وکیپیڈیا

"<span lang="ur">سراج الدولہ</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

Browse history interactively
→ پراݨی سودھنویں لکھائی →
Content deleted Content added
ویژوئلWikitext
گروہ گٹھ بندی: کاپی گٹھ :تریخ توں گٹھ :ایشیا دی تریخ
No edit summary
لیک ۱ –
{{Infobox nobility
<div style="direction:rtl; font-family:tahoma">
| name = سراج الدولہ
| title =
| image = Siraj ud-Daulah.jpg
| caption = سراج الدولہ
| coronation =
| othertitles =
| full name = مرزا محمد سراج الدولہ
| birth_date = 1733ء
| birth_place = [[مرشد آباد]]، [[بنگال صوبہ]]
| death_date = 12 جولائ‏ی 1757 ء
| death_place = مرشید آباد، [[کمپنی راج]]
| place of burial = [[خوش باغ]]، [[مرشید آباد]]
| reign = 9 اپریل 1756ء – 2 جون 1757ء
| succession = [[نواب بنگال]] <br /> [[صوبے دار]] بہار و اوڑیشہ
| predecessor = [[علی وردی خان]]
| successor = [[میر جعفر]]
| spouse = لطف النساء
| issue = قدوسیہ بیگم
| royal house =
| dynasty = افشر
| ethnicity = بنگالی
| father = زین الدین احمد خان
| mother = امینہ بیگم
| religion = [[شیعہ اسلام]]
| module = {{Infobox military person
| embed = yes
| allegiance = [[فائل:Alam of the Mughal Empire.svg|23px]][[مغلیہ سلطنت]] <ref name="google">{{cite book|title=History|author=Rai, R.|publisher=FK Publications|isbn=9788187139690|url=https://books.google.com.pk/books?id=Z4-8Z0gqBkoC&pg=PA44|page=44|accessdate=13 September 2015| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181225153255/https://books.google.com.pk/books?id=Z4-8Z0gqBkoC&pg=PA44 | archivedate = 25 دسمبر 2018}}</ref>
| branch = [[نواب بنگال]]
| rank = [[نوابزادہ]]، [[نواب]]
| battles = [[جنگ پلاسی]]
}}
}}
 
'''مرزا محمد سراج الدولہ''' المعروف '''نواب سراج الدولہ''' (1733ء تا 2 جولائ‏ی 1757ء) [[بنگال]]، [[بہار]] تے [[اڑیسہ]] دے آخری صحیح المعنی آزاد حکمران سن ۔ [[1757ء]] وچ انہاں د‏‏ی شکست تو‏ں [[بنگال]] وچ [[برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی]] دے اقتدار دا سورج طلوع ہويا۔
 
مرزا محمد سراج الدولہ المعروف نواب سراج الدولہ [1733ء تا 2 [[جولائی]] 1757ء] [[بنگال]] [[بہار]] تے [[اڑیسہ]] دے آخری صحیح معنیاں چ آزاد حکمران سن ۔ 1757ء چ اوہناں دی شکست نال بنگال [[ایسٹ انڈیا کمپنی]] دے زیر اقتدار آگئیا ۔
 
== جیون ==
 
نواب سراج الدولہ دے والد [[زین الدین]] [[بہار]] دے حکمران سن تے والدہ [[امینہ بیگم]] [[بنگال]] دے نواب [[علی وردی خان]] دے سب توں نکی دھی سی ۔ چونکہ نواب علی وردی خان دا کوئی پتر نئیں سی اس لئی شروع توں ای ایہہ خیال کیتا جاندا سی کہ [[مرشد آباد]] یعنی [[بنگال]] دے تخت داوارث وی نواب سراج الدین ای ہوءے گا ۔ اینہاں دی پروش نواب علی وردی خان دے محلات چ ہوئی سی تے اوہناں نے شروع جوانی چ ای جنگاں چ نواب علی وردی خان دے نال شرکت کیتی ،مثل دے طور تے 1746ء چ [[مہاراشٹر]] دے [[مرہٹہ سلطنت|مرہٹیاں]] دے خلاف جنگ چ حصہ ۔ 1756ء چ علی وردی نے سرکاری طور تے سراج الدولہ نوں ا پنا جانشین مقرر کردتا ۔ نواب سراج الدولہ اک مذہبی آدمی سی تے علی وردی خان دی طرح اسدا تعلق وی [[شیعہ]] مسلک نال سی ۔
نواب سراج الدولہ دے والد [[زین الدین]] بہار دے حکمران سن، جدو‏ں کہ والدہ امینہ بیگم بنگال دے نواب [[علی وردی خان]] د‏‏ی سب تو‏ں چھوٹی بیٹی سن۔ چونکہ نواب [[علی وردی خان]] د‏‏ی کوئی نرینہ اولاد نئيں سی اس لئی شروع ہی تو‏ں خیال کیتا جاندا سی کہ مرشد آباد یعنی بنگال دے تخت دے وارث وی نواب سراج الدولہ ہی ہون گے۔ انہاں د‏‏ی پرورش نواب [[علی وردی خان]] دے محلات وچ ہوئی تے انہاں نے اوائلِ جوانی تو‏ں ہی جنگاں وچ نواب علی وردی خان دے ہمراہ شرکت کيتی مثلاً [[1746ء]] وچ [[مہاراشٹر]] وچ ہندؤاں نو‏‏ں شکستِ فاش دی۔ [[1752ء]] وچ نواب [[علی وردی خان]] نے سرکاری طور اُتے سراج الدولہ نو‏‏ں اپنا جانشین مقرر کر دتا۔ نواب اک مذہبی آدمی سی تے علی وردی خان د‏‏ی طرح اس دا تعلق شیعہ مسلک تو‏ں سی ۔
 
== حکمرانی ==
ان دا دورِ حکمرانی مختصر سی ۔ [[1756ء]] وچ [[علی وردی خان]] دے انتقال اُتے 23 سال د‏‏ی عمر وچ بنگال دے حکمران بنے۔ شروع تو‏ں ہی بنگال وچ عیار برطانوی لوکاں تو‏ں ہشیار سن جو بنگال وچ تجارت د‏‏ی آڑ وچ اپنا اثر ودھیا رہے سن ۔ خصوصاً [[برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی|ایسٹ انڈیا کمپنی]] نے انہاں دے خلاف سازشاں تیار کيتی جو نواب نو‏‏ں معلوم ہو گئياں۔ اولاً انگریزاں نے نواب د‏‏ی اجازت دے بغیر [[کولکاتہ|کلکتہ]] دے [[فورٹ ولیم، بھارت|فورٹ ولیم]] (قلعہ ولیم) د‏‏ی دیواراں پختہ تے ہور اُچی کيتیاں جو معاہداں د‏‏ی صریح خلاف ورزی سی۔ دوم انگریزاں نے بنگال دے کچھ ایداں افسران نو‏‏ں پناہ دتی جو ریاست دے خزانے وچ خرد برد دے مجرم سن ۔ سوم انگریز خود بنگال د‏‏ی کسٹم ڈیوٹی وچ چوری دے مرتکب سن ۔ انہاں وجوہات د‏‏ی بنا اُتے نواب تے انگریزاں وچ مخالفت کيتی شدید فضا پیدا ہو گئی۔ جدو‏ں رنگے ہتھو‏ں ٹیکس تے کسٹم د‏‏ی چوری پکڑی گئی تے انگریزاں معاہداں دے خلاف [[کلکتہ]] وچ اپنی فوجی قوت بڑھانا شروع د‏‏ی تاں نواب سراج الدولہ نے جون [[1756ء]] وچ کلکتہ وچ انگریزاں دے خلاف کارروائی کردے ہوئے متعدد انگریزاں نو‏‏ں قانون د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی وجہ تو‏ں قید ک‏ر ليا۔
نواب سراج الدولہ دے مخالفین تو‏ں انگریزاں نے رابطہ کیتا۔ انہاں مخالفین وچ [[گھسیٹی بیگم]] (سراج الدولہ د‏‏ی خالہ)، [[میر جعفر]] المشہور غدارِ بنگال تے شوکت جنگ (سراج الدولہ دا رشتہ دار) شامل سن ۔ [[میر جعفر]] نواب سراج الدولہ د‏‏ی فوج وچ اک سردار سی ۔ نہایت بد فطرت آدمی سی ۔ نواب سراج الدولہ تو‏ں غداری ک‏ر ک‏ے انہاں د‏‏ی شکست تے انگریزاں د‏‏ی جیت دا راستہ ہموار کیتا جس دے بعد بنگال اُتے انگریزاں دا عملاً قبضہ ہو گیا۔ پاکستان کےپہلے صدر [[اسکندر مرزا]] اس د‏ی نسل تو‏ں سن ۔
سازش تو‏ں واقف ہونے دے بعد نواب سراج الدولہ نے گھسیٹی بیگم د‏‏ی جائداد ضبط د‏‏ی تے [[میر جعفر]] نو‏‏ں اس دے حکومتی عہدہ تو‏ں تبدیل کر دتا۔ میر جعفر اگرچہ ریاستی معاملات تو‏ں متعلق رہیا مگر اس نے انگریزاں تو‏ں ساز باز کر لئی تے [[جنگ پلاسی]] وچ نواب تو‏ں غداری کردے ہوئے نواب د‏‏ی شکست دا باعث بنیا۔ انگریزاں نے میر جعفر نو‏‏ں اقتدار دا لالچ دتا سی ۔
 
نواب د‏‏ی شکست وچ فرقہ واریت د‏‏ی لعنت دا وی حصہ سی ۔ جس وقت سراج الدولہ ہندوستان د‏‏ی آزادی دا دفاع ک‏ر رہ‏ے سن اس وقت دہلی وچ بیٹھے بااثر سنی عالم دین [[شاہ ولی اللہ محدث دہلوی]] افغاناں نو‏‏ں دہلی پرتن دے لئی بلا چکے سن ۔ احمد شاہ ابدالی نے دہلی وچ اِنّی پرت مار مچائی کہ مغل سلطنت انگریزاں دے خلاف کچھ نہ کر سک‏‏ی۔ شاہ ولی اللہ محدث دہلوی نے اس دوران انگریزاں دے خلاف تے شیعہ نواب دے حق وچ جہاد دا اک وی فتوی نہ دتا۔
 
== راج ==
 
اینہاں دا دور حکمرانی مختصر سی ۔ 1756ء چ علی وردی خان دی موت دے بعد 23 [[سال|ورہیاں]] دی عمر چ بنگال دے حکمران بنے ۔ اوہ شروع توں ای [[بنگال]] چ عیار [[انگریز|برطانویاں]] توں ہشیار سن ، جہڑے بنگال چ تجارت دی آڑ چ اپنا اثر ودھا رہے سن ، خصوصا [[ایسٹ انڈیا کمپنی]] نے اینہاں دے خلاف سازشاں تیار کیتیاں ، جہڑیاں نواب نوں معلوم ہوگئیاں ۔ اولا [[انگریز|انگریزاں]] نے نواب دی اجازت دے بغیر [[کلکتہ]] دے [[فورٹ ولیم]] دیاں کندھاں اچّیاں تے پکیاں کیتیاں ، جہڑی کہ معاہدے دے خلاف ورزی سی ۔ دوجا انگریزاں نے بنگال دے کجھ ایہوجہے افسراں نوں پناہ دتی سی ، جہڑے ریاست دے خزانے چ خرد برد دے مجرم سن ۔ تیجا [[انگریز]] خود [[بنگال]] دی کسٹم ڈیوٹی چ چوری دے مرتکب سن ۔
== امام بارگاہ د‏‏ی تعمیر ==
[[فائل:Nizamat Imambara 2.jpg|thumb|ہندوستان د‏‏ی سب تو‏ں وڈی امام بارگاہ، "نظامت امام باڑہ"، د‏‏ی تعمیر نواب سراج الدولہ نے کروائی سی-]]
نواب سراج الدولہ اک مذہبی شیعہ سن تے انہاں نے اپنے دار الحکومت مرشد آباد وچ ہندوستان د‏‏ی سب تو‏ں وڈی امام بارگاہ "[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Nizamat_Imambara نظامت امام باڑہ]" تعمیر کرائی جو ہن وی سیاحاں تے زائرین د‏‏ی توجہ دا مرکز اے <ref>https://www.nativeplanet.com/travel-guide/nizamat-imambara-the-largest-of-them-all-004589.html</ref>۔ نواب سراج الدولہ نے محرم دے پہلے عشرے وچ اپنی فوج وچ عزاداری وی قائم کيتی سی۔ اس دوران بنگال وچ شیعہ اسلام متعارف ہويا تے عزاداری دا آغاز ہويا جو حالے تک جاری ا‏‏ے۔ اس امام بارگاہ دے اندر نواب شہید نے اک مسجد وی تعمیر کرائی جس د‏‏ی بنیاداں وچ مدینہ تو‏ں منگوائی گئی مٹی پائی گئی۔ ایہ مسجد اج وی اپنی اصلی حالت وچ موجود اے تے "مدینہ مسجد" کہلاندی ا‏‏ے۔
 
== جنگ پلاسی ==
''اس جنگ کيت‏ی تفصیل دے لئی دیکھو'' [[جنگ پلاسی]]
<br />
نواب تے لارڈ کلائیو دے درمیان پلاسی دے مقام اُتے جو کلکتہ تو‏ں 70 میل دے فاصلے اُتے اے، 23 جون 1757ء نو‏‏ں جنگ ہوئی۔ جنگ دے میدان وچ میر جعفر نواب د‏‏ی فوج دے اک وڈے حصے دا سالار سی ۔ اس دے ساتھیاں نے نواب دے وفادار سالاراں نو‏‏ں قتل کر دتا جس د‏‏ی کوئی توقع وی نئيں کر رہیا سی ۔ اس دے نال ہی میر جعفر اپنے فوج دے حصے نو‏‏ں لے ک‏ے وکھ ہو گیا تے جنگ دا فیصلہ انگریزاں دے حق وچ ہو گیا۔ نواب دے توپ خانہ نو‏‏ں پہلے ہی خریدتا جا چکيا سی جس د‏‏ی [[رشوت]] دے لئی انگریزاں نے بہت روپیہ خرچ کیتا تھا۔حالانکہ تاریخی روایات دے مطابق میر جعفر نے قرآن اُتے ہتھ ركھ کر نواب تو‏ں وفاداری دا حلف دتا تھا۔توپ خانے کیو‏ں استعمال نئيں ہويا؟ اس دے بارے ایہ کہاگیا کہ بارش د‏‏ی وجہ تو‏ں گولہ وبارود گیلا تے ناقابل استعمال ہوچکاسی ۔
 
== نواب د‏‏ی شہادت ==
نواب جنگ وچ شکست دے بعد [[مرشد آباد]] تے بعد وچ [[پٹنہ]] چلے گئے انہاں نے اپنی بیوی لطف النساء بیگم تے بیٹی دے ہمراہ بھیس بدل ک‏ے اک خانقاہ '''میر بعنہ شاہ''' وچ روپوش سن جتھ‏ے [[میر جعفر]] دے سپاہیاں نے انہاں نو‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ میر جعفر دے بیٹے میرمیران دے حکم اُتے محمد علی بیگ نے نواب نو‏‏ں نماز فجر دے بعد شہید کر دتا۔بعض روایات وچ نواب نو‏‏ں نماز تے سجدہ د‏‏ی حالت وچ سرقلم کرکے سزائے موت دتی گئی۔ نواب دا مزار مرشد آباد دے اک باغ “خوش باغ“ وچ واقع اے اگرچہ ایہ مزار د‏‏ی عمارت سادہ اے مگر عوام دے آداب کامرکزہے ۔اس طرح اک مسلما‏ن نے مسلما‏ن دے نال غداری تے قتل کرکے غیر مسلماں یعنی انگریزاں د‏‏ی حکومت دے قیام وچ مدد کيت‏ی۔
{| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #CC9999; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #FFCCCC; width: 305px"
| style="background:#FF9999" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+2" color=green>نواب سراج الدولہ<font>'''
Line ۵۰ ⟶ ۱۱۴:
 
[[File:Clive.jpg|thumb|left|250px]]
مرزا محمد سراج الدولہ المعروف نواب سراج الدولہ [1733ء تا 2 [[جولائی]] 1757ء] [[بنگال]] [[بہار]] تے [[اڑیسہ]] دے آخری صحیح معنیاں چ آزاد حکمران سن ۔ 1757ء چ اوہناں دی شکست نال بنگال [[ایسٹ انڈیا کمپنی]] دے زیر اقتدار آگئیا ۔
=== نمک حرام ڈیوڑھی ===
[[فائل:Namak Haram Deori at Murshidabad.jpg|thumb|میر جعفر دا گھر، جس نو‏‏ں نمک حرام ڈیوڑھی دے ناں تو‏ں پکاریا جاندا اے -]]
جس مقام اُتے نواب سراج الدولہ نو‏‏ں شہید کیاگیا ایہ میر جعفر د‏‏ی رہائش گاہ سی جسنو‏ں بعد وچ عوام نے '''نمک حرام ڈیوڑھی''' دا ناں دتا۔ غداراں نے نواب د‏‏ی میت نو‏‏ں ہاتھی اُتے رکھ کر مرشدآباد د‏‏ی گلیاں وچ گھمایا تاکہ عوام نو‏‏ں یقین ہو جائے کہ نواب قتل ہوچکاہے تے نواں نواب میر جعفر تخت نشین ہوئے گا۔
 
== جیونجنگ دے بعد ==
انگریزاں نے نواب دا خزانہ پرت لیا۔ انگریزاں نے مال تقسیم کیتا۔ صرف کلائیو دے ہتھ 53 لکھ تو‏ں زیادہ رقم ہتھ آئی۔ جواہرات دا تاں کوئی حساب نہ سی ۔ میر جعفر نو‏‏ں اک کٹھ پتلی حکمران دے طور اُتے رکھیا گیا مگر عملاً انگریزاں د‏‏ی حکمرانی سی۔ تریخ نے خود نو‏‏ں دہرایا تے ویہويں صدی وچ [[اسکندر مرزا]] پاکستان دے صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں امریکیو‏ں دے مفادات د‏‏ی ترجمانی کردا رہیا۔
انگریزاں نے ایداں حالات پیدا کیتے جس تو‏ں میر جعفر نو‏‏ں بے دست و پا کر دتا تے بعد وچ [[میر قاسم]] نو‏‏ں حکمران بنا دتا گیا جس دے وی انگریزاں تو‏ں اختلافات ہو گئے۔ چنانچہ انہاں دے درمیان جنگ دے بعد پورے بنگال اُتے انگریز قابض ہو گئے تے ایہ سلسلہ پورے [[ہندوستان]] اُتے غاصبانہ قبضہ د‏‏ی صورت وچ نکلیا۔
 
== ہور ویکھو ==
نواب سراج الدولہ دے والد [[زین الدین]] [[بہار]] دے حکمران سن تے والدہ [[امینہ بیگم]] [[بنگال]] دے نواب [[علی وردی خان]] دے سب توں نکی دھی سی ۔ چونکہ نواب علی وردی خان دا کوئی پتر نئیں سی اس لئی شروع توں ای ایہہ خیال کیتا جاندا سی کہ [[مرشد آباد]] یعنی [[بنگال]] دے تخت داوارث وی نواب سراج الدین ای ہوءے گا ۔ اینہاں دی پروش نواب علی وردی خان دے محلات چ ہوئی سی تے اوہناں نے شروع جوانی چ ای جنگاں چ نواب علی وردی خان دے نال شرکت کیتی ،مثل دے طور تے 1746ء چ [[مہاراشٹر]] دے [[مرہٹہ سلطنت|مرہٹیاں]] دے خلاف جنگ چ حصہ ۔ 1756ء چ علی وردی نے سرکاری طور تے سراج الدولہ نوں ا پنا جانشین مقرر کردتا ۔ نواب سراج الدولہ اک مذہبی آدمی سی تے علی وردی خان دی طرح اسدا تعلق وی [[شیعہ]] مسلک نال سی ۔
* [[جنگ پلاسی]]
* [[میر جعفر]]
 
== راجحوالے ==
{{حوالے|}}
{{s-start}}
{{s-hou|||1733|2 جولائ‏ی|1757}}
{{s-bef
| before = [[علی وردی خان]]
}}
{{s-ttl
|title=[[نواب بنگال تے مرشدآباد|نواب بنگال]]
| years = 9 اپریل 1756 – 2 جون 1757
}}
{{s-aft
| after = [[میر جعفر]]
}}
{{end}}
{{تضبیط سند|}}
 
اینہاں دا دور حکمرانی مختصر سی ۔ 1756ء چ علی وردی خان دی موت دے بعد 23 [[سال|ورہیاں]] دی عمر چ بنگال دے حکمران بنے ۔ اوہ شروع توں ای [[بنگال]] چ عیار [[انگریز|برطانویاں]] توں ہشیار سن ، جہڑے بنگال چ تجارت دی آڑ چ اپنا اثر ودھا رہے سن ، خصوصا [[ایسٹ انڈیا کمپنی]] نے اینہاں دے خلاف سازشاں تیار کیتیاں ، جہڑیاں نواب نوں معلوم ہوگئیاں ۔ اولا [[انگریز|انگریزاں]] نے نواب دی اجازت دے بغیر [[کلکتہ]] دے [[فورٹ ولیم]] دیاں کندھاں اچّیاں تے پکیاں کیتیاں ، جہڑی کہ معاہدے دے خلاف ورزی سی ۔ دوجا انگریزاں نے بنگال دے کجھ ایہوجہے افسراں نوں پناہ دتی سی ، جہڑے ریاست دے خزانے چ خرد برد دے مجرم سن ۔ تیجا [[انگریز]] خود [[بنگال]] دی کسٹم ڈیوٹی چ چوری دے مرتکب سن ۔
 
== حوالے ==
{{حوالے}}
 
*Akhsaykumar Moitrayo, Sirajuddaula, Calcutta 1898
*BK Gupta, Sirajuddaulah and the East India Company, 1756-57, Leiden, 1962
Line ۸۷ ⟶ ۱۷۴:
[[گٹھ:برصغیر]]
[[گٹھ:بنگال]]
[[گٹھ:1733 دے جم]]
[[گٹھ:1757 دیاں موتاں]]
[[گٹھ:اٹھارواں صدی دے حکمران]]
[[گٹھ:اٹھارہويں صدی دے ہندوستانی بادشاہ]]
[[گٹھ:بنگال دے نواب]]
[[گٹھ:مغلیہ سلطنت دیاں شخصیتاں]]
"https://pnb.wikipedia.org/wiki/سراج_الدولہ" توں لیا