"<span lang="ur">مالی</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا
Content deleted Content added
چھوٹا کم clean up, replaced: ← using AWB |
No edit summary |
||
لیک ۱ –
{{خانۂ معلومات ملک
|مقامی_ناں = République du Mali<br />جمہوریہ مالی
|روايتی_لمبا_ناں = مالی
|عمومی_ناں = مالی
|پرچم_تصویر = Flag of Mali.svg
|نشان_امتیاز_تصویر =Coat of arms of Mali.gif
|نشان_امتیاز_قسم = قومی نشان
|قومی_شعار = Un peuple, un but, une foi <br /><center>(متحد عوام، اک ہدف، اک ایمان)</center>
|نقشہ_تصویر = Mali (orthographic projection).svg
|قومی_ترانہ = Pour l’Afrique et pour toi, Mali
|دار_الحکومت = [[بماکو]]
|latd = 12
|latm= 34
|latNS= شمال
|longd= 7
|longm= 55
|longEW= مغرب
|عظیم_شہر = [[بماکو]]
|دفتری_زباناں = فرانسیسی
|حکومت_قسم = جمہوریہ (نیم صدارتی نظام)
|راہنما_خطاب = صدر<br />وزیرِ اعظم
|راہنما_ناں = آمادو تومانی تورے<br />مودیبو سیدیبے
|خودمختاری_قسم = آزادی
|تسلیمشدہ_واقعات = - تاریخِ آزادی
|تسلیمشدہ_تواریخ = فرانس سے<br />22 ستمبر 1960ء
|یویو_رکنیت_تریخ =
|رقبہ_مقدار = 1240192
|رقبہ_ = 1240192
|areami²= 478841
|رقبہ_درجہ = 24
|فیصد_پانی = 1.6
|آبادی_تخمینہ = 12,337,000
|آبادی_تخمینہ_سال = 2007
|آبادی_تخمینہ_درجہ = 71
|آبادی_مردم_شماری =
|آبادی_مردم_شماری_سال =
|آبادی_کثافت = 10.9
|آبادی_کثافت_درجہ = 218
|population_densitymi² = 28
|جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_سال = 2007
|جی_ڈی_پی_پی_پی_پی = 14.18 ارب [[بین الاقوامی ڈالر]]
|جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_درجہ = 130 واں
|جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_فیکس = 1200 [[بین الاقوامی ڈالر]]
|جی_ڈی_پی_پی_پی_پی_فیکس_درجہ = 164 واں
|ایچ_ڈی_آئی_سال = 2007
|ایچ_ڈی_آئی = 0.38
|ایچ_ڈی_آئی_درجہ = 173
|ایچ_ڈی_آئی_گٹھ = پست
|سکہ_ = مغربی افریقی فرانک
|سکہ_کوڈ = XOF
|منطقۂ_وقت =
|یو_ٹی_سی_تفریق = 0
|منطقۂ_وقت_ڈی_ایس_ٹی = غیر مستعمل
|یو_ٹی_سی_تفریق_ڈی_ایس_ٹی = 0
|cctld = [[ml.|.ml]]
|کالنگ_کوڈ = 223
}}
'''مالی''' لhندے [[افریقہ]] دا اک دیس اے۔مالی دے اتر وچ [[الجزائر]]، چڑدے وچ [[نائجر]]، دکھن وچ [[برکینا فاسو]] تے [[آئیوری کوسٹ]] تے لیندے دکھن وچ [[گنی]] تے لیندے وچ [[سینیگال]] تے [[ماریطانیہ]] اے. مالی دا تھاں 1,240,192 مربع کلومیٹر / 478,839 مربع میل اے۔ مالی دی لوک گنتی 14,517,176 اے۔ مالی دی دیسی بولی [[فرانسیسی]] ایے۔ مالی دا [[راجگڑھ]] [[بماکو]] اے۔
جمہوریہ {{ٹ}}مالی{{ن}} مغربی [[افریقا]] دا زمین بند ملک اے، جو براعظم افریقہ دا ستواں وڈا ملک اے۔ '''مالی''' دی سرحداں شمال وچ [[الجزیرے]]، مشرق وچ [[نائجر|نائیجر]]، جنوب وچ [[برکینا فاسو]] تے [[آئیوری کوسٹ|آئیوری کوسٹ]]، جنوب مغرب وچ [[گنی (ضد ابہام)|گنی]] تے مغرب وچ [[سینیگال]] تے [[موریتانیہ|موریطانیہ]] واقع نيں۔ شمال وچ سیدھی لکیر دی طرح اسدیاں سرحد مرکز [[صحرائے اعظم|صحارہ]] تک جاندیاں نيں تاں جنوب جتھے ملک دی زیادہ تر آبادی مرتکز اے نائیجر تے سینیگال دے دریااں دی مرحون منت اے۔ سابقہ [[فرانسیسی سوڈان]] دا حصہ ایہ سلطنت آزادی دے بعد [[سلطنت مالی]] دے ناں اُتے مالی کہلائی جو [[بمبارا]] بولی وچ [[دریائی گھوڑا]] یا [[گینڈا]] نوں کہندے نيں۔ وفاقی راجگڑھ[[بماکو]] اے۔
== تریخ ==
[[سلطنت مالی]] میندن لوکاں دی سلطنت سی جو مغربی افریقہ وچ 1235ء توں 1645ء تک قائم رہی۔ میندن لوکاں نے کئی سلطنتاں قائم کيتی جنہاں وچ [[سلطنت گھانا]]، [[سلطنت مالی]] تے [[سلطنت سونغائی]] ([[سلطنت سونگھائی]]) شامل سن۔ [[ٹمبکٹو]] انہاں سلطنتاں وچوں اہم ترین شہر سی، جو صحارہ توں ہونے والی تمام تجارت دا مرکز ہونے دے نال نال علم دا مرکز وی سی ۔ سونغائي سلطنت دا انحطاط 1591ء وچ [[مراکش]]یاں دے داخلے توں ہويا۔
[[فرانس]]یسیاں دا داخلہ 1880ء وچ ہويا تے فرانسیسی کالونی دی بنیاد 8 ستمبر 1880ء نوں بالائی سینیگال دے ناں توں رکھی گئی جس دا ناں تبدیل کر کے 18 اگست 1890ء نوں فرانسیسی سوڈبن کے دتا گیا تے [[کیز]] ([[کیز]]) دار الحکومت قرار پایا۔ 10 اکتوبر 1899 نوں کالونی ٹُٹ گئي تے گیارہ جنوبی صوبے [[فرانسیسی گنی]]، [[آئيوری کوسٹ]] تے [[دوہامبے]] بنے اُتے دو صوبے بعد وچ واپس مل گئے۔
1902ء وچ کالونی دے حصے جو فوجی ڈسٹرک نہ سن، [[سینیگامبیا]] تے [[نائجر|نائیجر]] بنے تے بعد وچ بالائی سینیگال تے نائيجر 1904ء وچ تے 1920ء وچ تنظیم نو دے بعد قدیم ناں دوبارہ توں اپنایا گيا۔ 1933ء وچ [[اپر وولٹا]] نوں چھڈنے دے بعد فرانسیسی سوڈان نوں اس دے ہور صوبے واپس مل گئے۔
4 اکتوبر 1958ء نوں [[فرانسیسی آئینی ریفرنڈم]] دے بعد فرانسیسی سوڈان، [[فرانسیسی کمیونٹی]] دا رکن بنا تے مکمل داخلی خود مختاری 25 نومبر 1958ء نوں ملی۔ 4 اپریل 1959ء نوں فرنسیسی سوڈان نے سینیگال دے نال اتحاد کر کے [[مالی فیڈریشن]] دی بنیاد رکھی جو فرانسیسی کمیونٹی دے اندر مکمل خود مختار ہو گئی۔ فیڈریشن 20 اگست 1960ء نوں سینیگال دے اخراج دی وجہ توں انحطاط دا شکار ہوئی تے 22 ستمبر نوں فرانسیسی سوڈان نے فرانسیسی کمیونٹی توں وکھ ہو کے مکمل آزاد ملک جمہوریہ مالی دے قیام دا اعلان کیتا۔
== جغرافیہ ==
{{اس|مالی دا جغرافیہ}}
مغربی افریقا دا زمین بند ایہ ملک دنیا دا 24واں وڈا ملک اے۔ موسم گرم و خشک اے تے سطح زمین زیادہ تر ہموار اے جو شمال دی طرف قدرے بلند ہُندی جاندی اے۔ زیادہ تر ملک [[صحرائے اعظم|صحارہ]] وچ واقع اے جتھے گرمیاں وچ گرم جھکڑ تے ریتلے طوفان چلدے نيں تے خوشکسالی رہندی اے۔ جنوبی علاقہ جتھے [[دریائے نائجر|دریائے نائیجر]] دے اطراف قدرے سرسبز [[سوانا]] اے۔ اڈرار دس عفوغاس شمال مشرق وچ واقع اے جتھے کئی چھوٹی چھوٹی وادیاں تے [[گرینائٹ]] دی پہاڑیاں بکھری نيں۔ ملک قدرتی وسائل توں مالا مال اے جتھے [[سونا]]، [[یورینیئم|یورینیم]]، [[شبتاب|فاسفورس]] دے مرکبات، [[کالونائٹ]]، [[نمک]] تے [[چونا]] دی کاناں بکثرت نيں۔
== علاقائی تقسیم ==
{{اس|مالی دی علاقائی تقسیم|مالی دے علاقے}}
[[فائل:Urdu Mali Regions.png|300px|left]]
مالی نوں 8 علاقےآں تے اک ضلع وچ تقسیم کیتا گیا اے تے انہاں علاقےآں نوں ہور 49 سرکلز (circles) وچ تقسیم کیتا گیا اے۔
[[مالی دی علاقائی تقسیم|مالی دے علاقے]] درج ذیل نيں۔
* [[علاقہ گاو]] (Gao)
* [[علاقہ کیز]] (Kayes)
* [[علاقہ کڈال]] (Kidal)
* [[علاقہ کولیکورو|علاقہ کعولیکورو]] (Koulikoro)
* [[علاقہ موپٹی]] (Mopti)
* [[علاقہ سیگو|علاقہ سیگعو]] (Ségou)
* [[علاقہ سیکاسو]] (Sikasso)
* [[علاقہ ٹمبکٹو]] (Timbuktu)
* [[بماکو]] (Bamako)۔ دارالحکومتی ضلع
== بشری شماریات ==
=== اہم گروہ ===
50 فیصد۔ ماندے (بمبارا، مالنکے)<br />
17 فیصد۔ پیول (فولا، فولانی)<br />
12 فیصد۔ ویلٹیک<br />
6 فیصد۔ سونغائی<br />
10 فیصد۔ ٹوآریگ، مور<br />
5 فیصد۔ ہور
=== مذہب ===
90 فیصد۔ مسلمان<br />
9 فیصد۔ متفرق<br />
1 فیصد۔ مسیحی
{|table id="toc" style="margin:0;background:#ffffff";width:130%" align="left" cellpadding="1"
| style="background:#EFDECD" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>مالی<font>'''
|-
Line ۱۳ ⟶ ۱۲۰:
| style="width: 145px;" | [[File:Coat_of_arms_of_Mali.svg|80px]]
|-
| style="width: 145px;" | <center>
| style="width: 145px;" | <center>نشان<center>
|- style="background: #ffffff; text-align: center;"
Line ۲۹ ⟶ ۱۳۶:
| colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Location Mali AU Africa.svg|250px]]
|}
== رہتل و تمدن ==
[[فائل:Great Mosque of Djenne 1.jpg|thumbnail|250px|[[جینے دی عظیم مسجد]]، [[جینے]]، مالی]]
لگ بھگ 90 فیصد مالی [[اہل سنت|سنی]] مسلمان نيں۔ مسلماناں دا اپنا طریقہ تعلیم اے، جو گریجویشن تے ڈاکٹری دی ڈگریاں تک وی تعلیم دیندا اے۔ [[حج]] کرنے والےآں تے عرب ملکاں وچ جا کے تعلیم حاصل کرنے والےآں دی تعداد تیزی توں ودھ رہی اے۔ گو فرانسیسی دور اقتدار وچ مسیحی مشنریاں نوں اضافی سہولیات فراہم کيتیاں گئیاں لیکن مسیحی آبادی صرف اک فیصد اے۔
کالونیائی بولی فرانسیسی وچ تعلیم کم اے تے فرانسیسی بولنے والےآں دی تھوڑی سی تعداد شہری علاقےآں تک محدود اے، اُتے شرح تعلیم 60 فیصد اے۔ زیادہ تر مالیاں نے علاقائی بولی وچ تعلیم حاصل کيتی اے۔ ہور لوکاں نے عربی وچ وی تعلیم حاصل کيتی اے تے مدرسےآں وچ بھی۔ دنیا دی قدیم ترین یونیورسٹیاں وچوں اک سان کورے (Sankore) ٹمبکٹو وچ واقع اے، جو چودھواں صدی عیسوئ توں قائم اے۔
مالی موسیقی افریقہ توں باہر مخصوص آلہء موسیقی [[کورا]] ([[kora]]) تے مشہور کورا نواز [[تومانی دیاباندے]] ([[Toumani Diabaté]]) تے مشہور [[گٹارنواز]] علی فرکا تورے ([[Ali Farka Touré]]) دے ناواں توں جانی جاندی اے۔
== معاشیات ==
[[فائل:Kati market street (and Amadu).jpg|250px|thumbnail|کبھے|کاٹی وچ مارکیٹ]]
مالی دنیا دے غریب ترین ملکاں وچوں اک اے۔ لگ بھگ 65 فیصد علاقہ [[صحرا]]ئی یا نیم صحرائی اے جتھے گزشتہ صدی وچ کئی [[خشکسالی]]اں آ چکياں نيں۔ زیادہ تر معاشی سرگرمیاں [[دریائے نائجر|دریائے نائیجر]] دے سیراب کردہ علاقہ تک محدود نيں۔ 10 فیصد آبادی نوماڈک اے تے لگ بھگ 80 فیصد افرادی قوت [[فارمنگ]] تے [[سمکیات|ماہی گیری]] توں منسلک اے۔ صنعتی سرگرمیاں فارمی پیداواراں دی سربندی توں متعلقہ نيں۔ [[برتن سازی]] اہم گھریلو صنعت اے جو زیادہ تر عورتاں کردیاں نيں تے عورتاں دے تیار کردہ ایہ برتن تاجراں تے آڑتیاں دے ذریعے منڈیاں وچ فروخت کیتے جاندے نيں۔ برتن سازی دے لئی مستعمل روايتی طریقے سیاحاں دے لئی پرکشش نيں۔ مالی دا غیر ملکی امداد اُتے کافی انحصار کردا اے تے بین الاقوامی منڈی وچ اپنی اہم برآمد [[کپاس]] دی وجہ توں اہمیت رکھدا اے۔ 1997ء وچ حکومت نے [[آئي ایم ایف]] دی تجویز کردہ انتظامی تبدیلیاں نوں اپنایا اے۔ تے کئي بین الاقوامی ادارےآں نے سونے دیاں کاناں توں [[سونا]] نکالنے دے لئی 1996ء تا 1998ء کم کیتا اے تے حکومت کیتی کوشش اے کہ مالی دنیا وچ سونے دی ترسیل دا اہم مرکز بن سکے۔
== ہور ویکھو ==
* [[سلطنت مالی]]
* [[فرانسیسی سوڈان]]
== باہرلے جوڑ ==
=== باضابطہ روابط ===
* [www اُتے حکومت مالی http://www.gksoft.com/govt/en/ml.html]
=== خبراں ===
* [http://www.afribone.com/ افریبون]
* [http://allafrica.com/mali/ allAfrica.com – ''مالی''] خاص خاص خبیراں
* [http://www.africatime.com/Mali/index.asp africatime – ''مالی افریقہ ٹائم'']
* [http://www.maliweb.net/ مالی ویب]
=== غیر ملکی ===
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/country_profiles/1021454.stm بی بی سی اُتے ملکی پروفائل- ''مالی'']
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ml.html سی آئی اے ورلڈ فیکٹ بک اُتے پروفائل- ''مالی'']
=== ادب ===
* [http://www.arts.uwa.edu.au/AFLIT/CountryMaliEN.html#clien مالی ادب]
* [http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/countries/country_fact_sheets/cty_fs_MLI.html مالی یو این ڈی پی 1996ء دی رپورٹ]
== متعلقہ مضامین مالی ==
* [[gvtمتعلقہ مضامین مالی]]
== باہرلے جوڑ ==
* [http://www.officetourisme-mali.com/ باضابطہ سیاحتی ویب سائٹ]
* [http://www.wordtravels.com/Travelguide/Countries/Mali/ مالی ٹریول گائیڈ]
* [http://web.archive.org/20090728084823/www.geocities.com/malitourism لوکل مالی گئیڈ سروس]
* [http://www.asmat.eu/html/fotografie_mali_e.html مالی۔ تصاویر]
* [https://www.photo-vinc.com/gallery-mali/ مالی دے چہرے۔ تصاویر]
{{Commons|Category:Mali|مالی|position=left}}
{{افریقہ دے دیس}}
{{موتمر عالم اسلامی}}
{{مغربی افریقہ}}
{{فرانکوفونی}}
[[گٹھ:مالی|مالی]]
[[گٹھ:1960ء وچ قائم ہونے والے ملک تے علاقے]]
[[گٹھ:آزاد خیال جمہوریتاں]]
[[گٹھ:افریقی اتحاد دے رکن ملک]]
[[گٹھ:افریقی ملکاں]]
[[گٹھ:اقوام متحدہ دے رکن ملک]]
[[گٹھ:جمہوریتاں]]
[[گٹھ:زمین بند ملکاں]]
[[گٹھ:سابقہ فرانسیسی مستعمرات]]
[[گٹھ:غیر ترقی یافیہ ملکاں]]
[[گٹھ:فرانسیسی بین الاقوامی تنظیم دے رکن ملک]]
[[گٹھ:فرانسیسی بولی بولنے والے ملک تے علاقہ جات]]
[[گٹھ:مسلم اکثریتی ملک]]
[[گٹھ:مغربی افریقی ملک]]
[[گٹھ:مؤتمر عالم اسلامی دے رکن ملک]
[[گٹھ:دیس]]
| |||