"<span lang="ur">ریاست پٹیالا</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

|native_name = پٹیالہپٹیالا

|conventional_long_name = پٹیالہپٹیالا ریاست

|common_name = پٹیالہپٹیالا

|capital = [[پٹیالہپٹیالا]]

|image_map_caption = 1911 دے پنجاب دے نقشے وچّ پٹیالہپٹیالا ریاست

'''پٹیالہپٹیالا ریاست''' بھارت وچّوچ برطانوی سامراج دوران اک ریاست سی۔سی ۔

==اتہاستریخ==

پٹیالہپٹیالا ریاست : ہندوستان دی سبھ توں وڈی سکھ ریاست جس دی بنیاد بابا اعلیٰ نے رکھی ۔ [[بابا اعلیٰ سنگھ]] ، بابا پھول دا پوترا ، چودھری رامے ( رام سنگھ ) دا پتر سی ، جو مائی صابی دی ککھوں سن 1694 ( دوجے مت مطابق 1691 ) وچ پیدا ہویا سی ۔ اٹھارھویں صدی وچ جدوں دل خالصہ نے ملاں مارنیاں شروع کیتیاں تاں [[مالوا]] کھیتر وچ [[بابا اعلیٰ سنگھ]] نے اپنی دھاک جماؤنی شروع کیتی ۔ دوش-مکت کردار والا بابا اعلیٰ سنگھ تیغ دا دھنی اتے سنت جاں فقیر دے بانے وچ رہن والا اک درویش سردار سی ، پر راج-پربندھ وچ بڑا نپن اتے سیاسی گنڈھ-ترپ کرن وچ بڑا چتر سی ۔ ستلج توں جمنا تک اس دی ٹکر دا کوئی چودھری نہیں سی ۔ اس نوں ورثے وچ صرف دو درجن پنڈاں دی چودھر ملی سی ، پر سن 1761 ء تک اس ماتحت 726 پنڈ سن ۔ ایہی کارن اے کہ احمد شاہ درانی نے اس نوں سرہند دی صوبیداری دی ادھینگی توں آزاد کر دتا سی ۔ اس نے سن 1722 وچ برنالے نوں اپنی ریاست دا صدر مقام بنایا اتے سن 1727 ء وچ لونگووال وسایا ۔ اس دی چڑھت نوں مالوے دے کئی مسلمان چودھریاں توں جریا ن گیا ۔ فلسروپ ، رائیکوٹ ، تلونڈی ، ہلوارا ، میلسیاں ، ملیرکوٹلا دے چودھریاں اتے جالندھر دے فوجدار نے رل کے برنالے نوں گھیر لیا ۔ بابا اعلیٰ نے خالصے نوں مدد لئی نمنترت کیتا ۔ خالصے نے مل کے مسلماناں نوں کھدیڑ دتا ۔ بابا اعلیٰ نے بابا دیپ سنگھ شہید توں امرت پان کیتا اتے اعلیٰ سنگھ بنیا ۔ اس توں بعد ایہہ اپنی طاقت ودھاؤن لئی سرگرم رہا ۔ دل خالصے دی مدد نال اس نے بھوانیگڑھ ، سنور ، بڈلاڈھا ، سمانا اتے سنام اتے اپنا قبضہ کر لیا ۔

سن [[پہلی اینگلو سکھ لڑائی|1845–46 دی اینگلو سکھ لڑائی]] وچ کیتی مدد دے بدلے اس نوں نابھے دے ضبط کیتے علاقیاں وچوں کجھ کو علاقہ ملیا اتے لاڈوے والی کوٹھی وی ملی ۔ سن 1857 ء وچ غدر دوران اس نے انگریزاں دی بہت مدد کیتی اتے بدلے وچ نارنول دا علاقہ اتے کجھ ہور جائداد حاصل کیتی ۔ اس نے ودواناں نوں سرپرستی دتی ۔ سن 1861 ء وچ نابھہ اتے جیند دیاں ریاستاں توں مائک مدد لے کے پٹیالہپٹیالا وچ نرملیاں دا دھرم-دھجا پنچائتی اکھاڑا قائم کیتا ۔ سن 1862 وچ وائسرائے دی کونسل دا میمبر بنیا ۔ 13 نومبر 1862 ء وچ اس دی موت توں بعد اس دا نابالغ پتر مہیندر سنگھ گدی اتے بیٹھا ۔ اس نے روپڑ توں سرہند نہر کڈھن لئی کروڑاں روپئے خرچ کیتے ۔ پنجاب یونیورسٹی دی قیام اتے بنگال دے کال- پیڑت لوکاں دی کھل کے مدد کیتی ۔ 29 مارچ 1875 ء نوں اس نے مہندرا کالج دی قیام کیتی جس وچ پڑھن والیاں دی فیس معاف سی ۔ اس توں بعد اس دا لڑکا راجندر سنگھ گدی اتے بیٹھا ۔ اس نے پنجاب یونیورسٹی نوں مدد دین توں علاوہ ، لاہور وچ ایچسن چیف کالج دی قیام ویلے تکڑی مائک مدد دتی ۔ اس دے راج-دور وچ راجپرا-بٹھنڈہ ریلوے لائن وچھائی گئی ۔ ایہہ 28 ورھیاں دی عمر وچ ہی نومبر 1900 ء وچ مر گیا ۔

سن 1938 ء وچ اپنے پیؤ مہاراجہ بھوپندر سنگھ دے انتقال توں بعد یادوندر سنگھ مہاراجہ بنیا ۔ ایچسن کالج ، لاہور توں پڑھیا ایہہ پربدھّ اتے سچیت حکمران سی ۔ اس نے لوک ہتاں لئی بڑے کم کیتے ۔ سن 1943 ء وچ ایہہ چیمبر آف پرنسز دا چانسلر بنیا ۔ آزادی ملن توں پہلاں مارچ 1947 ء وچ پوٹھوہار وچ ہوئی ہندواں-سکھاں دی قتل وغارت ویلے اس نے دنگا- پیڑتاں نوں اپنی ریاست وچ وسایا ۔ ہندوستانی راجیاں نوں بھارتی سنگھ وچ شامل ہون لئی راغب کیتا ۔ 30 اگست 1948 نوں [[پیپسو]] دا راج پرمکھ بنایا گیا اتے سن 1956 ء وچ پیپسو نوں پنجاب وچ شامل کرن لئی اس نے ہنگارا بھریا ۔ اس طرحاں 5812 مربع میل دی سبھ توں وڈی سکھ ریاست دا انت ہو گیا ۔ 17 جون 1974 ء نوں اس دی ندرلینڈز وچ موت ہو گئی ، جتھے ایہہ بھارتی سفیر وجوں ذمہ واری نبھا رہا سی ۔ اتھوں اس دی دیہہ نوں لیا کے 21 جون نوں پٹیالہپٹیالا وچ سسکار کیتا گیا ۔

پٹیالہپٹیالا ریاست دی شروعات پٹیالہپٹیالا ریاست دے موڈھی موہن سنگھ نال ہندی اے۔ موہن سنگھ نوں بھلر اتے دھالیوال اتھے آباد ہون نہیں دے رہے سن۔ موہن سنگھ [[گورو ہرگوبند]] جی دا سردھالو سی اتے گورو جی دے کہن اتے وی موہن سنگھ دے ویری نہ منے۔ انت وچّ اک یدھ ہویا جس وچّ دھالیوالاں اتے بھلراں نوں گورو جی دیاں فوجاں نے ہرایا۔ اس طرحاں 1627 وچّ میہراج ناں دے پنڈ دی ستھاپنا کیتی گئی۔<ref>''A History of Sikh Misals''، Dr Bhagat Singh</ref>

پٹیالہپٹیالا ریاست: ہندوستان دی سبھ توں وڈی سکھ ریاست جس دی بنیاد بابا اعلیٰ نے رکھی۔ بابا اعلیٰ، بابا پھول (ویکھو) دا پوترا ، چودھری رامے (رام سنگھ) دا پتر سی ، جو مائی صابی دی ککھوں سنّ 1694ء (دوجے مت انوسار 1691ء) وچ پیدا ہویا سی۔ اٹھارھویں صدی وچ جدوں [[دل خالصہ]] نے ملاں مارنیاں شروع کیتیاں تاں [[مالوہ]] کھیتر وچ بابا اعلیٰ سنگھ نے اپنی دھاک جماؤنی شروع کیتی۔ دوش-مکت چرتر والا بابا اعلیٰ سنگھ تیغ دا دھنی اتے سنت جاں فقیر دے بانے وچ رہن والا اک درویش سردار سی، پر راج-پربندھ وچ بڑا نپن اتے راجنیتک گنڈھ-ترپ کرن وچ بڑا چتر سی۔ [[ستلج]] توں [[جمنا]] تک اس دی ٹکر دا کوئی چودھری نہیں سی۔ اس نوں ورثے وچ صرف دو درجن پنڈاں دی چودھر ملی سی، پر سنّ 1761ء تک اس ادھین(کنٹرول) 726 پنڈ سن۔ ایہی کارن اے کہ [[احمد شاہ درانی]] نے اس نوں [[سرہند]] دی صوبیداری دی ادھینگی توں ستنتر(فارغ) کر دتا سی۔ اس نے سنّ 1722ء وچ [[برنالہ|برنالے]] نوں اپنی ریاست دا صدر مقام بنایا اتے سنّ 1727ء وچ لونگووال وسایا۔ اس دی چڑھت نوں مالوے دے کئی [[مسلمان]] چودھریاں توں جریا نا گیا۔ فلسروپ، رائیکوٹ ، تلونڈی، ہلوارا، میلسیاں، [[ملیرکوٹلا]] دے چودھریاں اتے [[جالندھر]] دے فوجدار نے رل کے برنالے نوں گھیر لیا۔ بابا اعلیٰ نے خالصے نوں مدد لئی آمادہ کیتا۔ خالصے نے مل کے مسلماناں نوں کھدیڑ دتا۔ بابا اعلیٰ نے بابا دیپ سنگھ شہید توں امرت پان کیتا اتے اعلیٰ سنگھ بنیا۔ اس توں بعد ایہہ اپنی طاقت ودھاؤن لئی سرگرم رہا۔ دل خالصے دی مدد نال اس نے بھوانیگڑھ ، سنور ، بڈلاڈھا، سمانا اتے سنام اتے اپنا قبضہ کر لیا۔

اس شہر دے بانی [[بابا اعلیٰ سنگھ]] نے 12 فروری 1763 نوں قلعہ مبارک دی نیہہ رکھی سی۔ 12 فروری 1763 نوں قلعہ مبارک دی نیہہ رکھی۔ پٹی دے آلے دی ‘الّ’ مگروں ایہہ شہر پٹیالہپٹیالا دے ناں تے پرسدھ ہویا۔ پہلاں بابا اعلیٰ سنگھ نے اپنا راجگڑھ کجھ چر [[برنالہ|برنالے]] وی رکھیا، پر بعد ’چ ایہہ پٹیالہپٹیالا لے آندا گئیا۔ اندرونی قلعے اندر وڈّ آکاری عمارتاں، جہڑیاں بھون اساری دا کمال سن۔ قلعہ اندرون ’چ وکھ-وکھ چترکاراں (مصوراں)دے چتر نیں ۔

قلعہ مبارک: پٹیالہپٹیالا دے بانی بابا اعلیٰ سنگھ دوارا 1763ء وچ قلعہ مبارک دا نیہہ پتھر رکھیا گیا۔ اس دے آلے دوآلے ہی پورا شہر وسیا ہویا اے۔ ریاستاں ٹٹن توں پہلاں تکّ شاہی پروار اس قلعے وچ ای رہندا سی۔

==پٹیالہپٹیالا دے راجے==