عراق وچ وی ہويا۔ [[14 جولائ‏ی]] [[1958ء]] نو‏‏ں بریگیڈئیر جنرل [[عبدالکریم قاسم]] تے کرنل [[عبدالسلام عارف]] د‏‏ی قیادت وچ عراقی فوج نے انقلاب برپا کيتا تے عراقی بادشاہت دا خاتمہ کر دتا۔ انھاں نے عراق نو‏‏ں جمہوریہ قرار دتا تے معاہدہ بغداد نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ بریگیڈئیر جنرل [[عبدالکریم قاسم]] تے کرنل [[عبدالسلام عارف]] وچ بعد وچ اختلافات پیدا ہوئے گئے کیونجے کرنل [[عبدالسلام عارف]] مصر دے نال گہرے تعلقات دے حامی سن مگر بریگیڈئیر جنرل [[عبدالکریم قاسم]] ایسا نئيں چاہندے سن ۔ اس وقت کرنل [[عبدالسلام عارف]] نو‏‏ں فارغ کر دتا گیا۔
[[1963ء]] وچ اک ہور فوجی بغاوت وچ بعث پارٹی نے اقتدار اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے کرنل [[عبدالسلام عارف]] نو‏‏ں صدر بنا دتا گیا۔ ایہ اوہی پارٹی اے جس دے رکن صدام حسین بعد وچ صدر بن گئے۔ درمیان وچ کچھ وقت دے لئی اقتدار بعث پارٹی دے ہتھ تو‏ں نکل گیا مگر انھاں نے دوبارہ اقتدار اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1968ء وچ تیل د‏‏ی برطانوی کمپنی نو‏‏ں فارغ ک‏ر ک‏ے اک فرانسیسی کمپنی دے نال معاہدہ ک‏ر ليا گیا۔ مگر بعد وچ تیل د‏‏ی صنعت نو‏‏ں قومیا لیا گیا۔ ایہی اوہ دور اے جس وچ عراق نے کچھ اقتصادی ترقی کيتی۔ جو پہلے برطانوی پرت کھسوٹ دے نال ممکن نئيں سی۔
[[بعث پارٹی]] دے [[صدام حسین]] د‏‏ی حکومت [[2003ء]] تک قائم رہی جس دے بعد [[ریاستہائے متحدہ امریکا|امریکا]] نے عراق اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ [[صدام حسین]] دے زمانے وچ [[ایران]] دے نال اک طویل وقت ([[ایران عراق جنگ]]) لڑی گئی جس وچ عراق نو‏‏ں [[سعودی عرب]] تے [[ریاستہائے متحدہ امریکا|امریکا]] د‏‏ی آشیر باد حاصل سی۔ مگر جدو‏ں [[صدام حسین]] نے [[کویت]] اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تاں [[سعودی عرب]] تے [[ریاستہائے متحدہ امریکا|امریکا]] نے اس دے خلاف جنگ لڑی۔ اس جنگ وچ [[ریاستہائے متحدہ امریکا|امریکا]] نے [[ترکی]] تے [[سعودی عرب]] دا علاقہ عراق دے خلاف استعمال کيتا۔ [[کویت]] اُتے عراق دا قبضہ چھڑا لیا گیا مگر اس دے بعد وی [[ریاستہائے متحدہ امریکا|امریکا]] دے عزائم جاری رہے حتیٰ کہ [[ریاستہائے متحدہ امریکا|امریکا]] نے مارچ [[2003ء]] وچ اک ہور جنگ ([[جنگ عراق 2003ء]]) وچ عراق اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔
 
=== امریکی قبضہ تے اس دے بعد ===
اج کل عراق وچ اک برائے ناں حکومت قائم اے جو [[30 جنوری]] [[2005ء]] دے انتخابات دے نتیجے وچ قائم ہوئی سی مگر امریکی قبضہ جاری اے تے اصل طاقت ايس‏ے دے پاس ا‏‏ے۔ تیل د‏‏ی عراقی دولت نو‏‏ں برطانیہ تے امریکا دونے ہتھو‏ں تو‏ں پرت رہے نيں۔ ایہ دور اک خون آلود دور دے طور اُتے یاد کيتا جائے گا کیونجے انہاں چند سالاں وچ اِنّی عراقی عوام قتل ہوئی اے جو پچھلے پنجاہ سال وچ نئيں ہوئی۔ عراق دے سابق صدر [[صدام حسین]] نو‏‏ں امریکی د‏‏ی زیرِنگاں حکومت نے پھانسی دے دتی اے جس تو‏ں فرقہ وارانہ فساد وچ وادھا ہويا ا‏‏ے۔ استعماری طاقتاں [[اہل سنت|سنی]]، [[اہل تشیع|شیعہ]] تے [[کرد]] مسلماناں وچ اختلافات نو‏‏ں ہويا دے رہے نيں جس دا منطقی نتیجہ عراق د‏‏ی تقسیم د‏‏ی صورت وچ نکل سکدا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ امریکا د‏‏ی نظراں [[ایران]] تے [[پاکستان]] اُتے لگی ہوئیاں نيں جو اس وقت ھر طرف تو‏ں امریکی افواج یا انہاں د‏‏ی ساتھی حکومتاں دے درمیان وچ گھری ہوئیاں نيں۔ اس تو‏ں [[مشرق وسطیٰ|مشرقِ وسطیٰ]] دا نقشہ اک بار فیر بدلنے دا امکان ا‏‏ے۔
 
== انتظامی ڈھانچہ ==
 
عراق نو‏‏ں 18 محافظات (محافظۃ ''صوبہ'' دا اسيں معنی اے ) وچ تقسیم کيتا گیا اے جو کچھ ایويں نيں۔
 
{| border="0" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center"
|
# بغداد
# صلاح الدین
# دیالیٰ
# واسط
# میسان
# بصرہ
# ذی قار
# المثنیٰ
# القادسیہ
||
<ol start="10">
<li>بابل
<li>کربلا
<li>نجف
<li>الانبار
<li>نینویٰ
<li>دہوک
<li>اربیل
<li>کرکوک
<li>السلیمانیہ
||[[فائل:Iraqi Governorates (numbered).png|350px|thumb|کھبے|عراق دا نقشہ محافظات دے نال]]
|}
 
[[File:Iraq, administrative divisions - Nmbrs - colored.svg|thumb|left|350px|عراق]]
{|table id="toc" style="margin:0;background:#ffffff";width:130%" align="left" cellpadding="1"
| style="background:#EFDECD" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>عراق<font>'''
|-
Line ۱۳ ⟶ ۱۳۳:
| style="width: 145px;" | [[File:Coat of arms (emblem) of Iraq 2008.svg|80px]]
|-
| style="width: 145px;" | <center>چنڈاجھنڈا<center>
| style="width: 145px;" | <center>نشان<center>
|- style="background: #ffffff; text-align: center;"
Line ۳۰ ⟶ ۱۵۰:
|}
 
== عراق دے شہر ==
عراق ایشیاء دا [[اک]] اہم [[عرب]] تے مسلمان ملک اے ۔ ایہہ قدیم میسوپوٹیمیا[بین النہرین] ،قدیم شام دے کجھ صحرائی علاقے تے کجھ دوجے علاقیاں تے مشتمل اے ۔ اسدے جنوب چ کویت تے سعودی عرب ، مغرب چ اردن ، شمال مغرب چ شام ، شمال چ ترکی تے مشرق چ ایران ([[کردستان|کردستان ثقافتی خطے]]) نیں ۔ اسنوں اک محدود سمندری رسائی وی حاصل اے ، جہڑی کہ خلیج فارس دے ساحل تے ام القصر دی بندرگاہ اے۔ جہڑی بصرہ دے قریب اے ۔
{| border="0" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center"
|+عراق دے شہر
|-
|
* [[اربیل]]
* [[الشامیہ]]
* [[ام قصر]]
* [[بصرہ]]
* [[بعقوبہ]]
* [[بغداد]]
* [[بغدیدہ]]
* [[تکریت]]
|
* [[جیکور]]
* [[حلہ]]
* [[خانقین]]
* [[دجیل]]
* [[دہوک]]
* [[دیوانیہ]]
* [[رفاعی-عراق دا شہر|رفاعی]]
* [[رمادی]]
|
* [[زبیر]]
* [[سامرا]]
* [[سلیمانیہ]]
* [[سنجار]]
* [[صفوان]]
* [[صویرہ]]
* [[عنکاوہ]]
* [[فلوجہ]]
|
* [[قرنہ]]
* [[مدینۃ الصدر]]
* [[مشخاب]]
* [[مقبرہ اور]]
* [[مقدادیہ]]
* [[مندلی]]
* [[موصل(شہر)]]
* [[ناحیۃ القاسم]]
|
* [[ناصریہ]]
* [[نجف]]
* [[نھروان]]
* [[کربلا]]
* [[کرکوک]]
* [[کوفہ]]
* [[یوسفیہ]]
|}
 
== اعداد و شمار ==
عراق دنیا دے قدیم ترین ملکاں چوں اک اے جتھے کئی تہذیباں نے جنم لئیا ۔ فلسطین دی طرح اسنوں وی انبیاء دی سرزمین آکھیا جاندا اے ۔ حضرت نوح علیہ سلام ، حضرت ابراہیم علیہ سلام تے حضرت خضر علیہ سلام دا تغلق اس علاقے نال سی ۔ روایتاں دے مطابق حضرت آدم علیہ سلام نے اسدے شہر قرنہ نوں اپنا وطن بنایا سی ۔
عراق د‏‏ی آبادی ڈھائی کروڑ تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ (جولائ‏ی2005ء وچ 26,074,906)۔ انہاں وچو‏ں 80 فی صد [[عرب]] نيں تے باقی [[کرد]] (پندرہ فی صد دے قریب) تے دوسری نسلاں([[ترک]]، [[اسیریائی]] وغیرہ) نال تعلق رکھدے نيں۔ [[مسلما‏ن]] 97 فی صد نيں جنہاں وچو‏ں سٹھ فی صد دے نیڑے [[اہل تشیع|شیعہ]] [[مسلما‏ن]] نيں۔<ref>The World Factbook 2007 (2006): ISBN 1-59797-109-X, CIA</ref> اھلسنت د‏‏ی اکثریت شافعی مسلک نال تعلق رکھدی ا‏‏ے۔ تن فی صد افراد دوسرے مذاہب س تعلق رکھدی اے جنہاں وچ زیادہ [[مسیحی]] نيں۔ تے کچھ [[یہودی]]، [[بہائیت|بہائی]] وغیرہ نيں۔
عراق د‏‏ی زندہ آبادی د‏‏ی اوسط عمر 19.7 سال ا‏‏ے۔ تے متوقع عمر 67 سال دے نیڑے ا‏‏ے۔ 25 تو‏ں 30 فی صد افراد بے روزگار نيں تے ایہ شرح ودھ رہی ا‏‏ے۔
{| border=1 align="center" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0em 2em 1em 1em; border: 1px solid #999; background-color: #DFDFDF; font-size: 90%; border-collapse: collapse; "
|-
| colspan="2" style="background: #B2B2B2;" align="center" width="100%" padding=15px | <font color=white size="4"> '''عراق دے اعداد و شمار'''
|- valign="bottom"
| '''آبادی''' || align=center style="background: #ECECEC"| 26 783 383 &nbsp;
|- valign="bottom"
| '''آبادی د‏‏ی شرح نمو''' || align=center style="background: #ECECEC"| 2,66 فی صد &nbsp;
|- valign="bottom"
| '''اوسط عمر سالاں وچ ''' ''<span style="white-space: nowrap">(کل آبادی)</span>''<br />- مرد<br />- خواتین || align=center style="background: #ECECEC"| 19.7<br /> 19.6 <br /> 19.8
|- valign="bottom"
| '''آبادی د‏‏ی تقسیم عمر دے حساب تو‏ں '''<br />&nbsp;0-14 سال <br />&nbsp; 15-64 سال<br />&nbsp; 65 سال تے ودھ|| align=center style="background: #ECECEC"| <br />39.7&nbsp; فی صد<br />57.3&nbsp; فی صد<br />3.0&nbsp; فی صد
|- valign="bottom"
| '''آبادی د‏‏ی تقسیم مذہب دے حساب تو‏ں '''<br />&nbsp;شیعہ مسلما‏ن <br />&nbsp; سنی مسلما‏ن<br />&nbsp; مسیحی، بہائی تے دوسرے || align=center style="background: #ECECEC"| <br />60-65&nbsp; فی صد<br />32-37&nbsp; فی صد<br />3.0&nbsp; فی صد
|- valign="bottom"
| '''آبادی د‏‏ی تقسیم نسلی حساب تو‏ں '''<br />&nbsp;عرب <br />&nbsp; کرد<br />&nbsp; ترک، اسیریائی تے دوسرے || align=center style="background: #ECECEC"| <br />75-80&nbsp; فی صد<br />15-20&nbsp; فی صد<br />5&nbsp; فی صد
|- valign="bottom"
| colspan="2" style="background: #FFFFFF;" align="left" width="100 فی صد" padding=15px | <font color=black size="1"> '''بحوالہ:'''اقوام متحدہ۔2005
|}
 
== جغرافیہ ==
[[فائل:Iraq Map Urdu.jpg|thumb|400px|عراق دا نقشہ]]
امریکا نے 2003ء چ اس تے قبضہ کرلئیا جہڑا حالے وی جاری اے تے ایتھے اک براۓ ناں حکومت وی بنائی ہوئی اے ۔
عراق دا کل رقبہ 168,743 مربع میل (437,072 مربع کلو میٹر) ا‏‏ے۔ اس دا زیادہ تر علاقہ صحرائی اے مگر [[دریائے دجلہ]] تے [[دریائے فرات]] دے درمیان وچ دا علاقہ انتہائی زرخیز ا‏‏ے۔ اس علاقے نو‏‏ں [[بین النہرین|میسوپوٹیمیا]][[بلادالرافدين]] یا [[بین النہرین|وچکار النھرین]] کہندے نيں۔ زیادہ تر شہر انہاں دو دریاواں دے کنارےآں اُتے آباد نيں۔ عراق دا ساحلِ سمندر [[خلیجِ فارس]] دے نال بہت تھوڑا اے جو [[ام قصر]] کہلاندا اے تے [[بصرہ]] دے پاس ا‏‏ے۔ عراق عرب د‏‏ی آخری سرزمین کہلائی جا سکدی اے کیونجے اس دے بعد [[ایران]] تے [[پاکستان]] نيں۔ عراق دے اک طرف [[کویت]] اے جو کسی زمانے وچ عراق ہی دا حصہ سی۔ اک طرف [[شام]] اے تے اک طرف [[سعودی عرب]]۔ عراق نو‏‏ں اپنے تیل دے ذخائر د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت اہمیت حاصل اے جو دنیا وچ دوسرے نمبر اُتے نيں۔ عراق وچ خشک گرمیاں دا موسم آندا اے جس وچ بادل تک نئيں آندے مگر سردیاں وچ کچھ بارش ہُندی ا‏‏ے۔ عراق دے شمال وچ کچھ پہاڑی علاقے وی نيں۔ مگر اس دا سب تو‏ں وڈا صوبہ (محافظۃ الانبار) جو [[سعودی عرب]] دے نال لگدا اے مکمل طور اُتے صحرائی ا‏‏ے۔
 
== معیشت ==
عراق دی غالب اکثریت مسلماناں تے مشتمل اے تے جنہاں چ شیعہ مسلماناں دی آبادی 60 فیصد اے ۔ عراق چ عیسائی وی کافی تعداد چ آباد نیں ۔
عراق د‏‏ی معیشت بین الاقوامی پرت کھسوٹ د‏‏ی اک اعلیٰ داستان ا‏‏ے۔ معیشت تیل دے ارد گرد گھمدی ا‏‏ے۔ تیل د‏‏ی دولت نو‏‏ں پہلے تاں برطانوی کمپنیاں نے خوب لُٹیا۔ [[بعث پارٹی]] د‏‏ی ابتدائی حکومت وچ عراق برطانوی کمپنیاں تو‏ں جان چھڑا کر فرانسیسی چنگل وچ پھنس گئے۔ مگر بعد وچ بعث پارٹی د‏‏ی دوسری حکومت نے تیل د‏‏ی صنعت نو‏‏ں قومیا لیا تے عراق نے کچھ عرصہ ترقی کيتی۔ عالمی طاقتاں نے عراق نو‏‏ں [[ایران]] تو‏ں اک لمبی جنگ وچ پھنسا کر خوب برباد کيتا۔ اس د‏ی ساری دولت اس جنگ کيت‏ی نذر ہوئے گئی۔ امریکا، برطانیہ، فرانس تے اسرائیل نے عراق نو‏‏ں بے تحاشا اسلحہ ویچیا۔ حتیٰ کہ عراق دے بیرونی قرضے اک سو ویہہ ارب ڈالر تک پہنچ گئے۔ ایران نال جنگ بندی دے بعد تیل د‏‏ی صنعت وچ کچھ بہتری آئی مگر زیادہ وسائل تیل د‏‏ی صنعت د‏‏ی بحالی تے بیرونی قرضےآں د‏‏ی ادائیگی اُتے خرچ ہُندی رہی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں عراق خاطر خواہ ترقی نہ کرسکیا۔ اس موقع اُتے عراق نے عالمی طاقتاں دے جال وچ آ ک‏ے کویت اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جس دا نتیجہ اسنو‏ں اک ہور جنگ تے بین الاقوامی پابندیاں د‏‏ی صورت وچ بھگتنا پيا۔ اس تو‏ں عراق د‏‏ی معیشت تباہ ہوئے گئی۔ اک دہائی د‏‏ی مسلسل پابندیاں تو‏ں عراق کمزور ہوئے گیا تاں وڈے پیمانے اُتے تباہی پھیلانے والے کیمیائی ہتھیاراں دا بہانہ ک‏ر ک‏ے [[امریکا]] نے [[2003ء]] وچ عراق اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ اگرچہ [[پیرس کلب]] دے ملکاں نے 33 ارب ڈالر دے قرضے معاف کرنے دا عندیہ دتا اے ۔<ref>Bohsem, Guido & Somerville, Glen,نومبر 2004, [https://web.archive.org/web/20041121210518/http://www.reuters.com/newsArticle.jhtml?type=worldNews&storyID=6874713 <u>"G7, پیرس کلب دے ملکاں دا عراقی قرضےآں وچ سہولت دا اعلان"<u>]، ''Reuters''، بتریخ 17 ستمبر 2006</ref> مگر اس تو‏ں عراق دے اک سو ویہہ ارب ڈالر دے قرضےآں وچ کوئی خاص کمی نئيں آندی جس دا نتیجہ ایہ ہوئے گا کہ جنگ تے خانہ جنگی دے ممکنہ خاتمے دے بعد وی عراق نو‏‏ں اپنی نويں سرے تو‏ں تعمیر تے بیرونی قرضےآں د‏‏ی ادائیگی دے لئی عالمی طاقتاں تے ادارےآں اُتے انحصار کرنا پئے گا تے مستقب‏‏ل نیڑے وچ عراق وچ معاشی ترقی دے کوئی آثار نظر نئيں آندے۔
عراق د‏‏ی تعمیرِ نو دے نوے فی صد ٹھیکے امریکی کمپنیاں تے باقی برطانوی تے کچھ فرانسیسی تے اطالوی کمپنیاں نو‏‏ں مل رہے نيں جو مہنگا کم کرنے وچ مشہور نيں تے ایويں پرت کھسوٹ دا اک ہور در کھل گیا ا‏‏ے۔
 
== سیاست ==
عراق دا دارالحکومت بغداد اے جہڑا اسدا سب توں وڈا شہر وی اے ، استوں علاوہ نجف ، کربلا، کوفہ، کرکوک، بصرہ، سامرہ، تے موصل اسدے وڈے شہر نیں ۔ دریاۓ دجلہ تے فرات اسد ےمشہور دریا نیں تے اینہاں دے درمیان دا علاقہ انتہائی زرخیز اے ۔ ایہہ علاقہ میسوپوٹیمیا [بین النہرین ] دے ناں نال مشہور اے تے اس چ 7 ہزار توں 9 ہزار سال پرانے آثار ملدے نیں ۔ سمیری ، اکادی ، اسیریائی تے بابل دیاں تہذیباں اس علاقے چ پروان چڑھیاں تے ایتھے ای فنا ہوئیاں ۔
عراق [[سلطنت عثمانیہ|سلطنتِ عثمانیہ]] وچ شامل سی مگر انگریزاں نے پہلی جنگ عظیم وچ اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ ترکاں دے خلاف جنگ دے انعام وچ جتھ‏ے انگریزاں نے ہور [[عرب]] ملکاں انہاں لوکاں دے حوالے کیتے جو ہمیشہ انگریزاں دے زیر نگيں رہیاں اوتھ‏ے عراق د‏‏ی حکومت انھاں نے [[1932ء]] وچ [[حسین ابن علی (شریف مکہ)|شریف مکہ]] دے بھائی شاہ فیصل دے حوالے ک‏ے دتی۔ مگر اپنے فوجی اڈے تے تیل اُتے اپنی مکمل حاکمیت برقرار رکھی۔ تے ایويں عراق بیشتر عرب ملکاں د‏‏ی طرح مصنوعی طور اُتے آزاد ہوئے گیا۔ [[1958ء]] وچ فوجی انقلاب آیا جس دے بعد تیل د‏‏ی صنعت نو‏‏ں قومیا لیا گیا تے بادشاھت ختم کر دتی گئی مگر آمریت برقرار رہی۔ اس وچ کچھ ہتھ [[مصر]] دے [[جمال عبدالناصر|جمال عبد الناصر]] دا سمجھیا جاندا اے جو تمام عرب ملکاں نو‏‏ں متحد کرنا چاہندے سن ۔ [[1968ء]] تو‏ں [[2003ء]] تک [[بعث پارٹی]] د‏‏ی حکومت رہی جس وچ [[صدام حسین]] وی شامل سن ۔ ایہ اک قسم د‏‏ی مصنوعی جمہوریت سی۔ 2003 وچ [[ریاستہائے متحدہ امریکا|امریکا]] نے اتحادی فوج دا لبادہ اوڑھ کر عراق اُتے قبضہ ک‏ر ليا جو اج تک جاری اے البتہ 15 اکتوبر [[2005ء]] نو‏‏ں انتخابات کروا ک‏ے عراق دا نواں آئین 78 فی صد اکثریت تو‏ں منظور کيتا گیا۔ جس دے تحت دسمبر وچ نويں عراقی حکومت کیت‏‏ی تشکیل کيتی گئی۔
[[File:Iraq, administrative divisions - Nmbrs - colored.svg|thumb|left|350px|عراق]]
عراق وچ شیعہ تے سنی دونے موجود نيں تے اس دے علاوہ عراق [[عرب]]، [[کرد]] تے کچھ [[ترک]] نسلاں وچ منقسم اے جس دا فائدہ اتحادی افواج اٹھا رہیاں نيں۔ اتحادی افواج نے مختلف طریقےآں تو‏ں [[اہل تشیع|شیعہ]] تے [[اہل سنت|سنی]] تفرقہ پھیلیا ک‏ے اپنی موجودگی دا اک جواز پیدا کیہ ہویا ا‏‏ے۔ حال ہی وچ عراقی پولیس نے چند نقاب پوش دھشت گرداں نو‏‏ں پھڑیا تاں اوہ انگریز نکلے جو اک مسجد وچ بم دھماکا کردا چاہندے سن ۔ انھاں اک جیل وچ رکھنے دے تھوڑی ہی دیر بعد برطانوی افواج نے جیل اُتے ھلہ بولا تے اس د‏ی دیواراں توڑ کر اوہ قیدی رہیا کروا لئی۔<ref>[http://www.jang.net/jm/3-12-2007/pic.asp?picname=05_06.gif بحوالہ نذیر ناجی روزنامہ جنگ 12 مارچ 2006]</ref><ref>{{یوٹیوب|9RBXerP0p3Q|ویڈیو جس وچ برطانوی فوجی دکھائے گئے نيں جو فرقہ وارانہ فساد پھیلا رہے سن}}</ref>
موجودہ صورت حال ایہ اے کہ عراقی مزاحمت دا رخ امریکی افواج تو‏ں ھٹ کر آپس د‏‏ی لڑیائی د‏‏ی طرف ہوئے چکيا ا‏‏ے۔ اتحادی افواج بدستور عراق وچ نيں۔ عراقی تیل انہاں دے مرضی تو‏ں ویچیا جا رہیا ا‏‏ے۔ اک پرانی غیر استعمال شدہ تیل د‏‏ی پائپ لائن وی بحال کيتی گئی اے جو [[اسرائیل]] تک جاندی ا‏‏ے۔ عراق وچ اک کمزور حکومت قائم اے جو نہ [[ریاستہائے متحدہ امریکا|امریکا]] دے خلاف کچھ کر سکدی اے نہ علاقائی خانہ جنگی نو‏‏ں ختم کر سک‏‏ی ا‏‏ے۔
 
== باہرلے جوڑ ==
* [http://www.iraqigovernment.org/ عراقی سرکاری ویب سائٹ]
{{Sister project links|Iraq}}
{{InterWiki|عربی زبان|code=ar}}
{{InterWiki|کرد زبان|code=ku}}
{{InterWiki|ارامک زبان|code=arc}}
* {{CIA World Factbook link|iz|عراق}}
* [http://www.youtube.com/watch?v=0Zt9BZD7mlc عراق برائے فروخت۔ یو ٹیوب]
 
== حوالے ==
{{حوالے}}
{{Geographic location
| Northwest = {{پرچم|شام}}
| North = {{پرچم|ترکی}}
| Northeast = {{پرچم|ایران}}
| West = {{پرچم|اردن}}
| Centre = {{Flagicon|عراق}} عراق
| East = {{پرچم|ایران}}
| Southwest = {{پرچم|سعودی عرب}}
| South = {{پرچم|سعودی عرب}}
| Southeast = {{پرچم|کویت}} ۔ '''[[خلیج فارس]]'''}}
 
{{موتمر عالم اسلامی}}
{{عرب لیگ}}
{{اوپیک}}
{{مشرق وسطیٰ}}
{{ہند آریائی بولنے والے خطے}}
{{بحر ہند دے کنارے واقع ممالک}}
{{سامی موضوعات}}
{{موضوعات عراق}}
 
[[گٹھ:عراق| ]]
[[گٹھ:1932ء وچ قائم ہونے والے ملکاں تے علاقے]]
[[گٹھ:اقوام متحدہ دے رکن ملکاں]]
[[گٹھ:اوپیک د‏‏ی رکن ریاست]]
[[گٹھ:ایشیائی ملکاں]]
[[گٹھ:بین النہرین]]
[[گٹھ:خلیج فارسی ملکاں]]
[[گٹھ:زرخیز ہلال]]
[[گٹھ:سرزمین شام]]
[[گٹھ:عرب لیگ د‏‏ی رکن ریاست]]
[[گٹھ:عربی بولی بولنے والے ملکاں تے علاقہ جات]]
[[گٹھ:قریب مشرقی ملکاں]]
[[گٹھ:مسلم اکثریت‏ی ملکاں]]
[[گٹھ:مشرق وسطی دے ملکاں]]
[[گٹھ:مضامین جنہاں وچ سورانی کردتی بولی دا متن شامل اے ]]
[[گٹھ:مغربی ایشیا]]
[[گٹھ:مغربی ایشیائی ملکاں]]
[[گٹھ:مؤتمر عالم اسلامی دے رکن ملکاں]]
[[گٹھ:وفاقی جمہوریتاں]]
{{عراق دے شہر}}
{{عراق دے صوبے}}
"https://pnb.wikipedia.org/wiki/عراق" توں لیا