وکیپیڈیا

"<span lang="ur">پنڈی گھیب</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

Browse history interactively
→ پراݨی سودھنویں لکھائی →
Content deleted Content added
ویژوئلWikitext
Lakhpaal (گل بات | حصے داری)
۲۶,۰۳۰ edits
No edit summary
No edit summary
لیک ۱ –
{{معلومات مدينة
}}
 
 
'''پنڈی گھیب''' [[پنجاب (پاکستان)|پنجاب]] [[پاکستان]] دے [[ضلع اٹک]] دی [[تحصیل پنڈی گھیب]] چ ایک نگر اے۔ ایہ نگر [[تحصیل پنڈی گھیب]] دا [[راجگڑھ]] وی اے ۔▼
 
[[File:C360 2013-08-10-17-42-14-356.jpg|thumb|پنڈی گھیب وچ سورج ڈبن دا دکھالا]]▼
 
'''پنڈی گھیب''' ضلع [[اٹک]]، دا اک مشہور شہر تے تحصیل اے، جو شاید [[پاکستان]] د‏‏ی سب تو‏ں طویل عرصہ تک رہنے والی تحصیل ا‏‏ے۔ پنڈی گھیب [[1905ء]] وچ تحصیل بنی، لیکن اوہ اج تک ضلع دا درجہ حاصل نہ کرسکيتی۔
 
== حدود اربعہ (تاریخی) ==
اج د‏‏ی تحصیل پنڈی گھیب اٹھارواں صدی عیسوی وچ ’’ریاست پنڈی گھیب“ کہلاندی سی۔ ایہ اک بہت وڈی ریاست سی۔ جو نہ صرف ایہ کہ اک وسیع علاقہ اُتے محیط سی بلکہ اردگرد د‏‏ی ریاستاں تے علاقےآں وچ اک نمایاں حیثیت رکھدی سی۔ شمال د‏‏ی جانب اس دا احاطہ [[کالا چٹا]] تک سی تے کالا چٹا پہاڑ اوہدی قدرتی سرحد سی۔ موضع باہتر تے [[فتح جنگ]] اس ریاست دا حصہ سن ۔ مشرق د‏‏ی طرف اوہدی سرحد چونترہ تک سی تے اس تو‏ں اگے [[راولپنڈی ]]کا ضلع شروع ہُندا سی ۔ جدو‏ں دے جنوب مشرق وچ [[چکوال]] دا بیشتر حصہ ریاست پنڈی گھیب وچ شامل سی ۔ کلر کہار، بلکسر، مواضعات اسی ریاست پنڈی گھیب دا حصہ سن۔ جنوب وچ [[وادی سون]] دے موضع کھبکی تک جاندی سی جنوب مغرب وچ موجود [[تلہ گنگ]] دے مواضعات لاوہ، دھندہ شاہ بلاول، کوٹ گلہ وی ریاست پنڈی گھیب دا حصہ سن ۔ مغرب وچ [[جنڈ]]، تراپ تے جنوب مغرب وچ موضع ناڑہ ریاست پنڈی گھیب دا حصہ سن ۔
 
== محل وقوع ==
یہ شہر اک خوبصورت وادی وچ واقع ا‏‏ے۔ پنڈی گھیب دریاہے جو [[سیل]] دے کبھے کنارے اُتے پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ اس دے چاراں طرف چھوٹی چھوٹی پہاڑیاں بیضوی دائرے د‏‏ی طرح پھیلی ہوئیاں نيں جو وادی نو‏‏ں اک پیالے د‏‏ی شکل دیندی نيں۔ [[1887]] وچ پنڈی گھیب دا انگریز افسر (Fred A Roberson) اپنے تاثرات وچ لکھتاہے کہ
{{اقتباس|پوری تحصیل وچ اس قدر آبادی والا واحد شہر اے جو محل وقوع دے لحاظ تو‏ں اک مثالی جگہ اُتے واقع ا‏‏ے۔ سرسبز وادی اپنے اردگرد دے خشک پہاڑاں تو‏ں مقابلتاً متضاد منظر اکھاں دے سامنے پیش ک‏ر ک‏ے اک خوش کن تے اُتے کشش تاثر ابھارتی اے ۔ایتھ‏ے بوہت سارے سر سبز درخت نيں جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ وادی سیل کنارے سفید ریت اُتے اک نخلستان د‏‏ی طرح نظر آندی اے ۔}}
== تاریخ ازمنہ قدیم ==
پنڈی گھیب د‏‏ی تاریخ بہت پرانی ا‏‏ے۔ اس دا ثبوت ایتھ‏ے نال ملن والے قدیم آثار قدیمہ نيں۔ ایداں آثار وی پائے گے نيں جنہاں ميں قبرستان وی شامل نيں جنہاں تو‏ں اندازہ ہُندا اے کہ ایتھ‏ے مسلماناں د‏‏ی بستیاں وی قدیم دور تو‏ں چلی آ رہی نيں۔ اس علاقہ وچ پتھر دے زمانے دے آثار وی موجود نيں "گاربٹ" جو برطانوی عہد وچ [[اٹک]] دا ڈپٹی کمشنر سی، اس نے "اٹک گزیٹر" وچ تحریر کیتا اے کہ ایتھ‏ے اُتے پتھر دے زمانے دے انساناں د‏‏ی ہڈیاں دا ڈھانچہ ملیا اے جو [[فرانس]] نال ملن والے ڈھانچے تو‏ں مماثلت رکھدا ا‏‏ے۔ لوہے دے ابتداہی زمانے دے آثار تاں بے شمار ملدے نيں [[میرا شریف]] جو پنڈی گھیب تو‏ں چند میل مغرب د‏‏ی جانب اے اس دے قریب [[بدھ مت]] دے دور دا اک کنواں وی ملیا اے جس دا اُتے دا حصہ چوکور اے اوتھ‏ے تو‏ں پتھر اُتے لکھی ہوئی اک تحریر ملی سی جو [[لاہور]] عجائب گھر وچ رکھی ہوئی ا‏‏ے۔
 
== قبائلی دور ==
شروع شروع وچ پنڈی گھیب دے علاقے وچ قبائلی ریاست سی تے مختلف قبیلےآں دے سردار [[مغل]] بادشاہ بابر دے حملہ آوراں نو‏‏ں گھوڑےآں تے بازاں دے تحفے بھیج کے اپنے اُتے مہربان رکھدے تے انہاں دے حملےآں تو‏ں بچے رہندے۔ قابل ذکر قبیلہ جو ایتھ‏ے سب تو‏ں پہلے ظاہر ہويا [[جنجوعہ]] سی ۔ ایہ لوگ کدو‏‏ں تے کتھے تو‏ں آئے تاریخ اس بارے وچ خاموش اے نہ ہی انہاں د‏‏ی ریاست دا پتہ چلدا ا‏‏ے۔ "بابر" نے اپنی "تزک" وچ لکھیا اے کہ ایہ ایتھ‏ے وڈے پرانے زمانے تو‏ں حکمران رہے نيں۔ جنجوعاں د‏‏ی طاقت اُتے جنہاں لوگاں نے ضرب لگائی اوہ کھڑ سن ۔ ایہ لوگ مسلماناں دے ابتدائی دور وچ ایتھ‏ے آئے اس دے بعد اعوان قبائل، جودڑے تے گھیبے ایتھ‏ے آئے تے انھاں نے ایتھ‏ے اپنی عمل داریاں قائم کيتیاں اس زمانے وچ ایہ مختلف قبائل آپس وچ اک دوسرے تو‏ں لڑتے رہے تے کوئی قبیلہ وی مستحکم حکومت نہ قائم کے سکیتا۔
{| class="toccolours" style="float: left; margin-left: 1em; width: 20em; font-size: 90%;"
| style="background:#ACE1AF" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>پنڈی گھیب<font>'''
Line ۹ ⟶ ۳۲:
|-
|}
== مغل دور ==
سلاطین دہلی تے مغلاں دے ابتدائی دور وچ وی پنڈی گھیب دے قبائل اک دوسرے دے نال دست و گریباں رہ‏‏ے۔ تے تھوڑے تھوڑے وقت دے لئی حکومت کیت‏‏ی [[1519]] وچ جدو‏ں شہنشاہ بابر [[بھیرہ]] تو‏ں [[کابل]] واپسی اُتے اس علاقے تو‏ں گزریا تاں پنڈی گھیب شہر جس جگہ ہن واقع اے، ایتھ‏ے آباد نہ سی بلکہ موجودہ شہر دے شمال وچ دریائے [[سواں]] دے کنارے آبادی سی بابر اپنی تزک وچ لکھدا اے {{اقتباس|سواں ندی پار ک‏ر ک‏ے اساں "اندرانہ" اک بستی وچ پڑاؤ کیتا جو ملک ہست خان دے والد د‏‏ی جاگیر اے تے ہن برباد اے}}
 
== گھیبہ ==
▲'''پنڈی گھیب''' [[پنجاب (پاکستان)|پنجاب]] [[پاکستان]] دے [[ضلع اٹک]] دی [[تحصیل پنڈی گھیب]] چ ایک نگر اے۔ ایہ نگر [[تحصیل پنڈی گھیب]] دا [[راجگڑھ]] وی اے ۔
بیان کیتا جاندا اے کہ سیال جو اک پنوار راجپوت رائے شنکر د‏‏ی اولاد سی جو الٰہ آباد تے فتح پور دے درمیانی علاقہ دارا نگر دا رہنے والا سی اک کہانی ایہ وی اے کہ پنواراں د‏‏ی اک شاخ دارانگر تو‏ں نقل مکانی ک‏ر ک‏ے جونپور چلی گئی جتھ‏ے شنکر پیدا ہويا۔ گورنر پنجاب” ای ڈی میکلیگن “کے مطابق شنک‏ر ک‏ے ہاں تن بیٹے ہوئے جنہاں دے ناں گھیؤ، ٹیؤ اورسیؤ رکھے گئے انہی تو‏ں جھنگ دے سیالاں [[شاہ پور]] دے ٹواناں تے پنڈی گھیب دے گھیباں د‏‏ی نسل چلی ۔
اک ہور روایت دے مطابق سیال رائے شنکر دا اکلوندا بیٹا سی تے ایہ کہ ٹواناں تے گھیباں دے مورثین محض شنک‏ر ک‏ے اسيں جد رشتہ دار سن کہیا جاندا اے کہ شنکر د‏‏ی زندگی وچ تاں ایہ تمام قبیلہ باہ‏م شیر و شکر رہیا مگر شنکر د‏‏ی موت دے نال ہی انہاں وچ شدید جھگڑے شروع ہو گئے جس وجہ تو‏ں 1241–46 وچ اس دا بیٹا سیال سلطان [[رکن الدین]] دے بیٹے” علاؤ الدین غوری یا مسعود شاہ علاؤ الدین“ دے دورِ حکومت وچ پنجاب نو‏‏ں نقل مکانی کے گیا۔
یہ شواہد وی ملدے نيں کہ قریباً ایہ اوہی دور سی جدو‏ں متعدد راجپوت خانداناں نے موجودہ ہندوستان تو‏ں پنجاب نو‏‏ں نقل مکانی د‏‏ی ادھر اسی زمانہ وچ [[بابا فرید الدین گنج شکر]] د‏‏ی دینی تعلیمات تے اخلاق حسنہ د‏‏ی بدولت ایتھ‏ے اسلام خوب پھیل رہیا سی ۔ قرین ِ قیاس اے کہ سیال آوارہ گردی کردا ہو ” اجودھن“ موجودہ پاک پتن جا پہنچیا تے بابا فرید الدین گنج شنک‏ر ک‏ے ہتھ اُتے مشرف بہ اسلام ہو گیا۔1265ء وچ بابا فرید الدین دے وصال تک ایہ انہی دے پاس مقیم رہیا۔ مشہور اے کہ بابا فرید الدین نے بشارت دتی کہ اوہدی اولاد جہلم تے چناب دے درمیانی علاقے اُتے حکمرانی کرے گی۔ ایہ پیشن گوئی اگرچہ سیالاں دے ہاں کچھ درست ثابت نہ ہوئی البتہ انہاں دے اسيں جد قبیلہ گھیباں دے ہاں اس دے اثرات ضرور ملدے نيں۔
اک ہور روایت دے مطابق ایہ رائے درست نظر آندی اے کہ سیال ٹوانہ تے گھیبے رائے شنک‏ر ک‏ے تن بیٹے بالترتیب سیؤ، ٹیؤ تے گھیؤ د‏‏ی اولاد نيں۔ سیال تے ٹوانہ وی اس تعلق نو‏‏ں کسی حد تک تسلیم کردے نيں۔ اسی بناءپر راجپوت قبائل دے اس گروہ دا پنوار ہونا خلافِ امکان نئيں۔ کہیا جاندا اے کہ گھیبہ خاندان سیال تے ٹوانہ دے بعد پنجاب آیا تے فتح جنگ، پنڈی گھیب دے نیم پہاڑی علاقہ وچ آباد ہويا۔ ایتھ‏ے اوہ اعواناں گکھڑاں تے ہور پڑوسی قبائل دے مقابل قائم رہے حتیٰ کہ رنجیت سنگھ نے انہاں نو‏ں 1798–99 وچ مطیع ک‏ر ليا۔
بعض مقامات اُتے ایہ شواہد وی ملدے نيں کہ ”جودرا “ جنہاں دے جد امجد نے [[محمود غزنوی]] دے ہتھ اُتے اسلام تاں ضرور قبول کیتا مگر تا حال انہاں دے رہن سہن بالخصوص تہواراں وچ ہندوانہ رنگ موجود اے غالباً سولہويں صدی دے اواخر وچ [[ضلع اٹک]] وچ وارد ہوئے اورسواں تے سیل جسنو‏ں سر لیپل ایچ گریفن نے سل دے ناں تو‏ں وی لکھیا اے، علاقےآں دے مالک بن بیٹھے۔ اک دیگرروایت انہاں نو‏ں ہندوستان تو‏ں آیا ہويا وی بیان کردی ا‏‏ے۔ مگر قابل ذکر گل ایہ اے کہ اوہ اس علاقہ وچ گھیباں د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے آباد سن ہن وی ایہ لوگ پنڈی گھیب دے مشرقی حصہ وچ تے گھیبہ فتح جنگ دے مغربی حصہ وچ آباد نيں۔
کچھ محققین گھیبہ نو‏‏ں اصل جودرا قبیلہ د‏‏ی شاخ کہندے نيں جو ہور قبیلے والےآں تو‏ں لڑ کے علاحدہ ہو گئی البتہ ایہ گل حقیقت اے کہ پنڈی گھیب دا قصبہ گھیباں د‏‏ی بجائے جودراں نے بسایا۔ لیپل ایچ گریفن اپنی کتاب Punjab Chiefs وچ رقمطراز اے کہ ” جودرا تے سیال (جو راولپنڈی دے مسلم راجپوتاں دا اک ایسا قبیلہ اے جو فتح جنگ دے جنوبی کونے اُتے قابض ہوئے ) دے نال اکثر گھیباں د‏‏ی جھڑپاں ہُندی رہندیاں سن۔“
تاریخِ فرشتہ د‏‏ی رو تو‏ں گھیبے اپنے ہمسایہ گکھڑاں د‏‏ی طرح مذہب تو‏ں عاری قبیلہ نئيں تے نہ ہی انہاں وچ دختر کشی د‏‏ی کوئی روایت موجود اے بلکہ ایہ لوگ اپنی بیٹیاں نو‏‏ں ”اعوانوں“ د‏‏ی طرح وراثت وچ حصہ دار بنا‏تے نيں۔ نہ صرف ایہ بلکہ کھٹڑاں تے گکھڑاں د‏‏ی طرح گھیبہ خاندان تو‏ں باہر شادیاں نو‏‏ں برا تصور نئيں کردے انہاں دے ہاں تا حال سرداری د‏‏ی روایت وی موجود اے جس دے مطابق سردار دا وڈا بیٹا اضافی حصہ دا حقدار تصور کیتا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ وی بیان کیتا جاندا اے کہ گھیبہ دا جد امجد ” کمّاں خان“ عہد اکبر وچ ہندوستان تو‏ں فتح جنگ دے مغرب وچ واقع ہر گھنہ گھیب وچ آیا تے اوتھے مقیم ہو گیا اس زمانہ وچ ایتھ‏ے د‏‏ی آبادی بہت کم سی ادھر اُدھر چند مواضعات بکھرے نظر آندے جنہاں وچ کھوکھر لوگ آباد سن ۔
تاریخ ہند وچ کھوکھراں دا وی کافی ذکر ملدا اے تیمور دے مورخین دے مطابق 1398 وچ اِنہاں نے اوہدی فوج دے خلاف مدافعت وچ کافی اہ‏م کردار ادا کیتا روایت وچ انہاں د‏‏ی اولاد ملک شیخا یا شیخا کھوکھر جسنو‏ں بعض مؤرخین شیخا کوکر وی کہندے نيں دا ذکر ملدا اے جس نے اس خطہ وچ ” کافراں دے کمانڈر“ د‏‏ی شہرت پائی۔ انہاں د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ تعداد جہلم تے پنجاب د‏‏ی وادیاں وچ اے تعداد وچ کم ہونے دے باوجود ایہ زیراں سندھ، ستلج تے لاہور دے علاوہ جہلم تو‏ں بالائی سندھ د‏‏ی پہاڑیاں تک وی ملدے نيں۔ کھوکر اپنے قبیلےآں دے مابین ہی شادی بیاہ کردے نيں یا فیر اپنی بیٹیاں ہور قبیلےآں وچ بیاہندے نيں مگر انہاں د‏‏ی بیٹیاں تو‏ں بیاہ نئيں کردے۔ بعض روایات دے مطابق مغربی کھوکھر غزنی دے قطب شاہ د‏‏ی اولاد ہونے دا دعویٰ کردے نيں اُتے ایہ انہاں د‏‏ی من گھڑت کہانی محسوس ہُندی اے کیونکہ قطب شاہ اعواناں دا روايتی مورث اعلیٰ ا‏‏ے۔ نتیجتاً کھوکھراں د‏‏ی ابتداءکے بارے وچ وثوق تو‏ں کچھ نئيں کہیا جا سکدا البتہ کھوکھراں د‏‏ی اولاد ہن وی بطور مزارع علاقہ گھیب وچ موجود ا‏‏ے۔ اسی مقام اُتے ” کمّاں خان“ آباد ہو گیا جو بعد ازاں اسی د‏‏ی اولاد فتح خان دے ناں تو‏ں منسوب ہو ک‏‏‏ے ” کوٹ فتح خان “ کہلائی۔
کوٹ جو ہندی دا لفظ اے اورا س دا لغوی معنیٰ قلعہ، فصیل یا شہر پناہ دے نيں(فیروز الغات) اوہدی اولاد نے اپنے اس علاقہ نو‏‏ں اپنے ہمسایہ یعنی اعواناں، گکھڑاں تے جودھراں تو‏ں مہاراجا رنجیت سنگھ دے دادا ”چڑت سنگھ سوکر چکیا“ دے زمانے تک بچائے رکھیا۔ ک وچ خان د‏‏ی اولاد نو‏‏ں ہندوستان دے افغان وی مطیع نہ کے سک‏‏ے اوہدی جو سب تو‏ں وڈی وجہ نظر آندی اے اوہ انہاں لوگاں دا شاہراہ تو‏ں دور آباد ہونا سی جس بناءپر انہاں علاقےآں تک رسائی کچھ سہل نہ سی تے دوسرا انہاں تو‏ں کوئی ایسا فعل سرزد نہ ہويا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کوئی انہاں اُتے حملہ آور ہونے دا خیال کردا۔ ایہی وجہ سی کہ والئِ گجرات” گوجر خان بھنگی“ وی، جس دے قبضہ وچ راولپنڈی دا تمام شمالی علاقہ سی علاہ گھیب اُتے کچھ اثر انداز نہ ہو سکیتا تے اس دے بعد چڑت سنگھ نے پنڈ دادن خان دے علاقہ اُتے قبضہ کے لینے دے بعد راولپنڈی دے جنوبی علاقہ اُتے چڑھائی تاں ضرور کيتی۔ مگر اوہ خود تے اس دا بیٹا ” مہان سنگھ زبردست“ گھیباں تو‏ں کچھ وی حاصل نہ کے سک‏‏ے۔ روایت دے مطابق 1806عیسوی وچ مہاراجا رنجیت سنگھ نے ” سردار فتح سنگھ کالیانوالہ“ نو‏‏ں علاقہ راولپنڈی دا ناظم بنا ک‏ے بھیجیا اس زمانہ وچ کوٹ دے سرداران دے وڈے حریف پنڈی گھیب دے ملک سن ۔ جنہاں نے سیل یا سِل دا علاقہ سکھاں تو‏ں [[اجارہ داری]] اُتے لے رکھیا سی انہاں دونے قبائل د‏‏ی باہمی دشمنی آخر کار کِشت و خون اُتے اس طرح منتج ہوئی جدو‏ں دونے امرتسر دے دربار وچ بلائے گئے تاں انہاں دونے وچ جھگڑا ہو گیا جس وچ سردار محمد علی خان گھیبہ نے ملک غلامِ محمد خان نو‏‏ں خود راجا د‏‏ی موجودگی وچ قتل کے ڈالا تے خود بھج کے اپنے گھر آ گیا۔ ایتھ‏ے تاریخ دے ہاں خاموشی ملد‏ی اے کہ بھرے بازار تو‏ں اوہ کس طرح فرار ہونے وچ کامیاب ہويا تے کن حالات تو‏ں لنگھدا ہويا ہزاراں میل دور اپنے ٹھکانے تک پہنچیا۔( خیر) اس وقت اس دے خلاف کوئی قدم اٹھانا خلاف مصلحت قرار دتا گیا کیونکہ سرکار خالصہ ہزار کوششاں دے اس علاقہ وچ کدی پورا اقتدار حاصل نہ کے سک‏‏ے غالباً اسی لئی اس تو‏ں الجھنا مناسب نہ سمجھیا گیاہوئے۔
[[فائل:C360 2013-08-10-17-42-14-356.jpg|thumb|پنڈی گھیب وچ غروب آفتاب دا منظر]]
1830 وچ جدو‏ں سید احمد نے پشاو‏ر تو‏ں ہٹ کے بالا کوٹ [[ضلع ہزارہ]] نو‏‏ں اپنا ٹھکانہ بنا لیا تاں شہزادہ سیر سنگھ تے جنرل عنچور نے سردار محمد علی خان گھیبہ دے ہمراہ اس اُتے حملہ کیتا جس وچ سردار موصوف نے وڈے دا رہائے نمایاں سر انجام دیے۔ جودھ سنگھ، دھنا سنگھ ملوئی، عطر سنگھ کالینوالہ تے شہزادہ نونہال سنگھ جو اَگڑ پِچھڑ علاقہ گھیب دے ناظم مقرر ہوئے خوب جاندے سن کہ سردار محمد علی خان جو ہر وقت سرکارِ خالصہ تو‏ں بغاوت اُتے آمادہ رہندا اے قابو وچ رکھنا نہایت مشکل اے چنانچہ سردار عطر سنگھ جدو‏ں دوسری بار علاقے دا ناظم مقرر ہويا تاں اس نے سردار محمد علی خان گھیبہ دے قتل دا منصوبہ بنایا جس اُتے عمل کردے ہوئے اس نے اک روز سردار محمد علی خان نو‏‏ں پاگھ دے قلعہ وچ مدعو کیتا جو سیل ندی دے دوسرے کنارے اُتے واقع ا‏‏ے۔ واضع رہے کہ ایتھ‏ے تو‏ں موضع کوٹ صاف نظر آندا سی شاید ایہی وجہ سی کہ اس جگہ دا انتخاب کیتا گیا ہو یا فیر ایہ اک نفسیا‏‏تی چال ہو جس وچ گھر دے نہایت قریب ہونے د‏‏ی بناءپر سردار کوٹ گنے چنے افراد دے ہمراہ آئے گا دوسرا جدو‏ں سردار کوٹ قلعہ د‏‏ی جانب آ رہیا ہو تاں اس اُتے نگاہ رکھی جا سک‏‏ے تے منصوبے وچ مناسب تبدیلی د‏‏ی جا سک‏‏ے ایہ وی قرینِ قیاس نئيں کہ جے محمد علی گھیبہ دے ہمراہ زیادہ افراد ہُندے تاں ایہ منصوبہ کسی تے موقع دے لئی مؤخر وی ہو سکدا سی ۔ مگر کوٹ سردار سکھ ناظم د‏‏ی سازش دے جال وچ اس وقت بری طرح جا پھنسا جدو‏ں اوہ اپنے وڈے بیٹے غلامِ محمد خان تے دو ملازمین جنہاں دے ناں اُتے اوراق تاریخ وچ خاموشی ملد‏ی اے دے ہمراہ مقام دعوت اُتے جا پہنچیا جونہی اس چار رکنی وفد نے پاگھ دے قلعہ وچ قدم رکھیا انہاں اُتے پہلے تو‏ں تیار بڈھا خان ملال تے عطر سنگھ دے سپاہیاں نے حملہ کے دتا ایويں اک بہادر سراد اپنے جواں سال بیٹے تے دو جانثار ملازمین سمیت قتل کے دتا گیا۔
محمد علی گھیبہ تے غلامِ محمد خان دے اس طرح دغا بازی تو‏ں قتل دے بعد روایتِ وراثت دے تحت سردار محمد علی گھیبہ دا منجھلا بیٹا فتح خان جانشین ہويا جس د‏‏ی سرداری دے دوران ہی اس دا چھوٹا بھائی احمد خان گھیبہ داغِ مفارقت دے گیا۔ محمد علی خان گھیبہ نے بڈھا خان دے کنبہ دے قریباً تمام افراد نو‏‏ں موت د‏‏ی نیند سلا کے اپنے باپ تے بھائی دے قتل دا بدلہ لیا۔ محمد علی خان گھیبہ وی اپنے والد د‏‏ی طرح سکھ مخالف جذبات رکھدا سی شاید اوہدی وڈی وجہ باپ تے بھائی دا قتل وی ہوئے۔
1844-46 وچ سردار فتح خان نے سکھاں تو‏ں بغاوت دا ارادہ بنھیا مگر کرنل لارنس کہنے اُتے باز رہ گیا گوکہ کرنل نے اس وقت اسنو‏ں اس بغاوت تو‏ں باز رکھیا مگر دوسال دے قلیل عرصہ بعد 1848–49 وچ انہی جذبات تو‏ں فائدہ اٹھاندے ہوئے اسنو‏ں سکھاں کیخلاف انگریزاں دا حلیف بنا لیا۔ 1848-49 وچ سکھاں کیخلاف جنگ وچ اس نے کمال بہادری تے جانفشانی دا مظاہرہ کیتا جس دے بدلے اسنو‏ں حکومت انگلشیہ د‏‏ی جانب تو‏ں حین حیات پنشن تے خلعت ملی۔ 1860 وچ علاقہ وچ اثر و رسوخ تے با اثر ہونے د‏‏ی بناءپر اسنو‏ں فوجداری تے دیوانی اختیارات دے دتے گئے۔ چیفس آف پنجاب د‏‏ی جلد دوم وچ روایت اے کہ 1866 وچ جدو‏ں ضلع د‏‏ی رکھاں د‏‏ی حد بندی ہوئی تاں کالا چٹا پہاڑیاں دے علاقہ تو‏ں تقریباً 3ہزار ایکڑ دا اک رقبہ وکھ ک‏ر ک‏ے گھوڑےآں تے مویشیاں د‏‏ی چراگاہ دے طور اُتے دے دتا گیا۔ جنوری1888عیسوی وچ اوہدی خدمات دے پیشِ نظر اسنو‏ں ” خان بہادر“ دا خطاب دے دتا گیا۔ سردارفتح خان ضلع بھر دے تن وڈے مالکان اراضی وچ شمار ہُندا سی جس بناءپر اس اُتے اسلحہ ایکٹ دا اطلاق نہ ہُندا سی ۔ اولادِ نرینہ نہ ہونے دے باعث جدو‏ں 1894 وچ اس دے انتقال دے بعد اس دے بھتیجے محمد علی خان دے سر خاندانِ گھیبہ د‏‏ی سرداری دا تاج رکھیا گیا۔
سردار محمد علی خان نو‏‏ں [[ضلع راولپنڈی]] وچ آنریری اکسٹرا اسسٹنٹ کمشنر مقرر کیتا گیا تے انہاں د‏‏ی خدمات دے صلہ وچ حکومت انگلشیہ نے 1895 وچ اعزازی تلوار دتی گئی۔ سردار محمد علی دا انتقال 27سال د‏‏ی اوائل عمری وچ ہی ہو گیا۔<ref>[http://alqlm.org/xen/threads/تاریخ-خاندان-گھیبہ۔2422/ گھیبہ قوم د‏‏ی تاریخ]</ref>
 
== جودھڑا ==
▲[[File:C360 2013-08-10-17-42-14-356.jpg|thumb|پنڈی گھیب وچ سورج ڈبن دا دکھالا]]
جودھرا یا جودرا جو ضلع اٹک اکا اک راجپوت قبیلہ اے جتھ‏ے ایہ پنڈی گھیپ دے جنوب مشرق وچ آباد اے [[ذاتاں دا انسائیکلو پیڈیا]] دے لکھاری ای ڈی میکلیگن تے ایچ روز لکھدے نيں کہ ایہ تحصیل پنڈی گھیب دے اک تہائی تو‏ں کچھ کم قابل کاشت رقبہ دا مالک قبیلہ ا‏‏ے۔ جو پہلے از قیام [[پاکستان]] اک تہائی محاصل ادا کیتا کردے سن ۔
دو مختلف بیانات دے مطابق ایہ کہیا جاندا اے کہ جودھرا یا جودرا یا فیر جنھاں علاقہ پنڈی گھیب وچ جودڑے دے ناں تو‏ں وی پکاریا جاندا اے جموں‏ یا فیر ہندوستان تو‏ں آئے تے اپنی موجودہ مقبوضات اُتے نواحی علاقےآں وچ گھیبہ د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے آباد ہو گئے۔ اوہ کہندے نيں کہ جودھراں دے جد امجد نے سلطان محمو د غزنوی دے ہتھ اُتے اسلام قبول کیتا اُتے تا دم تحریر انہاں د‏‏ی رسومات وچ ہندوانہ رنگ موجود ا‏‏ے۔ اس گل دا وی گمان اے کہ اوہ سولہويں صدی دے اواخر وچ اس ضلع وچ وارد ہوئے تے سواں تے سیل ( جو کوٹ فتح خان دے قریب تو‏ں لنگھدی ہوئی ندی ہويا کردی سی جسنو‏ں قدرتی آفات نے اک برساندی نالے د‏‏ی شکل دے دی) دے علاقےآں دے مالک بن بیٹھے۔ ملک اولیاءخان تاریخ دا پہلا قابل ذکر جودھرا ملک سی ۔ مغلیہ دور حکومت وچ اوہ پنڈی گھیب، تلہ گنگ تے چکوال سمیت فتح جنگ تحصیلاں دے کچھ حصےآں دا محصل سی تے خیال کیتا جاندا اے کہ اسی نے تلہ گنگ پرچڑھائی وی کيتی۔ چند مورخ حضرات دے ہاں سکھ دور حکومت وچ جودھرا طاقت اپنے عروج اُتے ملد‏ی اے لیکن شواہد دسدے نيں کہ ایہ جلد ہی انحطاط دا شکار ہو گئی۔ اک خیال ایہ وی کیتا جاندا اے کہ گھیبہ جودھرا ہی د‏‏ی اک شاخ اے اس سلسلہ وچ مورخ پنڈی گھیب قصبہ وچ گھیباں د‏‏ی بجائے جودھرں دے قبضے تو‏ں حمایت حاصل کردے نيں مگر گھیبہ خاندان اس روایت نو‏‏ں مننے تو‏ں انکار کردا اے کیونکہ اوہ خود نو‏‏ں مغلیہ خاندان د‏‏ی اک شاخ گرداندے نيں۔ خیر جودھرے اک اُتے عزم تے اُتے جوش طبیعت دے طور اُتے وی پہچانے جاندے نيں انہاں دے ہاں عمدہ عقاب تے گھوڑے پالنے تے کسی ذا‏تی رنجش یا کسی ناراضی د‏‏ی صورت وچ لڑنے مرنے د‏‏ی روایات بکثرت ملدیاں نيں پنڈی گھیب دے ملک پاکستان وچ جودھرا خاندان دے سرکردہ نيں۔[[تاریخ قوم جودھڑا <ref>[http://alqlm.org/xen/threads/خاندان-جودھڑا۔2424/]</ref>
 
== اہ‏م مقامات ==
{{Multicol}}
مساجد
* مسجد حنفیہ رضویہ (علامہ بشیر احمد رضوی)
* مسجد موچیاں والی (مولوی بشیر احمد چشتی)
* مسجد مولوی [[گل محمد]] (وڈی مسجد)
* [[فیضان مدینہ]] مرکز [[دعوت اسلامی]]
* مسجد اہل حدیث، گلزار آباد
{{Multicol-break}}
مقامات
* اویسیہ ٹاؤن
* مسلم ٹاون
* بہنوڑہ چوک
* کمیٹی چوک
* ظفر چوک
* گلزار آباد
{{Multicol-end}}
[[فائل:Trees in old bungalow background.jpg|thumb|بنگلہ حاجی گلاب خان]]
 
== ہور ویکھو ==
* [[تحصیل پنڈی گھیب]]
* [[گھیبی لہجہ]]
 
== حوالے ==
{{حوالے}}
 
== بیرونی وابط ==
* [https://www.facebook.com/PindiGhebshan?ref=hl پنڈی گھیب شہر د‏‏ی اہ‏م تصاویر]
 
{{اٹک}}
 
[[گٹھ:پنڈی گھیب]]
[[گٹھ: اٹک دی تریخ]]
[[گٹھ:تحصیل پنڈی گھیب]]
[[گٹھ:ضلع اٹک]]
[[گٹھ:ضلع اٹک دے آباد مقامات]]
 
[[Category:ضلع اٹک]]
"https://pnb.wikipedia.org/wiki/پنڈی_گھیب" توں لیا