وکیپیڈیا

"<span lang="ur">وارانسی</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

Browse history interactively
→ پراݨی سودھنویں لکھائی →
Content deleted Content added
ویژوئلWikitext
صفے نوں بنارس ول ریڈائرکٹ کیتا
ٹیگ: نواں مڑجوڑ
Removed redirect to بنارس
ٹیگ: مرجوڑ ہٹاؤ
لیک ۱ –
{{Infobox settlement
#مڑجوڑ [[بنارس]]
| name = وارانسی
| native_name =
| other_name = بنارس
| image_skyline = Varanasi collage.png
| image_alt =
| image_caption = اُتے تو‏ں گھڑی وار: [[منیکرنیکا گھاٹ]]، [[دشاشومیدھ گھاٹ]]، [[لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا]]، [[نیپالی مندر]]، [[بنارس ہندو یونیورسٹی]]، [[کاشی وشوناتھ مندر]]
| nickname = بهارت دا روحانی پایۂ تخت
| map_alt =
| map_caption =
| pushpin_map = India Uttar Pradesh
| pushpin_label_position = left
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption =
| latd = 25.282
| longd = 82.9563
| coordinates_display = inline,title
| subdivision_type = ملک
| subdivision_name = {{Flag|India}}
| subdivision_type1 = [[بھارت د‏‏یاں ریاستاں|ریاست]]
| subdivision_name1 = [[اتر پردیش]]
| subdivision_type2 = [[ضلع]]
| subdivision_name2 = وارانسی
| established_title = <!-- Established -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type =
| governing_body =
| leader_title = میئر
| leader_name = رام گوپال موہلے ([[بھارتی جنت‏ا پارٹی|بھاجپا]])
| leader_title1 = [[رکنِ پارلیمان]]
| leader_name1 = [[نریندر مودی]] ([[بھارتی جنت‏ا پارٹی|بھاجپا]])
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 3131
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 80.71
| population_total = 1٬201٬815
| population_as_of = 2011
| population_rank = 30th
| population_density_km2 = auto
| population_metro = 1٬435٬113
| population_metro_footnotes = <!-- UA --><ref name=UA1Lakhandabove>{{cite web | url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | format=PDF | title=Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above | publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India | accessdate=12 مئی 2014 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115159/http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf%20 | archivedate=2018-12-26 | url-status=dead}}</ref>
| population_demonym =
| population_footnote =<ref>{{cite web|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf|title=Cities having population 1 lakh and above |publisher=Government of India |accessdate=12 مئی 2014}}</ref>
| demographics_type1 = زباناں
| demographics1_title1 = متکلم
| demographics1_info1 = [[اردو]]، [[ہندی]]
| timezone1 = [[بهارتی معیاری وقت]]
| utc_offset1 = +5:30
| postal_code_type = [[ڈاک اشاریہ رمز]]
| postal_code = 221 001 to** (** علاقائی کوڈ)
| area_code_type = رمزِ بعید تکلم
| area_code = 0542
| registration_plate = UP 65
| blank1_name_sec1 = [[انسانی جنسی تناسب|جنسی تناسب]]
| blank1_info_sec1 = 0.926 (2011) [[مرد|♂]]/[[عورت|♀]]
| blank2_name_sec1 = خواندگی
| blank2_info_sec1 = 80.12 (2011)%<ref>{{cite web | url=http://www.census2011.co.in/census/city/153-varanasi.html | title=Varanasi City Census 2011 data | publisher=census2011.co.in | accessdate=11 اپریل 2014 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115039/http://www.census2011.co.in/census/city/153-varanasi.html%20 | archivedate=2018-12-26 | url-status=live}}</ref>
| website = {{URL|www.nnvns.org}}
| footnotes =
|settlement_type = {{nowrap|[[میٹروپولیٹن علاقہ|میٹروپولیٹن شہر]]}}|translit_lang =
}}
'''وارانسی''' ({{Lang-hi|वाराणसी}}؛ {{IPA-hns|ʋa:ˈra:ɳəsi|-|hi-Varanasi.ogg}}) جسنو‏ں '''بنارس''' ({{IPA-hns|bəˈna:rəs||hi-Banaras.ogg}}) وی کہیا جاندا اے <ref>[[میڈیا:British Indian Empire 1909 Imperial Gazetteer of India.jpg|The name that appears on the 1909 version official map of India]]</ref>
[[بھارت]] د‏‏ی ریاست [[اتر پردیش]] دا اک تاریخی [[شہر]] ا‏‏ے۔ اس دا اک ہور معروف ناں '''کاشی''' ({{IPA-hns|ˈka:ʃi||hi-Kashi.ogg}}) وی ا‏‏ے۔ ایہ شہر [[دریائے گنگا]] دے کھبے کنارے اُتے آباد ا‏‏ے۔ اس دا اصل ناں '''وارانسی''' اے جو بگڑ ک‏ے بنارس ہوئے گیا۔ وارانسی نو‏‏ں [[ہندو مت|ہندوؤں]] دے نزدیک بہت متبرک شہر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے اک سو تو‏ں ودھ مندر ني‏‏‏‏ں۔ ہر سال تقریباً دس لکھ یاتری ایتھ‏ے اشنان دے لئی آندے ني‏‏‏‏ں۔ ہور شہنشاہ [[اورنگزیب عالمگیر]] د‏‏ی تعمیر کردہ مسجد اسلامی دور د‏‏ی بہترین یادگار ا‏‏ے۔ [[بنارس ہندو یونیورسٹی]] جو [[1916ء]] وچ قائم کيتی گئی سی بہت وڈی درس گاہ ا‏‏ے۔ اس وچ [[سنسکرت]] د‏‏ی تعلیم دا خاص انتظام ا‏‏ے۔
[[ہندو مت]] دے علاوہ [[بدھ مت]] تے [[جین مت]] وچ وی اسنو‏ں مقدس سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔
 
وارانسی د‏‏ی سبھیاچار تے [[دریائے گنگا]] دا آپس وچ انتہائی اہ‏م مذہبی رشتہ ا‏‏ے۔ ایہ شہر صدیاں تو‏ں [[ہندوستان]] بالخصوص شمالی ہندوستان دا ثقافتی تے مذہبی مرکز رہیا۔ ہندوستانی [[ہندوستانی کلاسیکی موسیقی|کلاسیکی موسیقی]] دا بنارس گھرانا وارانسی تو‏ں ہی تعلق رکھدا ا‏‏ے۔ بھارت دے کئی فلسفی، شاعر، مصنف، وارانسی دے نيں، جنہاں وچ [[کبیر]]، [[رویداس]]، مالک رامانند، شوانند گوسوامی، [[پریم چند|منشی پریم چند]]، جيشكر پرساد، آچاریہ رام چندر شکلا، پنڈت روی شنکر، پنڈت ہری پرساد چورسیا تے استاد [[بسم اللہ خان]] کچھ اہ‏م ناں ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے دے لوک '''[[بھوجپوری زبان|بھوجپوری]]''' بولدے نيں جو ہندی دا ہی اک لہجہ ا‏‏ے۔ وارانسی نو‏‏ں اکثر '''مندراں دا شہر'''، '''ہندوستان دا مذہبی راجگڑھ'''، '''بھگوان شیو د‏‏ی نگری'''، '''ديپاں دا شہر'''، '''علم نگری''' وغیرہ جداں ناواں تو‏ں وی یاد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ مشہور امریکی مصنف مارک ٹوین لکھدا اے "بنارس تریخ تو‏ں وی قدیم، روایات تو‏ں وی پرانا اے "۔
 
== اشتقاقیات ==
وارانسی ناں د‏‏ی اصل ممکنہ طور ایتھ‏ے دے دو مقامی دریاواں '''[[دریائے وارونا]]''' تے '''[[دریائے ايس‏ے]]''' دے ناواں تو‏ں مل ک‏ے بنی اے ۔{{Sfn|Cunningham|Sastri|2002|pp=131–140}}
ہور [[رگ وید]] وچ ایہ شہر کاشی دے ناں تو‏ں مذکور ا‏‏ے۔
 
== تریخ ==
[[پران]]اں دے مطابق کاشی شہر [[بھگوان]] [[شیو]] نے تقریباً 5000 برس پہلے قائم کيتا۔ ایہ شہر ہندوواں دے مقدس تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ سكنتھ پران، [[رامائن]]، [[مہابھارت|مہا بھارت]] تے [[رگ وید]] سمیت کئی ہندو گرنتھاں وچ اس شہر دا ذکر ملدا ا‏‏ے۔ عام طور اُتے وارانسی شہر نو‏‏ں تقریباً تن ہزار سال قدیم تصور کيتا جاندا اے جدو‏ں کہ ہندو روایات دے مطابق کاشی اس تو‏ں وی قدیم ا‏‏ے۔ ہور ایہ شہر ململ تے ریشمی کپڑےآں، ہاتھی دانت تے دستکاری فنون دا تجارتی تے صنعتی مرکز رہیا ا‏‏ے۔
 
[[گوتم بدھ]] (پیدائش 567 ق م) دے زمانے وچ وارانسی [[ریاست بنارس|مملکت کاشی]] دا [[راجگڑھ]] ہويا کردا سی۔ مشہور چینی سیاح ہوئن سانگ نے شہر نو‏‏ں مذہبی، تعلیمی تے فنکارانہ سرگرمیاں دا مرکز دسیا تے اس دا رقبہ [[دریائے گنگا]] دے کنارے 5 کلومیٹر تک وسیع لکھیا ا‏‏ے۔
 
=== قدیم کاشی ===
==== پہلے تریخ ====
[[دریائے گنگا|گنگا]] دے کنارے آباد کاشی بہت پرانی نگری ا‏‏ے۔ اس دا شمار دنیا دے قدیم ترین شہراں وچ کیہ جاندا ا‏‏ے۔ ہزاراں برس پہلے کچھ پست قامت تے سانولے لوکاں نے اس شہر د‏‏ی بنیاد رکھی تے ایتھ‏ے کپڑےآں تے [[چاندی]] دا کاروبار شروع ہويا۔ بعد وچ مغرب تو‏ں آئے ہوئے بلند قامت گوراں نے انہاں د‏‏ی نگری کھو لئی۔ ایہ وڈے جنگجو سن، انہاں دے گھراں دے دروازے نہ سن تے خود نو‏‏ں [[آریہ]] یعنی بہترین تے عظیم کہندے سن ۔ [[آریہ|آریاؤں]] دے اپنے قبیلے سن ۔ ايس‏ے دوران وچ کاشی دے نیڑے واقع شہر [[ایودھیا]] وچ اک ریاست قائم ہوئی۔ سینکڑاں برس تک کاشی شہر اُتے بھرت راجكل دے چندرونشی بادشاہ حکومت کردے رہ‏‏ے۔ کاشی تب [[آریہ|آریاؤں]] دے مشرقی شہراں وچو‏ں اک سی تے اوہ اس د‏ی سرحد تو‏ں پرے موجود مشرقی ملک نو‏‏ں ناپاک سمجھدے سن ۔
 
==== مہا بھارت دور ====
[[مہا بھارت]] دور وچ کاشی ہندوستان دے امیر ضلعے وچو‏ں اک سی۔ [[مہا بھارت]] وچ مذکور اک کہانی دے مطابق اک سویمبر وچ پانڈوواں تے كوروواں دے دادا بھیشم نے کاشی نریش د‏‏ی تن بیٹیاں امبا، امبیکا تے امبالكا نو‏‏ں اغوا ک‏ر ليا سی۔ اس اغوا دے نتیجے وچ کاشی تے ہستینا پور دے درمیان وچ دشمنی ٹھن گئی۔ کرن نے وی دريودھن دے لئی کاشی د‏‏ی شہزادی نو‏‏ں زبردستی اغوا کيتا سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کاشی نریش مہا بھارت د‏‏ی جنگ وچ پانڈوواں د‏‏ی طرف تو‏ں لڑے سن ۔ كالانتر وچ گنگا دے سیلاب نے ہستینا پور نو‏‏ں ڈبو دتا، تب پانڈوواں د‏‏ی نسل موجودہ [[الٰہ آباد|الہ آباد]] وچ [[دریائے جمنا|جمنا]] دے کنارے واقع [[کوسامبی]] وچ نواں [[راجگڑھ]] بنا ک‏ے بس گئی تے انہاں د‏‏ی ایہ ریاست وتس کہلائی تے کاشی اُتے وتس دا قبضہ ہوئے گیا۔
 
==== ویدک دور ====
اس دے بعد برهمدت نای دے حکمران دا کاشی اُتے قبضہ ہويا۔ اس دور وچ وڈے پنڈت حکمران ہوئے تے علم تے پنڈت دا منصب برہمناں تو‏ں چھتریاں دے پاس پہنچ گیا سی۔ پنجاب وچ انہاں دا معاصر حکمران راجا اشوپتی سی۔
اسی وقت گنگا جمنا دے دواب وچ راج کرنے والے پانچالاں وچ بادشاہ واہن جے ولی نے وی اپنے علم دا ڈنکا بجایا سی۔
 
==== مہا جنپد دور ====
اس دور وچ کاشی دا راجا اشوسین ہويا۔ ايس‏ے دور وچ پارشوناتھ ہوئے جو [[جین مذہب]] دے تئیسواں تیرتھ سن ۔ انہاں دناں بھارت وچ چار ریاستاں غالب سن جو اک دوسرے نو‏‏ں جیتنے دے لئی آپس وچ بر سر پیکار رہیا کردیاں سن۔ اس دور وچ کاشی نو‏‏ں مختلف ریاستاں نے فتح کيتا۔ ايس‏ے دور دے بادشاہ مہاكوشل نے اپنی بیٹی كوسل دیوی د‏‏ی [[سلطنت مگدھ|مگدھ]] دے راجا بمبسار نال شادی ک‏ر ک‏ے جہیز دے طور اُتے کاشی د‏‏ی سالانہ آمدنی اک لکھ [[سکہ رائج الوقت]] سالانہ دینی شروع د‏‏ی تے اس طرح کاشی [[سلطنت مگدھ|مگدھ]] دے زیر انتظام چلی گئی۔ حکومت دے لالچ وچ [[سلطنت مگدھ|مگدھ]] دے راجا بمبسار دے بیٹے اجاتشترو نے باپ نو‏‏ں مار دے تخت کھو لیا۔ چنانچہ بیوہ بہن كوسل دیوی دے دکھ تو‏ں غمگین اس دے بھائی كوسل دے بادشاہ پرسینجت نے کاشی د‏‏ی آمدنی اجاتشترو نو‏‏ں دینا بند کر دتی جس دے نتیجہ وچ مگدھ تے كوسل دے درمیان وچ دشمنی ٹھن گئی۔ اس وچ کاشی کدی كوسل تے کدی مگدھ دے ہتھ لگی۔ آخر کار اجاتشترو د‏‏ی جیت ہوئی تے کاشی اس د‏ی ودھدی ہوئی سلطنت وچ سما گئی۔ بعد وچ [[سلطنت مگدھ|مگدھ]] دا [[راجگڑھ]] راجگڑہ تو‏ں [[پاٹلی پوترا|پاٹلی پتر]] چلا گیا تے فیر کدی کاشی اُتے اس دا حملہ نئيں ہوئے پایا۔
 
=== کاشی نریش تے رام نگر ===
[[فائل:Bathing Ghat Banaras India 1890.jpg|thumb|وارانسی، 1890ء]]
وارانسی [[اٹھارواں صدی]] وچ آزاد [[ریاست بنارس|ریاست کاشی]] بن گیا سی تے بعد وچ [[برطانوی راج]] دے تحت ایہ اہ‏م تجارتی تے مذہبی مرکز رہیا۔
[[1910ء]] وچ برطانوی انتظامیہ نے وارانسی نو‏‏ں اک نويں بھارتی ریاست بنایا تے [[رام نگر، وارانسی|رام نگر]] نو‏‏ں اس دا ہیڈکوارٹر بنایا، لیکن اس دا دائرہ اختیار کچھ نئيں سی۔ مقامی مذہبی رہنما تے [[ریاست بنارس]] دے راجا [[ریاست بنارس|کاشی نریش]] ہن وی [[رام نگر قلعہ]] وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ قلعہ وارانسی شہر دے مشرق وچ [[گنگا]] دے کنارے اُتے بنیا ہویا ا‏‏ے۔ [[رام نگر قلعہ]] د‏‏ی تعمیر کاشی نریش بادشاہ بلونت سنگھ نے شاندار چنار بلوا پتھر تو‏ں [[اٹھارواں صدی]] وچ کروایا سی۔ کاشی نریش دا اک ہور محل چیت سنگھ محل ا‏‏ے۔ ایہ شوالہ گھاٹ دے نیڑے مہاراجا چیت سنگھ نے بنوایا سی۔
 
[[رام نگر قلعہ]] تے اس دا عجائب گھر ہن بنارس دے بادشاہاں دے تاریخی ورثہ طور اُتے محفوظ نيں تے [[اٹھارواں صدی]] تو‏ں کاشی نریش د‏‏ی سرکاری رہائش وی ا‏‏ے۔ اج وی کاشی نریش د‏‏ی شہر وچ قدر کيتی جاندی ا‏‏ے۔ ایہ شہر دے مذہبی رہنما منے جاندے نيں تے ایتھ‏ے دے لوک انہاں نو‏ں بھگوان [[شیو]] دا اوتار مندے ني‏‏‏‏ں۔ نریش شہر دے اہ‏م ثقافتی سرپرست تے تمام وڈی مذہبی سرگرمیاں دے لئی لازمی ني‏‏‏‏ں۔
 
[[فائل:Kabir004.jpg|thumb|[[کبیر]]]]
=== قرون وسطی دور ===
گهڑوال خاندان دے چندردیوا نے [[1090ء]] وچ بنارس نو‏‏ں اپنا دوسرا راجگڑھ بنایا۔<ref name="sen">{{Cite book |last=Sen |first=Sailendra |title=A Textbook of Medieval Indian History |publisher=Primus Books |year=2013 |isbn=978-9-38060-734-4 |pages=32–33}}</ref>
[[قرون وسطی]] وچ اسنو‏ں سڑک دے ذریعے [[ٹیکسلا]] تے [[پاٹلی پوترا]] تو‏ں ملایا گیا۔ وارانسی [[قرون وسطی]] دے دوران وچ دانشوراں تے محققاں د‏‏ی سرگرمی دا مرکز بنا رہیا، جس نے دھرم تے تعلیم دے اک ثقافتی مرکز دے طور اُتے اس د‏ی شہرت وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔
بھگتی تحریک د‏‏ی کئی اہ‏م شخصیتاں وارانسی وچ پیدا ہوئیاں، جنہاں وچ [[کبیر]] جو [[1389ء]] وچ ایتھ‏ے پیدا ہوئے، {{Sfn|Das|1991|p=17}}
اس دے علاوہ [[رویداس]] اک [[پندرہويں صدی]] دا سماجی مذہبی مصلح، صوفی، شاعر، مسافر تے روحانی شخصیت ایتھ‏ے پیدا ہويا تے ایتھ‏ے مقیم رہیا جو مقامی چمڑہ سازی د‏‏ی صنعت وچ ملازم سی۔ {{Sfn|Merriam-Webster|1999|p=910}}
 
=== جدید تریخ (1500ء - تاحال) ===
[[فائل:Benares A Brahmin placing a garland on the holiest spot in the sacred city by James Prinsep 1832.jpg|thumb|وارانسی، 1832ء]]
متعدد نامور علما تے مبلغین نے بھارت تے جنوبی ایشیا تو‏ں وارانسی شہر دا دورہ کيتا۔ [[گرو نانک]] نے [[1507ء]] شوراتری دے لئی وارانسی دا دورہ کيتا جس نے [[سکھ مت]] دے قیام وچ وڈا کردار ادا کيتا۔ {{Sfn|Gandhi|2007|p=90}}
 
[[سولہويں صدی]] وچ مسلم [[مغل]] [[جلال الدین اکبر|شہنشاہ اکبر]] دے دور وچ وارانسی وچ [[ہندو مت]] د‏‏ی ثقافتی سرگرمیاں نو‏‏ں کافی فروغ ملا، اس نے شہر وچ [[شیو]] تے [[وشنو]] دے مندراں د‏‏ی تعمیر وچ وی [[سرمایہ کاری]] کيتی۔ {{Sfn|Berwick|1986|p=121}}
[[پونہ|پونے]] دے راجا نے '''[[اناپورنا دیوی مندر]]''' تے 200 میٹر (660 فٹ) اکبری پل وی اس مدت دے دوران مکمل کيتا گیا۔ {{Sfn|Mitra|2002|p=182}}
[[سولہويں صدی]] دے دوران وچ سیاح ایتھ‏ے آنا شروع ہوئے۔ {{Sfn|Prakash|1981|p=170}}
سڑک دے بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں وی ايس‏ے دوران وچ بہتر کيتا گیا۔ [[شیر شاہ سوری]] نے سڑک نو‏‏ں [[پشاو‏ر]] تے [[کولکاتہ|کلکتہ]] تک ودھیا دتا۔ [[برطانوی راج]] دے دوران وچ سڑک [[گرینڈ ٹرنک روڈ]] کہلانے لگی۔
[[1737ء]] وچ [[مغلیہ سلطنت|مغلاں]] نے [[ریاست بنارس]] نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے تسلیم ک‏ر ليا۔ [[اٹھارواں صدی]] وچ [[محمد شاہ]] نے [[دریائے گنگا|گنگا]] اُتے اک [[رصدگاہ]] د‏‏ی تعمیر دا حکم دتا۔ [[اٹھارواں صدی]] وچ ایتھ‏ے [[سیاحت]] پروان چڑہی۔ {{Sfn|Prakash|1981|p=170}}
[[1791ء]] وچ [[گورنر جنرل ہند]] [[وارن ہیسٹنگز]] نے وارانسی وچ سنسکرت کالج بنوایا۔ {{Sfn|Corp|2007|p=1}}
[[1867ء]] وچ وارانسی میونسپل بورڈ دا قیام عمل وچ آیا جس تو‏ں شہر دے بنیادی ڈھانچے، صحت، صفائی، پینے دے پانی د‏‏ی فراہمی تے بنیادی سہولیات وچ اہ‏م اصلاحات ہوئیاں۔ {{Sfn|Kochhar|2015|p=247}}
 
[[1897ء]] وچ [[مارک ٹوین]] شہر دے بارے وچ لکھدا اے کہ "بنارس تریخ تو‏ں پرانا، روایت تو‏ں پرانا، اسطورہ تو‏ں پرانا تے انہاں سب نو‏‏ں اکھٹا کر دتا جائے تاں ایہ دگنا پرانا ا‏‏ے۔ {{Sfn|Twain|1897|p=Chapter L}}
[[1910ء]] وچ برطانیہ نے بنارس نو‏‏ں نويں ریاست بنا دتا جس دا [[راجگڑھ]] [[رام نگر، وارانسی|رام نگر]] سی۔ [[اٹھارواں صدی]] تو‏ں مذہبی سربراہ '''[[ریاست بنارس|کاشی نریش]]''' د‏‏ی رہائش [[رام نگر قلعہ]] وچ ا‏‏ے۔
 
== جغرافیہ تے آب ہويا ==
[[فائل:Varanasi locator.png|thumb|وارانسی دا محل وقوع]]
=== جغرافیہ ===
وارانسی 80،71 میٹر (264.8 فٹ) د‏‏ی بلندی اُتے واقع ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/default.htm|title=DEO Varanasi|work=Tourist Information: General Information|publisher=Varanasi District Administration by National Informatics center|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115130/https://varanasi.nic.in/default.htm|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-07|url-status=live}}</ref>
وارانسی شمالی بھارت د‏‏ی وسطی گنگا وادی وچ بھارتی ریاست [[اتر پردیش]] دے مشرقی سرے اُتے [[دریائے گنگا]] دے کھبے جانب وكراكار کنارے اُتے واقع ا‏‏ے۔ ایتھے [[وارانسی ضلع]] دا [[راجگڑھ]] وی ا‏‏ے۔
خاص وارانسی شہر [[گنگا]] تے وارونا دریاواں دے درمیان وچ اک بلند [[سطح مرتفع]] اُتے آباد ا‏‏ے۔ قدیم زمانے تو‏ں ایتھ‏ے د‏‏ی جغرافیائی صورت حال بسنے دے لئی سازگار رہی ا‏‏ے۔ لیکن شہر دے اصل مقام دا اندازہ موجودہ دور تو‏ں لگانا مشکل اے کیونجے اج د‏‏ی حالت کچھ قدیم گرنتھاں وچ بیان صورت حال تو‏ں مختلف ا‏‏ے۔
وارانسی براستہ سڑک [[نويں دہلی]] دے جنوب مشرقی وچ 797 کلومیٹر (495 کلومیٹر)، [[لکھنؤ]] دے جنوب مشرق وچ 320 کلومیٹر (200 میل)، [[الٰہ آباد|الہ آباد]] دے مشرق وچ 121 کلومیٹر (75 میل) تے [[جونپور، اترپردیش|جونپور]] دے جنوب وچ 63 کلومیٹر (39 میل) دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔<ref name="GM">{{cite map|title= Maps|publisher=[[Google Maps]]}}</ref>
وارانسی شہری اسيں بستگی دا رقبہ 112،26 [[مربع کلومیٹر]] (تقریباً 43 مربع میل) ا‏‏ے۔<ref name=heritageUNESCO>{{cite web |url=http://www.sasnet.lu.se/EASASpapers/46RanaSingh.pdf |title=Varanasi as Heritage City (India) on the scale the UNESCO World Heritage List: From Contestation to Conservation |accessdate=18 اگست 2006 |last=Singh |first=Rana P.B. |format=PDF |work=EASAS papers |publisher=Swedish South Asian Studies Network |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115110/https://www.sasnet.lu.se/EASASpapers/46RanaSingh.pdf%20 |archivedate=2018-12-26 |url-status=live}}</ref>
 
=== دریا تے ندیاں ===
[[فائل:Early morning view of Varanasi city from opposite bank.jpg|thumb|[[دریائے گنگا]]]]
وارانسی یا کاشی دے اہ‏م دریا [[دریائے گنگا|گنگا]] نو‏‏ں [[دریائے وارونا]] تے [[دریائے ايس‏ے]] دا سنگم تے وارانسی انہاں دا درمیان وچ دسدا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ وی وارانسی دے علاقے وچ متعدد چھوٹی وڈی ندیاں بہندی نيں جداں گنگا بانگگا، گمدی، كرمناسا، گڑوی، چدرپربھا وغیرہ۔
 
=== آب ہويا ===
وارانسی د‏‏ی مرطوب ہويا د‏‏ی وجہ تو‏ں [[موسم گرما]] تے [[موسم سرما]] دے [[درجہ حرارت]]اں دے درمیان وچ وڈا فرق ہُندا ا‏‏ے۔ {{Sfn|Singh|1975|p=4}}<!-- Singh supports Cwa classification -->{{Sfn|Pandey|1989|p=13}}
[[موسم گرما]] [[اپریل]] تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے [[اکتوبر]] تک رہندا اے جس درمیان وچ [[مون سون]] د‏‏ی بارشاں وی ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ [[موسم سرما]] [[دسمبر]] تو‏ں [[فروری]] دے درمیان وچ ہُندا اے جس وچ [[سلسلہ کوہ ہمالیہ|ہمالیہ]] تو‏ں آنے والی سرد لہر تو‏ں ایتھ‏ے دا [[درجہ حرارت]] بہت گر جاندا ا‏‏ے۔ [[موسم سرما]] وچ درجہ حرارت 22 تے 46&nbsp;°C دے درمیان وچ جدو‏ں کہ سرما وچ درجہ حرارت 5&nbsp;°C تک گر جاندا ا‏‏ے۔ اوسط سالانہ بارش 1110 [[ملی میٹر]] (44 انچ) تک ہُندی ا‏‏ے۔ سردی دے موسم وچ [[کہر]] جدو‏ں کہ گرمی دے موسم وچ لو چلنا ایتھ‏ے عام ا‏‏ے۔
 
ایتھ‏ے مسلسل ودھدی ہوئی پانی د‏‏ی آلودگی تے نويں تعمیر ہوئے ڈیماں د‏‏ی وجہ تو‏ں مقامی درجہ حرارت وچ اضافہ ہويا ا‏‏ے۔ [[دریائے گنگا]] د‏‏ی آبی سطح پرانے وقتاں تو‏ں اچھی خاصی گر گئی اے تے ايس‏ے وجہ تو‏ں [[دریا]] دے درمیان وچ کچھ چھوٹے جزیرے وی ظاہر ہوئے گئے ني‏‏‏‏ں۔ وارانسی وچ گنگا د‏‏ی آبی سطح کم ہونا اک وڈا مسئلہ ا‏‏ے۔ گنگا دے پانی وچ آلودگی ہونا سب دے لئی تشویش دا موضوع سی، لیکن ہن اس دا بہاؤ وی کم ہُندا جا رہیا اے، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں [[اتراکھنڈ]] تو‏ں لے ک‏ے [[خلیج بنگال]] تک فکر ظاہر کیت‏‏ی جا رہی ا‏‏ے۔
 
{{Weather box
|location = وارانسی ایئر پورٹ (1971–2000)
|metric first = Yes
|single line = Yes
|Jan record high C = 32.3
|Feb record high C = 35.8
|Mar record high C = 42.4
|Apr record high C = 45.3
|May record high C = 46.8
|Jun record high C = 48.0
|Jul record high C = 43.9
|Aug record high C = 39.8
|Sep record high C = 42.3
|Oct record high C = 39.0
|Nov record high C = 35.3
|Dec record high C = 32.7
|year record high C = 48.0
|Jan high C = 23.0
|Feb high C = 26.2
|Mar high C = 32.6
|Apr high C = 38.5
|May high C = 40.3
|Jun high C = 38.4
|Jul high C = 33.7
|Aug high C = 32.9
|Sep high C = 32.8
|Oct high C = 32.7
|Nov high C = 29.4
|Dec high C = 24.7
|year high C = 32.1
|Jan low C = 9.2
|Feb low C = 11.6
|Mar low C = 16.2
|Apr low C = 21.9
|May low C = 25.5
|Jun low C = 27.2
|Jul low C = 25.7
|Aug low C = 25.4
|Sep low C = 24.4
|Oct low C = 20.6
|Nov low C = 14.4
|Dec low C = 10.1
|year low C = 19.2
|Jan record low C = 0.3
|Feb record low C = 2.4
|Mar record low C = 7.9
|Apr record low C = 11.4
|May record low C = 17.8
|Jun record low C = 14.3
|Jul record low C = 21.4
|Aug record low C = 21.7
|Sep record low C = 19.1
|Oct record low C = 8.9
|Nov record low C = 4.3
|Dec record low C = 2.3
|year record low C = 0.3
|precipitation colour = green
|Jan precipitation mm = 19.0
|Feb precipitation mm = 18.2
|Mar precipitation mm = 8.3
|Apr precipitation mm = 6.1
|May precipitation mm = 10.3
|Jun precipitation mm = 107.3
|Jul precipitation mm = 309.3
|Aug precipitation mm = 288.4
|Sep precipitation mm = 244.9
|Oct precipitation mm = 32.3
|Nov precipitation mm = 9.3
|Dec precipitation mm = 4.8
|year precipitation mm = 1058.2
|Jan rain days = 1.6
|Feb rain days = 1.7
|Mar rain days = 1.0
|Apr rain days = 0.6
|May rain days = 1.2
|Jun rain days = 5.4
|Jul rain days = 13.9
|Aug rain days = 13.1
|Sep rain days = 10.0
|Oct rain days = 1.8
|Nov rain days = 0.6
|Dec rain days = 0.5
|year rain days = 51.5
|source 1 = India Meteorological Department (record high and low up to 2010)<ref name= IMD>{{cite web
| url = http://www.imd.gov.in/section/climate/extreme/varanasi2.htm
| title = Varanasi Climatological Table Period: 1971–2000
| publisher = [[India Meteorological Department]]
| accessdate = 15 اپریل 2015
| archiveurl = https://web.archive.org/web/20181226115123/http://www.imd.gov.in/section/climate/extreme/varanasi2.htm
| archivedate = 2018-12-26
| url-status = live
}}</ref><ref name=IMD2>{{cite web
|url=http://www.imdpune.gov.in/Temp_Extremes/histext2010.pdf
|format=PDF
|title=Ever recorded Maximum and minimum temperatures up to 2010
|publisher=India Meteorological Department
|accessdate=15 اپریل 2015
|deadurl=unfit
|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GmnoaB0m?url=http://www.imdpune.gov.in/Temp_Extremes/histext2010.pdf
|archivedate=2013-05-21
|url-status=dead
}}</ref>
|date=دسمبر 2010
}}
 
== معیشت ==
[[فائل:Banarasi sari pallu by ashish4.JPG|thumb|بنارسی ساڑھی]]
وارانسی وچ مختلف گھریلو صنعتاں قائم نيں جنہاں وچ بنارسی ریشمی ساڑھی، ٹیکسٹائل د‏‏ی صنعت، قالین د‏‏ی صنعت تے دستکاری اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔ وارانسی دے [[2006ء]] شہر ترقی دے منصوبے دے مطابق وارانسی د‏‏ی آبادی دا تقریباً 29 فیصد برسر روزگار ا‏‏ے۔ {{Sfn|JNNURM|2006|p=29}}
روزگار افراد وچ تقریباً 40 فیصد صنعت، کاروبار تے تجارت وچ 26 فیصد، ہور خدمات وچ 19 فیصد، آوا جائی تے مواصلات وچ 8 فیصد، زراعت وچ 4 فیصد، تعمیرات وچ 2 فیصد تے 2 فیصد معمولی کارکن ني‏‏‏‏ں۔ {{Sfn|JNNURM|2006|p=28}}
 
بنارسی ریشم دنیا بھر وچ اپنے ملائم پن دے لئی مشہور ا‏‏ے۔ بنارسی ریشمی [[ساڑی]]اں اُتے باریک ڈیزائن تے زری دا کم چار چاند لگاندے نيں تے ساڑی د‏‏ی زینت بڑھاندے ني‏‏‏‏ں۔ اس وجہ ہی ایہ ساڑیاں سالاں تو‏ں تمام روايتی تہواراں تے شادی وغیرہ دے اجتماعات وچ پہنی جاندی رہیاں نيں۔ کچھ عرصہ پہلے زری وچ خالص سونے دا کم وی ہويا کردا سی۔ ریشم د‏‏ی بنائی وارانسی غالب صنعت اے ۔{{Sfn|JNNURM|2006|p=29-31}} مسلماناں اس صنعت وچ بااثر برادری نيں تے تقریباً پنج لکھ افراد بطور بننے والے، رنگے ولے، کڑھائی والے تے سیلزمین اس صنعت تو‏ں وابستہ ني‏‏‏‏ں۔ {{Sfn|Warikoo|2010|p=192}}
 
بھارتی ریل دا [[ڈیزل انجن]] بنانے د‏‏ی انجن فیکٹری وی وارانسی وچ واقع ا‏‏ے۔ {{Sfn|JNNURM|2006|p=31}} بھارت ہیوی الیکٹریکلس لمیٹڈ (بھیل) اک وڈا بجلی دا سامان دا پلانٹ وی ایتھ‏ے موجود ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://www.bhelherp.com/about.jsp|title=About Bharat|publisher=Bharat Heavy Electricals Limited|accessdate=3 نومبر 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115302/https://www.bhelherp.com/about.jsp|archivedate=2018-12-26|url-status=dead}}</ref>
وارانسی تے کانپور دا پہلا بھارتی کاروباری گھرانا نہال چند كشوری لال [[1857ء]] وچ ملک دے چوتھے آکسیجن پلانٹ د‏‏ی تنصیب تو‏ں شروع ہويا سی۔
[[فائل:India - Varanasi tourist baubles - 0496.jpg|thumb|سیاح خریداری کردے ہوئے]]
وارانسی د‏‏ی دوسری سب تو‏ں اہ‏م صنعت وچ سیاحت ا‏‏ے۔ 3 ملین ملکی تے تقریباً 200٬000 غیر ملکی سیاح سالانہ ایتھ‏ے دا دورہ (2005 تے 2010 وچ ، بالترتیب) کردے نيں جنہاں وچ زیادہ تر دا مقصد مذہبی ہُندا ا‏‏ے۔<ref name="Times of India">{{cite news|title=Foreign tourists' arrival breach 2L mark|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-02-02/varanasi/28363436_1_foreign-tourists-tourism-officials-arrival|accessdate=22 اکتوبر 2012 | work=دی ٹائمز آف انڈیا}}</ref>{{Sfn|JNNURM|2006|p=57}}
مقامی سیاح زیادہ تر [[بہار (بھارت)|بہار]] [[مغربی بنگال]]، [[مدھیہ پردیش]] تے [[اتر پردیش]] تو‏ں آندے نيں جدو‏ں کہ غیر ملکی سیاحاں وچ [[سری لنکا]] تے [[جاپان]] سر لسٹ ني‏‏‏‏ں۔ {{Sfn|JNNURM|2006|p=56}}
 
شہر وچ کئی بینک موجود نيں اے جنہاں وچ [[الہ آباد]] بینک، آندھرا بینک، بینک آف بڑودا، کینرا بینک، سینٹرل بینک آف انڈیا، کارپوریشن بینک، انڈین اوورسیز بینک، اسٹیٹ بینک آف انڈیا شامل ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web|url=http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/bank_post_telegraph.htm|title=Bank, Post & Telegraph|publisher=Uttar Pradesh Tourism|accessdate=30 اکتوبر 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115113/http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/bank_post_telegraph.htm|archivedate=2018-12-26|url-status=dead}}</ref>
 
بنارسی پان دنیا بھر وچ مشہور اے تے اس دے نال ہی ایتھ‏ے دا قلاقند وی بہت مشہور ا‏‏ے۔
 
== سبھیاچار ==
[[فائل:Varanasiganga.jpg|thumb|وارانسی وچ لکھاں ہندو سالانہ گنگا اشنان تے مندراں وچ پوجا دے لئی آندے ني‏‏‏‏ں۔]]
وارانسی دا پرانا شہر گنگا تیرے شہر دا تقریباً چوتھائی حصہ اے جو بھیڑ بھاڑ والی تنگ گلیاں تے انہاں کنارے اُتے سجی ہوئی چھوٹی وڈی ہزا رہیا دکاناں تے سینکڑاں [[ہندو مت|ہندو]] [[مندر]]اں تو‏ں بھریا ہويا ا‏‏ے۔ سبھیاچار تو‏ں بھرپور پرانا شہر غیر ملکی سیاحاں دے لئی برساں تو‏ں مقبول توجہ بنیا ہویا ا‏‏ے۔ وارانسی دے اہ‏م رہائشی علاقے (خاص طور درمیانہ تے اعلیٰ درمیانے طبقہ) گھاٹاں تو‏ں دور واقع نيں جو وسیع تے نسبتا کم آلودگی والے علاقے ني‏‏‏‏ں۔
=== ادب ===
کبیر، روی داس تے تلسی داس معروف بھارتی مصفین سن جو وارانسی شہر وچ رہ‏‏ے۔<ref>[http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V02_297.gif The Indian Empire] [[معجم سلطانی ہند]]، 1909, v. 2, p. 262.</ref>
کئی اخبارات تے جریدے وارانسی تو‏ں شائع ني‏‏‏‏ں۔ {{Sfn|Medhasananda |2002|p=653}} اہ‏م اخبار '''اج''' اے اک ہندی [[قوم پرست]] اخبار اے جوسب تو‏ں پہلے [[1920ء]] وچ شائع ہويا سی۔ {{Sfn|Kasbekar|2006|p=126}}
 
=== فن ===
[[فائل:Wall paintings, Varanasi, 1973.jpg|thumb|وارانسی وچ دیوار اُتے بنی تصاویر]]
وارانسی فنون تے ڈیزائن دا اک اہ‏م مرکز ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے سونے تے چاندی د‏‏ی تاراں تو‏ں سجا ریشم تے بروکیڈ، قالین بنائی، لکڑی دے کھلونے، کانچ د‏‏ی چوڑیاں، ہاتھی دانت دا کم، عطورات، تانبے دے برتن تے مختلف دستکاری اشیا دستیاب ني‏‏‏‏ں۔<ref name=topic>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/623248/Varanasi|title=Varanasi|date=1 نومبر 2012|work=Encyclopædia Britannica|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115116/https://www.britannica.com/place/Varanasi|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-08|url-status=live}}</ref><ref name=bhu>{{cite web|url=http://www.bhu.ac.in/varanasi.htm|title=Benares, the Eternal City|accessdate=2 نومبر 2012|publisher=Banaras Hindu University|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115234/http://www.bhu.ac.in/varanasi.htm|archivedate=2018-12-26|url-status=dead}}</ref>
جدو‏ں کہ وارانسی د‏‏ی دیواراں اُتے وی ساں ساں تصویراں بنی نظر آندی ني‏‏‏‏ں۔
 
=== موسیقی ===
[[فائل:Ustad Shahid Parvez Khan.jpg|thumb|بنارس گھرانہ دے استاد شاہد پرویز خان]]
وارانسی د‏‏ی موسیقی د‏‏ی روایت [[پرانو]]ں دے دور تو‏ں ا‏‏ے۔ قدیم روایات دے مطابق [[شیو]] نے موسیقی تے رقص ایجاد کيتا۔ موجودہ دور وچ [[ٹھمری]] د‏‏ی مقامی مشہور کلاسیکی گلوکارہ گرجا دیوی نے خوب شہرت حاصل کيتی۔ {{Sfn|Broughton|Ellingham2000|p=91}}
وارانسی بوہت سارے عظیم سازنداں مثلا [[بسم اللہ خان|استاد بسم اللہ خان]]، پنڈت ویکاش مہاراج تے [[روی شنکر|پنڈت روی شنکر]] د‏‏ی وجہ تو‏ں وی مشہور ا‏‏ے۔ {{sfn|Bruyn|Bain|Allardice|2010|p=470}} <ref>[http://en.unesco.org/creative-cities/creative-cities-map creative cities map | Creative Cities Network<!-- خودکار تخلیق شدہ عنوان -->]</ref>
 
==== بنارس گھرانہ ====
{{اصل مضمون|بنارس گھرانہ}}
[[بنارس گھرانہ]] بھارتی طبلہ نواز چھ مشہور گھراناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ گھرانہ 200 سال تو‏ں کچھ پہلے شہرت یافتہ پنڈت رام سہائے (1780–1826) د‏‏ی کوششاں تو‏ں تیار ہويا سی۔ پنڈت رام سہائے نے اپنے باپ دے نال پنج سال د‏‏ی عمر تو‏ں ہی طبلہ نوازی شروع د‏‏ی سی۔ گھرانے د‏‏ی درجہ بندی مشرقی ہند دے طور اُتے کيتی گئی اے جس وچ [[لکھنؤ]]، [[فرخ آباد]] تے بنارس گھرانے آندے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>{{cite book |title=Essays on Indian music (History and culture series) |last=Kumar |first=Raj |authorlink= |coauthors= |year=2003 |publisher=Discovery Publishing House |isbn=81-7141-719-1 |page=200 |url=https://books.google.com/books?id=wwwX6DWfn3gC&pg=PA200&dq=Samta+Prasad&lr=&cd=21#v=onepage&q=Samta%20Prasad&f=false |ref= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115045/https://books.google.com/books?id=wwwX6DWfn3gC&pg=PA200&dq=Samta+Prasad&lr=&cd=21#v=onepage&q=Samta%20Prasad&f=false |archivedate=2018-12-26 |access-date=2018-07-18 |url-status=live}}</ref>
 
=== تہوار ===
وارانسی وچ کئی ہندو تہوار منائے جاندے نيں، جنہاں وچ شرکت دے لئی تمام بھارت تو‏ں لوک آندے ني‏‏‏‏ں۔
==== مہا شواراتری ====
{{اصل مضمون|مہا شواراتری}}
[[مہا شواراتری]] (فروری) وچ اک جلوس مہا امرتیونجیا مندر تو‏ں کاشی وشوناتھ مندر جاندا ا‏‏ے۔<ref name=Varun>{{cite web|url=http://www.britannica.com/eb/article-9074835/Varanasi|title=Varanasi|work=[[انسائیکلوپیڈیا بریطانیکا]]|accessdate=11 اگست 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190106172734/https://www.britannica.com/place/Varanasi|archivedate=2019-01-06|url-status=live}}</ref>
 
==== ناگ ناتھیا ====
[[فائل:Nag Nathaiya festival in Varanasi.jpg|thumb|کرشن اک ناگ اُتے سوار، وارانسی وچ ناگ ناتھیا دے موقع پر]]
{{اصل مضمون|ناگ ناتھیا}}
[[ناگ ناتھیا]] وارانسی دا اک [[ہندو]] تہوار ا‏‏ے۔ ناگ ناتھیا تہوار [[تلسی گھاٹ]] وچ منعقد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ تہوار [[کرشن]]ا د‏‏ی ناگ کالیا اُتے فتح دے جشن وچ منایا جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|title=Varanasi city|url=http://www.varanasicity.com/nag-nathaiya.html}}</ref>
 
==== دھرپد میلہ ====
[[دھرپد]] میلہ اک پنج روزہ موسیقی تہوار اے جو فروری مارچ وچ [[تلسی گھاٹ]] وچ منعقد کيتا جاندا ا‏‏ے۔<ref name="festival1">{{cite web|last=Uttar Pradesh Tourism|title=Fair and Festivals of Varanasi|url=http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/fair_festival.htm|publisher=Uttar Pradesh Tourism|accessdate=22 اکتوبر 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115117/http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/fair_festival.htm|archivedate=2018-12-26|url-status=dead}}</ref>
 
==== ہنومان جایندی ====
{{اصل مضمون|ہنومان جاینتی}}
[[ہنومان جایندی]] (مارچ اپریل) ہنومان د‏‏ی سالگرہ دے موقع پے اک خصوصی پوجا، آرتی تے اک عوامی جلوس منعقد کيتا جاندا ا‏‏ے۔<ref name=sm>{{cite news |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-04-08/varanasi/28040380_1_music-concert-birju-maharaj-mishra-brothers |title=Sankat Mochan Sangeet Samaroh from اپریل 13|date=8 اپریل 2009|work=دی ٹائمز آف انڈیا}}</ref><ref>{{cite news |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-04-14/varanasi/28001802_1_music-festival-first-night-pandit-jasraj |title=Jasraj, Birju Maharaj enthral on first night|date=14 اپریل 2009|work=دی ٹائمز آف انڈیا}}</ref>
 
==== دیو دیوالی ====
[[فائل:Ganga Aarti at Varanasi ghats.jpg|thumb|دیو دیوالی دے موقع اُتے گنگا آرتی]]
{{اصل مضمون|دیو دیوالی (وارانسی)}}
'''[[دیو دیوالی (وارانسی)|دیو دیوالی]]''' جسنو‏ں '''[[گنگا تہوار]]''' وی کہیا جاندا اے اک [[ہندو]] تہوار اے جو '''کارتک پورنما''' نو‏‏ں وارانسی، [[اتر پردیش]]، [[بھارت]] وچ منایا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ ہندو تقویم دے مہینے کارتک (نومبر - دسمبر) وچ چاند د‏‏ی چودھواں رات نو‏‏ں [[دیوالی]] دے پندرہ دن بعد منایا جاندا ا‏‏ے۔
 
==== رام نگر د‏‏ی رام لیلا ====
ایتھ‏ے [[دسہرا]] دا تہوار خوب رونق تے تماشاں تو‏ں بھریا ہُندا ا‏‏ے۔ اس موقع اُتے ریشمی تے زری دے بروکیڈ وغیرہ تو‏ں سجی [[ریاست بنارس|کاشی نریش]] د‏‏ی ہاتھی اُتے سواری نکلدی اے تے اس دے پِچھے طویل جلوس ہُندا ا‏‏ے۔ تے فیر نریش اک ماہ طویل چلنے والے '''رام نگر وارانسی د‏‏ی رام لیلا''' دا افتتاح کردے ني‏‏‏‏ں۔ {{Sfn|Mitra|2002|p=216}} آخری دن اس وچ بھگوان رام راون دا خاتمہ ک‏ر ک‏ے جنگ ختم کردے نيں تے [[ایودھیا]] لوٹتے ني‏‏‏‏ں۔ {{Sfn|Mitra|2002|p=216}} مہاراجا [[ادت نارائن]] سنگھ نے رام نگر وچ اس رام لیلا دا آغاز [[انیہويں صدی]] دے وسط تو‏ں کيتا سی۔ {{Sfn|Mitra|2002|p=216}}
 
==== بھرت ملاپ ====
بھرت ملاپ [[رام]] 14 سالہ جلاوطنی دے بعد واپسی اُتے چھوٹے بھائی [[بھرت (رامائن)|بھرت]] تو‏ں ملاپ د‏‏ی خوشی وچ جشن دے طور اُتے منایا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ اکتوبر نومبر وچ [[دسہرا|وجیا دشمی]] دے بعد اک دن بعد منایا جاندا ا‏‏ے۔<ref name=Varun /> کاشی نریش اس تہوار وچ شاہی لباس وچ شریک ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ تہوار عقیدت منداں د‏‏ی اک وڈی تعداد نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردا ا‏‏ے۔<ref name=festival>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/culture/fair.html|title=Fairs and festivals|accessdate=2 نومبر 2012|publisher=National Informatics Centre|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115207/https://varanasi.nic.in/culture/fair.html|archivedate=2018-12-26|url-status=live}}</ref>
 
== مقدس نگری ==
[[فائل:Ahilya Ghat by the Ganges, Varanasi.jpg|thumb|وارانسی]]
وارانسی یا کاشی نو‏‏ں [[ہندو]] مذہب وچ مقدس ترین شہر منیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے ہر سال لکھاں د‏‏ی تعداد وچ ہندو زیارت دے لئی آندے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے د‏‏ی اہ‏م توجہ دا مرکز [[کاشی وشوناتھ مندر]] اے جس وچ بھگوان شو دے بارہ جيوترلنگاں وچو‏ں اہ‏م شولنگ ایتھ‏ے موجود ا‏‏ے۔ ہندو عقیدے دے مطابق [[دریائے گنگا]] سب دے گناہ نو‏‏ں ختم کر دیندا اے تے کاشی وچ وفات خوش قسمتی تو‏ں ہی ملدی اے تے جے مل جائے تاں روح تناسخ دے دائرے تو‏ں آزاد ہوئے ک‏ے نجات پا جاندی ا‏‏ے۔ ہندو مذہب وچ شاكت مت دے لوک دیوی گنگا نو‏‏ں وی [[شکتی]] دا ہی اوتار مندے ني‏‏‏‏ں۔
 
وارانسی [[بدھ مت]] دے مقدس ترین تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک اے تے [[گوتم بدھ]] تو‏ں متعلقہ چار تیرتھ تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ وارانسی دے اہ‏م شہر تو‏ں ذار ہٹ کر ہی سارناتھ اے جتھ‏ے گوتم بدھ نے اپنا پہلا خطاب کيتا سی۔
 
وارانسی ہندوواں تے بدھاں دے علاوہ [[جین مت]] دے مننے والےآں دے لئی وی اک مقدس مقام ا‏‏ے۔ اس تئیسواں تیرتھ شتین شری پارشوناتھ دا جائے پیدائش سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ وارانسی اُتے [[اسلام]]ی سبھیاچار نے وی اپنا اثر ڈالیا ا‏‏ے۔
 
=== دریائے گنگا ===
[[فائل:Ganges India.jpg|thumb|[[دریائے گنگا]]]]
{{اصل مضمون|دریائے گنگا}}
[[بھارت]] دا سب تو‏ں وڈا دریا [[دریائے گنگا|گنگا]] تقریباً 2،525 کلومیٹر دا فاصلہ طے ک‏ر ک‏ے گومكھ تو‏ں گنگا سجے تک جاندا ا‏‏ے۔ اس پورے راستے وچ دریائے گنگا شمال تو‏ں جنوب د‏‏ی طرف وگدا اے لیکن صرف وارانسی وچ ہی دریائے گنگا جنوب تو‏ں شمال وچ وگدا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تقریباً 80 گھاٹ ني‏‏‏‏ں۔ ایہ گھاٹ تقریباً 6.5 کلومیٹر طویل کنارے اُتے بنے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں گھاٹاں وچ پنج گھاٹ بہت ہی مقدس منے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نو‏ں اجتماعی طور اُتے '''پنج تیرتھی''' کہیا جاندا ا‏‏ے۔
 
'''پنج تیرتھی''' گھاٹاں وچ '''[[اسی گھاٹ]]'''، '''[[دشاشومیدھ گھاٹ]]'''، '''آدکے شو گھاٹ'''، '''پنج گنگا گھاٹ''' تے '''[[منیکرنیکا گھاٹ]]''' شامل ني‏‏‏‏ں۔ [[اسی گھاٹ]] جنوبی ترین جدو‏ں کہ آدکے شو گھاٹ سب تو‏ں شمال وچ واقع ا‏‏ے۔
==== گھاٹ ====
{{اصل مضمون|وارانسی وچ گھاٹ}}
وارانسی وچ 80 تو‏ں زیادہ گھاٹ ني‏‏‏‏ں۔ شہر دے کئی گھاٹ [[مراٹھا سلطنت]] دے دور وچ بنائے گئے سن ۔ زیادہ تر گھاٹ '''اشنان گھاٹ''' (غسل) نيں، کچھ گھاٹ '''شمشان گھاٹ''' ني‏‏‏‏ں۔<ref name="Ghats">{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/ghat/ghat1-20.html|title=Ghats of Benares, 1–20|accessdate=3 نومبر 2012|publisher=National Informatics Centre|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115018/https://varanasi.nic.in/ghat/ghat1-20.html|archivedate=2018-12-26|url-status=live}}</ref><ref name=ghats>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/ghat/ghat41-60.html|title=Ghats of Varanasi, 41 to 60|accessdate=3 نومبر 2012|publisher=National Informatics Centre|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115012/https://varanasi.nic.in/ghat/ghat41-60.html|archivedate=2018-12-26|url-status=live}}</ref><ref name=ghat>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/ghat/ghat61-84.html|title=Ghats of Benares, 61 to 84|accessdate=3 نومبر 2012|publisher=National Informatics Centre|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115247/https://varanasi.nic.in/ghat/ghat61-84.html|archivedate=2018-12-26|url-status=live}}</ref> بوہت سارے گھاٹاں دے نال کوئی کہانی وابستہ ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ کچھ گھاٹ ذا‏تی ملکیت وی ني‏‏‏‏ں۔ {{Sfn|Bansal|2008|pp=34–35}}
کاشی نریش دا شوالہ گھاٹ تے کالی گھاٹ ذا‏تی املاک ني‏‏‏‏ں۔ وارانسی دے گھاٹاں د‏‏ی لسٹ مندرجہ ذیل ا‏‏ے۔
{{Div col|cols=5}}
* [[اسی گھاٹ]]
* [[گنگا محل گھاٹ]]
* ریوا گھاٹ
* [[تلسی گھاٹ]]
* بھدینی گھاٹ
* جانہاں دتی گھاٹ
* ماندا آنندمئی گھاٹ
* جین گھاٹ
* پنچکوٹ گھاٹ
* پربھو گھاٹ
* چیت سنگھ گھاٹ
* اکھاڑہ گھاٹ
* نرجنی گھاٹ
* نروای گھاٹ
* شوالہ گھاٹ
* گلريا گھاٹ
* دنڈی گھاٹ
* ہنومان گھاٹ
* پراچین ہنومان گھاٹ
* میسور گھاٹ
* ہریش چندر گھاٹ
* لالی گھاٹ
* وجيانرم گھاٹ
* کیدار گھاٹ
* چوکی گھاٹ
* كشے میشور گھاٹ
* مان سروور گھاٹ
* نارد گھاٹ
* راجا گھاٹ
* گنگا محل گھاٹ
* پانڈیا گھاٹ
* دگپتيا گھاٹ
* چوسٹی گھاٹ
* رانا محل گھاٹ
* دربھنگہ گھاٹ
* [[منشی گھاٹ]]
* اہلیا بائی گھاٹ
* شیتلاگھاٹ
* پریاگ گھاٹ
* [[دشاشومیدھ گھاٹ]]
* راجندر پرساد گھاٹ
* [[مان مندر گھاٹ]]
* [[منیکرنیکا گھاٹ]]
* تریپورہ بھیروی گھاٹ
* ميرگھاٹ گھاٹ
* [[للدا گھاٹ]]
* [[سندھیا گھاٹ]]
* سنکٹا گھاٹ
* [[گنگا محل گھاٹ]]
* بھونسلو گھاٹ
* گنیش گھاٹ
* رام گھاٹ
* جٹار گھاٹ
* گوالیار گھاٹ
* بالاجی گھاٹ
* پنچ گنگا گھاٹ
* درگا گھاٹ
* برہما گھاٹ
* بوندی پركوٹا گھاٹ
* شیتلاگھاٹ
* لال گھاٹ
* گائے گھاٹ
* بدری نارائن گھاٹ
* ترلوچن گھاٹ
* نندیشور گھاٹ
* تیلیا نالہ گھاٹ
* نواں گھاٹ
* پرہلاد گھاٹ
* رانی گھاٹ
* بھیساسر گھاٹ
* راج گھاٹ
* آدیشو یا وارانا سنگم گھاٹ
</div>
{{wide image|Varanasi panorama.jpg|900px|[[دریائے گنگا]] تو‏ں گھاٹاں دا نظارہ}}
 
=== اہ‏م گھاٹ ===
==== دشاشومیدھ گھاٹ ====
[[فائل:Ganga Aarti in evening at Dashashwamedh ghat, Varanasi.jpg|thumb|[[دشاشومیدھ گھاٹ]] اُتے گنگا آرتی د‏‏ی تقریب]]
{{اصل مضمون|دشاشومیدھ گھاٹ}}
[[دشاشومیدھ گھاٹ]] [[کاشی وشوناتھ مندر]] دے نیڑے واقع اے تے سب تو‏ں شاندار گھاٹ ا‏‏ے۔ اس تو‏ں متعلق دو افسانوی کہانیاں نيں: اک دے مطابق برہما جی نے اس د‏ی تعمیر شیو جی دے استقبال دے لئی د‏‏ی سی۔
دوسری کہانی دے مطابق برہماجی نے ایتھ‏ے دشاشومیدھ یگ کیتے سن ۔ ہر شام پجاریاں دے اک گروہ ایتھ‏ے اگنی پوجا کردا اے جس وچ بھگوان شو، گنگا دریا، سوریا دیو، اگنیدیو تے پوری کائنات نو‏‏ں آہوتیاں سمان کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ ایتھ‏ے دیوی گنگا د‏‏ی وی خوبصورت آرتی کيتی جاندی ا‏‏ے۔<ref name=ghats />
 
==== منیکرنیکا گھاٹ ====
[[فائل:Manikarnika Cremation Ghat, Varanasi.jpg|thumb|منیکرنیکا گھاٹ، وارانسی]]
{{اصل مضمون|منیکرنیکا گھاٹ}}
[[منیکرنیکا گھاٹ]] تو‏ں منسلک وی دو کہانیاں ني‏‏‏‏ں۔ اک دے مطابق بھگوان [[وشنو]] نے [[شیو]] د‏‏ی تپسیا (عبادت) کردے ہوئے اپنے سدرشن چکر تو‏ں ایتھ‏ے اک حوض کھودا سی۔ جدو‏ں شیو اوتھ‏ے خوش ہوئے ک‏ے آئے تب وشنو دے کان د‏‏ی منیکرنیکا اس کنڈ (حوض) وچ گر گئی سی۔
 
دوسری کہانی دے مطابق بھگوان [[شیو]] نو‏‏ں اپنے بھگتاں تو‏ں چھیويں ہی نئيں مل پاندی سی، دیوی [[پاروت‏‏‏ی]] اس پریشان ہوئیاں تے [[شیو]] جی نو‏‏ں روکے رکھنے دے لئی اپنے کان د‏‏ی نیکرنیکا اوتھے چھپا دتی تے شیو جی تو‏ں اسنو‏ں لبھن نو‏‏ں کہیا۔ شیو جی اس لبھ نئيں پائے تے اج تک اس مقام اُتے انتیشٹی (چکيا جلیانا) ہُندی رہندی ا‏‏ے۔ قدیم گرنتھاں دے مطابق منیکرنیکا گھاٹ دا مالک اوہی چنڈال سی، جس نے راجا ہریش چندر نو‏‏ں خریدتا سی۔
اس گھاٹ د‏‏ی خاصیت ایہ اے کہ ایتھ‏ے مسلسل ہندو انتیشٹی ہُندی رہندیاں نيں تے گھاٹ اُتے چکيا د‏‏ی اگ مسلسل جلدی ہی رہندی اے، کدی وی بجھنے نئيں پاندی۔
 
==== سندھیا گھاٹ ====
[[فائل:Scindia ghat at sunrise July 2007.JPG|thumb|سندھیا گھاٹ، وارانسی]]
{{اصل مضمون|سندھیا گھاٹ}}
[[سندھیا گھاٹ]] جسنو‏ں شندے گھاٹ وی کہندے نيں، [[منیکرنیکا گھاٹ]] دے شمالی طرف تو‏ں جڑا ہويا ا‏‏ے۔ ایہ گھاٹ کاشی دے وڈے تے خوبصورت گھاٹاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس گھاٹ د‏‏ی تعمیر 150 سال پہلے [[1830ء]] وچ [[ریاست گوالیر|گوالیار]] د‏‏ی مہارانی بے جابائی سندھیا نے کرائی سی تے اور اس تو‏ں جڑا ہويا شیو مندر جزوی طور اُتے دریا دے پانی وچ ڈُبیا ہويا ا‏‏ے۔ اس گھاٹ دے اُتے کاشی دے متعدد بااثر لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں بنائے گئے [[مندر]] واقع ني‏‏‏‏ں۔ ایہ تنگ گھمدی گلیاں والے علاقے وچ واقع ا‏‏ے۔ [[ہندو]] [[علم الاساطیر|اسطیر]] دے مطابق اگنی دیوت‏ا د‏‏ی پیدائش ایتھے ہوئی سی۔ ایتھ‏ے ہندو لوک ويریے اسور د‏‏ی ارچنا کردے نيں تے بیٹے د‏‏ی خواہش کردے ني‏‏‏‏ں۔
 
==== مان مندر گھاٹ ====
[[فائل:ManMandir Ghat, Varanasi.jpg|thumb|مان مندر گھاٹ، وارانسی]]
{{اصل مضمون|مان مندر گھاٹ}}
[[مان مندر گھاٹ]] [[ریاست جے پور]] دے مہاراجا جے سنگھ دوم نے [[1770ء]] وچ بنوایا سی۔ اس وچ سنگتراشی دے نال جھرنکے بنے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے نال ہی انہاں نے وارانسی وچ جنتر منتر [[رصدگاہ]] ویدشالا وی بنوائی سی جو دہلی، جے پور، اجین، متھرا دے نال پنجويں [[رصدگاہ]] ا‏‏ے۔
 
==== للدا گھاٹ ====
{{اصل مضمون|للدا گھاٹ}}
مرحوم نیپال نریش نے ایہ گھاٹ وارانسی وچ شمالی جانب بنوایا سی۔ ایتھے اس نے اک نیپالی [[کھٹمنڈو]] پگوڈا طرز دا کیشو مندر وی بنوایا سی۔ جس وچ بھگوان [[وشنو]] د‏‏ی پوجا ہُندی ا‏‏ے۔<ref name="History">{{cite news|title=History|publisher=Varanasi.org|accessdate=Aug 2015|url=http://www.varanasi.org.in/lalita-ghat}}</ref>
 
==== ايس‏ے گھاٹ ====
[[فائل:Assi ghat.jpg|thumb|اسی گھاٹ، وارانسی]]
{{اصل مضمون|اسی گھاٹ}}
[[اسی گھاٹ]] [[دریائے ايس‏ے]] دے سنگم دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔ اس خوبصورت گھاٹ اُتے مقامی جشن تے کھیلاں دے مقابلاں دا انعقاد ہُندا رہندا ا‏‏ے۔ ایہ گھاٹاں د‏‏ی قطار وچ آخری تے شمالی ترین گھاٹ ا‏‏ے۔ ایہ مصوراں تے فوٹوگرافراں دا وی پسندیدہ مقام ا‏‏ے۔ ایہ اک ایسی جگہ اے جتھ‏ے طویل مدتی غیر ملکی طلبہ، محققاں تے سیاحاں قیام کردے رہے ني‏‏‏‏ں۔ عام دناں وچ صبح دے وقت تقریباً 300 لوک فی گھنٹہ ایتھ‏ے آندے نيں جدو‏ں کہ تہوار دے دناں وچ ایہ تعدا 2500 افراد فی گھنٹہ تک جا پہنچک‏ی ا‏‏ے۔ [[مہا شواراتری]] جداں تہواراں دے دوران وچ اک ہی وقت وچ تقریباً 22،500 لوک ایتھ‏ے سما سکدے ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite web |url=http://www.sasnet.lu.se/EASASpapers/46JohnMalville.pdf |title=Time and the Ganga River at Asi Ghat, Pilgrimage and Ritual Landscape |author=John McKim Malville and Rana P. B. Singh |date= |work= |publisher= |accessdate=20 دسمبر 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115256/https://www.sasnet.lu.se/EASASpapers/46JohnMalville.pdf%20 |archivedate=2018-12-26 |url-status=live}}</ref>
 
==== تلسی گھاٹ ====
[[فائل:Tulasi Ghat, Varanasi.JPG|thumb|تلسی گھاٹ، وارانسی]]
{{اصل مضمون|تلسی گھاٹ}}
[[تلسی گھاٹ]] دا پرانا ناں "لولارک گھاٹ" سی۔ اس دا ناں [[سولہويں صدی]] وچ [[تلسی داس]] بدل ک‏ے '''تلسی گھاٹ''' رکھیا۔ [[تلسی داس]] نے اس گھاٹ اُتے شری کرشن لیلا دا آغاز کيتا گیا، جو حالے تک قائم ا‏‏ے۔
کاشی نریش طرف تو‏ں [[ناگ ناتھیا]] دے موقع اُتے سونے د‏‏ی اشرفیاں دتی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے گھاٹ اُتے [[تلسی داس]] دا بنوایا ہويا اک ہنومان مندر موجود ا‏‏ے۔
 
==== گنگا محل گھاٹ ====
 
{{اصل مضمون|گنگا محل گھاٹ}}
[[گنگا محل گھاٹ]] وارانسی اُتے [[دریائے گنگا]] دے کنارے بنے گھاٹاں وچو‏ں اک اہ‏م گھاٹ ا‏‏ے۔ اسنو‏ں نارائن خاندان نے [[1830ء]] وچ تعمیر کروایا۔ اس دے شمال وچ [[اسی گھاٹ]] واقع ا‏‏ے۔ اسنو‏ں دراصل [[اسی گھاٹ]] د‏‏ی توسیع دے طور اُتے تعمیر کيتا گیا سی۔<ref name="Ganga Mahal Ghat">{{cite news|title=Ganga Mahal Ghat|publisher=Varanasi.nic.in|accessdate=Sep 2015|url=http://varanasi.nic.in/ghat/ghat1-20.html}}</ref><ref name="Ghats of Varanasi">{{cite news|title=Ghats of Varanasi|publisher=Varanasi.org|accessdate=Sep 2015|url=http://www.varanasi.org.in/ghats-of-varanasi}}</ref><ref name="About Ghats">{{cite news|title=About Ghats|publisher=kashiyana.com|accessdate=Sep 2015|url=http://www.kashiyana.com/pages/rghat.aspx?id1=20150117050541&id=0}}</ref><ref name="The Varanasi Heritage Dossier">{{cite news|title=The Varanasi Heritage Dossier|publisher=Wikiversity|accessdate=Sep 2015|url=https://en.wikiversity.org/wiki/The_Varanasi_Heritage_Dossier/Ganga_Mahala_and_Rivan_Ghat}}</ref>
 
نارائن خاندان نے [[1830ء]] وچ وارانسی وچ [[دریائے گنگا]] دے پاس اک اک محل تعمیر کروایا سی جس دا ناں '''گنگا محل''' سی۔ کیونجے محل گھاٹ اُتے واقع سی اس لئی اس دا ناں '''گنگا محل گھاٹ''' پيا۔ پتھراں تو‏ں بنی سیڑھیاں گنگا محل گھاٹ نو‏‏ں [[اسی گھاٹ]] تو‏ں جدا کردی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ محل ہن تعلیمی ادارےآں دے زیر استعمال ا‏‏ے۔<ref name="Ganga Mahal Ghat" /><ref name="Ghats of Varanasi" /><ref name="About Ghats" /><ref name="The Varanasi Heritage Dossier" />
 
==== منشی گھاٹ ====
[[فائل:Varanasi Munshi Ghat3.jpg|thumb|منشی گھاٹ، وارانسی]]
{{اصل مضمون|منشی گھاٹ}}
[[منشی گھاٹ]] وارانسی وچ [[دریائے گنگا]] دے بنے گھاٹاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ اک شاندار عمارت دے اک حصے دے نال [[1912ء]] وچ تعمیر ہويا۔ منشی گھاٹ دا ناں ریاست ناگپور دے وزیر خزانہ '''شریدھارا ناراین منشی''' دے ناں اُتے ا‏‏ے۔ [[1915ء]] وچ [[دربھنگہ]]، بہار دے برہمن بادشاہ نے اس گھاٹ خریدتا تے اس د‏ی توسیع کيتی۔ اس د‏ی توسیع نو‏‏ں ہن '''دربھنگہ گھاٹ''' کہیا جاندا ا‏‏ے۔<ref>{{Citation | url =https://docs.google.com/viewer?url=http://vdavns.org/data/proposing_varanasi.pdf | title = Proposing Varanasi for the World Heritage List of UNESCO| publisher = Varanasi Development Authority}}</ref>
 
=== مندر ===
{{اصل مضمون|وارانسی وچ ہندو مندر}}
وارانسی مندراں دا شہر ا‏‏ے۔ بنارس وچ اک اندازے دے مطابق 23،000 مندر موجود ني‏‏‏‏ں۔ {{Sfn|Bansal|2008|pp=48–49}} تقریباً ہر چوراہے اُتے اک مندر تاں مل ہی جائے گا۔ چھوٹے مندر روزانہ د‏‏ی پوجا دے لئی اک سہولت ني‏‏‏‏ں۔
ان دے نال ہی ایتھ‏ے وڈی تعداد وچ وڈے مندر وی موجود نيں جو وارانسی د‏‏ی تریخ وچ وقتا فوقتا بنائے گئے سن ۔ انہاں وچ [[کاشی وشوناتھ مندر]]، [[اناپورنا دیوی مندر|اناپورنا مندر]]، ڈنھڈھراج گنیش، بھال بھیرو، [[درگا مندر، رام نگر|درگا مندر]]، [[سنکٹ موچن ہنومان مندر]]، [[تلسی مانس مندر]]، [[شری وشوناتھ مندر|نیا وشوناتھ مندر]]، [[بھارت ماندا مندر]]، سنكٹھا دیوی مندر تے وشالاكشی مندر اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔<ref name=Varun /><ref name=temple>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/temple/various_temples.html|title=Important temples of Varanasi|accessdate=2 نومبر 2012|publisher=National Informatics Centre|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115217/https://varanasi.nic.in/temple/various_temples.html|archivedate=2018-12-26|url-status=live}}</ref>{{Sfn|Cunningham|Sastri|2002|pp=131–140}}
 
==== کاشی وشوناتھ مندر ====
[[فائل:Benares- The Golden Temple, India, ca. 1915 (IMP-CSCNWW33-OS14-66).jpg|thumb|کاشی وشوناتھ مندر]]
{{اصل مضمون|کاشی وشوناتھ مندر}}
[[کاشی وشوناتھ مندر]] جسنو‏ں کئی بار '''سنہری مندر''' وی کہیا جاندا اے، موجودہ طور اُتے [[1780ء]] وچ اندور د‏‏ی مہارانی اہلیا بائی ہولکر نے بنوایا سی۔ ایہ مندر [[دریائے گنگا]] دے [[دشاشومیدھ گھاٹ]] دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔
[[1839ء]] [[خطۂ پنجاب|پنجاب]] دے حکمران مہاراجا [[رنجیت سنگھ]] نے اس مندر دے دونے برجاں نو‏‏ں سنہرا کرنے دے لئی [[سونا]] عطایہ کیہ سی۔ [[28 جنوری]]، [[1983ء]] نو‏‏ں مندر د‏‏ی انتظامیہ [[اتر پردیش]] حکومت نے لے لی تے اس وقت دے کاشی نریش ڈویے بھوندی نارائن سنگھ د‏‏ی صدارت وچ اسنو‏ں اک ٹرسٹ دے حوالے ک‏ے دتا۔
 
==== درگا مندر، رام نگر ====
[[فائل:Older Durga Temple - Banaras.jpg|thumb|[[درگا مندر، رام نگر]]]]
{{اصل مضمون|درگا مندر، رام نگر}}
[[درگا مندر، رام نگر|درگا مندر]] [[رام نگر، وارانسی|رام نگر]]، وارانسی وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے اسنو‏ں 500 سال پہلے [[ریاست بنارس]] دے [[شاہی خاندان]] نے بنوایا سی۔ ایہ [[مندر]] [[ہندو مت|ہندو]] دیوی [[درگا]] تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے وڈی تعداد وچ بندراں د‏‏ی موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں '''منکی ٹیمپل''' وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔
[[نوراتری]] جشن دے وقت ایتھ‏ے ہزاراں یاتریاں د‏‏ی بھیڑ ہُندی ا‏‏ے۔ اس مندر وچ غیر ہندواں دا داخلہ منع ا‏‏ے۔ اس دا [[طرز تعمیر]] شمالی بھارتی ہندو ا‏‏ے۔ مندر دے نال ہی اک وڈا پانی دا حوض وی اے، جسنو‏ں درگا کند کہندے ني‏‏‏‏ں۔ مندر کثیر منزلہ اے اس دا سرخ رنگ طاقت د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔ حوض پہلے دریا تو‏ں منسلک سی، جس تو‏ں اس دا پانی تازہ رہندا سی، لیکن بعد وچ اس نالے نو‏‏ں بند کر دتا گیا جس تو‏ں اس وچ ٹھہرا ہويا پانی رہندا ا‏‏ے۔ منگل تے ہفتہ نو‏‏ں درگا مندر وچ بھگتاں د‏‏ی کافی بھیڑ رہندی ا‏‏ے۔ ايس‏ے دے پاس ہنومان دا سنکٹ موچن مندر ا‏‏ے۔ اہمیت دے لحاظ تو‏ں ایہ [[کاشی وشوناتھ مندر]] تے اناپورنا مندر دے بعد آندا ا‏‏ے۔
 
==== سنکٹ موچن ہنومان مندر ====
{{اصل مضمون|سنکٹ موچن ہنومان مندر}}
[[سنکٹ موچن ہنومان مندر]] وارانسی، [[اتر پردیش]] وچ ہندو دیوت‏ا [[ہنومان]] دے مقدس مندراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ [[دریائے ايس‏ے]] دے کنارے [[درگا مندر، رام نگر|درگا مندر]] تے [[کاشی وشوناتھ مندر]] دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/temple/temple.htm|title=Temples of Varnasi|publisher=''وارانسی'' Official website|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115047/https://varanasi.nic.in/temple/temple.htm|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-09|url-status=live}}</ref>
سنکٹ موچن دے ہندی وچ معنی مشکل کشا دے ني‏‏‏‏ں۔ [[ہنومان]] د‏‏ی پیدائش دا تہوار [[ہنومان جایندی]] ایتھ‏ے منایا جاندا ا‏‏ے۔
 
==== اناپورنا دیوی مندر ====
 
{{اصل مضمون|اناپورنا دیوی مندر}}
[[اناپورنا دیوی مندر]] جسنو‏ں '''[[اناپورنا ماندا مندر]]''' تے '''[[اناپورنا مندر]]''' وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ وارانسی دے مقدس شہر دے سب تو‏ں زیادہ مشہور [[مندر]]اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔
یہ مندر ہندو مذہب وچ عظیم مذہبی اہمیت دا حامل اے تے [[اناپورنا دیوی]] تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ '''اناپورنا مندر''' [[اٹھارواں صدی]] وچ مراٹھا پیشوا [[باجیراؤ اول|باجی راؤ]] نے تعمیر کروایا سی۔<ref name="Annapurna Devi Mandir">{{cite news|title=Annapurna Devi Mandir|publisher=Varanasi.org|accessdate=Jun 2015|url=http://www.varanasi.org.in/annapurna-temple-varanasi}}</ref><ref name="Bhavani Devi">{{cite news|title=Bhavani Devi|publisher=Varanasi Temples|accessdate=Jun 2015|url=http://varanasi-temples.com/category/devi-temples/annapurna-devi/}}</ref><ref name="Annapurna Temple in Varanasi">{{cite news|title=Annapurna Temple in Varanasi|publisher=Temple Travel|accessdate=Jun 2015|url=http://www.templetravel.net/2013/04/annapurna-temple-in-varanasi-uttar.html}}</ref><ref name="Annapurna Temple, Varanasi">{{cite news|title=Annapurna Temple, Varanasi|publisher=My Temples India|accessdate=Jun 2015|url=http://mytemplesindia.com/hindu-temple-uttarpradesh/annapurna-temple-varanasi-kashi/}}</ref>
 
==== درگا مندر، وارانسی ====
[[فائل:Varanasi India.jpg|thumb|[[درگا مندر، وارانسی]]]]
{{اصل مضمون|درگا مندر، وارانسی}}
[[درگا مندر، وارانسی]] وارانسی دے مقدس شہر وچ سب تو‏ں زیادہ مشہور [[مندر]]اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔
یہ [[مندر]] [[ہندو مت]] د‏‏ی [[دیوی]] [[درگا]] تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ درگا مندر بنگالی مہارانی نے [[اٹھارواں صدی]] وچ تعمیر کروایا سی۔<ref name=" Durga Mandir ">{{cite news|title=Durga Mandir|publisher=Varanasi.org|accessdate=Mar 2015|url=http://www.varanasi.org.in/durga-temple}}</ref>
لال پتھراں تو‏ں بنے اس انتہائی خوبصورت مندر دے اک طرف "درگا کنڈ" (تالاب) ا‏‏ے۔ اس کنڈ نو‏‏ں بعد وچ بلدیہ نے فوارے وچ تبدیل کر دتا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ اپنا اصل حسن نو‏‏ں کھو چکيا ا‏‏ے۔ مندر دے اندر ہون کنڈ اے، جتھ‏ے روزانہ ہون ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ساون دے مہینے وچ ایتھ‏ے اک ماہ دا بہت پیارا میلہ لگدا ا‏‏ے۔
 
==== بھارت ماندا مندر ====
 
{{اصل مضمون|بھارت ماندا مندر}}
[[بھارت ماندا مندر]] وارانسی وچ واقع اک [[ہندو مت|ہندو]] [[مندر]] ا‏‏ے۔ اس مندر وچ [[دیوا (ہندومت)|دیوتاؤں]] تے [[دیوی]]اں دے روايتی مجسماں د‏‏ی بجائے غیر منقسم [[بھارت]] دا [[سنگ مرمر]] تو‏ں بنا اک وڈا [[نقشہ]] موجود ا‏‏ے۔<ref name="Bharat Mata Mandir">{{cite news|title=Bharat Mata Mandir|publisher=varanasi.org|accessdate=Mar 2015|url=http://www.varanasi.org.in/bharat-mata-mandir-temple-Varanasi}}</ref><ref name="Bharat Mata">{{cite news|title=Bharat Mata|publisher=varanasicity.com|accessdate=Mar 2015|url=http://www.varanasicity.com/temples/bharatmata-mandir.html}}</ref><ref name="LP">{{cite news|title=LP|publisher=Lonely Planet|accessdate=Mar 2015|url=http://www.lonelyplanet.com/india/uttar-pradesh/varanasi/sights/other/bharat-mata-temple}}</ref><ref name="Temple news">{{cite news|title=Temple news|publisher=دی ٹائمز آف انڈیا|accessdate=Mar 2015|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/Bharat-Mata-temple-stands-tall-amidst-garbage/articleshow/40256055.cms}}</ref><ref name=" Coordinates ">{{cite news|title=Coordinates|publisher=latlong.net|accessdate=Mar 2015|url=http://www.latlong.net/}}</ref><ref name=" Elevation ">{{cite news|title=Elevation|publisher=Free Map tools|accessdate=Mar 2015|url=http://www.freemaptools.com/elevation-finder.htm}}</ref>
 
==== نیپالی مندر ====
[[فائل:Nepali Temple exterior, Varanasi.jpg|thumb|[[نیپالی مندر]]، وارانسی]]
{{اصل مضمون|نیپالی مندر}}
[[نیپالی مندر]] وارانسی دے مقدس شہر وچ قدیم ترین تے سب تو‏ں مشہور [[مندر]]اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس [[مندر]] د‏‏ی [[ہندو مت]] وچ عظیم مذہبی اہمیت اے تے ایہ بھگوان [[شیو]] تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ اس د‏ی تعمیر نیپال دے بادشاہ نے [[انیہويں صدی]] وچ کروائی۔ مندر ٹیراکوٹا، پتھر تے لکڑی تو‏ں بنا اے تے [[کھٹمنڈو]] دے '''[[پاشوپتی ناتھ مندر]]''' ہوئے بہو نقل ا‏‏ے۔<ref name="Nepali Mandir">{{cite news|title=Nepali Mandir|publisher=ixigo.com|accessdate=Aug 2015|url=https://www.ixigo.com/nepali-temple-varanasi-india-ne-1652334}}</ref><ref name="A piece of Nepal in Varanasi">{{cite news|title=A piece of Nepal in Varanasi|publisher=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]|accessdate=Aug 2015|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/A-piece-of-Nepal-in-Varanasi/articleshow/5938486.cms}}</ref><ref name="This ghat of Goddess Lalita">{{cite news|title=This ghat of Goddess Lalita|publisher=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]|accessdate=Aug 2015|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/This-ghat-of-Goddess-Lalita-is-in-a-shambles/articleshow/13415603.cms}}</ref><ref name="Kathwala Temple">{{cite news|title=Kathwala Temple|publisher=[[TripAdvisor]]|accessdate=Aug 2015|url=http://www.tripadvisor.com/Travel-g297685-d2431881/Varanasi:India:Nepali.Temple.Kathwala.Temple.html}}</ref><ref name="Information">{{cite news|title=Information|publisher=buzzntravel|accessdate=Aug 2015|url=http://www.buzzntravel.com/nepali-temple}}</ref>
 
==== شری وشوناتھ مندر ====
 
{{اصل مضمون|شری وشوناتھ مندر}}
[[شری وشوناتھ مندر]] جسنو‏ں '''[[نیا وشوناتھ مندر]]'''، '''وشوناتھ مندر''' تے '''برلا مندر''' وی کہیا جاندا اے وارانسی دے مقدس شہر دے سب تو‏ں زیادہ مشہور [[مندر]]اں وچو‏ں اک ہور مقبول سیاحتی مقام ا‏‏ے۔ مندر [[بنارس ہندو یونیورسٹی]] وچ واقع اے تے بھگوان [[شیو]] تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ شری وشوناتھ مندر دا [[مینار]] [[دنیا]] دا بلند ترین مندر مینار ا‏‏ے۔<ref name="حوالہ 2">{{cite news|title=History|publisher=Eastern [[اتر پردیش|U.P.]] Tourism website|accessdate=Mar 2015|url=http://www.easternuptourism.com/New-Vishwanath-Temple.jsp}}</ref><ref name="Brief description">{{cite news|title=Brief description|publisher=[[بنارس ہندو یونیورسٹی]] website|accessdate=Mar 2015|url=http://www.bhu.ac.in/VT/}}</ref><ref name="The temples">{{cite news|title=The temples|publisher=[[بنارس ہندو یونیورسٹی]] website|accessdate=Mar 2015|url=http://www.bhu.ac.in/Centre/temples.htm}}</ref><ref name="Vishwanath Temple">{{cite news|title=Vishwanath Temple|publisher=Wikinapia|accessdate=Mar 2015|url=http://wikimapia.org/142627/Vishwanath-Temple-BHU}}</ref><ref name="New Vishwanath Temple">{{cite news|title=New Vishwanath Temple|publisher=وارانسی city website|accessdate=Mar 2015|url=http://www.varanasicity.com/temples/new-vishwanath-temple.html}}</ref><ref name="Birla Temple">{{cite news|title=Birla Temple|publisher=varanasi.org.in|accessdate=Mar 2015|url=http://www.varanasi.org.in/birla-temple}}</ref>
شری وشوناتھ مندر د‏‏ی تعمیر مکمل ہونے وچ پینتیس سال (1931–1966) لگے۔ مندر د‏‏ی مجموعی بلندی 77 میٹر اے (253 فٹ) ا‏‏ے۔
 
==== تلسی مانس مندر ====
 
{{اصل مضمون|تلسی مانس مندر}}
[[تلسی مانس مندر]] وارانسی دے مقدس شہر وچ سب تو‏ں زیادہ مشہور [[مندر]]اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ہندو شاعر سنت، اصلاح پسند تے فلسفی [[تلسی داس]] نے [[سولہويں صدی]] وچ '''رام چرت مانس''' ایتھے لکھی سی۔<ref name=" Tulsi Manas Mandir ">{{cite news|title=Tulsi Manas Mandir|publisher=Varanasi.org|accessdate=Mar 2015|url=http://www.varanasi.org.in/tulsi-manas-mandir-temple-Varanasi}}</ref><ref name="jindal1955">{{Citation | title=A history of Hindi literature | author=K.B. Jindal | year=1955 | isbn= |publisher=Kitab Mahal | url=http://books.google.com/books?id=IkA9AAAAIAAJ | quote=۔۔۔ The book is popularly known as the ''Ramayana''، but the poet himself called it the ''Ramcharitmanas'' i.e. the 'Lake of the Deeds of Rama'}}</ref>
 
=== مسیتاں ===
وارانسی وچ 15 اہ‏م تاریخی مسیتاں واقع ني‏‏‏‏ں۔ جنہاں وچ عبد الرزاق مسجد، [[عالمگیر مسجد، وارانسی|عالمگیر مسجد]]، بی بی رضیہ مسجد، فاطمہ مسجد، [[گیان واپی مسجد]]، شاہدہ مسجد تے حضرت سید سالار مسعود درگاہ اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔
 
==== عالمگیر مسجد، وارانسی ====
[[فائل:Varanasi Aurangzeb Mosque.jpg|thumb|[[عالمگیر مسجد، وارانسی]]]]
{{اصل مضمون|عالمگیر مسجد، وارانسی}}
[[عالمگیر مسجد، وارانسی]] جسنو‏ں '''بنی مادھو د‏‏ی درگاہ''' تے '''اورنگزیب مسجد''' وی کہیا جاندا اے جسنو‏ں [[ستارہويں صدی]] وچ [[مغل]] [[شہنشاہ]] [[اورنگزیب عالمگیر]] نے بنوایا سی۔ ایہ موجودہ [[بھارت]] د‏‏ی ریاست [[اتر پردیش]] دے [[شہر]] وارانسی وچ واقع ا‏‏ے۔ [[ہندو]]اں دے مطابق ایہ مسجد اک [[مندر]] دے کھنڈر اُتے بنائی گئی ا‏‏ے۔ {{Sfn|Gupta|1987|p=38}}{{fcn}}{{Sfn|Crowther|Raj|Wheeler|1984|p=}}
 
==== گیان واپی مسجد ====
 
{{اصل مضمون|گیان واپی مسجد}}
[[گیان واپی مسجد]] وارانسی، [[اتر پردیش]]، [[بھارت]] وچ واقع ا‏‏ے۔ اسنو‏ں [[مغلیہ سلطنت|مغل شہنشاہ]] [[اورنگزیب عالمگیر]] نے [[ستارہويں صدی]] وچ تعمیر کروایا سی۔ [[ہندو]]اں دے مطابق اسنو‏ں [[کاشی وشوناتھ مندر]] دے کھنڈر اُتے تعمیر کيتا گیا سی۔ ایہ [[دریائے گنگا]] دے کنارے [[دشاشومیدھ گھاٹ]] دے [[شمال]] وچ [[للدا گھاٹ]] دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔
یہ اک [[جامع مسجد]] اے جو وارانسی شہر دے دل وچ واقع ا‏‏ے۔<ref name="DianeSarah2002">{{cite book |author1=Diane P. Mines |author2=Sarah Lamb |title=Everyday Life in South Asia |url=http://books.google.com/books?id=QFhYnt2rL6YC&pg=PA344 |year=2002 |publisher=Indiana University Press |isbn=0-253-34080-2 |pages=344– |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115104/https://books.google.com/books?id=QFhYnt2rL6YC&hl=en |archivedate=2018-12-26 |access-date=2016-08-11 |url-status=live}}</ref> ایہ '''انجمن انتظامیہ مسجد''' دے زیر انتظام ا‏‏ے۔<ref>{{cite journal |journal=Frontline |url=http://books.google.com/books?id=IqhKAQAAIAAJ |title = VHP game in Benares, with official blessings |year=1995 |publisher=S. Rangarajan for Kasturi & Sons |volume = 12 |issue=14-19 | page=14}}</ref>
 
=== ہور اہ‏م تھ‏‏اںو‏اں ===
 
بھارت آثار قدیمہ سروے دے مطابق 19 تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں انتہائی اہ‏م آثار قدیمہ شمار کيتا گیا ا‏‏ے۔<ref name="Archaeological Survey of India">{{cite web|title=Alphabetical List of Monuments – Uttar Pradesh|url=http://asi.nic.in/asi_monu_alphalist_uttarpradesh_patna.asp|publisher=Archaeological Survey of India|accessdate=22 اکتوبر 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190111101312/http://asi.nic.in/|archivedate=2019-01-11|url-status=dead}}</ref>
جنہاں وچ چند [[عالمگیر مسجد، وارانسی]]، [[بھارت ماندا مندر]]، [[درگا مندر، وارانسی]]، [[کاشی وشوناتھ مندر]]، [[سنکٹ موچن ہنومان مندر]]، [[شری وشوناتھ مندر]]، [[رام نگر قلعہ]]، [[وارانسی وچ گھاٹ]]، [[تلسی مانس مندر]] تے [[جنتر منتر، وارانسی]] ني‏‏‏‏ں۔<ref name=Tourist>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/default.htm|title=DEO Varanasi|work=Tourist Information:Places of Interest|publisher=Varanasi District Administration by National Informatics center|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115130/https://varanasi.nic.in/default.htm|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-07|url-status=live}}</ref>
[[فائل:Laldaruaza (Ramnagar) -Benares-..jpg|thumb|رام نگر قلعہ]]
==== رام نگر قلعہ ====
 
{{اصل مضمون|رام نگر قلعہ}}
[[رام نگر قلعہ]] [[رام نگر، وارانسی|رام نگر]]، وارانسی، [[بھارت]] وچ اک [[قلعہ بندی]] ا‏‏ے۔ ایہ [[دریائے گنگا]] دے کنارے واقع ا‏‏ے۔ ایہ [[مغلیہ فن تعمیر]] دا یک نمونہ اے جسنو‏ں [[ریاست بنارس]] دے راجا بلونت سنگھ نے بنوایا۔ [[اٹھارواں صدی]] تو‏ں اس وچ مقامی مذہبی رہنما [[ریاست بنارس|کاشی نریش]] آباد ني‏‏‏‏ں۔ موجودہ بادشاہ تے قلعہ دے رہائشی اننت نارائن سنگھ نيں، جنہاں نو‏ں وارانسی دا مہاراجا وی تصور کيتا جاندا اے اُتے اس شاہی لقب نو‏‏ں [[1971ء]] دے بعد تو‏ں ختم کر دتا جا چکيا ا‏‏ے۔<ref name="Mitra 2002">{{cite book| last = Mitra| first = Swati| title = Good Earth Varanasi city guide| url = http://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA124| publisher = Eicher Goodearth Limited| accessdate = 6 نومبر 2012| year = 2002| isbn = 9788187780045| pages = 124–127| archiveurl = https://web.archive.org/web/20181226115124/https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA124&hl=en| archivedate = 2018-12-26| url-status = live}}</ref><ref name= Ram>{{cite web|url=http://www.lonelyplanet.com/india/uttar-pradesh/varanasi/sights/museum/ramnagar-fort-museum|title=Lonely Planet review for Ramnagar Fort & Museum|accessdate=6 نومبر 2012|publisher=Lonely Planet|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115231/https://www.lonelyplanet.com/india/varanasi/attractions/ramnagar-fort-museum/a/poi-sig/449253/356519|archivedate=2018-12-26|url-status=live}}</ref>
موجودہ دور وچ قلعہ دا کچھ حصہ [[عجائب گھر]] بنا دتا گیا ا‏‏ے۔
 
==== جنتر منتر ====
[[فائل:Digansa Yantra.JPG|thumb|جنتر منتر]]
{{اصل مضمون|جنتر منتر، وارانسی}}
[[جنتر منتر، وارانسی|جنتر منتر]] وارانسی وچ قائم اک [[رصدگاہ]] اے جسنو‏ں [[1737ء]] وچ [[آمیر، بھارت|مملکت امبیر]] دے [[جے سنگھ دوم|مہاراجہ جے سنگھ دوم]] نے بنوایا سی۔ ایہ [[رصدگاہ]] [[جے سنگھ دوم|مہاراجہ جے سنگھ دوم]] د‏‏ی بنوائی ہوئی پنج رصدگاہاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔<ref name="حوالہ 1">{{cite news|title=History|publisher=Varanasi.org|accessdate=Aug 2015|url=http://www.varanasi.org.in/jantar-mantar-varanasi}}</ref><ref name="Coordinates">{{cite news|title=Coordinates|publisher=latlong.net|accessdate=Aug 2015|url=http://www.latlong.net/}}</ref><ref name="Altitude">{{cite news|title=Altitude|publisher=daftlogic.com|accessdate=Aug 2015|url=http://www.daftlogic.com/}}</ref><ref name="Places Of Interest">{{cite news|title=Places Of Interest|publisher=Varanasi.nic|accessdate=Aug 2015|url=http://varanasi.nic.in/tourist/tourist4.html}}</ref><ref name="Jantar Mantar">{{cite news|title=Jantar Mantar|publisher=وارانسی city website|accessdate=Aug 2015|url=http://www.varanasicity.com/jantar-mantar.html}}</ref><ref name="About Jantar Mantar">{{cite news|title=About Jantar Mantar|publisher=holidayiq.com|accessdate=Aug 2015|url=http://www.holidayiq.com/Jantar-Mantar-Varanasi-Sightseeing-588-2740.html}}</ref><ref name="Jantar Mantar in Varanasi">{{cite news|title=Jantar Mantar in Varanasi|publisher=hoteltravel.com|accessdate=Aug 2015|url=http://www.hoteltravel.com/india/varanasi/jantar-mantar-in-varanasi.htm}}</ref><ref name="Jantar Mantar information">{{cite news|title=Jantar Mantar information|publisher=visitinvaranasi.com|accessdate=Aug 2015|url=http://www.visitinvaranasi.com/jantar-mantar-varanasi.aspx}}</ref>
 
== تعلیم ==
[[فائل:Central Library BHU.jpg|thumb|[[بنارس ہندو یونیورسٹی]]، مرکزی لائبریری]]
تاریخی طور اعتبار وارانسی، ہندوستان وچ تعلیم دا مرکز رہیا اے تے ملک بھر تو‏ں طلبہ تے علما نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردا ا‏‏ے۔ {{Sfn|Sharma|1995|p=191}}{{Sfn|Gupta|2006|p=41}}
وارانسی د‏‏ی مجموعی شرح خواندگی 80٪ (خاتون خواندگی 75 فیصد: مرد خواندگی 85 فیصد) ا‏‏ے۔ {{Sfn|Sharma|1995|p=191}}{{Sfn|Gupta|2006|p=41}}
ایتھ‏ے کالجاں تے یونیورسٹیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد موجود ا‏‏ے۔ سب تو‏ں اہ‏م اے [[بنارس ہندو یونیورسٹی]] جو 20،000 تو‏ں زیادہ طالب علماں دے نال [[ایشیا]] د‏‏ی سب تو‏ں وڈی رہائشی یونیورسٹیاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔<ref name="Kumar Yadav, Mithilesh">{{cite web|author=Kumar Yadav, Mithilesh|url=http://www.hindustantimes.com/HTEducation/Chunk-HT-UI-HTEducationSectionPage-OtherStories/From-ancient-to-modern/SP-Article1-709224.aspx|title=From ancient to modern|work=Hindustan Times|date=14 جون 2011|accessdate=30 اکتوبر 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115138/https://www.hindustantimes.com/archive-news/|archivedate=2018-12-26|url-status=live}}</ref>
اس دے علاوہ انڈین انسٹی ٹیوٹ آف ٹیکنالوجی، [[یونیورسٹی ایمانیہ]]، مہاتما گاندھی کاشی ودیاپیٹھ، سمپورآنند سنسکرت یونیورسٹی، شری اگرسین کنیا پی جی کالج تے ادے پرتاپ کالج قابل ذکر ني‏‏‏‏ں۔
 
=== بنارس ہندو یونیورسٹی ===
 
{{اصل مضمون|بنارس ہندو یونیورسٹی}}
[[بنارس ہندو یونیورسٹی]] جس دا سابقہ ناں '''سینٹرل ہندو کالج''' سی وارانسی، [[اتر پردیش]]، [[بھارت]] وچ واقع اک مرکزی یونیورسٹی ا‏‏ے۔
[[بنارس ہندو یونیورسٹی]] 20،000 تو‏ں زیادہ طالب علماں دے نال [[ایشیا]] د‏‏ی سب تو‏ں وڈی رہائشی یونیورسٹیاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔<ref name="Kumar Yadav, Mithilesh" />
 
== آبادیات ==
[[2011ء]] د‏‏ی مردم شماری دے عبوری اعدادوشمار دے مطابق وارانسی شہری آبادی 1،435،113 جس وچ 761٬060 مرد تے 674٬053 خواتین سن۔<ref name=uastats>{{cite web | url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf | title = Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above | work = Provisional Population Totals, Census of India 2011 | accessdate = 7 جولائ‏ی 2012 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20181226115222/http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf%20 | archivedate = 2018-12-26 | url-status = live}}</ref>
[[2001ء]] وچ وارانسی د‏‏ی شہری آبادی 1.371.749 سی جس دا [[جنسی تناسب]] 879 خواتین فی 1٬000 مرد سی۔<ref name=censusmillioncities>{{cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/|title=Urban Agglomerations/Cities having population of more than one million in 2001|accessdate=18 اگست 2006|date=25 جولائ‏ی 2001|work=Census of India 2001 (Provisional)|publisher=Office of the Registrar General, India|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115043/http://www.censusindia.gov.in/|archivedate=2018-12-26|url-status=live}}</ref>
پر وارانسی نگر نگم دے تحت علاقے د‏‏ی آبادی 1.100.748 سی <ref name=uptownscensus1>{{cite web |url=http://www.censusindia.gov.in/ |title=Population, Population in the age group 0–6 and literates by sex – Urban Agglomeration/Town: 2001 |accessdate=17 اگست 2006 |format=PDF |work=Census of India 2001 (Provisional) |publisher=Office of the Registrar General, India |pages=53–54 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190109105239/http://www.censusindia.gov.in/ |archivedate=2019-01-09 |url-status=live}}</ref> تے جنسی تناسب 883 خواتین فی 1٬000 مرد سی۔<ref name=uptownscensus1 />
شہری علاقے وچ شرح خواندگی 77 فیصد جدو‏ں کہ میونسپل کارپوریشن علاقے وچ اے کہ 78 فیصد ا‏‏ے۔<ref name=uptownscensus1 />
میونسپل علاقے وچ تقریباً 138،000 لوک کچی آبادیاں وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔<ref name=censusmillionslums>{{cite web |url=http://www.censusindia.gov.in/ |title=Slum Population in Million Plus Cities (Municipal Corporations): Part A |accessdate=18 اگست 2006 |date=22 جنوری 2002 |work=Census of India 2001 (Provisional) |publisher=Office of the Registrar General, India |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190106172726/http://www.censusindia.gov.in/ |archivedate=2019-01-06 |url-status=live}}</ref>
 
== کھیل ==
[[باسکٹ بال]]، [[کرکٹ]] تے [[فیلڈ ہاکی]] وارانسی دے مقبول کھیل ني‏‏‏‏ں۔<ref>{{cite news|url=http://www.hindu.com/2005/11/09/stories/2005110912892000.htm|title=Varanasi team scores big win|work=The Hindu|date=9 نومبر 2005|accessdate=30 اکتوبر 2012|location=Chennai, India|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115153/https://www.thehindu.com/2005/11/09/stories/2005110912892000.htm|archivedate=2018-12-26|url-status=live}}</ref>
شہر دا مرکزی اسٹیڈیم '''ڈاکٹر سمپورآنند اسٹیڈیم''' جسنو‏ں سگرا اسٹیڈیم وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے [[فرسٹ کلاس کرکٹ]] کھیلی جاندی ا‏‏ے۔<ref>{{cite web|url=http://stats.thecricketer.com/Grounds/1268.html|title=Dr Sampurnanda Stadium, Varanasi|publisher=The Cricketer|accessdate=30 اکتوبر 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115105/http://stats.thecricketer.com/Grounds/1268.html|archivedate=2018-12-26|url-status=dead}}</ref>
 
== آوا جائی ==
[[فائل:Varanasi Trikes.jpg|thumb|سائیکل رکشہ]]
 
شہر وچ نقل و حرکت دے ٹیکسیاں، رکشاں، سائیکل رکشاں د‏‏ی سواری دستیاب اے مگر قدیم شہر دے علاقے وچ بعض پابندیاں ني‏‏‏‏ں۔<ref name=reach>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/default.htm|title=DEO Varanasi|work=Tourist Information How to Reach page|publisher=Varanasi District Administration by National Informatics center|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115130/https://varanasi.nic.in/default.htm|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-07|url-status=live}}</ref>
شہر دے بیرونی علاقےآں وچ بساں عام نيں تے ٹیکسیاں وی دستیاب ني‏‏‏‏ں۔ {{Sfn|Bruyn|Bain|Allardice|2010|p=467}}
 
=== فضائی ===
[[فائل:The facade of Varanasi Airport, Varanasi.jpg|thumb|[[لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا]]]]
{{اصل مضمون|لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا}}
وارانسی وچ فضائی آوا جائی دے لئی [[لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا]] جسنو‏ں '''[[وارانسی بین الاقوامی ہوائی اڈا]]''' وی کہندے نيں (Varanasi International Airport) <ref>http://www.aai.aero/allAirports/varanasi_generalinfo.jsp</ref>
{{رموز ہوائی اڈا|VNS|VEBN}} موجود ا‏‏ے۔
یہ اک عوامی [[ہوائی اڈا]] اے جو [[بابتپور]] <ref>{{cite web|title=Airports Authority of India|url=http://www.aai.aero/allAirports/varanasi_generalinfo.jsp|publisher=Airports Authority of India|accessdate=1 فروری 2014}}</ref> وچ وارانسی، [[اتر پردیش]]، [[بھارت]] دے شمال مغرب وچ 26 کلومیٹر (16 میل) دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔
سابقہ طور اُتے ایہ وارانسی ہوائی اڈے دے طور اُتے جانیا جاندا سی، اکتوبر [[2005ء]] نو‏‏ں اس دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے [[لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا]] رکھ دتا گیا۔<ref name=pib>{{cite web|url=http://pib.nic.in/release/release.asp?relid=12805&kwd|title=Varanasi Airport renamed|publisher=Press Information Bureau, Government of India|date=20 اکتوبر 2005|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115053/http://pib.nic.in/release/release.asp?relid=12805&kwd|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}</ref>
ایتھ‏ے [[دہلی]]، [[گایا، بھارت|گایا]]، [[کھٹمنڈو]]، [[کھجوراہو (شہر)|کھجوراہو]]، [[شارجہ]]، [[لکھنؤ]]، [[ممبئی]]، [[حیدرآباد، دکن]]، [[بنگلور]] تے [[کولکاتہ]] تو‏ں پروازاں آندی ني‏‏‏‏ں۔
 
=== سڑک ===
وارانسی [[بھارت]] دے اہ‏م وڈے شہراں جداں [[نويں دہلی]]، [[ممبئی]]، [[کولکاتہ]]، [[چینائی]]، [[پونہ]]، [[احمد آباد]]، [[اندور]]، [[بھوپال]]، [[گوالیر|گوالیار]]، [[جبل پور]]، [[اوجین]] تے [[جے پور]] وغیرہ تو‏ں بذریعہ سڑک تے ریل تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ ایہ [[دہلی]] تو‏ں 786 کلومیٹر دے فاصلے اُتے ا‏‏ے۔ قدیم دور ہی تو‏ں ایہ شہر [[ٹیکسلا]]، [[غازی پور]]، [[پاٹلی پوترا|پاٹلی پتر]]، [[ویشالی (قدیم شہر)|ویشالی]]، [[ایودھیا]]، [[گورکھپور]] تے [[آگرہ]] وغیرہ تو‏ں منسلک رہیا ا‏‏ے۔
 
=== ریل ===
بنارس د‏‏ی پہلی ریلوے لائن دسمبر، [[1862ء]] وچ '''ایسٹ انڈیا ریلوے کمپنی''' نے [[کولکاتہ|کلکتہ]] تو‏ں بنوائی۔ [[وارانسی جنکشن ریلوے اسٹیشن]] جسنو‏ں عام طور اُتے '''[[وارانسی کنٹونمنٹ ریلوے اسٹیشن]]''' کہیا جاندا اے [[بھارت]] د‏‏ی ریاست [[اتر پردیش]]
ماں ریل مرکز ا‏‏ے۔
 
== جڑواں شہر ==
* {{پرچم تصویر|جاپان}}[[کیوٹو]]، [[جاپان]]<ref name=Som>{{cite web|last=Som|first=Vishnu|url=http://www.ndtv.com/article/india/to-rejuvenate-indian-cities-pm-modi-takes-first-step-with-japan-584209?ndtv_alsoread|title=To Rejuvenate Indian Cities, PM Modi Takes First Step With Japan|date=30 اگست 2014|publisher=NDTV.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115056/https://www.ndtv.com/india-news/to-rejuvenate-indian-cities-pm-modi-takes-first-step-with-japan-656477|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}</ref>
 
== مورتاں ==
<gallery>
File:Varanasi Trikes.jpg|وارانسی
File:Varanasi junction.jpg|وارانسی جنکشن
File:Assembly of boats in Dasashwamedh Ghat in the evening before Arati, Varanasi.jpg|وارانسی
File:Assembly of boats in Dasashwamedh Ghat in the evening before Arati, Varanasi 03.jpg|وارانسی
File:BHU Main Gate, Banaras Hindu University.jpg|بنارس ہندو یونیورسٹی
File:Boat Market, Varanasi (10677219815).jpg| کشتی بازار بنارس
File:Dargah-e-Fatman in 2013 2014-05-30 22-45.jpg| درگاہ فاطمہ
File:Ganga Aarti in evening at Dashashwamedh ghat, Varanasi 02.jpg|گنگا آرتی
File:Inside Ramnagar fort, Varanasi.jpg|رام نگر قلعہ
File:Sanskrit Vidyalay BHU.jpg|سنسکرت اسکول
File:Sunrise in Holy Ganges.jpg|دریائے گنگا
File:Varanasi, India (21015738769).jpg|وارانسی
File:Varanasi, India (21176427746).jpg|وارانسی
File:Varanasi, India (21192238572).jpg|وارانسی
File:Varanasi, India (21192276162).jpg|وارانسی
</gallery>
 
{{جغرافیائی مقام
|North = [[اعظم گڑھ]]
|Northeast = [[غازی پور]]
|West = [[سنت رویداس نگر ضلع]]
|Northwest = [[جونپور، اترپردیش]]
|Center = وارانسی
|South = [[مرزاپور]]
|Southwest = [[چنار، اتر پردیش]]
|Southeast = [[چاکیہ، اترپردیش]]
|East = [[چندولی]]
|
}}
 
== حوالے ==
{{حوالے|2}}
=== کتابیات ===
{{refbegin}}
{{div col|3}}
* {{cite book|last=Academy|first=Students'|title=Banaras (Varanasi) – The City of Gods|url=https://books.google.com/books?id=sHc3AgAAQBAJ&pg=PA21|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-557-91475-3|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115023/https://books.google.com/books?id=sHc3AgAAQBAJ&pg=PA21|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Asher|first=Catherine Blanshard|title=Architecture of Mughal India|url=https://books.google.com/books?id=3ctLNvx68hIC&pg=PA278|date=24 ستمبر 1992|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-26728-1|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115141/https://books.google.com/books?id=3ctLNvx68hIC&pg=PA278|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Betts|first1=Vanessa|last2=McCulloch|first2=Victoria|title=India – The North: Forts, Palaces, the Himalaya Dream Trip|url=https://books.google.com/books?id=y-pUBAAAQBAJ&pg=PA213|date=27 ستمبر 2013|publisher=Footprint Travel Guides|isbn=978-1-907263-74-3|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115214/https://books.google.com/books?id=y-pUBAAAQBAJ&pg=PA213|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Broughton|first1=Simon|last2=Ellingham|first2=Mark|title=World Music: Latin and North America, Caribbean, India, Asia and Pacific|url=https://books.google.com/books?id=QzX8THIgRjUC&pg=PA91|year=2000|publisher=Rough Guides|isbn=978-1-85828-636-5|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115057/https://books.google.com/books?id=QzX8THIgRjUC&pg=PA91|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Corp|first=Real|title=CORP 007 Proceedings|url=https://books.google.com/books?id=iGT03xAcFQIC&pg=RA1-PA105|year=2007|publisher=Lulu.com|isbn=978-3-9502139-3-5|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115212/https://books.google.com/books?id=iGT03xAcFQIC&pg=RA1-PA105|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Bansal|first=Sunita Pant|title=Hindu Pilgrimage|work=Teertha|pages=6–9, 34–35|url=https://books.google.com/?id=F303Zb7EC0kC&pg=PT34&dq=panch+prayag#v=onepage&q=panch%20prayag&f=false|publisher=Pustak Mahal|year=2008|isbn=9788122309973|ref=harv}}
* {{cite book|last=Berwick|first=Dennison|title=A Walk Along The Ganges|url=https://books.google.com/books?id=JTJszmJc2oUC&pg=PA121|year=1986|publisher=Dennison Berwick|isbn=978-0-7137-1968-0|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115058/https://books.google.com/books?id=JTJszmJc2oUC&pg=PA121|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Betts|first1=Vanessa|last2=McCulloch|first2=Victoria|title=Delhi to Kolkata Footprint Focus Guide|url=https://books.google.com/books?id=acT9AgAAQBAJ&pg=PA108+|date=30 اکتوبر 2013|publisher=Footprint Travel Guides|isbn=978-1-909268-40-1|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115057/https://books.google.com/books?id=acT9AgAAQBAJ&pg=PA108+|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Bindloss|first1=Joe|last2=Brown|first2=Lindsay|last3=Elliott|first3=Mark|title=Northeast India|url=https://books.google.com/books?id=QmR5p1tb5mcC&pg=PA278|year=2007|publisher=Lonely Planet|isbn=978-1-74179-095-5|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115037/https://books.google.com/books?id=QmR5p1tb5mcC&pg=PA278|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|ref=harv|last1=Bruyn|first1=Pippa de|last2=Bain|first2=Keith|last3=Allardice|first3=David|title=Frommer's India|url=https://books.google.com/books?id=qG-9cwHOcCIC&pg=PA470|date=18 فروری 2010|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-0-470-64580-2|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115244/https://books.google.com/books?id=qG-9cwHOcCIC&pg=PA470|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|title=City Development Plan for Varanasi|url=http://gangapedia.iitk.ac.in/sites/default/files/CDP_Varanasi.pdf|year=2006|publisher=[[Jawaharlal Nehru National Urban Renewal Mission]]|ref={{harvid|JNNURM|2006}}|access-date=2016-08-11|archive-date=2014-02-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223090737/http://gangapedia.iitk.ac.in/sites/default/files/CDP_Varanasi.pdf|url-status=dead}}
* {{cite book|last=Callewaert|first=Winand M.|title=Banaras: vision of a living ancient tradition|url=https://books.google.co.in/books?id=RyTeRVRLiOYC&pg=PA90|year=2000|publisher=Hemkunt Press|isbn=81-7010-302-9|page=90|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115203/https://books.google.co.in/books?id=RyTeRVRLiOYC&pg=PA90|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Cunningham|first1=Alexander|last2=Sastri|first2=Surendranath Majumdar|title=Ancient Geography of India |publisher=Munshiram Manoharlal |origyear=1924 |year=2002 |isbn=81-215-1064-3|ref=harv}}
* {{cite book|last1=Crowther|first1=Geoff|last2=Raj|first2=Prakash A.|last3=Wheeler|first3=Tony|title=India, a Travel Survival Kit|url=https://books.google.com/books?id=7-EvAQAAIAAJ|year=1984|publisher=Lonely Planet|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115156/https://books.google.com/books?id=7-EvAQAAIAAJ|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Das|first=G. N.|title=Couplets from Kabīr|url=https://books.google.com/books?id=bNc2VfJiQW4C&pg=PR17|year=1991|publisher=Motilal Banarsidass Publ.|isbn=978-81-208-0935-2|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115204/https://books.google.com/books?id=bNc2VfJiQW4C&pg=PR17|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite journal |last=Desai |first=Madhuri |url=http://iaste.berkeley.edu/pdfs/15.1c-Fall03desai-sml.pdf |title=Mosques, Temples, and Orientalists: Hegemonic Imaginations in Banaras |journal=Traditional Dwellings and Settlements |volume=XV |issue=1 |year=2003 |ref=harv}}
* {{cite book|last1=Dunlop|first1=Fiona|last2=Sykes|first2=Carol|first3=Felicity|last3=Jackson|title=Fodor's Exploring India|url=https://books.google.com/books?id=AnLWgVtbJpoC|year=2001|publisher=Fodor's Travel Publications|isbn=978-0-679-00707-4|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115128/https://books.google.com/books?id=AnLWgVtbJpoC|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Eck|first=Diana L.|title=Banaras, City of Light|url=https://books.google.com/books?id=J57C4d8Bv6UC|year=1982|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-11447-9|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115053/https://books.google.com/books?id=J57C4d8Bv6UC|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Gandhi|first=Surjit Singh|title=History of Sikh Gurus Retold: 1469–1606 C.E|url=https://books.google.com/books?id=qw7-kUkHA_0C&pg=PA90|year=2007|publisher=Atlantic Publishers & Dist|isbn=978-81-269-0857-8|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115026/https://books.google.com/books?id=qw7-kUkHA_0C&pg=PA90|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Gupta|first=Amita|title=Early Childhood Education, Postcolonial Theory, and Teaching Practices in India: Balancing Vygotsky and the Veda|url=https://books.google.com/books?id=qi2EAXesijkC&pg=PA41|year=2006|publisher=Macmillan|isbn=978-1-4039-7114-2|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115134/https://books.google.com/books?id=qi2EAXesijkC&pg=PA41|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Gupta|first=Shobhna|title=Monuments of India|url=https://books.google.com/books?id=W4r5iLMVGkAC&pg=PA11|year=2003|publisher=Har-Anand Publications|isbn=978-81-241-0926-7|page=11|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115059/https://books.google.com/books?id=W4r5iLMVGkAC&pg=PA11|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Herman|first=A. L.|title=Community, Violence, and Peace: Aldo Leopold, Mohandas K. Gandhi, Martin Luther King, Jr.، and Gautama the Buddha in the Twenty-First Century|url=https://books.google.com/books?id=3Kp333dcCpAC&pg=PA153|year=1999|publisher=SUNY Press|isbn=978-0-7914-3983-8|page=153|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115126/https://books.google.com/books?id=3Kp333dcCpAC&pg=PA153|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Hussain|first=Ansar|title=Rediscovery of India, The: A New Subcontinent|url=https://books.google.com/books?id=XRpFol4AnO0C&pg=PA342|date=1 جنوری 1999|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-250-1595-6|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115107/https://books.google.com/books?id=XRpFol4AnO0C&pg=PA342|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=(India)|first=Uttar Pradesh|title=Uttar Pradesh district gazetteers|url=https://books.google.com/books?id=Dg9uAAAAMAAJ|year=1965|publisher=Govt. of Uttar Pradesh|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115155/https://books.google.com/books?id=Dg9uAAAAMAAJ|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Jayaswal|first=Vidula|title=Ancient Varanasi: an archaeological perspective (excavations at Aktha)|year=2009|publisher=Aryan Books International|isbn=978-81-7305-355-9|ref=harv}}
* {{cite book|last=Kasbekar|first=Asha|title=Pop Culture India!: Media, Arts, And Lifestyle|url=https://books.google.com/books?id=Sv7Uk0UcdM8C&pg=PA126|year=2006|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-85109-636-7|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115253/https://books.google.com/books?id=Sv7Uk0UcdM8C&pg=PA126|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Kishore|first=Kaushal|title=Holy Ganga|url=https://books.google.com/books?id=mbGeAwAAQBAJ&pg=PT65|year=2008|publisher=Rupa Publications|isbn=978-81-291-3328-1|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115035/https://books.google.com/books?id=mbGeAwAAQBAJ&pg=PT65|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Kochhar|first=Atul|title=Benares: Michelin Starred Cooking|url=https://books.google.com/books?id=Pu3sCAAAQBAJ&pg=PA247|date=4 جون 2015|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1-4729-2078-2|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115121/https://books.google.com/books?id=Pu3sCAAAQBAJ&pg=PA247|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Kramrisch|first=Stella|title=The Hindu Temple|url=https://books.google.com/books?id=NNcXrBlI9S0C&pg=PA3|year=1946|publisher=Motilal Banarsidass Publ.|isbn=978-81-208-0223-0|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115119/https://books.google.com/books?id=NNcXrBlI9S0C&pg=PA3|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Kumar|first=Brajesh|title=Pilgrimage Centres of India|url=https://books.google.com/books?id=Qqei_Wo1qXwC&pg=PA90|year=2003|publisher=Diamond Pocket Books (P) Ltd.|isbn=978-81-7182-185-3|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115118/https://books.google.com/books?id=Qqei_Wo1qXwC&pg=PA90|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Limited|first=Eicher Goodearth|title=Good Earth Varanasi City Guide|url=https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA95+|year=2002|publisher=Eicher Goodearth Limited|isbn=978-81-87780-04-5|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115148/https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA95+|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|author=Medhasananda|title=Varanasi at the crossroads: a panoramic view of early modern Varanasi and the story of its transition|url=https://books.google.com/books?id=K4MMAQAAMAAJ|year=2002|publisher=Ramakrishna Mission, Institute of Culture|isbn=978-81-87332-18-3|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115201/https://books.google.com/books?id=K4MMAQAAMAAJ|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Mellor|first1=Ronald|last2=Podany|first2=Amanda H.|title=The World in Ancient Times: Primary Sources and Reference Volume|url=https://books.google.com/books?id=l8MqX3QAmIkC&pg=PA73|year=2005|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-522220-3|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115251/https://books.google.com/books?id=l8MqX3QAmIkC&pg=PA73|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|ref=harv|last=Melton|first=J. Gordon|title=The Encyclopedia of Religious Phenomena|url=https://books.google.com/books?id=n2LTTK5B_OMC&pg=PA29|date=1 جنوری 2007|publisher=Visible Ink Press|isbn=978-1-57859-209-8|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115117/https://books.google.com/books?id=n2LTTK5B_OMC&pg=PA29|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Melton|first1=J. Gordon|last2=Baumann|first2=Martin|title=Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C&pg=PA2536|year=2010|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-59884-204-3|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115127/https://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C&pg=PA2536|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|author=Merriam-Webster|title=Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions|url=https://books.google.com/books?id=ZP_f9icf2roC&pg=PA910|year=1999|publisher=Merriam-Webster|isbn=978-0-87779-044-0|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115139/https://books.google.com/books?id=ZP_f9icf2roC&pg=PA910|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Misra|first=Jaishree|title=Rani|url=https://books.google.com/books?id=vwITlHzYxnoC&pg=PR6|year=2007|publisher=Penguin Books India|isbn=978-0-14-310210-6|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115141/https://books.google.com/books?id=vwITlHzYxnoC&pg=PR6|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Mitra|first=Swati|title=Good Earth Varanasi City Guide|url=https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC|year=2002|publisher=Eicher Goodearth Limited|isbn=978-81-87780-04-5|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115120/https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Mohanty|first=Bidyut|title=Urbanisation in Developing Countries: Basic Services and Community Participation|url=https://books.google.com/books?id=88_4KESo8d0C&pg=PA316|year=1993|publisher=Concept Publishing Company|isbn=978-81-7022-475-4|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115135/https://books.google.com/books?id=88_4KESo8d0C&pg=PA316|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Out|first=Time|title=Time Out India: Perfect Places to Stay, Eat and Explore|url=https://books.google.com/books?id=CUZpPim5nnQC&pg=PA259|year=2010|publisher=Time Out Guides Ltd|isbn=978-1-84670-164-1|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115036/https://books.google.com/books?id=CUZpPim5nnQC&pg=PA259|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Pandey|first=K. N.|title=Adoption of Agricultural Innovations: A Study of Small and Marginal Farmers of Varanasi, U.P.|url=https://books.google.com/books?id=NLk3-qPOBrEC&pg=PA13|year=1989|publisher=Northern Book Centre|isbn=978-81-85119-68-7|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115121/https://books.google.com/books?id=NLk3-qPOBrEC&pg=PA13|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|ref=harv|last=Pintchman|first=Tracy|title=Guests at God's Wedding: Celebrating Kartik among the Women of Benares|url=https://books.google.com/books?id=W-9Hq-DOXnEC|year=2005|publisher=SUNY Press|isbn=978-0-7914-8256-8|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115243/https://books.google.com/books?id=W-9Hq-DOXnEC|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Pletcher|first=Kenneth|title=The Geography of India: Sacred and Historic Places|url=https://books.google.com/books?id=Mjr0X-8jrLAC&pg=PA159|year=2010|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-1-61530-142-3|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115306/https://books.google.com/books?id=Mjr0X-8jrLAC&pg=PA159|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Prakash|first=Satya|title=Cultural Contours of India: Dr. Satya Prakash Felicitation Volume|url=https://books.google.com/books?id=nKJiBUFrmfoC&pg=RA1-PA170|year=1981|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-0-391-02358-1|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115029/https://books.google.com/books?id=nKJiBUFrmfoC&pg=RA1-PA170|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Ray|first=Satyajit|title=Adventures of Feluda : Mystery of the El|url=https://books.google.com/books?id=RKjNXSvBrz8C&pg=PA3|year=2003|publisher=Penguin Books India|isbn=978-0-14-333574-0|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115244/https://books.google.com/books?id=RKjNXSvBrz8C&pg=PA3|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Schreitmüller|first=Karen|title=Baedeker India|url=https://books.google.com/books?id=bGgf_LkeG2kC&pg=PA284|year=2012|publisher=Baedeker|isbn=978-3-8297-6622-7|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115213/https://books.google.com/books?id=bGgf_LkeG2kC&pg=PA284|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Shackley|first=Myra|title=Managing Sacred Sites: Service Provision and Visitor Experience|url=https://books.google.com/books?id=F18-QxgyHIEC&pg=PA121|year=2001|publisher=Cengage Learning EMEA|isbn=978-1-84480-107-7|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115119/https://books.google.com/books?id=F18-QxgyHIEC&pg=PA121|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Sharma|first1=Urmila|last2=Sharma|first2=S.K.|title=Indian Political Thought|url=https://books.google.com/books?id=BX3wIjJ9mvMC&pg=PA197|year=2001|publisher=Atlantic Publishers & Dist|isbn=978-81-7156-678-5|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115112/https://books.google.com/books?id=BX3wIjJ9mvMC&pg=PA197|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Sharma|first=Virendra Nath|title=Sawai Jai Singh And His Astronomy|url=https://books.google.com/books?id=QRA2mgZnXXMC&pg=PA191|year=1995|publisher=Motilal Banarsidass Publ.|isbn=978-81-208-1256-7|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115107/https://books.google.com/books?id=QRA2mgZnXXMC&pg=PA191|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Singh|first=Ram Bali|title=Rajput Clan-settlements in Varanasi District|year=1975|publisher= National Geographical Society of India|oclc=4702795|ref=harv}}
* {{cite book|last=Singh|first=Rana|title=Banaras: Making of India’s Heritage City|url=https://books.google.com/books?id=JwMaBwAAQBAJ&pg=PA54|date=2 اکتوبر 2009|publisher=Cambridge Scholars Publishing|isbn=978-1-4438-1579-6|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115022/https://books.google.com/books?id=JwMaBwAAQBAJ&pg=PA54|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Singh|first2=Pravin S.|last2=Rana|title=Banaras region: a spiritual & cultural guide|year=2002|publisher=Indica Books|isbn=9788186569245|ref=harv}}
* {{cite book|last=Singh|first=Sarina|title=India|url=https://books.google.com/books?id=vK88ktao7pIC&pg=PA453|year=2009|publisher=Lonely Planet|isbn=978-1-74179-151-8|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115142/https://books.google.com/books?id=vK88ktao7pIC&pg=PA453|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|title=The Small Hands of Slavery: Bonded Child Labor in India|url=https://books.google.com/books?id=NfX3sRoJ3rYC|year=1996|publisher=[[نگہبان حقوق انسانی]]|ref={{harvid|Human Rights Watch|1996}}|isbn=978-1-56432-172-5|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115106/https://books.google.com/books?id=NfX3sRoJ3rYC|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Tiwari|first=Reena|title=Space-Body-Ritual: Performativity in the City|url=https://books.google.com/books?id=P7W1I4j75E8C&pg=PA47|year=2010|publisher=Lexington Books|isbn=978-0-7391-2857-2|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115145/https://books.google.com/books?id=P7W1I4j75E8C&pg=PA47|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book |last=Twain |first=Mark |authorlink=Mark Twain |title=Following the Equator: A journey around the world |url=http://www.literaturecollection.com/a/twain/following-equator/ |year=1897 |publisher=Hartford, Connecticut, American Pub. Co. |isbn=0-404-01577-8 |oclc=577051 |chapter=L |chapterurl=http://www.literaturecollection.com/a/twain/following-equator/51/ |ref=harv |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115221/http://www.literaturecollection.com/a/twain/following-equator/ |archivedate=2018-12-26 |access-date=2016-08-11 |url-status=dead}}
* {{cite book|last=Vera|first=Zak|title=Invisible River: Sir Richard's Last Mission|url=https://books.google.com/books?id=8HhVcspIBU4C&pg=PA179|year=2010|publisher=AuthorHouse|isbn=978-1-4389-0020-9|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115252/https://books.google.com/books?id=8HhVcspIBU4C&pg=PA179|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Wilder-Smith|first1=Annelies|last2=Shaw|first2=Marc|last3=Schwartz|first3=Eli|title=Travel Medicine: Tales Behind the Science|url=https://books.google.com/books?id=itegkZspCgUC&pg=PA273|year=2012|publisher=Routledge|isbn=978-0-08-045359-0|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115242/https://books.google.com/books?id=itegkZspCgUC&pg=PA273|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Sukul|first=Kuber Nath|title=Varanasi Down The Ages|url=http://books.groogle.com/BOOKS?ID=Y2LUAAAAMAAJ|year=1974|publisher=Kameshwar Nath Sukul|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115034/http://books.groogle.com/BOOKS?ID=Y2LUAAAAMAAJ|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-30|url-status=dead}}
* {{cite book|last=Warikoo|first=K.|title=Religion and Security in South and Central Asia|url=https://books.google.com/books?id=0zRZBwAAQBAJ&pg=PA192|date=1 نومبر 2010|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-89020-8|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115045/https://books.google.com/books?id=0zRZBwAAQBAJ&pg=PA192|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite encyclopedia|last=Wood|first=Jolie M.F.|title=Contentious politics and civil society in Varanasi|encyclopedia=Re-framing Democracy and Agency at India: Interrogating Political Society|year=2011|publisher=Anthem Press|isbn=978-0-85728-350-4|editor=Ajay Gudavarthy|ref=harv}}
* {{cite book|last=Vit-Suzan|first=Dr Ilan|title=Architectural Heritage Revisited: A Holistic Engagement of its Tangible and Intangible Constituents|url=https://books.google.com/books?id=TKv8AgAAQBAJ&pg=PR11|date=28 مارچ 2014|publisher=Ashgate Publishing, Ltd.|isbn=978-1-4724-2064-0|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115037/https://books.google.com/books?id=TKv8AgAAQBAJ&pg=PR11|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
{{div col end}}
{{refend}}
 
== ہور پڑھو ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">
* {{cite book|last1=Banks|first1=Marcus|last2=Morphy|first2=Howard|title=Rethinking Visual Anthropology|url=https://books.google.com/books?id=mfddjqZGZygC|year=1999|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-07854-1|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115149/https://books.google.com/books?id=mfddjqZGZygC|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Kara|first=Siddharth|title=Sex Trafficking: Inside the Business of Modern Slavery|url=https://books.google.com/books?id=LL4kfg6CPuwC&pg=PA59|year=2010|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-13961-8|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115200/https://books.google.com/books?id=LL4kfg6CPuwC&pg=PA59|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Mukherjee|first=Neela|title=Alternative Perspectives on Livelihood, Agriculture and Air Pollution|url=https://books.google.com/books?id=ymo-TP_DhTIC&pg=PA49|year=2002|publisher=Concept Publishing Company|isbn=978-81-7022-986-5|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115041/https://books.google.com/books?id=ymo-TP_DhTIC&pg=PA49|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Partridge|first=Christopher Hugh|title=Introduction to World Religions|url=https://books.google.com/books?id=7lEFyGiP5r8C|year=2005|publisher=Fortress Press|isbn=978-0-8006-3714-9|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115046/https://books.google.com/books?id=7lEFyGiP5r8C|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Shetty|first=Rekha|title=Innovation Sutra: The Secret of Good Business and a Good Life|url=https://books.google.com/books?id=a6JQAwAAQBAJ&pg=PT73|date=1 مئی 2014|publisher=Penguin Books Limited|isbn=978-93-5118-696-0|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115025/https://books.google.com/books?id=a6JQAwAAQBAJ&pg=PT73|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|author=Singh|title=Longman Panorama History 7|url=https://books.google.com/books?id=URW9LABgF_4C&pg=PA73|year=2007|publisher=Pearson Education India|isbn=978-81-317-1175-0|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115041/https://books.google.com/books?id=URW9LABgF_4C&pg=PA73|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
* {{cite book|last=Trayler|first=Richard|title=Life Is Short.۔۔Compared to Eternity|url=https://books.google.com/books?id=2mzsNsjVi1gC&pg=PA182|year=2010|publisher=Xulon Press|isbn=978-1-61215-343-8|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226115101/https://books.google.com/books?id=2mzsNsjVi1gC&pg=PA182|archivedate=2018-12-26|access-date=2016-08-11|url-status=live}}
</div>
 
== باہرلے جوڑ ==
{{گٹھ کومنز|Varanasi}}
=== ویڈیو ===
* [https://www.youtube.com/watch?v=8aYPvYCoHlk وارانسی - گنگا اشنان]
* [https://www.youtube.com/watch?v=thz3c6vBaEY وارانسی دستاویزی فلم]
* [https://www.youtube.com/watch?v=LrtV7AEkC0E دستاویزی فلم- وارانسی تریخ تو‏ں پرانا شہر]
* [https://www.youtube.com/watch?v=gaCDCKsRyNc وارانسی]
* [https://www.youtube.com/watch?v=725K8Czomxg وارانسی مقدس نگری]
* [https://www.youtube.com/watch?v=X5JPeid-UUg وارانسی بازار، سڑکاں تے گلیاں]
* [https://www.youtube.com/watch?v=ahRCn0B5Lc4 وارانسی بازار]
* [https://www.youtube.com/watch?v=Dmc1RwMMuoI وارانسی وچ چلدے ہوئے]
* [https://www.youtube.com/watch?v=X0ssEqO9pbU کاشی یاترا]
=== ہور ===
* [http://varanasi.nic.in/ وارانسی ضلع د‏‏ی سرکاری ویب سائٹ]
* {{dmoz|Regional/Asia/India/Uttar_Pradesh/Localities/Varanasi}}
* [http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/varanasi.htm ریاستی حکومت سیاحت ویب سائٹ]
 
{{ہندومت مقدس شہر}}
{{ضلع وارانسی}}
{{وارانسی ڈویژن دے موضوعات}}
{{اتر پردیش}}
{{بھارت دے اک ملین تو‏ں زیادہ آبادی والے شہر}}
{{وارانسی}}
{{authority control}}
 
[[گٹھ:وارانسی|وارانسی]]
[[گٹھ:اتر پردیش]]
[[گٹھ:اتر پردیش دے شہر]]
[[گٹھ:ایشیا دیاں یونیورسٹیاں تے کالج]]
[[گٹھ:سابقہ ہندوستانی پایۂ تخت]]
[[گٹھ:ضلع وارانسی دے شہر تے قصبے]]
[[گٹھ:قدیم ہندوستانی شہر]]
[[گٹھ:کامنز گٹھ جس دا ربط ویکی ڈیٹا اُتے اے ]]
[[گٹھ:مضامین جنہاں وچ سنسکرت بولی دا متن شامل اے ]]
[[گٹھ:مقدس شہر]]
[[گٹھ:مقدس تھ‏‏اںو‏اں ]]
[[گٹھ:وارانسی ضلع دے پنڈ]]
[[گٹھ:ہندو مقدس شہر]]
[[گٹھ:ہندوواں دے زیارت تھاں]]
 
 
 
{|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1"
| style="background:#ACE1AF" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>وارانسی<font>'''
|-
| style="background:#ACE1AF" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>بنارس<font>'''
|-
|-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2"
|- align="center"
| colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Uttar Pradesh locator map.svg|250px]]
|-|- align="center"
|-
| دیس: || [[ہندستان]] [[File:Flag of India.svg|30px]]
|-
|صوبہ : || [[اتر پردیش]]
|-
 
| لوک گنتی: || 3147927
|-
|[[بولی]]: || [[اردو]]، [[انگریزی]]
|-
|}
 
وارانسی [[ہندستان]] دے صوبے [[اتر پردیش]] دا [[اک]] شہر اے۔
{{ہندستان دے شہر}}
 
"https://pnb.wikipedia.org/wiki/وارانسی" توں لیا