"<span lang="ur">پہلی وڈی لڑائی</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
لیک ۱ –
{{جنگ
|لڑائی= پہلی جنگ عظیم
لیک ۳۸ –
|تذکرہ=
}}
{{جنگ عظیم}}
جنگ عظیم جسنوں پہلی جنگ عظیم، سب توں وڈی جنگ یا ایسی جنگ جو ساریاں جنگاں ختم کر دے کہ ناں توں وی جانیا جاندا اے۔ جنگ عظیم اک عالمی جنگ سی جس دا اغاز [[یورپ]] وچ ہويا۔ ایہ جنگ 28 جولائی 1914 توں 11 نومبر 1918 تک جاری رہی۔
[[File:WWImontage.jpg|thumbnail]]
'''پہلی وڈی لڑائی''' پورے جگ تے لڑی جانوالی اک لڑائی سی جیدا گڑھ [[یورپ]] سی تے ایہ 28 جولائی 1914 نوں چلی تے 11 [[نومبر]] 1918 تک لڑیگئی۔ ایہدے ہون توں لے کے دوجی وڈی لڑائی تک ایہ وڈی لڑائی یا [[دنیا]] دی لڑائی دے ناواں نال ای سدی گئی پر اوس مگروں پہلی وڈی لڑائی دے نال نال سدی گئی۔<ref name="Julia">{{cite book|author=Hargrove, Julia|title=Tomb of the Unknowns|url=http://books.google.com/books?id=-9FuoN0LHKQC&pg=PA5|accessdate=18 July 2013|year=2010|publisher=Lorenz Educational Press|isbn=978-0-7877-8592-5|page=5}}</ref><ref name="Zeinert2001">{{cite book|author=Karen Zeinert|title=Those Extraordinary Women of World War 1|url=http://books.google.com/books?id=DsATANBmr68C&pg=PA14|year=2001|publisher=Twenty-First Century Books|isbn=978-0-7613-1913-9|page=14}}</ref><ref name="Rasor2000">{{cite book|author=Eugene L. Rasor|title=Winston S. Churchill: 1874–1965 ; a Comprehensive Historiography and Annotated Bibliography|url=http://books.google.com/books?id=6PpNUK5u1lkC&pg=PA64|year=2000|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-313-30546-7|page=64}}</ref> امریکہ وچ ایہنوں پہلے یورپی لڑائی ای اکھیا گیا۔ ایس لڑائی وچ 90 لکھ دے نیڑے لڑاکے مارے گۓ۔ ٹیکنالوجی وچ وادھے، لڑائی دے نویں ولاں تے لمیاں لڑائیاں باہجوں اینے جوکھے لوک مارے گۓ۔ ایہ انسانی تریخ دے سب توں بھیڑے جھگڑیاں وچوں اک سی تے ایس نے کئی لڑنوالے والے دیساں وچ سیاسی تبدیلیاں تے انقلاباں دا مڈھ رکھیا۔
Line ۵۱ ⟶ ۵۵:
== تریخ ==
== واقعات ==
اگست15 نوں آسٹریا دے رفیق [[جرمنی]] دیاں فوجاں [[نیدرلینڈز|ہالینڈ]]، [[بلجئیم|بیلجیم]] دے ملکاں نوں روندتی ہوئی [[فرانس]] دی سرزمین تک پہنچنے دی کوشش کر رہی سن۔ جرمناں نے فرانس اُتے حملہ آور ہونے دے لئی جو منصوبہ تیار کیتا سی ۔ اس وچ ایہ قرار پایا سی کہ فرانس دے شمالی ساحل دے نال نال ہو کے فرانس دے دار الخلافہ پیرس اُتے اس طرح حملہ کیتا جائے جداں پھیلے ہوئے بازو دی دراندی وار کردی اے۔ فرانسیسی فوج دا اعلیٰ کمان اس منصوبے نوں بھانپ نہ سکیا تے اس نے اپنی مشرقی سرحد اُتے توں جرمناں اُتے 14 اگست نوں حملہ کر دتا۔ ایہ حملہ تدبیر و منصوبہ دے تحت نئيں ہويا سی- لہٰذا جرمناں نے جو پہلے ہی گھات لگائے بیٹھے سن، اک بھرپور وار کیتا تے فرانسیسی واپس ہٹنے اُتے مجبور ہو گئے۔ اس جنگ کيتی ابتدا توں لےکر اج تک فرانسیسی فوج نوں سب توں جلد ہتھیان سُٹن والی فوج کہیا جاندا اے
'''کارن'''▼
[[فائل:Australian infantry.jpg|framepx|thumb|کبھے]]اس دے بعد جرمناں نے اپنے حملے دی سکیم کو، جسنوں [[شلفن منصوبہ]] کہندے نيں تے جو 1905ء توں تیار پيا سی ۔ عملی جامہ پہنانا شروع کر دتا۔ جلد ہی فرانس دے دار الحکومت نوں خطرہ لاحق ہو گیا۔ فرانس دی بدقسمتی توں اس وقت اس دی بے نظیر افواج دی قیادت [[جافرے]] دے ہتھوں وچ سی۔ جو مدبر سپہ سالار ثابت نہ ہويا۔ انگریزاں دا جرنیل ہیگ وی جرمناں دے جرنیلاں دا مقابلہ نئيں کر سکدا سی ۔ لہذا ایسا معلوم ہونے لگیا کہ پیرس چند دناں وچ ہی ہار جائے گا۔ مگر عین اس وقت اک ہوشمند فرانسیسی جرنیل [[گلینی]] نمودار ہويا۔ جس نے جرمناں اُتے اوہ کاری وار کیتا کہ انھاں پریشانی دے عالم وچ پِچھے ہٹتے ہی بنی۔ اس دے بعد جرمناں دی پیش قدمی رک گئی تے آئندہ چار برساں تک وی تھوڑا جرمن ودھ آندے تاں کدی فرانسیسی۔ مگر انگریزاں نے کوئی خاص کارنمایاں انجام نہ دتا۔ نہ انھاں نے س وقت تک [[فاش]] جداں جرنیل پیدا کیتا سی جس دے زیر قیادت اتحادیاں نوں بالآخر فتح نصیب ہوئی۔ نہ انہاں دے سپاہیاں نے وردن ورگی خونریز لڑائی لڑی جس وچ فرانس دے 315000 آدمی وڈی بہادری توں لڑدے ہوئے مارے گئے۔ جرمن جرنیلاں وچ سب توں زیادہ ناں جنہاں لوک نے پایا اوہ [[لوڈنڈارف]] تے [[ہنڈنبرگ]] سن ۔ فرانسیسی جرنیلاں وچ فاش تے [[پتیان]] قابل ذکر نيں۔ انگرزیاں وچ لارڈ ایلن بائی اے۔
پہلی عالمی جنگ ویہويں صدی دا پہلا وڈا عالمی تنازع سی ۔ اس تنازعے دی ابتدا ھبزبرگ آرکڈیوک ٖفرانز فرڈنینڈ دے قتل توں ہوئی جو اگست 1914 وچ شروع ہويا تے اگلی چار دہائیاں تک مختلف محاذاں اُتے جاری رہیا۔ پہلی جنگ عظیم دے دوران اتحادی قوتاں۔۔ برطانیہ، فرانس، سربیا تے روسی بادشاہت (بعد وچ اٹلی، یونان، پرتگال، رومانیہ تے ریاستہائے متحدہ امریکا وی شامل ہو گئے)۔۔ جرمنی تے آسٹریہ۔ ہنگری اُتے مشتمل مرکزی قوتاں دے خلاف لڑاں جنہاں دے نال بعد وچ سلطنت عثمانیہ دا مرکز ترکی تے بلغاریہ وی شامل ہو گئے۔ جنگ دا ابتدائی جوش و جذبہ اس وقت ماند پے گیا جدوں لڑائی اک انتہائی مہنگی تے خندقاں دی جنگ ورگی شکل اختیار کر گئی۔ مغربی محاذ اُتے خندقاں تے قلعہ بندیاں دا سلسلہ 475 میل تک پھیل گیا۔ مشرقی محاذ اُتے وسیع تر علاقے دی وجہ توں وڈے پیمانے دی خندقاں دی لڑائی ممکن نہ رہی لیکن تنازعے دی سطح مغربی محاذ دے برابر ہی سی۔ شمالی اٹلی، بالکن علاقے تے سلطنت عثمانیہ دے ترکی وچ وی شدید لڑائی ہوئی۔ لڑائی سمندر دے علاوہ پہلی مرتبہ ہويا وچ وی لڑی گئی۔
پہلی عالمی جنگ جدید تریخ دی سب توں زیادہ تباہ کن لڑائی سی۔ اس جنگ وچ تقریباً اک کروڑ فوجی ہلاک ہو گئے۔ ایہ تعداد اس توں پہلے دے اک سو برس وچ ہونے والی لڑائیاں دی مجموعی ہلاکتےآں توں وی زیادہ اے۔ اس جنگ وچ دو کروڑ دس لکھ دے لگھ بھگ افراد زخمی وی ہوئے۔ ہلاکتےآں دی اِنّی وڈی تعداد دی وجہ مشین گن جداں نويں ہتھیاراں نوں متعارف کرانا تے گیس دے ذریعے کيتی گئی ہلاکتاں سی۔ جنگ دے دوران یکم جولائی 1916 نوں اک دن دے اندر سب توں زیادہ ہلاکتاں ہوئیاں جدوں سومے وچ موجود برطانوی فوج دے 57 ہزار فوجی مارے گئے۔ سب توں زیادہ جانی نقصان جرمنی تے روس نوں اُٹھانا پيا جدوں جرمنی دے 17 لکھ 73 ہزار 7 سو تے روس دے 17 لکھ فوجیاں دی ہلاکتاں ہوئیاں۔ فرانس نوں اپنی متحرک فوج دے 16 فیصد توں محروم ہونا پيا۔ محققاں دے اندازے دے مطابق اس جنگ وچ براہ راست یا بالواسطہ طور ہلاک ہونے والے غیر فوجی افراد دی تعداد اک کروڑ تیس لکھ اے۔ اِنّی وڈی ہلاکتےآں دی وجہ توں "اسپینش فلو" پھیل گیا جو تریخ دی سب توں موذی انفلوئنزا دی وباء اے۔ لکھاں کروڑاں افراد بے گھر ہو گئے یا اپنے گھراں توں بے دخل ہو گئے۔ جائداد تے صنعتاں دا نقصان بہت خطیر سی، خاص طور اُتے فرانس تے بیلجیم وچ ، جتھے لڑائی خاص طور اُتے شدید سی۔
نومبر 11, 1918 نوں صبح دے 11 بجے مغربی محاذ اُتے جنگ بند ہو گئی۔ اُس زمانے دے لوک اس جنگ نوں "جنگ عظیم" دے ناں توں منسوب کردے سن ۔ ایہ بند ہو گئی لیکن اس دے اثرات بین الاقوامی، سیاسی، اقتصادی تے سماجی حلفےآں وچ ، آنے والی کئی دہائیاں تک جاری رہے۔
1815 توں 1914 تک [[یورپ]] نے امن دی اک صدی ویکھی پر ایہ امن وکھریاں یورپی طاقتاں دے گنجلانواوالے پربندھ باہجوں ہی ریا۔ 1815 وچ [[پرشیا]]، [[روس]] تے [[آسٹریا]] سنگی بنے۔ ایس جوڑ نوں 1873 وچ [[جرمن]] چانسلر [[بسمارک]] نے اگے ودھانا چاہیا پر [[بلقان]] دے رپھڑ نے [[روس]] تے [[آسٹریا]] نوں دور رکھیا۔ 1879 وچ [[جرمنی]] تے [[آسٹریا]] ای سنگی سن۔ [[عثمانی سلطنت]] ماڑی ہورئی سی تے [[روس]] اوہدی تھاں لے ریا سی تے اوہنوں میچے وچ رکھن لئی جرمن آسٹری اک ہون دی لوڑ سی۔ 1882 وچ ایہناں نال [[اٹلی]] وی رل گیا۔ بسمارک نوں ایہ چنتا سی جے جرمن سلطنت دے بہت سارے ویری ناں ہو جان تے اوہ روس نال اچیچے ساک بناۓ رکھن دے حق وچ سی۔ اوہ جرمنی دا دو پاسے چڑھدے ول [[روس]] نال تے لیندے ول فرانس نال اکو ویلے لڑنا چنگا نہیں سی جاندا اے پر جدوں [[ولہلم II]] 1888 نوں جرمن شہنشاہ بنیا تے اوہنے روس نال سنگت والی گل نوں 1890 وچ اگے ناں ٹوریا۔ دو ورے مگروں 1892 وچ فرینچ روسی سنگت بندی اے جیہڑی کہ وشکارلیاں طاقتاں دے خلاف سی۔ 1904 وچ [[روس]] [[فرانس]] تے 1907 وچ برطانیہ روس سنگی بندے نیں۔ اینج پہلی وڈی لڑائی دے مدھ تے یورپ دو وڈے فوجی کیمپاں وچ ونڈیا جاچکیا سی۔ 1914 دے ورے چ کالونیاں دے مسئلے اتے لڑائی وددی گئی تے اینج جنگ دی شکل اختیار کر گئی جیدے وچ ہور دیساں نیں وی حصہ لیا۔ [[سلطنت آسٹریا ہنگری]] دا [[روس]] تے [[سربیا]] نال تھاں دے قبضے اتے چگڑا ہوئیا تے ایس چگڑے وچ ہوراں وڈیاں طاقتاں نوں وی کسیٹ لیا گیا۔ اینج اے لڑائی جگ دے زیادہ حصے وچ پھیلدی گئی۔ ایس لڑائی وچ لکھاں لوکاں نیں جاناں گوایاں کج علاقیاں چ ایس جنگ دے اثرات ہجے وی باقی نیں۔ [[فرانز فرڈیننڈ]] سلطنت [[آسٹریا-ہنگری]] دے وارث دے 28 جون 1914 نوں [[بوسنیا ہرزیگووینا]] دے شہر [[سراجیوو]] وچ قتل اک فوری وجہ بنیا۔ [[آسٹریا-ہنگری]] نے سربیا نوں الٹی میٹم کلیا تے ایس تے [[سربیا]] تے [[آسٹریا-ہنگری]] دے وشکار لڑائی چھری [[سربیا]] پجھے [[روس]] کھڑا سی تے اوہدے نال [[فرانس]] تے [[برطانیہ]]۔
Line ۷۳ ⟶ ۸۸:
* 9 اپریل تون 17 مئی 1917 تک برطانوی فوجاں جرمن فوجاں تے اراس دی لڑائی وچ لڑدیاں نیں۔
لڑائی دا مڈ پیندیاں ای [[برطانیہ]] نیں جرمنی دے سمندری راہ بند کردتے۔ جیدے نال اوہنوں فوجی تے سولین سمان پونچنا بند ہوگیا ایہ روک کئی دیساں آپسی قنوناں دے خلاف سی۔ برطانیہ نے پورے سمندر وچ بارودی سرنگاں وجھا چذڈیاں۔ جٹلینڈ دی لڑائی جیہڑی پہلی وڈی لڑائی دی سب توں وڈی سمندری لڑائی سی 31 مئی توں 1 جون 1916 نوں جٹلینڈ توں پرے جرمن تے برطانوی جہازاں دے وشکار ہوئی سی۔ جوڑ برابر ریا۔ برطانیہ گھاٹے وچ ریا پر حرمن جہاز فیر کھلے سمندر ول ناں آۓ۔ جرمن یو کشتیاں نے اتلے امریکہ تے برطانیہ وشکار سمندری راہ نوں بد کرن دی کوشش کیتی۔ پن ڈبیاں دے کاروباری جہازاں دے ہلے وچ جہاز دے کامیاں لئی جان بچان دی تھوڑی آس ہوندی اے۔ امریکہ دے کین تے [[جرمنی]] نے لڑائی دے ول بدلے۔ 1915 وچ مسافر جہاز لوزیتانیہ دے ڈبن مگروں جرمنی نے وعدہ کیتا جے اوہ ایہوجے جہازاں نوں فیر نئیں ڈبویگا۔ 1917 وچ یوکشتیاں دا ڈر مک گیا جدوں سمان والے جہاز فوجی جہاز دی سنگت تے بچا وچ کٹھے جاندے سن۔ جرمن یوکشتیاں نیں 5000 اتحادی جہاز 199 پن ڈبیاں دے مل تے ڈبوۓ۔ پہلی وڈی لڑائی وچ پہلی واری ہوائی جہاز والے سمندری جہاز ورتیا گیا ایہ برطانیہ دا فیوریس سی۔ جیدے توں زیپلن دے اڈے ٹونڈرن تے [[جولائی]] 1918 وچ ہوائی ہلہ بولیا گیا۔
Line ۸۲ ⟶ ۹۶:
* موراوا دی لڑائی 14 اکتوبر 1915 توں 9 نومبر 1915 تک [[بلغاریہ]] تے [[سربیا]] وشکار ہوئی ایدے وچ سرباں دے 6000 فوجی مارے جاندے نیں تے اوہناں نوں ہار ہوندی اے۔ اوچے پول دی لڑائی جیہڑی 14 اکتوبر توں 15 نومبر 1915 وچ سربیا تے بلغاریہ وشکار ہوئی ایدے وچ بلغاریہ نوں جت ہوئی۔ کرائیوولاک دی لڑائی جیدے وچ اک فرانسیسی فوج سربیا دی ہتھ ونڈائی نوں آئی سی اوہنوں 17 اکتوبر تے 21 نومبر 1915 دے وشکار بلغاریہ ہتھوں ہار ہوندی اے۔ 10 نومبر توں 14 دسمبر دے وشکار کوسوو دی لڑائی وچ بلغاریہ دی فوج جرمن تے آسٹری فوجاں نال رل کے سرب فوج نوں ہراندی اے تے 30000 سرب مارے گۓ اوہناں دیاں 199 توپاں بلغاریہ ہتھ لگدیاں نیں۔ ریندی سرب فوج [[البانیا]] ول نسدی اے تے اوتھوں [[یونان]] اپڑدی اے۔
[[سلطنت عثمانیہ]] [[جرمنی]] نال پہلی وڈی لڑائی وچ اک جٹ 4 اگست 1914 نوں اک لکی گل بات نال ہوندی اے۔ اک جرمن سمندری حہاز عثمانی چنڈے نال کالے سمندر و وڈدا اے تے روسی بندرگاہ تے گولے سٹدا اے۔ ترک فوج روس نال قفقاز دا لڑا ویہڑہ کھولدی اے۔ 2 نومبر توں 16 نومبر 1914 ںوں برگمان دی لڑائی وچ روسی فوج نوں کپ پیندی اے تے 40000 روسی فوج ماری جاندی اے۔ روسی تے عثمانی فوجاں 22 دسمبر 1914 توں 17 جنوری 1915 تک ساریکامش دی لڑائی وچ فیر بھڑدیاں نیں۔ عثمانی فوج نوں ہار ہوندی تے اوہدے 60000 مردے روگی یا بندی بندے نیں۔ مینزیکرت دی لڑائی 10 توں 26 جولائی 1915 نوں مینزیکرت دیلڑائی دا کوئی نتارا نئیں نکلدا۔ 10 ہزار روسی فوجی مردے نیں تے 6 ہزار ترک بندی بن جاندے نیں۔ 10 جنوری توں 16 فروری نوں روسی تے ترک فوجاں دے ارض روم دی تھاں تے فیر ٹاکرا ہوندا اے ایہ اک وڈا تے تکڑا [[ترک]] نگر سی پر ایدھے بچاؤ لئی ترکاں کول تھوڑی فوج سی۔ [[ارض روم]] دی لڑائی وچ 10 ہزار ترک فوج ماری جاندی تے 5000 بندی بن جاندی اے تے روسیاں ہتھ 327 توپاں وی لگدیاں نیں۔ [[روس]] دے 1000 فوجی مارے جاندے نیں۔ شہر تے روسی فوج مل مارلیندی اے۔ ایس مگروں 15 اپریل 1916 نوں روسی فوج اپنی سمندری فوج نال رل کے [[ترابزون]] دے شہر تے وی مل مار لیندی اے۔ [[بلتس]] دی لڑائی 2 مارچ توں 24 اگست 1916 نوں بلتس دے شہر نوں واپس لین لئی لڑی گئی ترک فوج دا کمانڈر مصطفا کمال سی۔ اوہ 7 اگست نوں شہر واپس لیندا اے۔ سردارآباد دی لڑائی آرمینیا تے ترکاں دے وشکار 21 توں 29 مئی 1918 نوں ہوندی اے ایدے وچ [[آرمینیا]] نوں جت ہوندی اے۔
Line ۱۰۱ ⟶ ۱۱۵:
* [[فلسطین]] وچ برطانوی فوج غزہ تے مل مارن وچ دو واری ہاردی اے پر تیجی واری 7 نومبر 1917 تک بیر شیبہ تے [[غزہ]] اوہدے ہتھ لگ چکے سن۔ 9 دسمبر 1917 نوں برطانوی فوج [[یروشلم]] تے مل ماردی اے۔
== نتیجے==
اس جنگ وچ اک طرف [[جرمنی]]، [[آسٹریا]]، [[ہنگری]] سلطنت، [[ترکی]] تے [[بلغاریہ]] تے دوسری طرف [[برطانیہ]]، [[فرانس]]، [[روس]]، [[اٹلی]]، [[رومانیہ]]، [[پرتگال]]، [[جاپان]] تے [[امریکا]] سن ۔ 11 نومبر 1918ء نوں جرمنی نے جنگ بند کردتی۔ تے صلح کيتی درخواست کيتی۔28 جون 1919 نوں فریقین دے وچکار معاہدہ ورسائی ہويا۔ مسلمان دنیا اُتے اس دا بہت برا اثر پيا۔ چونکہ ترکی جرمنی دا اتحادی رہیا اس لئی اسنوں اس جنگ کيتی وڈی بھاری قیمت ادا کرنی پئی۔ انگریزاں نے عرباں نوں ترکاں دے خلاف جنگ اُتے اکسایا اس طرح مسلماناں وچ قومیت دی بنیاد اُتے جنگ لڑی گئی۔ تے ترکی دے بوہت سارے عرب مقبوضات ترکی سلطان دے ہتھ توں چلے گئے۔ بعد وچ انگریزاں نے ترکی اُتے وی قبضہ کر ليا تے ترقی دی تقسیم دا فیصلہ کیتا۔ لیکن کمال اتاترک ورگی عظیم شخصیت نے برطانیہ تے یونان نوں ایسا کرنے توں باز رکھیا۔ اسی جنگ دے نتیجے وچ مسلماناں دی عظیم خلافت دا خاتمہ ہو گیا۔ جنگ عظیم وچ دونے فریقاں دے تقریباً اک کروڑ آدمی کم آئے تے دو کروڑ دے لگ بھگ ناکارہ ہو گئے۔
پہلی جنگ 95 برس پہلے نومبر دے مہینے وچ ختم ھوئی سی۔ مگر ایہ جنگ اج وی ظلم و برداشت دے داستاناں تے برداشت و رواداری دے جذبےآں نوں ہور کم توں کم تر کردی چلی گئی۔ دنیا دے بیشتر اقوام اس جنگ وچ آہستہ آہستہ حصہ بندے گئے۔ تے ایويں پوری دنیا اس جنگ کيتی اگ جھلستی چلی گئی۔ دنیا وچ پہلی بار جدید ٹیکنالوجی استعمال کیتی گئی۔ پہلی بار دنیا نے کیمیائی تے زہریلی گیس دا استعمال دیکھیا۔ ایہ انسانی تریخ دی تباہ کن جنگ سی۔ جس وچ تقریباً 90 لکھ مرد میدان جنگ وچ ہلاک ھوئے۔ تے اِنّے ہی افراد غربت، بھکھ تے بیماری دی نزر ھوگئے۔
تریخ دے مطابق 19 واں صدی دے آواخر وچ یورپ وچ اتحاد بننے لگے سن ۔ 1904 وچ فرانس تے برطانیہ نے اک معاہدہ کیتا جو باقاعدہ اتحاد تاں نئيں سی ۔ اُتے قریبی تعلقات دے لئی بے حد اہمیت دا حامل سی ۔ اسی طرح اک معاہدہ برطانیہ تے روس دے وچکار 1907 وچ (TRIPLE ENTENTE) دے ناں توں اک معاہدہ ہويا سی ۔ جس وچ روس، فرانس تے برطانیہ شامل سن ۔ ہن یورپ تقسیم ھوگیا۔ اک طرف جرمنی، آسٹریا، ھنگری، سربیا تے اٹلی جدوں کہ دوسری طرف روس، فرانس تے برطانیہ سن ۔ جاپان وی 1902 وچ برطانیہ توں معاہدہ کر چکيا سی ۔ اس لئی اس نے برطانیہ دی طرفداری کردے ھوئے اعلان جنگ کیتا۔ اسی خوف تے طاقت دے نشے وچ دنیا دے بیشتر ملکاں اس جنگ دا حصہ بندے چلے گئے۔
پہلی عالمی جنگ ویہويں صدی دا پہلا وڈا تنازع سی ۔ اس تنازعے دی بظاہر ابتدا اک قتل توں ھوئی۔ لیکن جنگ دے سائے کافی عرصے توں انہاں علاقےآں اُتے منڈلا رھے سن ۔ لیکن اس دا باقاعدہ آغاز 1914 وچ قتل دے بعد ہويا۔
پہلی جنگ عظیم جدید تریخ دی سب توں زیادہ تباہ کن لڑائی سی۔ اس جنگ وچ عام شہریاں دے نال نال اک کروڑ فوجی وی ہلاک ھوئے۔ ہلاکتےآں دی اِنّی تعداد اس وجہ توں سی کیونکہ بری، بحری تے فضائی لحاظ توں جدید توں جدید تر ہتھیاراں دا آزادانہ استعمال ہويا۔
اس جنگ وچ اک طرف برطانیہ اوور اس دے حواری سن ۔ جدوں کہ دوسری طرف جرمنی تے ترکی دے آخری سلطان دیاں فوجاں صف آرا سن۔ اس جنگ وچ جانی تے مالی لحاظ توں اِنّا نقصان ہويا۔ کہ دنیا دی تریخ وچ اس دی مثال مشکل توں ملے گی۔ بلکہ جے ایہ کھا جائے تاں غلط نہ ھوگا۔ کہ دنیا وچ اس جنگ توں پہلے دی جتنی اموات ھوئی سن، نوں جے اک طرف رکھاجائے تے اس جنگ وچ جتنی اموات ھوئاں۔ ایہ اموات اُنہاں تمام جنگاں توں زیادہ سن۔
پہلی عالمی جنگ وچ دو کروڑ توں زیادہ افراد ہلاک، لکھاں غربت، بھکھ، بیماریاں دی نزر ھوگئے سن ۔ انہاں تمام وچ ہلاک فوجیاں دی تعداد وکھ سی۔ جو اک کروڑ دے لگ بھگ سی۔
پہلی عالمگیر جنگ اس گل کيتی غمازھے۔ کہ دنیا چاہے جتنی وی ترقی کرے۔ تے انسان جِنّا وی اپنے آپ نوں مہذب اکھوائے، اوہ نظریے تے زہنیت توں ہن وی اک وحشی درندے توں کم نئيں۔ تے اُس نے اکثر مواقع اُتے ایہ گل ثابت دی اے۔
پچھلی صدی دی ایہ جنگ عالمی امن و برداشت دے لئی کم کرنے والے لوکاں تے اس نظریے دے لئی اک زہر قاتل دی حثیت رکھدی اے۔ انسان ہن وی جے عالمی امن وبرداشت دے حوالے توں کوئی قدم اٹھاندا اے۔ تاں اُسنوں اپنے اسلاف تے آباواجداد دے ہتھوں لڑی گئی اس جنگ کيتی طرف وی اک بار دیکھنا پڑتاھے۔ کیونکہ مہذب دنیا دے منہ پریہ جنگ اک زوردار طمانچہ اے۔۔۔۔۔
== بارلے جوڑ ==
* [http://www.firstworldwar.com پہلی جنگ عظیم دی تریخ]
| |||