"<span lang="ur">کلکتا</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
لیک ۱۷ –
|}
'''کلکتہ''' [[ہندستان]] دے صوبے [[لہندا بنگال]] دا راجگڑھ اے۔ ایہ ہگلی دریا تے کنڈے اتے وسدا اے۔
کلکتہ بھارت دا اک مہاننگر جس نوں اج-کل کولکاتہ کیہا جاندا اے
کلکتہ ۔ سمندر توں 86 میل پور گنگا دے کنڈھے کالیگھاٹ پاس سن 1690 وچ انگریزاں دا
کلکتہ بھارت دے [[مغربی بنگال]] صوبے دا [[راجگڑھ]]،بھارت دا سبھ توں وڈا شہر اتے بندرگاہ اے جو ہگلی دریا دے چڑھدے کنڈھے اتے اتے سمندر توں لگبھگ 140 [[کلومیٹر]] دوری تے واقع اے ۔ شہر دا ناں ‘ کالیکاٹا’ شبد دا ہی انگریزی روپ اے ۔ کجھ لوکاں دا وچار اے کہ ‘ کالیکاٹا’ شبد بنگالی شبد کالیکشیتر ( کالی دیوی دا کھیتر ) وچوں نکلیا اے ۔ ہورناں دا مت ایہہ اے کہ ایہہ ناں سنسکرت شبد کولا ( سور ) وچوں نکلیا اے کیونکہ اسدے نیڑے بہت سارے سور ہندے سن اتے نیڑے ہی سوراں دی اک منڈی ہندی سی ۔ اک ہور وچار مطابق کلکتے دا ناں اک پینڈو صنعت توں پیا اے جس وچ پھکے ہوئے گھوگے سپیاں جسنوں بنگلا وچ کاتا کیہا جاندا اے،توں کلی ( بجھیا ہویا چونا ) تیار کیتی جاندی سی ۔
سن 1495 دی اک شاعری وچ ‘ کلکتے’ دا ذکر ہگلی دریا دے کنڈھے اتے واقع اک پنڈ وجوں آیا اے ۔ سن 1530 دے لگبھگ جدوں پرتگیزی لوک اس دریا ول عامَ آؤن لگ پئے تاں سانتراؤ،( پرانے سرسوتی دریا اتے واقع شہر ) جو ہگلی توں کوئی بہتا دور نہیں سی،وپار دی اک وڈی تجارتگاہ ہندا سی ۔ دریا دے اپرلے سدھے مارگاں دی گھٹ ڈونگھائی کارن،سمندری جہاز پھر وی ‘ گارڈن ریچ’ وکھے ہی کھلوندے راے اتے ایہناں دا مال چھوٹیاں چھوٹیاں کشتیاں ولوں ساتگاؤ وکھے پہنچایا جاندا سی ۔ اس طرحاں ہگلی دریا دے مغربی کنڈھے اتے،سبپر دے نیڑے،بیٹور ناں دی اک منڈی ہوند وچ آ گئی جس نوں پرتگیزیاں نے اپنا ہیڈّ کواٹر بنا لیا ۔ سولھویں صدی وچ سرسوتی گاد نال بھرنا شروع ہو گیا اتے ساتگاؤں اک اجاڑ بن گیا ۔ اتھوں دے بہت سارے لوک ہگلی شہر وچ چلے گئے پر اس صدی دے لگبھگ ادھ وچ بیساکھاں دے چار پروار اتے سیٹھاں دے اک پروار نے اجوکے ‘ پھورٹ ولیئم’ والی تھاں تے گوبندپر ناں دے اک پنڈ دی نیہہ رکھی ۔ اس توں تھوڑا چر پچھوں پرتگیز بیٹور نوں چھڈکے ہگلی آ گئے اتے بوٹور دا وپار ہولی ہولی جدید کلکتے دے اتر وچ سوتترقی کپاہ دی منڈی نال ہون لگ پیا ۔ ہگلی دے ستھان اتے مغلاں نال ہوئی اک چھوٹی جہی لڑائی پچھوں،انگلش ایسٹ انڈیا کمپنی دا اک ایجنٹ جاب چرناکّ سن 1680 وچ اس ستھان تے پہنچیا اتے اسنے نواب نال کجھ شرطاں دی منگ کیتی ۔ نواب نے ایہناں شرطاں نوں ٹھکرا دتا اتے انگریزاں نوں اپنے راج وچوں کڈھن لئی اپنے اہلکاراں نوں حکم دتا ۔ بدلے وجوں چرناک نے لون-گھراں اتے تانا وکھے ستھتّ کلیا نوں تباہ کر دتا اتے ہجلی تے قبضہ کر لیا ۔ کجھ چر پچھوں کیپٹن ہیتھ جسنوں انگلینڈ توں چٹاگانگ تے قبضہ کرن دیاں ہدایتاں دے کے بھیجیا گیا سی نے چرناکّ دی تھاں لے لئی ۔ اس تھاں تے کیتا گیا حملہ ناکام ہی رہا ۔ 24 اگست،1690 نوں،نواب دے سدا پتر تے انگریز چرناک دی اگوائی ہیٹھ واپس آ گئے اتے اتھے جدید کلکتے دی نیہہ آن رکھی ۔
سن 1696 وچ بردوان دے اک زمیدار سبھا سنگھ دے خلاف نے اک بھیانک روپ دھار لیا اتے انگریزاں نے اپنی بستی نوں قلعہ-بندہ کرن لئی نواب توں اجازت لے کے اتھے اک قلعہ ( پھورٹ ولیئم ) اساریا جہڑا سن 1702 وچ مکمل ہویا ۔ اس توں چار سال پہلاں کلکتہ،سوتترقی اتے گوبندگر ناں دے تن پنڈ ہگلی دے گورنر کولو خریدے جا چکے سن ۔
قصبے دا بڑی تیزی نال ترقی ہویا ۔ تھوڑھے جاے ویلے دے اندر-اندر اتھے جہازاں دا اک گھاٹ،اک ہسپتال،اک گرجاگھر اتے بیرکاں اسار دتیاں گئیاں ۔ سن 1707 وچ ایسٹ انڈیا کمپنی نے اسدا اک وکھری پریزیڈینسی وجوں اعلان کر دتا ۔ ہن ایہہ پریزیڈینسی صرف لنڈن دے ڈائریکٹراں نوں ہی جواب دہ رہِ گئی سی ۔
سن 1717 وچ مغل بادشاہ نے 3000 روپئے دی سالانہ ادائیگی دے بدلے،ایسٹ انڈیا کمپنی نوں وپار کرن دی کھل دے دتی ۔ اس نال بھارت دے انگنت وپاری اس شہر وچ اکٹھے ہوئے ۔ کمپنی دے ملازم،اس دے جھنڈے ہیٹھ کر-رہت وپار کرن لگ پئے ۔ سن 1742 وچ جدوں دکھن-پچھم ولوں مرہٹیاں نے بنگال دے مغربی ضلعیاں وچ مغلاں خلاف ہلے کرنے شروع کیتے تاں انگریزاں نے اس پاسے اک کھائی پٹن لئی بنگال دے نواب توں اجازت لئی ۔ ایہہ کھائی،مراٹھا کھائی وجوں جانی جان لگی ۔ ایہہ کھائی بھاویں بستی دے دکھنی سرے ولوں مکمل نہیں سی ہوئی،پھر وی اس نال اک پاسے ول نوں شہر دی حد مقررہ ہو گئی ۔
سن 1756 وچ نواب دے جانشین [[سراح الدولہ]] نے قلعے اتے قبضہ کر لیا اتے قصبے نوں برباد کر دتا ۔ سن 1757 وچ رابرٹ کلائیو اتے بریٹیش ایڈمرل چارلس واٹسن نے اس اتے مڑ قبضہ کر لیا ۔ تھوڑھا چر پچھوں پلاسی دے ستھان تے نواب نوں ہار ہوئی اتے اس لڑائی پچھوں بنگال وچ انگریزاں دا راج پکے طور تے قائم ہو گیا ۔ گوبندپر دے شیراں نال بھرے ہوئے جنگل نوں صاف کر دتا گیا اتے اجوکی تھاں اتے نواں ‘ پھورٹ ولیئم’ اساریا گیا،جہڑا کلکتے توں ہگلی دے اپروں دی دکھائی دندا اے اتے اتھے ہی اک قلعہ برطانوی فوج دی حاکمیت دا پرتیک بنیا ۔
سن 1772 وچ پہلے انگریز گورنر جنرل،وارن ہیسٹنگز نے سبئی مغل [[راجگڑھ]] ‘ مرشد آباد’ توں سارے ہی اہم دفتر کلکتے لے آندے اتے اسنوں ‘ بریٹیش انڈیا’ دی [[راجگڑھ]] بنا دتا ۔ سن 1773 وچ بمبئی اتے مدراس ‘ فورٹ ولیئم’ دی سرکار دے ماتحت ہو گئے ۔ انگریزی قانون لاگوُ کرن والی اک ‘ سپریم کورٹ’ سارے شہر اتے جتھوں تیک مراٹھا کھائی جاندی سی،اپنا مولک اختیار کھیتر ورتن لگی ۔
سن 1706 وچ کلکتے دی وسوں لگبھگ 10،000-12،000 ہندی سی ۔ سن 1742 دے انت تیک ایہہ وسوں ودھ کے لگبھگ 118،000 اتے 1822 تیک 300،000 ہو گئی ۔ زمین اتے واھیٹ ٹاؤن ناں دا قصبہ اک اساریا گیا ۔ شہر دے برطانوی کھیتر وچ کئی اجیاے محل ہندے سن جنہاں کارن اس شہر نوں ‘ محلاں دا شہر’ وی کیہا جان لگا ۔ برطانوی قصبے توں باہروار کئی بھون اسارے گئے اتے جھگیاں دیاں بستیاں وسائیاں گئیاں ۔ شہر دے وکھ-وکھ حصیاں دے ناں جویں ‘ کمارتلی’ ( کمھاراں دا ڈسٹرکٹ ) اتے ‘ شنکریپارا’ ( گھوگ-سپیاں دا کم کرن والیاں آدی دا ڈسٹرکٹ ) آدی وکھ-وکھ پیشاور لوکاں دے ناں اپر رکھے گئے ۔ دو شہر-‘ بریٹیش’ اتے ‘ انڈین’ کلکتہ نال-نال ہی ہوند وچ آئے ۔
اس ویلے کلکتے دا اک مارو قصبے وجوں ذکر کیتا گیا ۔ چنگیاں سڑکاں اتھے بہت گھٹ سن ۔ لاٹریاں ولوں عوامی سدھار کرن لئی سن 1817 وچ اک ‘ لاٹری کمیٹی’ دی قیام کیتی گئی اتے سن 1817 اتے 1836 دے ویلے دوران اس کمیٹی نے شہر دی حالت عام وچ کافی حصہ پایا ۔ کارنوالس سٹریٹ،کالج سٹریٹ،والنگٹن سٹریٹ،ویلزلی سٹریٹ اتے وڈّ سٹریٹ آدی ورگیاں چوڑیاں-چوڑیاں پکیاں سڑکاں،‘ کارنوالس کالج’ اتے ‘ ویلزلی’ ورگے اہم چوک بنوائے ۔
جیوں-جیوں اپ-براعظم اتے برطانوی طاقت دا پھلار ہندا گیا،سارے دا سارا اتری بھارت کلکتے دی بندرگاہ لئی اک پچھواڑے دا روپ دھارن کردا گیا ۔ اس طرحاں بھارت نے واضع روپ وچ انگلینڈ دے کارخانے-داراننے لئی اک بہت وڈی منڈی دا روپ دھار لیا اتے کلکتہ اسدے داخلے دی بندرگاہ بنیا ۔ سن 1835 وچ دیش اندرلیاں کسٹمز ڈیوٹیاں دے خاتمے نے اک کھلھا بازار ہوند وچ لے آندا اتے ریلوے-مارگاں دی اساری نے کاروباری جیون دی رفتار نوں ہور تیز کر دتا ۔ کلکتے دے برطانوی وپاریاں نے پٹسن،کولا،لوہا،اتے باغبانی دے صنعتاں وچ مہارت حاصل کر لئی ۔ برطانوی بینکنگ اتے بیمہ وی بہت پرپھلت ہویا ۔ کلکتہ دیسی پاسہ ونج پکھوں اک گہما-گہمی والا مرکز بن گیا اتے بھارت دے سارے حصیاں دے اتے ایشیا دے کجھ ہورناں حصےآں دے وپاری اتھے اکٹھے ہو گئے ۔ بریٹیش انڈیا دے پربندھکی ہیڈکوآٹر دے نال ہی کلکتہ اپ-براعظم دا اک انٹیکجوئل مرکز وی بن گیا ۔
ویہویں صدی توں کلکتے دیاں مشکلاں دا سماں شروع ہویا ۔ سن 1905 وچ لارڈ قرضن نے بنگال دی ونڈ کر دتی اتے ڈھاکے نوں پوربی بنگال اتے آسام دی [[راجگڑھ]] بنا دتا ۔ زوردار تحریک کارن اس ونڈ نوں منسوخ کرنا پیا ۔ پر بعد وچ سن 1912 وچ بریٹیش انڈیا دی [[راجگڑھ]] اتھوں بدلکے دتی لے آندی گئی ۔ اتھے آ کے سرکار مقابلتاً ودھیرے شانت رہِ سکی ۔ سن 1947 وچ بنگال دی دوجی وار ونڈ ہوئی ۔
جیوں-جیوں ایہہ صدی اگانھ ودھدی گئی،کلکتے دی وسوں وچ بڑا بھاری وادھا ہندا رہا ۔ بھارت وچ ‘ ہوم رول’ دی منگ وانگ سماجی سمسیاواں وی ودھیرے زور پھڑ گئیاں ۔ سن 1926 اتے پھر 1930 وچ فرقو دنگے فساد ہوئے ۔ دوجے عالمی لڑائی وچ جاپانیاں نے کلکتے دے گھاٹاں اتے ہوائی حملے کر دتے جس نال اتھوں دے لوکاں دا جانی نقصان بہت ہویا ۔ ساریاں نالوں ودھیرے گمبھیر فساد سن 1946 وچ ہی ہوئے جدوں بریٹیش انڈیا دی ونڈ اٹلّ ہی ہو گئی سی اتے مسلماناں تے ہندواں وچکار تناؤ سکھراں چھوہ چکا سی ۔ سن 1947 وچ بھارت اتے پاکستان وچکار ہوئی بنگال دی ونڈ کارن،کلکتے دے ترقی نوں بھاری سٹّ وجی ۔ ہن کلکتہ صرف مغربی بنگال دی ہی [[راجگڑھ]] رہِ گیا اتے اسدے سابقہ پچھواڑے دے اک حصے دا وپار کھسّ گیا ۔ اس ویلے ہی پوربی پاکستان توں لکھاں دی گنتی وچ شرنارتھی کلکتے وچ آ گئے ۔ اس نال اتھوں دیاں سماجی سمسیاواں اتے تیزی نال ودھ رہی آبادی دی مسئلہ ہور وی گمبھیر روپ دھارن کر گئی ۔
==جدید شہر==
ویونت– – شروع وچ شہر دے قیام لئی ایہہ تھاں اس کرکے چنی گئی کیونکہ رکھیا اتے وپار دے پکھوں اس دی حالت بہت ہی اچتّ سی ۔ سمندری تل توں اس دی ودھ توں ودھ اچائی لگبھگ 10 [[میٹر]] اے ۔
خاص کلکتے شہر دا کل رقبہ لگبھگ 100 مربع [[کلومیٹر]] اے ایپر سارے میٹروپالٹن کھیتر دا کل رقبہ 1300 مربع [[کلومیٹر]] اے اتے اس وچ 3 کارپوریشناں،1 چھاؤنی 26 میونسپلٹیاں اتے ہگلی دریا دے دوویں کنڈھیاں اتے واقع 44 میونسپل شہری کھیتر شامل ہن ۔ دریا دے مغربی کنڈھے اتے ہاوڑا،اتر ول بڑانگر،اتر-مشرق ول دکھنی ڈم ڈم،دکھن ول دکھنی اپ-شہری کھیتر ‘ بیہالا’ اتے دکھن-پچھم ول گارڈن ریچ نامی کلکتے دے مکھ اپ-نگر ہن ۔ ایہہ سارا کھیتر اک وڈے شہر نوں روپمان کردا اے ۔
==آب و ہوہ==
اتھوں دی آب و ہوا اپ-اشنی اے ۔ گرمیاں وچ [[مانسون]] ہواواں بڑی بھاری بارش کردیاں ہن ۔ ودھ توں ودھ درجہ حرارت 42˚ سیں ( 108˚ فارن ہائیٹ) اتے گھٹ توں گھٹ تاپمان 7˚ سیلیئس ( 44˚فارن ہائیٹ) تیک پہنچ جاندا اے ۔ اتھے اوسطاً سالانہ بارش 160 سینٹیمیٹر۔ ( 64' ' ) ہندی اے ۔ بارش دا 80 فیصد حصہ مانسون ہواواں ولوں جون توں ستمبر تیک پیندا اے ۔ سردیاں وچ سویرے دھند اکثر پیندی اے اتے شام نوں فیکٹریاں دے دھوئیں وغیرہ نال بدل چھائے رہندے ہن ۔
==آواجائی==
===اندرونی آواجائی===
شہر اتے اس دے اپ-نگراں وچ لگپگ 805 [[کلومیٹر]] لمبیاں سڑکاں ہن پر ایہناں سڑکاں دی ماڑی حالت نے اک گمبھیر مسئلہ کھڑی کر دتی اے ۔ اتھوں دی عامَ ڈھوآ-ڈھوائی ٹرانماں اتے بساں اتے انحصار اے ۔ کلکتے اتے ہاوڑے وچ 26 ٹرام رستہ ہن جنہاں وچ لگبھگ 65 [[کلومیٹر]] دوہرے ٹرام-رستہ ہن ۔ ٹرام گڈیاں دا پربندھ سرکار ماتحت اے ۔ راج سرکار اتے پرائیویٹ کمپنیاں بساں نوں چلاؤندیاں ہن ۔ سرکاری ٹرانسپورٹ دیاں لگبھگ 1100 بساں اتے 450 ٹرام گڈیاں چلدیاں ہن ۔ ایہہ اک سال وچ لگپگ 1،000،000،000 مسافراں نوں اک تھاں توں دوجی تھاں تے پہنچاندیاں ہن ۔
بھارت دی پہلی اپ-رستہ نظام ڈم ڈم اتے ٹالیگنج وچکار اک 16.5 [[کلومیٹر]] اتری-دکھنی لائن سن 1973 وچ بناؤنی شروع کیتی گئی ۔ اس لائن دے مکمل ہو جان تے ایہہ 1،390،00 لوکاں نوں روزانہ آواجائی دیاں سہولتاں مہئیاں کریگی ۔
کلکتے اتے اسدے مغربی پچھواڑے دا میل-جول ہگلی دریا اتے بنے پلاں ‘ ہاوڑا برجّ’ اتے دور اتر وچ بنے،‘ بالی برج’ اتے انحصار کردی اے ۔ تیسرے پل دی وی یوجنابندی تیار کیتی جا چکی اے ۔ ہاوڑا برجّ،( کلکتے دا پچھواڑے نال لنک جوڑن والا پل ) اتے گڈیاں دی آواجائی لئی اٹھ تنگ رستے اتے مرکز وچ دو ٹرانم-مارگم ہن اتے ایہہ دنیا دے سبھ توں ودھ ورتوں وچ لیاندے جان والے پلاں وچوں اک اے ۔
===باہری آواجائی===
گرینڈ ٹرنک روڈ ( نیشنل ہائیوے نن : 2 ) بھارت دے سبھ توں پرانے سڑک مارگاں وچوں اک اے ۔ ایہہ کلکتے توں لے کے کشمیر تیک لگبھگ 1600 [[کلومیٹر]] ( 1000 میل ) تیک جاندی اے ۔ بندرگاہ نوں اتری بھارت نال جوڑن والا ایہہ مکھ رستہ اے ۔ ہور قومی شاہ-راہ کلکتے نوں بھارت دے مغربی تٹّ،مغربی بنگال دے اتری حصے اتے بنگلہ دیش نال لگدی سرحد نال جوڑدے ہن ۔
ہگلی دریا دے مغربی کنڈھے تے ہاوڑا اتے پوربی کنڈھے تے سیالداہ ریلوے سٹیشناں توں چار چپھیرے نوں ریلاں چلدیاں ہن ۔ ایہناں دوہاں سٹیشناں توں لگبھگ 250،000 مسافر روزانہ آؤندے جاندے ہن ۔
کلکتے دے اخیرلے ہوائی اڈے ڈم ڈم توں ہر روز لگبھگ 120 انتر قومی اتے قومی اڈاناں ہندیاں ہن ۔
==آبادی==
سن 1981 دی مردمشماری مطابق کلکتے شہر دی وسوں 3،291،655 اے بھاویں سارے میٹروپالٹن کھیتر دی کل وسوں 9،166،0000 اے ۔ اس وسوں وچ 80% ہندو اتے باقی مسلمان،عیسائی،سکھ،جینی،بتکنیک اتے ہور دھرماں دے لوک ہن ۔ سن 1961 وچ اتھے 66% لوک بنگلا،20% ہندی اتے 9% اردو بولدے سن ۔ اس توں علاوہ اڑیا،پنجابی اتے ہور بولیاں وی بولاں جاندیاں ہن ۔ کلکتہ نہ صرف اک بھارتی شہر ہی اے سگوں ایہہ عالمی دا اک شہر بن گیا اے ۔ بھارتیاں توں علاوہ اتھے انگریز،نیپالی،چینی،امریکن،اسٹرلین،برمی،آرمینیئن،افریکن،پرتگیزی،آئرلینڈی ولندیز،فرانسیسی،اطالوی،ڈینمارک دے لوک،اسرائیلی اتے ایرانی لوک رہندے ہن ۔ آبادی-گھنتای لگبھگ 32،000 متعلق وربع [[کلومیٹر]] اے ۔
==مکان اساری==
شہر وچ رہن لئی مکاناں دی بڑی تھڑ اے ۔ سن 1973 وچ اس شہر وچ گھٹو گھٹ 200،000 انسان پٹڑیاں تے رہن والے سن ۔ کلکتہ میٹروپالیٹن ڈسٹرکٹ دیاں سنستھاگت پناہ-ستھاناں تے رہن والے 366،000 ویکتیاں وچوں 2/3 توں ودھیرے لوک شہر وچ رہندے ہن ۔ شہر وچ 600،000 توں ودھ گھراں دیاں اکائیاں ہن اتے اسدا 3/4 حصہ ہی صرف رہائشی مقصد لئی ورتیا جاندا اے ۔ متعلق مکان ویکتیاں دی اوسطاً گنتی پنج اے اتے متعلق کمرہ ویکتیاں دی اوسطاً گنتی تن اے ۔ ودھیرے اکائیاں بہت چھوٹیاں ہن ۔
شہر وچ لگبھگ 3000 بستیاں گندیاں بستیاں ہن،جنہاں وچ 189،000 پروار رہندے ہن ۔
==شہر دی نہار==
جدید کلکتے دے کئی حصےآں وچ،اچیاں عمارتاں تے اچے بہو-منزلے بلاک تاں اسمان نوں جا لگدے ہن ۔ شہر دی نہار بڑی تیزی نال بدل رہی اے ۔ مرکزی کلکتے دا چورنگی کھیتر ( جو کسے ویلے عالیشان مکاناں دی اک قطار ہندی سی ) دفتراں،ہوٹلاں اتے دوکاناں بناؤن لئی چھڈّ دتا گیا اے ۔ اتری اتے مرکزی کلکتے وچ اجے وی بہت ساریاں عمارتاں دو جاں تن منزلیاں ہن ۔ دکھنی اتے دکھنی-مرکزی کلکتے وچ بہو-منزلے کمریاں والیاں عمارتاں بنیاں ہوئیاں ہن ۔
سن 1875 دوران کلکتے وچ 21 عیسائی گرجا گھر اتے رومن کیتھولک گرجا گھر سن ۔ اج ایہناں وچوں کجھ کھنڈر بن چکے ہن ۔ کلکتے وچ وڈے اتے چھوٹے مندراں دی بھرمار اے ۔
==شہر دی اساری کلا==
کلکتے دی پرانی اساری کلا دیاں یادگاراں اتے مغربی اثر حاوی اے ۔ گورمنٹ ہاؤس ( اجوکا راج بھون ) ڈربیشر دے کیڈلیسٹن ہال دی نقل اے ۔ اتھوں دی ہائی کورٹ ایپر بیلجیئم وکھے بنے کلاتھ ہال نال ملدا جلدا اتے اتھوں دا ٹاؤن ہال یونانی نمونے دا بنیا اے ۔ اسدی ڈیوڈھی ڈارک ہیلنک نمونے دی اے ۔ سینٹ پال دا وڈا گرجا-گھرجا انڈو-گاتھک نمونے دی اساری-کلاری تے بنایا گیا ۔ ‘ رائیٹرز بلڈنگ’ گاتھک نمونے دی اساری-کلاری تے بنی ہوئی اے جس دے سکھر اتے بتکاری کیتی ہوئی اے ۔ انڈین میوزیم اطالوی نمونے دا بنیا ہویا اے ۔ عالیشان گمبد والے اتھوں دے جنرل پوسٹ آفس دے تھم کورنتھی ( یونان ) نمونے دے ہن ۔ ‘ اخترلونی یادگار’ دا عالیشان تھم 50 می۔ ( 165 فٹ ) اچا اے ۔ اسدا بنیاد مصری تھم سیریئن اتے برج ترکی نمونے دا بنیا ہویا اے ۔
===وکٹوریا میموریال ہال===
پرانے مغربی اتے مغلاں دی اساری دی اک سانجھی جھلک پیش کردا اے ۔ ناخدا مسجدّ اکبر دے سکندریا وکھے اساری مقبرے دے نمونے تے بنائی گئی اے ۔ “ برلا پلینیٹیریئم سانچی دے بتکنیک ستوپ،( یادگار ) دے نال ملدا-جلدا اے ۔
مغربی بنگال ودھان کونسل والی عمارت جدید اساری-کلاری دے نمونے دی اک شاندار اداہرن اے جد کہ ‘ رامکرشن مشن انسٹیچیوٹ آف کلچر’ بھارت دے تہذیبی ورثے دی ترجمانی کردا اے ۔
==معیشت==
کلکتہ پوربی بھارت دا اک معاشی صدر-مقام اتے نال دی نال ہی اک وڈا تجارتی گودام اتے صنعتی شہری ڈسٹرکٹ دا مرکز اے ۔ اتھوں دی بندرگاہ راہیں [[آسام]] اتے [[میگھالیا]] دے چاہ دے باغاں اتے مغربی بنگال دے پٹسن دے صنعت دا پیداوار باہر بھیجیا جاندا اے ۔ بھاویں کلکتے دی مطلب انتظام انکھڑویں روپ وچ کلکتے دے سموہک قصبیاں اتے سمچے روپ وچ سارے پچھواڑے نال جڑی ہوئی اے پھر وی پٹسن دے صنعت نوں چھڈکے،کجھ صنعت سدھے طور تے بندرگاہ نال جڑے ہوئے ہن ۔
===کلکتے دی بندرگاہ===
عامَ سالاں وچ کلکتے دی بندرگاہ توں ملّ دے پکھوں بھارت دی 25 فیصد مال دی آیات اتے 40 پرتشت مال دی نریات ہندی اے ۔ کلکتے دا شہر ودھیا قسم دا لوہا اتے فولاد باہروں منگواؤندا اے اتے گھٹیا فولاد اتے کچا لوہا باہر بھیجدا اے ۔ اس توں علاوہ اتھوں لون پیٹرولیئم،ایسپھالٹ بٹیومینن سیمنٹ،کھاد،مشینری اتے ریلوے سامان آدی باہروں منگوایا جاندا اے اتے کولا،کچی دھات پٹسن دا سامان آدی چاہ،کھنڈ،ہڈیاں ہڈی-چورا اتے لواے دا چورا اتھوں باہر بھیجیا جاندا اے ۔ آیات تے نریات کیتیاں جان والیاں ایہناں ساریاں وستاں دی ڈھوآ-ڈھوائی،سٹور کرن،تھوک اتے پرچون روپ وچ ویچن دیاں ساریاں سہولتاں اس بندرگاہ تے مہیا ہن ۔ بدیشی مدرا کماؤن وچ وی مقابلتاً کلکتے دی بندرگاہ دی اہمیت زیادہ اے ۔
===بینکنگ اتے کامرس===
بدیشی بینکاں وچوں لگبھگ 1/3 حصہ کلکتے وچ ہی ہن ۔ کلکتے دی سٹاک ایکسچینج دیش دی متحد وتی مارکیٹ وچ بڑا اہم رول ادا کردی اے ۔
اس توں علاوہ کولے دیاں خاناں نوں کنٹرول کرن والی ایجنسی کلکتے وکھے ہی اے ۔ پٹسن دیاں ملاں،اتے وڈے پیمانے دے انجینیئرنگ صنعتاں دا وی کنٹرول اتھوں ہی کیتا جاندا اے ۔ ‘ دی بنگال چیمبر آف کامرس اینڈ انڈسٹری’ اتے ‘ انڈین چیمبر آف کامرس’ کلکتے وچ ہی قائم ہن ۔ کولا،لوہا،میگنیز،ابرق،پیٹرولیئم،چاہ اتے پٹسن کلکتے دے پچھواڑے دیاں اپجاں ہن ۔ کلکتہ پوربی کھیتر وچ سمندری جہازاں دی لدائی دا اک مرکز اے ۔ ایہہ چھپائی اتے پرکاشن اتے اخباراں دے سرکولیشن اتے نال دی نال ہی منورنجن دا اک مکھ مرکز اے ۔
==صنعت==
ایہہ پٹسن نوں پراسیسّ کرن والا دنیا دا سبھ توں وڈا شہر اے ۔ بہت ساریاں گھریلو اتے صنعتی وستاں دا پیداوار اتے وترن کلکتے وکھے ہی ہندا اے ۔ ایہناں وستاں وچ لگبھگ ساریاں کھان پین دیاں وستاں تماکو،کپڑے،ہوزری،بسترے،چمڑے،ربڑ دا سامان اتے شنگار دا سامن آدی شامل ہن ۔ اتھوں دے کارخانیاں وچ ڈھوآ-ڈھوائی دیاں گڈیاں،بجلئی موٹراں،بجلئی لیپت وستاں،سانچے بناؤن والیاں پھاؤنڈریاں رنگ،وارنش،کیمیائی مادہ،پلائیوڈّ،چاہ دے بند ڈبے،صابن،سیاہی،پینسل،لواے اتے فولاد دیاں وستاں آدی دا پیداوار وی ہندا اے ۔
==مالی انتظام==
مول روپ وچ شہر دا مالی انتظام وپاری اے ۔ اتھوں دے سارے کامیاں دا 40 فیصد وترن– – کتیاں وچ لگا ہویا اے ۔ پھر وی بندرگاہ تے کم کرن والیاں دی گنتی تنخواہ سوچیاں مطابق 40،0000 اے ۔ اتھوں دے دوجے وڈے سرکاری محکمے ہتھیار بند،فوج،پولیس،بینک اتے جیون بیمہ کارپوریشن آف انڈیا ہن ۔ اتھوں دے نجی کھیتر دے مکھ محکمے سٹاک ایکسچینج،ڈاکٹری اتے تعلیم،لیکھا سائنس اتے قرضہ دین دیاں فرماں،چیمبر آف کامرس،میونسپل کارپوریشن،بجلی تے گیس کمپنیاں،ٹرانماں اتے بسّ کمپنیاں اتے اساری کم نال متعلق ہن ۔
==پربندھ اتے سماجی سیواواں==
گورنر کلکتے دے تریخی راج بھون وچ رہندا اے ۔ صوبائی اسمبلی شہر دے وچالے واقع اے ۔ اسے طرحاں ہی سکتریت ( جس نوں رائیٹرز بلڈنگ ) دے طور تے جانیا جاندا اے،شہر وچ ہی اے ۔ کلکتہ ہائی کورٹ جہڑی شہر اتے مول ادھیکار-کھیتر اتے سارے بنگال اتے اپیلی اختیار کھیتر دی ورتوں کردی اے،وی اسے شہر وچ ہی واقع اے ۔ بھارت سرکار دیاں کئی ادارےآں جویں نیشنل لائبریری،انڈین میوزیم جیالوجیکل سروے آف انڈیا اتے موسم سائنس ڈیپارٹمنٹ وی اتھے ہی قائم اے ۔ میونسپل کارپوریشن اتھوں دی میونسپل سرکار چلاؤندی اے ۔
کلکتہ امپروومینٹ ٹرسٹ،کلکتہ میٹروپالٹن یوجنابندی ادارہ،کلکتہ میٹروپالٹن پانی اتے صفائی اتھارٹی اتے کلکتہ میٹروپالٹن ڈسٹرکٹ اتھارٹی اتھوں دیاں ہور اہم سرکاری ادارےآں ہن ۔
شہر دے مکھ واٹر ورکس اتے 200 وڈے اتے 3،000 چھوٹے کھوہاں توں لگبھگ 116،000،000 گیلن صاف کیتا ہویا پانی روزانہ سپلائی کیتا جاندا اے ۔ میونسپل کلکتے وچ لگبھگ 645 [[کلومیٹر]] دی لمبائی توں ودھ زمین دوز گندے نالے اتے اس توں کجھ لمبائی دیاں کھلھیاں نالیاں بنیاں ہوئیاں ہن ۔ شہر دے 45 پرتشت رقبے وچ اجے تیک وی زمین دوز گندے نالیاں دیاں سہولتاں نہیں دتیاں جا سکدیاں بھاویں کلکتے نوں کلکتہ الیکٹرک سپلائی کارپوریشن،ویسٹّ بنگال سٹیٹ الیکٹریسٹی بورڈ،درگاپر پاور سٹیشن،بندیل تھرمل پاور سٹیشن اتے دمودر ویلی کارپوریشن گرڈّ توں بجلی سپلائی کیتی جاندی اے پھر وی اتھے بجلی پیداوار صلاحیت اتے کھپت وچ کافی وڈا انتر اے ۔
==صحت اتے حفاظت==
پرائیویٹ کلنکاں توں علاوہ اتھے 40 ہسپتال ہن ۔ اسدے نال ہی میونسپل کارپوریشن اتے چیرٹیبل ٹرسٹ کجھ مفت ڈسپینسریاں چلاؤندیاں ہن ۔ شہر وچ کئی میڈیکل کالج ہن ۔ لگبھگ 7000 رجسٹرڈ میڈیکل پریکٹیشنر ہن ۔ اتھے اک ہزار ویکتیاں پچھے ڈاکٹراں دی گنتی دیش دے باقی ہسیا دے مقابلے تے بہت زیادہ اے ۔ پھر وی ہسپتالاں وچ بہت بھیڑ رہندی اے ۔ ایہہ بھارت دے اتر-پوربی کھیتر لئی میڈیکل مرکز اے ۔
کلکتے دی پولیس فورس دا پربندھ کمیشنر پولیس ماتحت ہندا اے ۔ سارا شہر چار پولیس ڈویژناں وچ ونڈیا ہویا اے ۔ فائر برگیڈ دا ہیڈ-کواٹر وی مرکزی کلکتے وچ ہی اے ۔ پچھلے دساں سالاں وچ ( 1970 توں بعد ) اتھے جان-مال دی سرکھیا اک وڈی مسئلہ بن گئی اے اتے جرماں دی گنتی وی بہت ودھ گئی اے ۔ نتیجے وجوں پولیس فورس کافی ودھا دتی گئی اے ۔
==سکھیا (تعلیم)==
اتھے پرائمری سکھیا حاصل کرن والے بچیاں ( 6 توں 10 سال ) وچوں لگبھگ 70 پرتشت بچے پرائمری سکولاں وچ جاندے ہن اتے ایہناں وچوں 1/3 حصہ میونسپل کارپوریشن ولوں چلا ئے جاندے مفت پرائمری سکولاں وچ جاندے ہن ۔ اتھے 11 توں 14 سال دی آیو-گروپ وچ لگبھگ 60 پرتشت لڑکے،40 پرتشت لڑکیاں سیکنڈری سکھیا اتے 14 توں 16 سال دی آیو-گروپ دے لگبھگ 30 پرتشت لڑکے اتے 20 پرتشت لڑکیاں مانتا حاصل سکولاں ( سرکاری تے غیر سرکاری ) وچ سکھیا حاصل کردیاں ہن ۔ ہائر سیکنڈری طبقےآں وچالے سارے مانتا حاصل سکولاں دا پربندھ بورڈ آف سیکنڈری ایجوکیشن چلاؤندا اے ۔
اتھے تن یونیورسٹیاں– – کلکتہ یونیورسٹی،جادوپر یونیورسٹی اتے رابندرا بھارتی یونیورسٹی– – ہن ۔ کلکتہ یونیورسٹی ماتحت شہر دے 50 کالج اتے کئی ہور باہرلے کالج ہن ۔ اتھے کھیتی باڑی کلا،ساہت،کامرس دنداں متعلق سائنس،سکھیا انجینیئرنگ،کومل قلعواں اتے سنگیت،ہوم سائنس،جنرلزم،قانون،لائبریری سائنس ٹیکنالوجی،سماجی بھلائی،بزنیس مینیجمینٹ اتے پشو سائنس دیاں پھیکلٹیاں ہن ۔ ایہناں کالجاں توں علاوہ آرٹس،سائنس اتے ڈاکٹری متعلق،یونیورسٹی کالجاں وچ پوسٹ-گریجوئیٹ سکھیا اتے کھوج نوں خاص تھاں دتی ہوئی اے ۔
دی انڈین سٹیٹسٹیکل انسٹیچیوٹ’،‘ دی انڈین ایسوسی ایشن فار دا کلٹیویشن آف سائنس’،‘ دی بوس ریسرچ انسٹیچیوٹ’ ( نیچورل سائنسز ) اتے ‘ آل انڈیا انسٹیچیوٹ آف ہائیجن’ اتے ‘ پبلک ہیلتھّ’ اتھوں دیاں مشہور کھوج ادارےآں ہن ۔
==تہذیبی جیون==
کلکتہ بھارت دا سبھ توں اہم تہذیبی مرکز اے ۔ تن یونیورسٹیاں توں علاوہ ایشیاٹک سوسائٹی آف بنگال،دی بنگیا ساہت کونسل،دی رام کرشنا مشن اسٹیچیوٹ آف کلچر،دی اکاڈمی آف فائین آرٹس،دی برلا اکاڈمی آف آرٹ اینڈ کلچر،دی مہاں بتکنیک سوسائٹی،دی ایران سوسائٹی اتے کلکتہ ہسٹاریکل سوسائٹی اتھوں دیاں مشہور ادارےآں ہن جنہاں نے اتھوں دے تہذیبی جیون نوں امیر بنایا ہویا اے ۔ آرٹس دیاں ساریاں برانچاں اتھے موجود ہن ۔ دستکاری دا وی اس شہر وچ اہم رول اے ۔ شہر دے فلم سٹوڈیؤز وچ سنیمے دیاں فلماں تیار کیتیاں جاندیاں ہن ۔
[[رابندر ناتھ ٹیگور]] نے سن 1937 وچ اتھے ہی پہلی ‘ آل بنگال میوزک کانفرنس’ دا افتتاح کیتا سی ۔ اتھے ہر سال سنگیت دیاں کئی کانفرنساں ہندیاں ہن ۔ ‘ سوسائٹی آف ورکنگ آرٹسٹس’ ‘ دی سوسائٹی آف پروگریسو آرٹسٹس’ ‘ دی سوسائٹی آف اوریئینٹل آرٹ’ ‘ دی پینٹرز پھرنٹ’ اتے ہور ادارےآں سالانہ شو پیش کردیاں ہن ۔
کلکتے وچ انگریزی بولی دا کوئی مستقل تھئیٹر نہیں اے ایپر ایمچیور ڈرامہ کلبّ انگریزی ناٹک کرواؤندیاں ہن ۔ اتھے 6 تھئیٹر ہن جنہاں وچ باقائدہ طور تے بنگالی ناٹک کروائے جاندے ہن ۔ شہر وچ لگبھگ 80 سنیما-گھرنیما ہن ۔ انگریزی،بنگالی،ہندی اتے اردو فلماں اتھے باقائدہ طور تے وکھائیاں جاندیاں ہن ۔
جواہر لال نہرو روڈ اتے بنیا انڈین میوزیم بھارت وچ سبھ توں پرانا میوزیم اے ۔ بھارت دی سبھ توں وڈی لائبریری نیشنل لائبریری،جس وچ 10،000،000 کتاباں اتے 2000 ہتھ لکھتاں مول روپ وچ پئیاں ہن،وی اسے شہر وچ اے ۔
==پریس ریڈیو اتے ٹیلی وزن==
اتھے انگریزی بولی وچ 3،بنگالی وچ 6،ہندی وچ 5،اتے اردو وچ 4 روزاناں اخبار چھپدے ہن ۔ اتھے پنجابی بولی وچ وی اک روزاناں اخبار چھپدا اے ۔ آکاشوانی بھون،آل انڈیا ریڈیو سٹیشن شہر وچ ہی قائم اے ۔ اس توں علاوہ اک نواں ٹیلیوین سٹیشن وی قائم کیتا جا چکا اے ۔
==کھیڈ میدان تے کلباں==
اتھے 170 دے قریب پارک،چوک اتے کھلھیاں تھاواں رکھیاں گئیاں ہن ۔ میدان ( 495.2 ہیکٹیئر ) سبھ توں اہم کھلھا تھاں اے ۔ اس توں بنھاں فٹ بال،کرکٹ اتے ہاکی دے میدان وی ہن ۔ میدان دے نال لگدے ‘ ایڈن گارڈنز’ وچلا کرکٹ گراؤنڈ دنیا بھر دے سبھ توں پرانے کرکٹ گراؤنڈاں وچوں اک اے ۔ شہر دے اندر دو ریس کورس اتے دو گالف کورس ہن ۔ ‘ لیک کلبّ’ اتے ‘ بنگال روئنگ’ ناں دے کلبّ ہن ۔ کشمی چلاؤنا اتھے عامَ اے ۔ اتھوں دے جوآلوزیکل گارڈنز 18.00 ہیکٹیئر وچ پھیلے ہوئے ہن ۔ دریا دے مغربی کنڈھے اتے انڈین بٹینیکل گارڈنز ہن جنہاں نے 108 ہیکٹیئر رقبہ ملیا ہویا اے ۔ ایہناں باغاں دے مشہور ہربیریئم وچ پودیاں دیاں لگبھگ 40،000 ذاتیاں ملدیاں ہن ۔ اتھے اک بہت وڈا چڑیا-گھریا وی اے ۔
کلکتے وچ وڈیسنگتِی وغیرہ کئی گردوارے ہن،جتھے گربانی دا کیرتن اتے کہانی ہندی اے۔
کلکتہ لاہور توں 1176 میل اے۔
{{ہندستان دے شہر}}
Line ۱۳۹ ⟶ ۲۰۰:
[[گٹھ:ایشیا دے آباد تھاں]]
[[گٹھ:بھارت دے آباد تھاں]]
[[گٹھ:بنگال دے شہر]]
| |||