"<span lang="ur">پاکستان وچ شیعیت</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

 

=== شیعہ ثقافت اُتے تنقید وچ تیزی ===

وادئ سندھ وچ قیام پاکستان توں پہلے عوام نوں دہشت زدہ کر دے صرف اک قسم دی مذہبی ثقافت وچ ڈھالنے دی کوشش سب توں پہلے 1820ء دی دہائی وچ سید احمد [[رائے بریلی]] تے شاہ اسماعیل دہلوی نے دی۔ انہاں دو نیم خواندہ حضرات دا کردار اس خطے دی مذہبی تریخ وچ بوہت اہم اے، جس دا اثر اج وی بھارت دے صوباں اترپردیش،تے ہریانہ دے نال نال پاکستان دے پختون تے مہاجر اکثریت والے علاقاں وچ دیکھیا جا سکدا اے۔ ایہ اوہ زمانہ سی جدوں پورے ہندوستان اُتے انگریزاں دی حکومت قائم ہو چکی سی مگر پنجاب تے پختون خواہ دے علاقاں وچ سکھاں دا دور چل رہیا سی۔1786ء وچ پیدا ہونے والے سید احمد رائے بریلی نے پہلے [[عالم دین]] بننے دی کوشش دی مگر کند ذہن ہونے دی وجہ توں ناکام ہوئے۔ 1811ء وچ امیر خان نامی ڈاکو دی فوج وچ شامل ہوئے جس نے ست سال بعد انگریزاں توں معاہدہ کر دے ہتھیار ڈال دتے تے تساں بے روزگار ہو گئے۔ 1817ء توں 1820ء تک مختلف شہراں وچ فیر کر مذہبی رہنما بننے دی کوشش وچ ناکامی دے بعد سید احمد بریلوی1821ء نوں حج کرنے چلے گئے<ref>ڈاکٹر مبارک علی، "المیہ تریخ، حصہ اول، باب 11جہاد تحریک" تریخ پبلیکیشنز لاہور 2012</ref>- 1820ء وچ سید احمد رائے بریلی نے لکھنؤ وچ [[اہل سنت]] نوں عزاداری اُتے حملے دے لئی اکسایا تے کہیا کہ تعزیہ توڑنے دا ثواب بت شکنی جیسا اے<ref>Barbara Metcalf, "Islamic revival in British India: Deoband, 1860-1900", pp. 52 - 58, Princeton university Press, (1982).</ref>- حج دے  دوران شیخ [[محمد بن عبدالوہاب]] دی تحریک توحید والعدل ،جو وہابیت دے ناں توں معروف سی، توں متاثر ہوئے تے  شیخ محمد بن عبد الوہاب دی کتاب، '''<nowiki>''کتاب التوحید''</nowiki>''' توں آشنا ہوئے۔ کتاب التوحید دے مفاہیم نوں انہاں حضرات نے اپنی کتاباں '''<nowiki>''تقویۃ الایمان ''</nowiki>''' تے '''<nowiki>''صراط مستقیم''</nowiki>''' وچ پیش کیتا۔ انہاں کتاباں نوں انگریز [[ایسٹ انڈیا کمپنی]] نے شائع تے تقسیم کرنے وچ مدد دی نیز انگریزاں نے مسلماناں وچ پائی جانے والی محرومیاں نوں سکھاں دے خلاف استعمال کر نے دے لئی سید احمد اورشاہ اسماعیل دہلوی نوں اپنے زیر انتظام علاقاں وچ لشکر سازی دی مکمل آزادی دی<ref>مرزا حیرت دہلوی ،"حیات طیبہ"‘ مطبوعہ مکتبتہ الاسلام‘ ص 260 شاہ اسماعیل دہلوی دے الفاظ وچ: "انگریزاں توں  جہاد کرنا کسے طرح واجب نئيں اک تو انہاں دی رعیت نیں دوسرے ہمارے مذہبی ارکان دے ادا کرنے وچ اوہ ذرا وی دست اندازی نئيں کر دے۔ ساناں انہاں دی حکومت وچ ہر طرح دی آزادی اے بلکہ انہاں اُتے کوئی حملہ آور ہو تو مسلماناں اُتے فرض اے کہ اوہ اس توں لڑاں تے اپنی گورنمنٹ اُتے آنچ نہ آنے دتیاں"۔</ref><ref>مقالات سرسید حصہ نہم 145-146</ref>۔  سواد اعظم دی نمائندگی کر دے ہوئے متعدد حنفی علما نے سید احمد رائے بریلی تے شاہ اسماعیل دہلوی دے انحراف دے خلاف کتب تحریر کیتیاں جن وچ علامہ  فضل حق خیر آبادی،مولانا عبدالمجید بدایونی، مولانا فضل رسول بدایونی، مفتی صدر الدین آزردہ، مولانا محمد موسیٰ اورمولانا ابوالخیر سعید مجددی نمایاں سن۔انہاں بزرگاں دے پیروکار بعد وچ بریلوی کہلائے۔ 1831 ء وچ سید احمد بریلوی تے انہاں دے ساتھیاں دی طالبانی  حکومت توں اکتائے ہوئے مسلماناں تے سکھاں دے اشتراک عمل دے نتیجے وچ بالاکوٹ دے مقام اُتے انہاں دے قتل دے بعد انہاں حضرات دی تحریک دا دوبارہ ظہور 30 مئی 1867ء وچ دار العلوم دیوبند دے قیام دی شکل وچ ہویا۔ بانی [[دار العلوم دیوبند]] مولانا رشیداحمد  گنگوہی نے فتویٰ دتا کہ :۔