|
[[File:Iran-achaemenids (darius the great).jpg|thumb|left|250px|ھخامشی سلطنت]]
ھخامشی سلطنت 559 [[قبل مسیح]] توں 338 قبلپہلے مسیح تک قائم رہن والی اک [[فارسی]] سلطنت سی جہڑی [[عظیم ایرانی سلطنتاں]] دے سلسلے دی پہلی کڑی سی ۔
ھخامشی سلطنت چ موجودہ [[ایران]] دے علاوہ [[مشرق]] چ [[افغانستان]] تے [[پاکستان]] دے چند علاقے ، شمال مغرب مکمل [[اناطولیہ]] یعنی موجودہ [[ترکی]] ، بالائی [[بلقاں]] ، [[تھریس]] تے [[کالا سمندر]] دا زیادہ تر ساحلی علاقہ شامل سی ۔ مغرب چ اس چ موجودہ [[عراق]] ، شمالی [[سعودی عرب]] ، [[فلسطین]] ، [[اسرائیل]] ، [[اردن]] ، [[لبنان]] تے [[مصر]] دے تمام اہم مرکز شامل سن ، مغرب چ اس دیاں سرحداں [[لبیا]] تک پھیلیاں ہوئیاں سن ۔ 75 لکھ مربع [[کلومیٹر]] تے پھیلی ہوئی ھخامشی سلطنت [[تریخ]] دی وسیع ترین سلطنت سی تے آبادی لحاظ نال [[رومی سلطنت]] دے بعد دوجی وڈی سلطنت سی ۔ ایہہ سلطنت 330 قبلپہلے مسیح چ [[سکندر اعظم]] دے ہتھوںہتھاں ختم ہوئی ۔
سلطنت دا پہلا حکمراں [[کو رش اعظم]] یاجاں [[سائرس اعظم]] سی جد کہ آخری فرمانروا [[دارا سوم]] سی ۔ ھخامشی سلطنت دا دارالحکو مت [[پرسی پولس]] یعنی [[تخت جمشید]] سی تے [[آتش پرستی]] ریاستی مذہب سی ۔
==ہخامنشی==
ھخامنشی سلسلہ کےدے ظہور کےدے ساتھنال ہیای دنیا کیدی اس دورکی سیاست میںوچ ایران کادا کردار بھیوی اہمیت کادا حامل قراردیا جانے لگا،اسلگیا،اس سلسلہ کےدے مورث اعلی نے انشان کےدے ایکاک حصہ ھخامنشیان میںوچ ایکاک چھوٹے سےتوں علاقہ سےتوں اپنی حکو مت کیدی ابتداء کیدی تھیسی (ح۷۰۰ق م)۔ اس کےدے بیٹے نے اپنی حکو مت میںوچ دوسرے علاقے بھیوی شامل کئےکیتے اورتے انشان کونوں چھوڑچھڈ کر صوبہ پارس تک کونوں اپنے ہاتھوںہاتھاں میںوچ لے لیا،اس کےدے بعد اس کیدی حکو مت اس کےدے دو بیٹوںبیٹاں میںوچ تقسیم ہوگئی،ہو گئی، پارس کیدی حکو مت آریارمینہ کےدے حصہ میںوچ آئی اورتے انشان کونوں رش اول کونوں ملاملیا اورتے یہیںایتھے سےای توں ھخامنش خاندان دو بڑیوڈی شاخوںشاخاں میںوچ تبدیل ہو گیا اورتے انہوںانہاں نے ایکاک طویل مدت تک حکو مت کونوں اپنے درمیان تقسیم رکھارکھیا اورتے اس پراُتے حکو مت کرتےکر دے رہے۔
کمبوجیہ اول کےدے بیٹے کونوں رش دوم ملقب ”کبیر“ نے جو کہ ھخامنشیان کےدے انشان سلسلہ سےتوں تھا،سی، درحقیقت وہیاوہی اس جہانی حکو مت کادا بانی تھا۔سی۔ اس کیدی انشان ریاستی حکو مت کادا آغاز ۵۵۹ق م میںوچ ہواہویا لیکن اس نے پارس کےدے تمامسارے قبائل کونوں متحد کرنے ایران کونوں حکو مت اورتے قدرت کونوں مادوںماداں کےدے چنگل سےتوں نکالا اورتے ہمدان کےدے سقوط کےدے ساتھنال ہیای کونوں رش کیدی مستقل حکو مت کادا آغاز ہوگیا۔ہو گیا۔
کچھ ہیای عرصہ بعد ساردپر پارس کیدی فوج کےدے حملہ کےدے ساتھنال ہیای لیدیا کیدی حکو مت بھیوی سرنگوںسرنگاں ہو گئی(۵۴۷ق م)اورتے اس کےدے بعد بتدریج تمام ایشیاءایشیا صغیر اورتے یونانی آناتولی کیدی زیرتسلط حکو متوںمتاں پراُتے ھخامنشیان کادا قبضہ ہوگیاہو گیا (۵۴۶ق م) یہایہ واقعہ یونانیوںیونانیاں سےتوں ھخامنشیان کےدے سیدھے ٹکراؤ کادا سبب بنا جس کادا نتیجہ طویل اورتے ہمیشہ رقابت اورتے جنگ کیدی صورت میںوچ ظاہر ہواہویا ۔ کچھ ہیای سالوںسالاں میںوچ کونوں رش نے مشرقی ایران اورتے مرکزی ایشیاءایشیا کیدی تمام ریاستوںریاستاں پراُتے قبضہ کرکے اپنی حکو مت میںوچ شامل کر لیا (۵۴۵۔۵۳۹ق م) اس کےدے بعد بابل پرحملے کیدی تیاریوںتیاریاں میںوچ لگ گیا اورتے مختصرسے حملوںحملاں اورتے جنگ کےدے بعد بابل کےدے مضبوط قلعے، برج اورتے ڈھیروںڈھیراں مہمات کےدے باوجود اسےاسنوں فتح کرلیاکر لیا گیا ۵۳۹ق م) اس کےدے بعد کونوں رش شہنشاہ بابل کےدے نامناں سےتوں جانا جانے لگا،اسلگیا،اس نے صلح وصفائی کیدی تاکید کےدے بعد عبادت گاہوںگاہاں کیدی تعمیرنو کاحکم دیا۔دتا۔ بابل کونوں تسخیر اورتے فتح کرنے کےدے ساتھنال ہیای بین النہرین، شام ،فلسطین اورتے فنیقیہ کےدے علاقے بھیوی (۵۲۹ق م )سےتوں ھخامنشیان کیدی حکو مت میںوچ داخل ہوگئے،ہو گئے، کونوں رش ظاہرا سکایی نامی صحرائی قبیلہ کےدے ساتھنال جھڑپ میںوچ مارا گیا (۵۳۰ق م) بہرحال اس کیدی موت کادا سبب واضح نہیںنئیں ہو ہوسکاسکیا ہے۔اے۔ اس کےدے بارے میںوچ تاریختریخ میںوچ بہتبوہت اختلاف پایا جاتاجاندا ہے۔اے۔
کونوں رش کیدی فرمانروائی کادا علاقہ اس قدر وسیع وعریض تھاسی کہ اس سےتوں پہلے تاریختریخ میںوچ اس کیدی نظیر نہیںنئیں ملتی، اس نے اپنی راجدھانی کادا نامناں اپنے قبیلہ پراُتے افتخار کےدے عنوان سےتوں پاسارگاد رکھا،رکھیا، کونوں رش کیدی شہرت ایکاک بڑیوڈی فرمانروا اورتے فاتح کےدے عنوان سےتوں اس کےدے زمانے کےدے صدیوںصدیاں بعد تک ہمیشہ لوگوںلوگاں کیدی تحسین کادا سبب رہی، جس زمانے میںوچ قتل وغارت وخون ریزی ومذہبی سختی اس زمانے کےدے بادشاہوںبادشاہاں کادا وطیرہوتیرہ تھا۔سی۔ کونوں رش نے اس طرح کیدی باتوںباتاں سےتوں پرہیزکیا اورتے حکو مت وسلطنت کیدی نئینواں راہ لوگوںلوگاں میںوچ متعارف کرائی، کونوں رش کیدی نظر انداز کرنے والی اس سیاست نے جس پراُتے بعد میںوچ دوسرے ھخامنش بادشاہوںبادشاہاں نے بھیوی عمل کیا،کیتا، اس حکو مت کےدے توسعہ اورتے اس کےدے نظم و ضبط میںوچ مددگار ثابت ہوئی۔
کونوں روش کادا مدفن
کونوں رش کےدے بعد اس کادا بیٹا کمبوجیہ (۵۳۰۔۵۲۲) نے باپ کیدی حکمت عملی کےدے مطابق فتح مصر کونوں عملی کرکے دکھایا (۵۲۵ق م)اورتے شمال افریقا کےدے بعض علاقوںعلاقاں کونوں ھخامنش حکو مت کےدے زیرقیادت لے آیا، کمبوجیہ کیدی ایران میںوچ عدم موجودگی کےدے زمانے میںوچ ایکاک مذہبی رہنمانے جس کادا نامناں گئوماتہ تھا،سی، خود کونوں مقتول کمبوجہ کادا بھائی ثابت کرکے ایران کےدے تخت پرقابض ہوگیا،ہو گیا، کمبوجیہ کونوں جیسےجداں ہیای بغاوت کیدی خبرہوئی اس نے ایران کادا رخ کیاکیتا مگرراستہ ہیای میںوچ نامعلوم طریقے سےتوں اسےاسنوں قتل کردیاکر دتا گیا اورتے سرانجام داریوش اول جو ھخامنش کےدے پارس خاندان کادا فرد تھا،سی، گئوماتہ کونوں قتل کرکے تخت حکو مت پراُتے بیٹھا (۵۲۲ق م)۔
داریوش کادا خودنوشت کتیبہ بیستون کےدے مطابق(ستون۴،کےستون۴،دے بندنمبر ۵۲،۵۷، ۵۹، ۶۲ ) تخت پربیٹھنے کےدے ایکاک سال بعد تک بغاوتوںبغاوتاں کونوں کچلتا رہارہیا جو پورے ملک میںوچ پھیلی ہوئی تھیں،سن، اس کےدے باوجود کہ داریوش کیدی صداقت جواس نے کتیبہ بیستون میںوچ بیان کیدی ہیںنیں اس سےتوں گئوماتہ کےدے واقعہ میںوچ شک وشبہ کادا شکار ہوجاتاہوجاندا ہے۔اے۔
داریوش اول کیدی حکو مت میںوچ ھخامنش سلطنت کیدی وسعت میںوچ بے پناہ اضافہ ہوچکاہوچکیا تھا،سی، داریوش کیدی حسن تدبیراور انتظامی صلاحیتیںصلاحیتاں ملک میںوچ امنیت کادا سبب بنیں،بناں، اس نے ملک میںوچ مختلف منظم شعائر،اقتصادی اورتے انتظامی ادارے قائم کئے،کیتے، ملک کونوں انسجام بخشا،اس کےدے حکم سےتوں تخت جمشید اورتے شوش کیدی عظمی عمارتیںعمارتاں تعمیر ہوئیں،ہوئاں، سونے کےدے سکے جاری ہوئے،شاہی سٹرکیںسٹرکاں تعمیرہوئیںتعمیرہوئاں جو شوش کونوں سارد اورتے افسوس سےتوں متصل کرتیکردتی تھیں،سن، ایکاک دائمی فوج، تشکیل دیدتی گئی، یہیایہی وجہ ہےاے کہ اسےاسنوں پارس کیدی بادشاہت کادا معمار(موسس) نامناں اورتے کبیر لقب دیادتا گیا ہے،اے، لیکن داریوش غربی علاقوںعلاقاں کیول طرف سےتوں ہمیشہ دشواری کاشکار رہارہیا اسکیاس دی افواج نے یونان کےدے ماراتن نامی علاقہ میںوچ ہزیمت اٹھائی اورتے انہیںانہاں عقب نشینی کرناپڑی (۴۹۰ق م) یہایہ غیر متوقع واقع سبب بناکہ یونانی اس جنگ کےبارے میںوچ جومبالغہ چاہیںچاہاں کریںکرو کچھ عرصہ بعد داریوش اول جوشاید عہدقدیم کیدی مشرق زمین کادا سب سےتوں مقتدر بادشاہ تھاسی ،اس دنیا سےتوں انتقال کرگیا۔
اس کاجانشین اورتے بیٹا خیشارشا اپنے باپ والی انتظامی استعداداور صلاحیت سےتوں محروم تھا،سی، اس نے اس نے مصر وبابل کیدی بغاوتوںبغاوتاں کونوں بری طرح کچل ڈالنے کےدے بعد یونان پرچڑھائی کردیکردتی اورتے آتن کونوں تہہ وبالا کر ڈالاپایا مگر ھخامنش دریائی افواج کونوں سالامیس نامی گھاٹی میںبہت نقصان اٹھاناپڑا(۴۸۰ق م)یونانیوںیونانیاں نے اس جنگ کےدے بارے میںوچ مبالغہ آرائی سےتوں کامکم لیا، خصوصا جنگی بیڑوںبیڑاں اورتے ھخامنش کیدی فوج کیدی تعداد کےدے بارے میںوچ افسانے تراشنے اورتے گھڑنے شروع کردئیے،کردیے، حالانکہ یہایہ شکست خشیارشا کیدی امیدوںامیداں کےدے قطعی برخلاف تھیسی لیکن ایران میںوچ کونوں ئی اس کونوں ایکاک معمولی اورتے وقتی شکست ماننے کونوں تیار نہیںنئیں تھا۔سی۔
خشایارشا
خشیار کےدے قتل کےدے ساتھنال ہیای (۴۶۵ق م)جوایک سازش کادا نتیجہ تھا،سی، ھخامنش حکو مت کادربار آہستہ آہستہ حرم سرا سازشوںسازشاں اورتے خواجہ سراؤں کیدی سیاست بازیوںبازیاں کادا شکارہوگئی، داریوش اول کےدے اکثر جانشینوںجانشیناں میںوچ حکو مت کیدی تدبیر ولیاقت نہیںنئیں تھیسی اس کےدے باوجود ھخامنش حکو مت ایکاک طویل عرصہ تک بغیر کسیکسے رکاوٹ کےدے چلتی رہی اس کادا سبب خود داریوش کےدے ذریعہ قائم ومنظم ومقتدر ادارے اورتے حکو مت تھیسی جس کیدی تاسیس اس نے کیدی تھی،سی، حتی کہ مصر کےدے ھخامنش حکو مت سےتوں داریوش دوم (حک۴۲۳۔ ۴۰۴ق م)کیدی حکو مت کےدے آخری دورمیںدورماں جدا ہوجانے کےدے بعد ،اور،تے اس کےدے بیٹے کونوں رش (حک۴۰۱ق م)کیدی اردشیردوم کےدے بھائی (حک۴۰۴۔۳۵۹ق م)کےدے خلاف بغاوت اورتے ھخامنش حکو مت سےتوں ۱۰ہزار یونانی افواج کےدے قلب لشکر ھخامنش کےدے جداہونے اپنے ملک واپس ہوجانا، جو ھخامنش حکو مت کیدی فوجی انحطاط کیدی نشانی ہےاے اس کےدے باوجود ھخامنش حکو مت جوں کیدی توں رہی اس پرکو ئی اثر نہیںنئیں پڑاپیتا حالانکہ مصر چند سال کےدے بعد اردشیرسوم (حک۳۵۹۔۳۳۸ق م)کےدے دور کیدی حکو مت دوبارہ پارسیوںپارسیاں کیدی حکو مت سےتوں ملحق ہوگئی،داریوشہو گئی،داریوش اول نے ملک کونوں مختلف صوبوںصوباں میںوچ تقسیم کررکھاتھا یہایہ تقسیم چند جزئی تغییرات کےدے علاوہ پوری کیدی پوری آخرتک ویسے ہیای باقی رہی۔ وہاوہ فہرست جو ہردوت نے ھخامنش حکو مت کیدی تقسیم کےدے بارے میںوچ ذکرکی ہےاے اگرچہ کہ اس سلسلہ کےدے بادشاہوںبادشاہاں کےدے کتیبہ سےتوں مختلف ہے،اے، مگراس سےتوں انانہاں علاقوںعلاقاں کےدے مالیات(ٹیکس) کےدے بارے میںوچ زبردست اورتے دلچسپ اطلاعات فراہم ہوتیہُندی ہے۔اے۔ اردشیرسوم کونوں سیاسی وفوجی کامیابیوںکامیابیاں کےدے باوجود، اپنے بھائیوںبھائیاں اورتے قریبی رشتہ داروںداراں کاقتل عام کرنا، اس کیدی حکو مت کیدی تباہی ثابت ہوئی، جس کانتیجہ یہایہ ہواہویا کہ ھخامنشی بادشاہ داریوش سون نے خود کونوں سکندر مقدونی کےدے مقابلے میںوچ مجبور وکمزورپایا، سکندر کےدے لشکرکے ساتھنال اس کیدی پہلی جنگ ایشیاءایشیا صغیر کےدے مغرب میںوچ گرانیکو س ندی کےدے کنارے ہوئی جس سےتوں ہزیمت اٹھانی پڑیپئی(۳۳۴ق م) اس کےدے بعد خلیج اسکندروںاسکندراں کےدے قریب ایسوس کےدے مقام پراُتے سکندر کیدی دوسری فتح کےدے ساتھنال(۳۳۳ق م) داریوش کادا خانوادہ اورتے ڈھیروںڈھیراں غنائم پراُتے اسکندر کیدی فوج کادا قبضہ ہوگیاہو گیا (۳۳۲ق م) مصرکی فتح کےدے بعد اسکندر نے بابل کادا رخ کیاکیتا اورتے موصل کےدے نزدیک ”گاوگاملا“(گوگمل) میںوچ ھخامنش سپاہ سےتوں اس کیدی آخری لڑائی ہوئی جس میںوچ اس فتح حاصل ہوئی (۳۳۱ق م) اس فتح سےتوں شوش اورتے تخت جمشید بھیوی اس کےدے قبضہ میںوچ اگئے، اسکندر جوکہجو داریوش سوم کادا پیچھا کر رہارہیا تھا،سی، آخرمیںآخرماں اس کونوں داریوش کیدی لاش ملی، داریوش کونوں اس کےدے ساتھیوںساتھیاں نے قتل کیاتھا (۳۳۰ق م )
{{سلطنتاں دی تریخ}}
| 